|
2000
|
|
|
Euskaltzale talde batek 2000 urtea euskal presoen eskubideen eta prozesu politikoaren aldeko baraualdia eginaz hasi genuen. 1998.a
|
euskararen aldeko
Bai Euskarari kanpaina erraldoiarekin amaitu zen, kanpaina horretan XXI. mendea euskararen mendea izango zela aitortuz.
|
|
|
Iruñeko Zaldiko Maldiko elkarteak ematen duen Lamien Urrezko Orrazia saria Osasuna futbol taldeko zuzendaritzak jaso zuen pasa den astean. Elkarte honek urtero banatzen du sari hau Nafarroan
|
euskararen aldeko
lanean nabarmendu diren gizon-emakume, talde edo erakundeen artean. Aurtengoan kirol arlora zabaldu dute eta Osasunari egokitu zaio.
|
|
|
Borondate politiko berberak eraginda, Beratik Lesakarako oinezko ibilbidea ezin izan zen normaltasunez burutu. Hor
|
euskararen aldeko
aldarrikapen bat isilarazteko nahi bat dago".
|
|
|
Euskararen aldeko gutxieneko konpromisoak hartuko dituzten gizarte eragileek kalitate zeinu gisa baliatu ahal izango dute ikur hau. Bidean leloa izango du 2000 -2001eko epean erabiliko den ziurtagiriak,
|
euskararen aldeko
bidean barneratu izana baita ziurtagiri honek erakusten duena. Gutxieneko konpromisoak hartuko dituzten gizarte eragileei ekainaren 13an Donostian egingo den ekitaldi batean emango zaie Bai Euskarari ziurtagiria.
|
|
|
Nolanahi ere, euskarak duen sostengu zabalaren adierazle garbiak dira datuok. Beraz, UPNren botoak Oinarriak taldeak lortutako sinadurekin alderatzeko ezegokitasuna agerikoa da, alderdi honen botoemaleen artean ere
|
euskararen aldeko
apustua soma daitekeelako. PSNren kasuan %46, 9ak bietan berdin nahiko luke, EHrenean, %25ak bietan berdin, baina %37ak euskaraz gehiago eta %34, 8ak euskaraz bakarrik.
|
|
|
Administrazioari dagokionean, Errepublika garaian erakutsi omen zuen soilik Udalak
|
euskararen aldeko
jarrera. Horren lekuko, hainbat euskarazko dokumentu gorde da.
|
|
|
II. Mundu Gerran berdin, petenisten alde batzuk, erresistentziakoen alde bertzeak. Maddalena, tarteko, herriaren eta
|
euskararen aldeko
militantea izan zen. Hartakotz hautatu dut.
|
|
|
Departamenduko eta Erregioko kon-tseilari naizen aldetik ez naiz
|
euskararen aldeko
ekintzetatik urrun; euskal kulturaren garapenaren aldekoa naiz. Garapen Kontseiluaren barnean Garapen Eskemaren alde lan franko egin dut.
|
|
|
Batzuekin oraindik egon ez banaiz ere, nire lehen lana herriz herri udaletako teknikariekin hitz egitea izan zen. Udalek jabetu behar dute aro berri batean sartu garela, eta
|
euskararen aldeko
ekintzak ez daudela bakarrik Jaurlaritzaren esku. Denen ardura da.
|
|
|
Sarritan aipatzen den Nafarroako gizartearen
|
euskararen aldeko
jarrera hori epela, ahula, desegituratua eta aritmetika politiko parlamentarioan eragiteko gaitasun eskasekoa dela. Horiek keriak dira, aje latzak nahi bada, baina badago aldekotasunik, aurrera egiteko lehengaia.
|
|
|
Horiek keriak dira, aje latzak nahi bada, baina badago aldekotasunik, aurrera egiteko lehengaia. Euskararen legearen aldaketa eskatzeko antolatu sinadura kanpainak eta berritan Iruñean izandako manifestazioak agerian uzten dute
|
euskararen aldeko
gizarte komunikazio sare ikaragarria dugula. Euskarri eta baliabide oso gutxirekin burutu dira bi ekimen hauek, baina euskararen onarpen ofizialaren aldarrikapenean arloz arloko kezkak jasota ikusiz gizarte komunikazio sareak bere indarrak askatu dituenean euskalgintzako taldeak izan dira emaitzekin harritu diren lehenengoak.
|
|
|
Euskalgintzako taldeek, sindikatu euskaltzaleek eta alderdi politiko abertzaleek oso argi izan behar dute hurrengo urtetan euskalgintzak emango dituen urratsak eta zenbait gizarte joeren garapenak (lerro euskaldunen matrikulazioa,
|
euskararen aldeko
jarrera, arloz arloko egitasmo desberdinen garapena etab), ematekotan, gizarte komunikazio sare erraldoi horren bultzada ez den beste eragile baikorrik ez duela izango.
|
|
|
Nafarroako
|
euskararen aldeko
taldeen artean elkargunea bilatu beharra dago; irekia, inork manipulatu gabea, araubide jakin batzuen legez funtzionatu eta erabakiak hartuko dituena. Lehen dimititu zuen Euskararen Kontseilu eta orain ezabatu den Hizkuntza Politika Zuzendaritzaren hutsuneak betetzeko, neurri batean bederen, eta Euskal munduaren barnerako eta kanporako erreferentzia eta gida izateko.
|
|
|
Lan asko egin da eta asmatu ere askotan, bistan da, baina ordua da erabili ditugun diskurtsoen kritika egiteko. Azken hiru hamarraldi honetan
|
euskararen aldeko
diskurtsoa mendearen lehen erdikoarekin alderatuta ia berdina izan da, eta proiektu politiko eta mitologia abertzaleei lotuegia. Aski izan da azken bi urte hauetan gure artean sortu diren neosofistak euskararen aurkako diskurtso berri bat egiten hastea, jasoa eta intelektual izan antza duena, gure mundua asaldatzeko eta defentsiban jartzeko.
|
|
|
Euskaltzale jendeok, oro har, ez dugu ulertu zertan datzan Nafar gizartearen
|
euskararen aldeko
jarrera hori eta mezu okerrak bidali ditugu: euskara dela Nafarroako berezko hizkuntza bakarra, Erribera euskalduna izanaren topikoa, edo, beste maila espezializatuago batean, elebitasun orekatu egoeraren ezinezkotasuna agintzen duen egia zientifikoarena, zeinaren izenean, euskalgintzaren sektore garrantzitsuetan, elebitasun aukera guziak baztertu diren.
|
|
|
Deialdi bikoitzik ez zela inola ere eginen erantzun zuen Lehendakari jaunak, baina Eremu Mistoko programazioetan, euskara gehiago erabiltzeagatik balorazio handiagoa emanen zela? agindu zuen eta?
|
euskararen aldeko
diskriminazioa eginez jokatuko zuela?.
|
|
|
izanere, gertaerak leku jakin batean gertatzen dira gehienetan (eta horretarako erabili dugunneurketa-unitatea herrialdea izan da, Iparraldea bere osotasunean herrialdetzat hartudugularik). Oso gauza gutxi gertatzen dira, esaterako, Euskal Herri osoan aldi berean (eguraldia,
|
euskararen aldeko
kanpaina bat, e.a.). Toki jakinetan gertatu baina eraginaEuskal Herri osoan duten jazoerak, ordea, askoz gehiago dira. Honek esplikatzen du, hartara, Iparraldean zein Hegoaldeko herrialdeetan gertatuen eta eragina duten gertaeren arteko aldea.
|
|
|
Sarrera horietan Txillardegik agertu dituen ideia nagusi eta gehien erabiliak bildu etaaztertu ditu Paulo Agirrebaltzategik, zortzi gaitara ekarriz eta bakoitzari buruzko iritziaknabarmenduz: ...eko), 4 Euskararen aldeko herri-mugimendu jantzia (mugimenduaren eginkizuna, eta militanteek arazosoziolinguistikoen jabe izan beharra), 5 Beste Herrien esperientziak ezagutu beharra (etahorietatik ikasi, euskararen normalkuntza egoki gidatzeko), 6 Diglosia eta elebitasunaren aurka (kontzeptu horien analisi kritikoa euskararen normalkuntzari dagokionez), 7.Euskararen normalkuntza, arazo politikoa(
|
euskararen aldeko
ahalegin eta borrokariedonolako adiera eta eduki politikoa ukatu nahi lioketenen aurka), 8 Erakunde publikoak: alde positiboak eta negatiboak (horien egitekoa, euskarari buruzko horien politikapraktikoaren balioztapena, aldekoa eta kontrakoa).
|
|
|
Euskararen azterketa soziolinguistikoa
|
euskararen aldeko
herri-mugimenduarilotzen dio zuzenean Txillardegik, bere testu argi horietako batean: Gure nazio-hizkuntzaberriro Euskal Herriaren mintzabide eta oinarri bihurtuko bada, beraz, bi gauza lortubehar ditugu; eta lorpen horretan laguntzekotan sortu da eskuetan duzun aldizkarihau:
|
|
|
Eta badirudi
|
euskararen aldeko
herri-mugimenduaren oparotasunari buruz baikordela Txillardegi, eta benetan harrigarria, pozgarria!, gertatzen zaiola:
|
|
|
Ezaguna da Txillardegiren espiritu kritiko zorrotza, politika orokorrean bezala soziolinguistikan eta glotopolitikan. Eta
|
euskararen aldeko
herri-mugimenduko zenbait iritzieta jokabide salatu eta astintzen badu, areago kritikatzen du alderdi politikoen zenbaitjokabide eta erakunde publiko batzuen politika, bera funtsean herri-mugimenduarenaldetik jarrita dagoenez.
|
|
|
Bistan da, ba, euskararen ohiko erabilpenak zerbait galdu zuela Lauzurikarenagiri horretan; baina Martinez Anido-renaren ondoan
|
euskararen aldeko
funtsezkopuntu batzuk, behintzat, ongi mugatu zituen berorrek:
|
|
|
Monarkia isabeldarrak edo canovistak gaztelaniaz bakarrik egiteko joera makurrabaldin bazuen, karlismoarentzat, aitzitik, euskara edo katalana ez ziren izan sekulahizkuntza arrotzak, inoiz gudaroste karlistako euskaldunen hizkuntz ohiturez zenbaittalde gaztelau elebakar kexu izateraino. Bestalde, armak irabazle suertatu eta berariazko Aldundiak eratu zituztenean,
|
euskararen aldeko
politikarik ere egin nahi izanzen, arrazoi ideologikoengatik ez ezik hizkuntzari aitortzen zioten kultur balioagatikere.
|
|
|
Euskaldunaren eskubidea da salerosketak bere hizkuntzan eginahal izatea. Saltoki handiek bitarteko indartsuak dituzte beren produktuak saltzeko, etaeuskara salmenta handitzeko tresna garrantzitsua dela nabarituz gero, berehala hartukolituzkete
|
euskararen aldeko
neurriak. Saltokietan euskaraz egiteko, ez digu Madrilekedo Parisek inolako eskumenik eman behar; guri dagokigun auzia da.
|
|
|
nolako hizkuntza, halako mundu-ikuskera. Hizkuntzaren barne-eragin hori estrukturalismoarenitzalean bereganatu zuen Txillardegik,
|
euskararen aldeko
bere tesiak funtsatzeko; baina, oso oker ez banago, gaur egun ez luke hori dagoen dagoenean onetsiko gureeuskaltzale sutsuak. Nago ñabardura bat baino gehiago egingo lizkiokeela ordukoplanteamenduari:
|
|
|
Kontraerasoa diputazioburuak gidatu du. Erdaldun elebakarren eskubideen bandera harturik,
|
euskararen aldeko
gehiegikeriak geldiarazi beharraz egin du predikua. Hizkuntza Politikako Zuzendaritza utzi dute kargudunek.
|
|
|
Egunkaria-n berari buruz esaten zutena ere oso-osorik irakurri zuen, hunkidurak xehetasunez jabetzea eragozten bazion ere. Artikuluez gain, Eusko Jaurlaritzako Kultura Sailak kontratatutako iragarki bat ere bazen gehigarri hartan," Euskal kazetarien lehen martiria" eta" Euskadiren eta
|
euskararen aldeko
aitzindaria" izan zenaren ohoretan ezarria. " Ez habe ahaztu oraindino, Lauaxeta", esaten zion behin eta berriro bere buruari," ez habe ahaztu."
|
|
2001
|
|
|
Aurtengo Araba Euskarazen helburua, Argantzunen haur hezkuntzarako gelak eraikitzea da. Bestalde, jaialdiarekin bultzada eman gura zaio Trebiñon gero eta nabarmenagoa den
|
euskararen aldeko
mugimenduari. Orain arte gune erdalduntzat eduki den arren, gero eta handiagoa da Trebiñoko konderrian euskararenganako kontzientzia.
|
|
|
Ez da erraza Trebiño bezalako inguru batean
|
euskararen aldeko
mugimenduak suspertzea. Lehenago euskararen mapa Logroñoraino zabaltzen zenean, euskaldunak ziren Arabako lautadak.
|
|
|
Izan ere, Trebiño euskalduntzeko bidean hazia izango da Arabako ikastolen jaialdi hau. Oraingoz,
|
euskararen aldeko
mugimendurik gehien dagoen herrira jo dute arabarrek, baina inguruan ere sortuz doa euskararen aldeko sentimendua eta konderri osoan suspertu nahi dute euskal giroa.
|
|
|
Izan ere, Trebiño euskalduntzeko bidean hazia izango da Arabako ikastolen jaialdi hau. Oraingoz, euskararen aldeko mugimendurik gehien dagoen herrira jo dute arabarrek, baina inguruan ere sortuz doa
|
euskararen aldeko
sentimendua eta konderri osoan suspertu nahi dute euskal giroa.
|
|
|
Dagoeneko, gainera, Argantzunetik zabaltzen ari da
|
euskararen aldeko
mugimendua. Trebiño herrian ere, eskualdeko bigarren herririk handienean, euskararenganako kontzientzia sortzen ari da.
|
|
|
Gainera, oztopo guztien gainetik euskara aktiboki babesten duen herritar multzo handia dagoela uste du Oraak. Orokorrean, alkateak azaldu zuen moduan," begi onez eta laguntza handia emanez, hartzen ditu hemengo jendeak
|
euskararen aldeko
adierazpen eta dinamikak". Dena dela, euskararenganako sentimendu hori," naturaltasunez" agertzen dutela adirazi du Argantzuneko alkateak," barru-barrutik eta euskararen etsaiek erakusten dituzten moduko kolonialismo haizeak erakutsi gabe.
|
|
|
Euskararen Gizarte Erakundeen Kontseiluak «Azken pezeta/ libera eta lehenengo euroa euskararen alde» ekimena abiatuko du. Helburua jendeak urtarrilaren 1etik aurrera azken pezeta eta liberak eta lehen euroak
|
euskararen aldeko
proiektuei ematea da eta Kontseiluak bere proiektuetarako finantziaketa lortzea.Abendu eta otsaila artean egingo den ekimenari buruz baikor agertu da Kontseilua: «Euskararen aldeko jarrera zabal eta anitza erakusteko aukera ona izango da».
|
|
|
Iazko abenduaren lehenengoan «Goienkaria» jaio zen, Debagoieneko
|
euskararen aldeko
taldeen eta Goiena komunikazio kooperatibaren ekimenez. Euskara hutsez Debagoiena eskualdean astean zehar kulturan, politikan, gizartean eta ekonomian gertatutakoen berri ematen du.
|
|
|
Pasa den astean Bai Euskarari Akordioaren Jarraipen Batzordeak bilera egin zuen Bilbon eta Bai Euskarari Ziurtagiriak datorren urtetik aurrera hiru maila izango dituela erabaki zuen. Lehena, «Bidean»,
|
euskararen aldeko
neurriak aplikatzen dituzten eragileentzat izango da; bigarrena, «Guk zerbitzua euskaraz», aipatu neurriak aplikatzeaz gaiz zerbitzua euskaraz ematen duten eragileentzat; eta hirugarrena, «Guk lana eta zerbitzua euskaraz», lana ere euskaraz egiten dutenentzat. Bestalde, Sakanako Plan Estrategikoa aurkeztu zuten joan den astean.
|
|
|
-Lehenengo eta behin ikasleak/ ek
|
euskararen aldeko
pertzepzio positiboaizatea.
|
|
|
–Euskarak motibatu egingo ditu ikasleak baldin eta hizkuntza horren bidezbestelako harreman batzuen lekuko badira, baldin eta euskal guneetan giroona, osasuntsua ikusten badute, baldin eta euskara eta ludikotasuna, euskaraeta bitalismoa lotzen badituzte. Hortaz,
|
euskararen aldeko
dei agonikorik ez, mesedez, akabo hileta-jotzeak, biba euskara, biba Pellot eta biba festa!? (...)
|
|
|
Euskararen aldekotasuna:
|
euskararen aldeko
zaletasuna eta motibazioairaunkorki garatu behar da.
|
|
|
alde batetik, badirudi euskararen ezagutza-maila ona ziurtatu behar dela; badirudi datozenbelaunaldietan ziurtatuko dela hori, gaur egun hezkuntza-prozesuan gertatzen denmoduan, euskal ereduetan matrikulatzen diren haurrek gehienak izaten segitzenbadute, Euskal Herri osoan. Horrela, subjektuen testuinguruan euskaldunen proportzio egokia egongo dela ere (edo gaur egungoa baino handiagoa izango dela) ziurtatzen da eta, ondorioz, baita euskal identitatea eta
|
euskararen aldeko
jarrerakere sortzeko, hezkuntza-sistema izan daiteke prozedurarik erabilgarriena. Ildohorretatik jarraituz, eta euskararen erabilera bultzatzeko asmoz, euskal identitateaindartu beharko litzateke zuzenean, eta ez orain arte instituzioetatik bultzatu denidentitate integratzailea, edo euskal-espainiarra (elebiduna, kulturbiduna, edo antzekoa, beste ikerkeketa batzuetan), identitate kulturbiduna ez baita euskararenerabilerarekin lotzen, lan honen emaitzetan ikusten den bezala.
|
|
|
Odriozolak (1990) ere ideia berbera aipatzen du. Nola definitzen da
|
euskararen aldeko
herri-mugimendua. Autore horren ustez, euskalgintza, mailahonetan behintzat, euskararen aldeko jarrera-ideologia batetik erne eta hedatu da, eta bere sorrera-hazkundeetan era askotako euskaltzaleak aritu izandira (euskaldunak, erdaldun euskarazaleak, elebidun pasiboak...).
|
|
|
Nola definitzen da euskararen aldeko herri-mugimendua? Autore horren ustez, euskalgintza, mailahonetan behintzat,
|
euskararen aldeko
jarrera-ideologia batetik erne eta hedatu da, eta bere sorrera-hazkundeetan era askotako euskaltzaleak aritu izandira (euskaldunak, erdaldun euskarazaleak, elebidun pasiboak...).
|
|
|
Aipatutako eztabaidak modu eta indar ezberdinez dirau Euskal Herriko hirueremu administratiboetan. Lege aldetik ere, Hego Euskal Herrian, Euskal Autonomia Erkidegoan (EAE) 1982an onartutako. Euskararen Erabileraren Normalizaziorako Oinarrizko Legean?, zuzenean erabilerari buruz mintzatzen den bitartean, Nafarroako Autonomi Erkidegoan (NAE) 1984an onartutako. Euskararen ForuLegean?, gehienbat euskararen ezagutzari buruz mintzatzen da; Ipar Euskal Herrian, ez dago
|
euskararen aldeko
legerik. EAEn, normalizazio-prozesua aurreratutabadago ere, eztabaida soziala oraindik ere bizirik dago; plangintzak egiterakoan, ezagutza-maila azpimarratzen da gehienetan, hizkuntz eskakizun batzuk lortzeajartzen da helburu, euskararen erabilerak behar duen garrantzia kontuan hartugabe.
|
|
|
7 Datozen hamar urteetarako erronka nagusiak ondorengoak dira (49 or.): helburu nagusia, «Euskal Herrian, maila pertsonalean, sozialean eta ofizialean, euskararen berreskurapen osoa lortzeko
|
euskararen aldeko
urratsakareagotzea»; hiru helburu estrategikoak: «euskara, belaunaldiz belaunaldieta etenik gabe, ondorengoetaratzea», «belaunaldi berrietako euskaldunentzat euskara heldu-aroko erabilera-eremu berezi eta garrantzizkoetarakoatsegin eta gaztelania bezain baliozko egitean datza.
|
|
|
2) Gainera, nahiko modu berdinean edo aldagai konkretu antzekoekin gertatzendira esanguratsuki hiru aldagai-motak; adibidez, euskalduntasunarenpresentzia beharrezkoa da, jadanik euskararekiko ikerketa gehienetanazpimarratzen dena berriro ere baieztatuz. ...tzen diraezagutza eta erabilera, hain zuzen ere, ezagutza-maila azaltzeko, erabileraere beharrezkoa delako, eta alderantziz ere, erabilera azaltzeko, ezagutzaere beharrezkoa delako; zentzu horretan esan daiteke ezen bi azpiprozesuakprozesu orokor baten azpiprozesu interdependente eta osagarri gisa kontsidera daitezkeela; 4) Bietan, euskal identitate etnolinguistikoa eta motibaziointegratzailea eta
|
euskararen aldeko
jarrerak dira eredua osatzen dutenaldagai psikosoziolinguistikoak.
|
|
|
Badakigu, ongi jakin ere, gure hizkuntzari dagokionez gauzak ez doazela beti bide onetik, euskara herritar guztion kultur ondaretzat jo beharko litzatekeen herrialde guztietan, eta harrigarria dirudien arren, bulego ofizial batzuetan oraindik euskararen erabilera sozialari hesi-mugak jartzeko ahalegin gogorrak antolatu eta kudeatzen direla. Errealitate gordin hori ezkutatu nahi izan gabe, ordea, ukaezina da
|
euskararen aldeko
ahalegina ez dela ahuntzaren gauerdiko eztula, eta hori ikusi nahi ez duenak ez dituela ikusi nahi ezta ere gure gizartean joan den hamarkada hauetan hizkuntz arazoez gertatu diren aldakuntza sakonak.
|
|
|
2001ean hasitakoak plan pilotuak izango dira. Gizarte-eragileen
|
euskararen aldeko
konpromisoak herri eta auzo mailan ere gauzatzen saiatzea estrategia egokia iruditzen zait. Alabaina, baditu argilunak.
|
|
|
Halere, badago interesik ez duen beste gizarte multzo bat;
|
euskararen aldeko
aurrerapausoak onartuko dituena, baldin eta bere interes propioak kaltetzen ez badira. Bestela kontra jar daitekeen gizarte sektorea da.
|
|
|
Argumentu lerro nagusia, hala ere, beste hau da:
|
euskararen aldeko
hizkuntz politika euskaldunekin, euskaradunekin bakarrik egin behar da. Are gehiago, euskaldun" zaha rrekin", ez berriekin.
|
|
|
PSE-EEkoei buruz ari da bera, baina jakina da are eta gehiago esan beharko litzatekeela PPko eta beste batzuei buruz: " Ez ditugu urteotan euskal sozialistak inoiz ikusi aberri-eguna ospatzen, korrika, kilomet roak, edo
|
euskararen aldeko
herri-ibilaldietan, ez eta Durangoko Ferian, euskaltegietan, euskal kulturaren ekitaldietan edo euskaltzale famatuen omenaldi edo hiletetanere. Villasante renean, adibidez.
|
|
|
1.Urte askotako lanari esker, jarreraz bederen, euskal gizartea
|
euskararen aldeko
dinamikan kokatu da. Guztiok dakigu euskararen ezagutza eta erabilera ez direla handitu nahiko genukeen neurrian, berreuskalduntze prozesua motelegi doala, baina, era berean, kontziente gara gehiengoa ren jarrera ez dela euskararen kontrakoa izan:
|
|
|
Euskal Herria bere lurralde osoan egituratzen ez uzteko dinamika horretan, gizartean dagoen
|
euskararen aldeko
jarrera bera kontrako bihurtu nahi da, edo gutxienez, neutralizatu.
|
|
|
Araban euskararen gizarte eragileak eta euskara ikasi nahi dutenak ekonomikoki zigortzera jo dute, eta honek, euskalgintzaren lana zailtzeaz gain, ikasi nahi duenak atzera egin dezan laguntzen du. b) Eraso komunikatibo —polizial— judizialaren bidetik, oraingoz ez dute lortu jendea euskararen kontra jar dadin; hor dago, adibide baterako, hitz hauek idazten ari garenean Euskal Herria zeharkatzen ari den Korrikaren arrakasta. Hala ere, euskalgintza ETAren parte markatzeak eragin zuzena izan dezake
|
euskararen aldeko
jarrera ekintzetan ez gauzatzeko: eragile sozialek, badaezpada ere, zenbait erakunderekin harremanik nahi ez izatea; hainbat lagunek ikastola edo euskaltegietara joateari uztea eta abar. c) Giro honek eragin handia izan dezake euskalgintzan.
|
|
|
Egoera honetan, euskalgintzak batasunean egin behar du lan, bat eginik eta elkarlanean bakarrik lortuko dugu kontra bilakatu nahi duten euskal gizartearen
|
euskararen aldeko
jarrera ez aldatzea. Euskararen aldeko jarreraareagotu eta berreuskalduntzean urrats berriak egitea da gure erronka eta, eraso giroan ere, aurrera egin dezakegula argi izatea da aurrera egiteko dugun akuilurik indartsuena.
|
|
|
Horregatik, euskara hiritar guztien eta bakoitzaren ondarea eta eskubidea dela eta hizkuntzak eta kulturak bizikide izan daitezkeelakoa behin eta berriz aldarrikatzea beharrezkoa dela uste dut. Oso motibaturik egon gabe,
|
euskararen aldeko
jarrera erakutsi duten gizarte sektoreetan pixkanaka euskarak etorkizun urria duela, jarrera nazionalista gatazkatsu batekin lotzen dela eta abar bezalako ideiak heda daitezke, eta orain arte aldekoa izan den prozesua gelditu eta atzera bihurtzen has liteke. Hori da nire ustez Nafarroan lortu nahi dena.
|
|
|
Euskalgintza esparru autonomoa lortu beharrean dago. Honek lehia politikoetatik kanpo plazaratzea suposatuko luke; ondorioz, alde batetik partidu abertzaleek funtsezko ikurra galduko lukete guztiona izateko (eta hori, benetan, beraientzako garaipen izugarria izango zen); bestetik, gainerako partiduek, aipamenez gain,
|
euskararen aldeko
jarrera azaldu beharko dute.
|
|
|
Hau areagotu egiten da gainera euskara bera hainbat eta hainbat esparrutan, hezkuntzan, lan munduan... urratsak ematen ari dela ikusten duenean. Baina batez ere, gizartearen gehiengoak
|
euskararen aldeko
eta euskararen normalizazioaren aldeko apustu garbia egiten duela jabetu direnean. Euskarak bizirik diraueno, eta areago, aurrerapausoak ematen dituen bitartean, herri autogestionatu bat sortzeko arriskua ikusten dute, eta beldur eta kezka horren ondorio dira erasook.
|
|
|
Urtetan era bateko edo besteko mugak jarri ondoren, ez dute lortu
|
euskararen aldeko
herri gogoak atzera egiterik, horregatik orain saiatzen ari diren bidea, euskara eta euskararen alde lanean ari diren hainbat talde eta erakunde kriminalizatzea da, inolako oinarririk ez duten adierazpenak eta konnotazio jakin batzuk atxikirik. Kriminalizazioarena da euskara erasotzeko aurkitu duten argudio salgarriena eta zuzenena egoera politiko nahasi honetan.
|
|
|
Esanguratsuenak eta azkenaldian nabarmenenak Nafarroan gertatzen ari direnak dira. Administrazio publikoan langilegoaren euskara eskakizunetan eman diren atzerapausoak, kartel elebidunak kendu eta gaztelaniazkoak uztea,
|
euskararen aldeko
ekimenetarako subentzio murrizketak, testuliburuetan ezarriko diren baldintzak... Neurri hauek guztiak zalantzarik gabe urtetan lortutakoa hankaz gora botatzera datoz zuzen-zuzenean.
|
|
|
3. Euskararen aldeko eragileen eginkizuna da, epe laburrera eta urgentziazko erantzunak emateko, beren baitan biltzen den jendea aktibatzea eta
|
euskararen aldeko
neurrikonkretuetan parte har dezaten dei egitea eta lortzea. Jarrera aktibo hori ekimen ezberdinetan konkretatu liteke, haurrak euskarazko ereduan matrikulatuz, euskara ikasiz, lan munduko euskara planetan arituz, euskararen alde antolatzen diren festa, aldarrikapen eta ekimen ezberd inetan parte hartuz, administrazioan euskaraz egin diezaioten exijituz, euskarazko produktuak hobetsiz eta kontsumituz...
|
|
|
Behin helburuak definituta bitarteko eta tresnez baliatzea ezinbestekoa izango da. Horrek besteren artean eskatzen du, plan-neurri zehatzak diseinatu eta aplikatzea, hiritarren aldekotasuna eta jarrera aktiboa lorteko gure argudio eta arrazoiak aberastu eta elikatzea, hiritar eta erakundeei euskaraz bizitzea erraztuko dien zerbitzuak gorpuztea,
|
euskararen aldeko
akordio politikoak bilatzea... °
|
|
|
Euskararen barruko sektore patrimonialistak egiten duen jokoari bestela ere erantzun ziezaioketen:
|
euskararen aldeko
apustu garbia eginez, adibidez, euskaltzale berdin abertzale ekuazioaren ordez euskaltzale berdin euskara zale ekuazioa kontrajarriz. Erosoagoa zaie, ordea, ustez kontra dutenen jokoari segitzea, euskararen beraren eta euskara denon bizitoki egin nahirik gabiltzanon kaltean.
|
|
|
Baina ez hala gertatu. Euskara hazten (Nafarroa Garaiako
|
euskararen aldeko
bilakaera, adibidez), hiztunen, eta gizarte osoaren, osasun-askatasunhelburuak bizirik..., harentzat euskaldungoak" arazo-iturri" izaten dirau. Horiek hola, azken urteetako eskarmentua ren ondorioz (euskaldungoaren beraren erantzukizun ez ttipiarekin), sistema agudo ari da ikasten eta bere" arazoarekiko" kontzientzia eta praktika zehatz eta eraginkorrago bilakatzen.
|
|
|
Erasoaren bortitzak euskalduna kontraerasora bultza lezake, eta espainiar fundamentalismoak euskaltzaleena suspertu. Azken urteotan, bilakaera oso interesgarria izan du
|
euskararen aldeko
diskurtsoak gurean. Ez oraindik aspaldi, bazen gurean ia elebakartasuna aldarrikatzen zuenik, eta bazirudien euskararen mesederako hobe genukeela beste hizkuntzak ahaztea, edo ahalik eta gutxien erabiltzea.
|
|
|
Ez oraindik aspaldi, bazen gurean ia elebakartasuna aldarrikatzen zuenik, eta bazirudien euskararen mesederako hobe genukeela beste hizkuntzak ahaztea, edo ahalik eta gutxien erabiltzea. Egun,
|
euskararen aldeko
aldarrikapena eleaniztasunaren baitan egiten da, eta mundu eleanitzean euskarak presentzia duina izatean datza erronka. Pena hartuko nuke elebakar espainolen erasoak gure artean gaztelaniaren eta erderen aurkako jarrerak berpiztuko balitu.
|
|
|
3. Nola jokatu behar du euskalgintzak (eta, orobat,
|
euskararen aldeko
eragileek oro) honen aurrean, epe laburrera zein luzera?
|
|
|
Erreforma garaian espainol proiektuak euskararen azaleratze indartsu bat espero zezakeen, instituzio berrien agintaritzatik etorriko zena, frankismoaren azken urteetan argi zegoelako herriarengan nahiko kontzientzia bazela horretarako. Euskal Herriko PSOEk berak ere hori nolabait onartu beharrean ikusten zuen bere burua
|
euskararen aldeko
sentimenduaren aurrean eta, beraz, berton eurenproiektu espainola kudeatzeari begira (Jauregi kasu, Kintanak duela gutxi kontatu digun legez) espainol kultura ez zabaltzeko euskara era guztietara indartzea onartu beharrean zeuden, hori euren proiektua manten zedin derrigorrezkoa ikusten zutelako, autodeterminazioa aldarrikatzea (PSE 78) bezala. Baina Madrilen bestelako erantzun bat ematean (Euskararen Legearen erreku rtsoa), Nafarroakokudeaketa euren eskuetan gelditzean eta Jaurlaritzaren bidea zehazten hasten denean, agerian gelditu zen ez zegoela erabateko hizkuntz apustu bat.
|
|
|
Baina Madrilen bestelako erantzun bat ematean (Euskararen Legearen erreku rtsoa), Nafarroakokudeaketa euren eskuetan gelditzean eta Jaurlaritzaren bidea zehazten hasten denean, agerian gelditu zen ez zegoela erabateko hizkuntz apustu bat. Frankismoan
|
euskararen aldeko
benetako kontzientzia galdu egingo da etnozidioarekiko ahazturan eta hizkuntz politikaren epelean.
|
|
|
Erakunde bakarrak egin zezakeen
|
euskararen aldeko
aitzidaritza, gidaritza politika aldetik... Baina hori egin beharrean, euskara apustu kuestionaezina zela argi utzi beharrean, diglosian instalatu zituen bere trasteak eta politikoki zuzena zenaren politikari ekin.
|
|
|
Hauengan guztiengan Euskara= Nazionalismoa= ETA ekuazioa behin eta berriz proiektatuz, haurrak erdal ereduetan mantentzera bultzatzen zaie, ikasi duten euskara apurra ezkutuan gordetzera eta
|
euskararen aldeko
sinpatia edo laguntza oro galtzera.
|
|
|
Euskalgintzari dagokio, babesteaz gain eta dauden proiektuei eusteaz gain, Euskal Herriko eragile oro
|
euskararen aldeko
adostasun handiago batzuetara bultzatzea. Alde rdien arteko adostasun politikoak eragitea, euskararen normalkuntzarako.
|
|
|
Alderdi politikoetako euskaltzaleei dagokie etxe barruan eragitea,
|
euskararen aldeko
adostasun eta elkarlanerako proiektuek lehentasuna izan dezaten beste hainbat eta hainbat programaren aurretik.
|
|
|
Euskalgintzak, Bai Euskarari konpromisoan abiatu bezala, alderdien arteko akordio bat bultzatu beharko luke,
|
euskararen aldeko
neurri kualitatiboak martxan jarrarazteko gehiengo soziopolitiko bat artikulatuz.
|
|
|
Ikasturte honetan ez da
|
euskararen aldeko
boladarik sumatzen, eta baliteke datorrenean gauzak okerrera egitea. Haatik, ez nuke nahi mezu ezkor batekin amaitu.
|
|
|
Euskaldun eta euskaltzale guztiok eta euskalduntze lanetan dihardugunok
|
euskararen aldeko
gure inplikazioa interes politiko alderdikoietatik at dagoela argi uzten badugu, aurkakoa frogatzera bideratutako kanpaina zekenak besterik gabe desegingo dira.°
|
|
|
azken urteotan inoiz iru di ka tzerairitsi ez ginena posibilitate benetako bihurtu da euskalgintzan: Espainiako Estatuko aparatuek (alderdi, sindikatu, komunikabide, juje," pentsalari"...) euskaldunok urte askotan nekez eraikitako
|
euskararen aldeko
egiturak —txikiak eta ahulak oro har— suntsitzeko aukera benetako bihurtu da.
|
|
|
Lanean, unibertsitatean, komunikabideetan edo irakaskuntzan espainiar" ezjakinen" eskubide indibidualakurratzeko tresna edota" abertzaletasuna" eta ETA renhelburuen gordari eta zabaltzaile bihurtzen da. Beraz,
|
euskararen aldeko
mugimendu, elkarte edo erakunde oro, ETAren helburu estrategikoetako baten alde lan egiteagatik —herritar eleanitzeko Euskal Herri euskalduna— susmagarribilakatzen da espainiar justiziarentzat, salagarri komunikabideentzat, eskandalagarri politikarientzat, etaitx igarriguztiontzat.
|
|
2002
|
|
|
" Udal zerbitzuak eta jendeak udalarekin dituen harremanak euskalduntzeko helburua du kanpaina honek", erran du Joxe Aldasorok, eta honexegatik, jendea honen eragilea izan dadin bilatuko dute. Alegia," jendearen atxikimendua bilatuko dugu eta honekin urrats eragingarria eman nahi dugu, egungo jazarpen egoera gaindituz, eta
|
euskararen aldeko
hautua egin nahi duenak horretarako aukera izan dezan".
|
|
|
Badira, ordea, bezero euskaldunen nahi eta beharretara egokitutako zenbait banku eta aurrezki kutxa, baina oraino
|
euskararen aldeko
hautua egiten duten bezeroak gutxi gorabehera %15a baino ez dira. Euskadiko Kutxak Hego Euskal Herrian dituen kutxazainetan eragiketen %16 egiten dira euskaraz, hau da, 30.000 bezero inguruk egiten dituzte.
|
|
|
Joan den astean
|
euskararen aldeko
kanpaldia egin zen Nafarroako Unibertsitate Publikoan, Euskal Adarra taldeak deituta. Ia berrehun lagun zeuden baimenik gabeko kanpaldian eta polizia bitan izan zen hura desegiteko.
|
|
|
Ipar Euskal Herrian ez dago politika linguistiko bat funtzionamenduan ezartzeko-eskuduntzak dituen-instituziorik, ez dago Kultura edo Hizkuntza Ministeriorik. Alabaina, bertako instituzioei ezerk ez die debekatzen
|
euskararen aldeko
politika bat antolatzea. Hitzarmen Bereziaren barnean garatzen ari den hizkuntza politika planteamendu honetatik abiatu da.
|
|
|
Horrez gain, esparru jakinetan
|
euskararen aldeko
araua jartzeko ordua da, hau da," hemen normala da euskaraz egitea" finkatzea" hemen normala da erdaraz egitea" ren partez. Horri buelta ematea ikaragarri zaila da eta horretarako estrategiak bultzatu behar ditugu.
|
|
|
Alegia, bizitzan une batean hizkuntzaren hautaketa egin behar da kontzienteki, batez ere gaztetxoen adinean eta nerabezaroan. Euskara dakiten gazte askok ez dute
|
euskararen aldeko
hautua egiten, beste faktoreek-erraztasuna, arau soziala, …\-eraginda.
|
|
|
X. AIZPURUA. Argi dago,
|
euskararen aldeko
hizkuntza politikak dauden tokietan euskarak ospea eta indarra hartzen du, eta euskararen aldeko politikak ez dauden tokietan edota politika euskararen aurkakoa denetan, ez dago ospe hori. Nagusiki Nafarroaz ari naiz, orain, eta ez horrenbeste Iparraldeaz.
|
|
|
X. AIZPURUA. Argi dago, euskararen aldeko hizkuntza politikak dauden tokietan euskarak ospea eta indarra hartzen du, eta
|
euskararen aldeko
politikak ez dauden tokietan edota politika euskararen aurkakoa denetan, ez dago ospe hori. Nagusiki Nafarroaz ari naiz, orain, eta ez horrenbeste Iparraldeaz.
|
|
|
Halaber, lurralde antolaketaren kariaz burutu diren errepide zein bestelako lotuneek biztanleriaren eskualde batetik besterako mugikortasuna indartu dute, zenbaitetan nahikoa edo erabat euskaldunak izan diren herri koskorretako zein txikietako hizkuntza komunitateak desegituratuz. Pertsona helduok gure egitekoa ere dena kopuruz are murritzagoak diren belaunaldi gazteenen bizkar erabat utzi dugu, eskolaren bidez euskara dakitenak sortu ditugu, ez, ordea, kopuru berean euskal hiztunak, eta, horri guztiari gehituz, beharbada, gizartea erlaxatu ez ezik
|
euskararen aldeko
gizarte araua, joera, bera ere aldatzen ari da.
|
|
|
Dekanotzako dekanorde euskaldunekin, berriz, ohikoa da euskarazko komunikazioa, eta nabaria izan da horretan, azken urteotanfakultateko idazkari nagusia euskalduna izatearen eragina. Hala ere, bigarren zikloko lau irakasguneetan normalizazio-plangintzak izan duen bilakaerarik ezak ezdu ezer lagundu euskararen garapenean; gainera, leku horietan Osakidetzaren aldetik ez da
|
euskararen aldeko
ekimenik egin, nahiz eta 20 urte igaro izan Eusko Jaurlaritzaren esku dagoenetik.
|
|
|
Euskal Herriko Unibertsitatean euskara normalizatzeko plangintzak, alegia I. etaII. plangintzak? martxan jarri baino lehenago, jadanik EHUko fakultate zeineskoletako Euskara Batzordeak hainbat urtez aritu ziren
|
euskararen aldeko
ekintzak burutzen. Aipatzekoa da, orain dela hogeita bat urte EHUko unibertsitate-zentro bakoitzeko euskara-batzorde eta euskararako gobernu-organoak (EuskaraZerbitzua eta Euskara Errektoreordetza) euskarazko ikas-irakaskuntzaren aldekodinamika propio batean murgildurik zeudela, euskararen egoera aldapatsuan lorpenak egiten.
|
|
|
Garai haietan erdara zennagusi, eta euskara zabaltzeko saiakera guztiak orokorki gaizki ikusita zeuden giroerdaldun hartan. Argi dago irakasle haiek
|
euskararen aldeko
mugimendua sorrarazten aitzindari izan zirela; esate baterako, ofizialtasunik izan gabe klaseak euskarazematen hasi ziren. Gure Irakasle-Eskolako euskarazko irakaskuntzaren lehenengopasadizoak eta bultzadak inon ez daude idatzita, eta irakasle protagonistengandikahoz jasotzeke daude oraindik.
|
|
|
Ildo beretik eta ikastetxe horren klaustroko nahiaren ondorioz, Zaragozako Unibertsitateak Euskara Katedra bat sortu eta bultzatu zuen Eskolako ikasleguztiek euskara ikasteko aukera izan zezaten. 1986an,
|
euskararen aldeko
girohorretan erabat murgildurik, eskola hartako zuzendaritzak, Jose Ramon Pascualburu zelarik, Haur-Hezkuntzako espezialitatean euskal lerro bat irekitzea lortu zuen.
|
|
|
Politika horrek, Hego Euskal Herriko Unibertsitatearen eraikuntzan, irakasle elebidunak eduki beharko lukeen, zentralitate? estrategiko berria aldarri. katuz,
|
euskararen aldeko
–frontea, eskatzen du:
|
|
|
Alfabetatze-prozesuek ere ez dute oraindik azterketa sistematikorik ezagutu, baina nahiz eta lan sakabanatuak izan, eremu horrekin lotura zuzena duten gai batzuk ikertuta daude, hala nola zenbait inprentaren sorrera, zenbait pertsonaia ospetsuren liburutegiak, Leizarragaren itzultzaile-eskola, Larramendiren lan literarioaeta
|
euskararen aldeko
lana, alfabetatze-mailak Oñatin (protokolo notarialetatik abiatuta) 8, etab. Gauza bera esan daiteke haurtzaroaren historiari buruz, nahiz eta argitaratu diren Valverde-ren (1994) eta Ramos Martrnez-en (1989) lan garrantzitsuakaipatu behar diren, bietan haurtzaro abandonatua ardatz nagusitzat hartu delarik.
|
|
|
Tokiko iragarkiak soilik agertzen ziren euskaraz, eta normalean euskarazko saioetan tartekatuta, oso zaila baitzen horrelakorik entzutea programazio konbentzional erdaldunetan. Irrati komertzialek ere ez zuten
|
euskararen aldeko
apusturik egin, eta hizkuntza horretan iragartzeko espresuki eskatzen zuten bezeroei soilik ematen zieten aukera, besterik gabe.
|
|
|
Euskal Herriko irrati askeek oso argi izan zuten hasieratik euskarak garrantzi handia zuela hizkuntza propioa garatzeko. Askok hitzetik ekintzetarako urratsa ematea lortu ez duten arren, irrati gehienek
|
euskararen aldeko
apustua aldarrikatzen zuten. Egon ziren hasieratik euskaraz aritu zirenak, oso eremu erdaldun batean kokatuta bazeuden ere, Getxoko Bost Axola, adibidez.
|
|
|
bete zuten hutsunea Zuberoan eta Behe Nafarroan. Beste aldetik, Radio Pays-Basque izeneko emandegi publikoak ez zuen inoiz
|
euskararen aldeko
apustu sendoa egin, kontrako zurrumurruak egon ziren arren. Hego Euskal Herritik emititzen zuen Euskadi Irratiak Euskal Herri osora hedatzeko asmoa aldarrikatu zuen arren, iparreko eskualdeak baztertzen zituen praktikan.
|
|
|
Denak, gau eta egun, euskararen alde. Hori pentsatzen nuen, bada, lasterketa hau
|
euskararen aldeko
lasterketa zela, euskararen aldeko kezka erakusteko lasterketa, lasterketaren helburu bakarra zela euskara bultzatzeko gure adostasuna erakustea. Hori pentsatzen nuen nik, agian zertxobait inozoa nintzelako-edo, eta han gazte guztiak lasterka ikusteak benetan pozgarri egiten zitzaidan.
|
|
|
Denak, gau eta egun, euskararen alde. Hori pentsatzen nuen, bada, lasterketa hau euskararen aldeko lasterketa zela,
|
euskararen aldeko
kezka erakusteko lasterketa, lasterketaren helburu bakarra zela euskara bultzatzeko gure adostasuna erakustea. Hori pentsatzen nuen nik, agian zertxobait inozoa nintzelako-edo, eta han gazte guztiak lasterka ikusteak benetan pozgarri egiten zitzaidan.
|
|
|
Horretarako ere egiten ahal dira lasterketak, baina hura ez zen hartako. Nik dakidala,
|
euskararen aldeko
zerbait zen. Baina oihuek nor ukitzen zituen ikusirik, eta nork eskuratu txalo beroak, nik ere nire ondorioak atera behar izan nituen berehalaxe.
|
|
|
Baina oihuek nor ukitzen zituen ikusirik, eta nork eskuratu txalo beroak, nik ere nire ondorioak atera behar izan nituen berehalaxe. Zeren
|
euskararen aldeko
lasterketa batean, Euskaltzaindiaren izenean zihoan Euskal Herriko Unibertsitateak bere historian izan duen lehenbiziko errektore guztiz euskaldunak ziztuak hartu zituen bezala, Athletic-en izenean zihoanak txaloak bereganatzeko aukera izan bazuen, ez da zalantzarik nor den, lasterketa hartan parte hartzen zuten batzuen ustez bederen, nor den, diot, euskararen alde dagoena. Ni lasterka nindoan, beste batzuk, ostera, korrika, hori da desberdintasun honen moldea.
|
|
|
Baina abertzaleak prest daude laguntzeko. Abertzale ez direnek, ostera, arazo ikusten dute beti euskara, eta nekez aurkituko duzu inoiz ere haiengandik atera dela
|
euskararen aldeko
ekitaldi garbi eta zinezkorik, politikaren katramilak bulkatua ez bada. Berez zerbait ederra eta aberasgarria den hori, konpondu beharreko eta konpondu ezinezko arazotzat jotzen da.
|