2000
|
|
Hizkuntza plangintza eskatzeko deiadar kanpaina abiatu du Euskal Konfederazioak. Ipar Euskal Herriko hautetsiekin bilduko da bakoitzak bere egituran
|
euskararen alde
har dezakeen konpromisoa bere egin dezan eskatuz," Estatutik etorri behar duenaren beha egon gabe". Kanpaina ekainaren 10ean amaituko da Baionan egingo den manifestazioarekin.
|
|
Poeta liriko izan zen bereziki Nemesio Etxaniz. Baina horrez gain, hamaika lan ezberdin burutu zuen
|
euskararen alde
: antzerkiak, kantak, gutunak...
|
|
Ez da inoiz erraza izan
|
euskararen alde
lan egitea Nafarroan, oztopoz beteriko bidea ibili behar izan dugu euskaldunok eta zantzu guztien arabera, aurrerantzean ere horrela izango da. Ederki aski gogoratzen ditut Felix Martiren hitzak AEK-ko irakasleon lan baldintzak ezagutu eta gero:
|
|
HALA ERE, gure ustez Nafarroako gizartea, oro har,
|
euskararen alde
dago eta datuak ditugulako esaten dugu. Nabarmenenak matrikulazio datuak dira, baina ez bakarrak.
|
|
Administrazioaren aldetik munduko erraztasun guztiak ez lirateke ezer herriak borondaterik ez balu, eta era berean, oztopo guztiak gaindi daitezke borondate hori egiazkoa bada. Gizartea
|
euskararen alde
mobilizatzea, etengabeko kontzientziazio lana egitea, era koordinatuan aurrerapausoak emateko euskaltzaleen artikulazioa bultzatzea, gizartearen erabateko inplikazioa lantzea, euskara ikastea eta erabiltzea dira etorkizuna irabazteko bideak. Prozesu luze baten aurrean gaude eta Korrikan irudikatzen dugun bezalaxe gure zeregina lekukoa hurrengoari ematea da, egin beharreko lana ongi egin dugula jakiteak ematen duen pozarekin
|
|
Lehenik euskararen jatortasunez, zeren, esan dudan bezala, euskarak, preindoeuroparra izatez, Europako hizkuntza jatorra eta zaharrena edo zaharrenetakoa izanik, Europaren batasunean bere baitarik du, inoren baimen beharrik gabe, bizitzaz irauteko eskubide osoa. Aurten bertan Espainiako Auzitegi Gorenak UEMA erakundeari
|
euskararen alde
zituen asmoak debekatzea ere ez da lotzen ONU eta Unesco-ren arauekin. Zertarako dira orduan erakunde nagusi horiek bakebiderako onartu zituzten gomendioak?
|
|
Izan ere, gure erakunde honen arautegia 1920 urtean egina da eta 1976 urteko otsailaren 26an Espainian Errege-Dekretuz onartua izan baitzen (ikus, argibide gehiagotarako, liburu honetako 51 orrialdea). Eta horien arabera,
|
euskararen alde
nola joka dezakegun adierazten nuen.
|
|
Aita Bartolomek oso ongi zerabilen euskara, baina gazteleniaz mintzatzeko ohitura zuen, eta gurekin ere halaxe aritu zen bazkari osoan. Honekin ez dizut erran nahi, jaun André, ezen jesuita guztien jokabidea halakoa izan zela, zeren eta ezagutu izan baititut nik
|
euskararen alde
mintzatu izan diren jesuita sutsuak ere. Baina aita Bartolomek bai, ohitura hura zuen, eta aitortu beharra dut ezen ez zela hartan bakarra, zeren, urrunagorat joan gabe, aztura eta ohitura bera zabaltzen ari baitzen, bertzenaz ere, jauregian, batik bat aita Villagrandeko dukearekin harremanetan jarri zenetik eta gure prezeptore jaun Marcelek jauregitik alde egin zuenetik.
|
|
Ez dakit kultura den, ez dakit urte honi dagokion. Badakit, ostera, urte luzeetan
|
euskararen alde
jardun duten norbanako franko susmopean direla, laster batean erruztaturik ikusiko dugun euskarazko kultura oso baten aitzindari gisa.
|
|
–egin zuen deiadar– Berpiztu egin naz, jaun-andreok! Eta
|
euskararen alde
egin beharreko guztia egiteko gertu nozue, neure hatsaren eta ahalaren azkeneko hondarreraino, aurreko bizian izan nintzan legez! Gora Euzkadi!
|
2001
|
|
Anormala da euskal irakurle gehienak abertzaleak izatea, zorionez, bestelakoak ere badaude, baina oso gutxi oraindik. Esaten digute politizatzen dugula, baina zenbat euskaltzale ez abertzale daude
|
euskararen alde
egiteko prest. Esku batez konta daitezke".
|
|
Bestalde, Iparraldean ez da deus egiten
|
euskararen alde
. Baina Frantziako Liburutegi Nazionaletik etortzen dira bertan argitaratu den guztia biltzera, baita ikastegi txikienean egindako aldizkari txikiena ere.
|
|
Juan San Martin (EAEko Ararteko, Europako Ombudsman Erakundeko buru, euskaltzainburuorde eta urgazle...) Argizaiola Sariarekin omenduko dute larunbatean San Agustin Kultur Gunean opsatuko den ekitaldian. Azokan egingo diren ekitaldiek, berriz, Astarloa anaien lanarekin izango dute zerikusia; Durangoko bi anaiok
|
euskararen alde
, etxean eta atzerrian egindako lanaz eta euskarak bizi duen egoeraz gogoeta bultzatuko dute egun hauetan. Bestalde, Bitoriano Gandiagari omenaldia eskaini zion Gerediaga Elkarteak abenduaren 1ean.
|
|
Gau-eskoletan, sistema frankistaren aurka zegoen oro, prest zegoen
|
euskararen alde
zer edo zer egiteko, eta ikasgelak lortzea ez zen hain zaila izatenherriko elkarteei laguntza eskatuz gero.
|
|
Galde  tzekoa ere da ea orainago beste horrenbestekorik sortu ote den, Azkoitiko zalduntxoez kanpora, Euskal Herriko lurralde guztian. Giputz hauek, gainera, ez ziren lapurtar haiek bezainbat
|
euskararen alde
ahalegindu.
|
|
Aurretik gure herriaren historia luzean ez bezala, gaur egun lege-arauak, botere politikoa, diru bideak eta tresna eraginkorrak ditugu
|
euskararen alde
. Badakigu, ongi jakin ere, gure hizkuntzari dagokionez gauzak ez doazela beti bide onetik, euskara herritar guztion kultur ondaretzat jo beharko litzatekeen herrialde guztietan, eta harrigarria dirudien arren, bulego ofizial batzuetan oraindik euskararen erabilera sozialari hesi-mugak jartzeko ahalegin gogorrak antolatu eta kudeatzen direla.
|
|
Hori dena ahantzi gabe, ez dugu deus askorik aurreratzen euskaldun askok eta askok aspaldiko denboretatik euskarari buruz erakutsi izan duten utzikeriaren edo zabarkeriaren aitzakia edo estalgarri gisa erabili nahi badugu. ...koak direla, euskaldunon baitakoak alegia. Â Euskaldun askoren hizkuntz gaitasun maila apala, egoera formal gehienetan erdaraz aritzeko joera edo errazkeria, euskaraz jasotako prestakuntza profesional urria, euskararen eragin indar sozial mugatua, gure hizkuntz jarrera eta jokabideen arteko desoreka begi bistakoa (Bernardo Atxagak ederki gogorarazi digunez, jendeak berealdiko gauza pila egiten du
|
euskararen alde
, salbu eta beharrezkoa den bakarra: hitz egitea), euskararen ideologizazio maila handiegia edo indarkeriari gehiegitan loturik agertzea, besteak beste, denak dira gure gizartearen barru-barrutik euskararen erabilera sozialaren normalizazioa zango-trabatzen duten faktoreak.
|
|
barkaezina da erdaldunek gure berri gehiago eta maizago ez izatea. Alferrik ariko gara"
|
euskararen alde
" lanean, erdaldunei ez badiegu erakusten euskararik jakin gabe mundu oso bat ari direla galtzen. Horretarako gai izan behar dugu, hortxe dago koska.
|
|
Euskal Autonomia Erkidegoan behintzat hain ohikoa bihurtu egin den errealitate bat, iraultza gisako bat bezala da, euskal herritar ugariren ustean eta ikusmenean euskal izaeraren gotorleku gisa hartuta den Zuberoan. Ustetik izaterat alde handia dago eta
|
euskararen alde
hainbat urtez borrokatu izan beharrak —eta borrokatzen jarraitu beharrak— erakusten du mentalitateen bilakaera oso luzea dela.
|
|
Zerk lagun dezake guztien indarrak
|
euskararen alde
biltzen?
|
|
PSNk ere gauza bera mila modutara esan du, Lizarberen ahotik batez ere. PSNko Batzo rdea ren azalpena ere hor dago, elebitasunaren gaurkoeredua ez duela
|
euskararen alde
aldatuko esaten duena.
|
|
Administrazioak berak ere —gogoan izan Araba eta batez ere Nafarroa— kalte izugarria egin lezake. Egia da, noski, Nafarroan, bertako gobernuaren jarrera negargarria gorabehera, jendeak oraindik
|
euskararen alde
segitzen duela, baina beldur naiz, ez ote genukeen hori interpretatu beharko aurreko administrazio euskaltzaleagoen eraginaren inertziazko ondoriotzat —Allirena adibidez—, oraingo gobernatzaileek, iraunez gero, etorkizunean moteldu eta erabat ahul dezaketena.
|
|
2) Esaten dutenaren kontra, gaur egungo euskal gizartearen elementu bateratzaile inportantea da. Joera politiko oso diferentetako jendea ageri da
|
euskararen alde
, nahikoa zabala da bai euskarari! dioen gizarte eremua.
|
|
Begi-bistan dago egoera larri honetan batzuk, nahiz eta
|
euskararen alde
egon, euskalgintzatik urruntzeko prest ager daitezkeela euskal nortasunaren izenean oinarrizko eskubideak zapaltzen diren bitartean; aldiz, beste batzuek euskara eta euskaldunen eskubideak zapaltzea onartukolukete bake sozialaren izenean.
|
|
Urtetan era bateko edo besteko mugak jarri ondoren, ez dute lortu euskararen aldeko herri gogoak atzera egiterik, horregatik orain saiatzen ari diren bidea, euskara eta
|
euskararen alde
lanean ari diren hainbat talde eta erakunde kriminalizatzea da, inolako oinarririk ez duten adierazpenak eta konnotazio jakin batzuk atxikirik. Kriminalizazioarena da euskara erasotzeko aurkitu duten argudio salgarriena eta zuzenena egoera politiko nahasi honetan.
|
|
Erasook badute halaber zeharkako beste eragin kezkagarri bat. Bigarren ondorioa, beraz, euskara bera eta
|
euskararen alde
diharduten talde eta elkarteak kriminalizatuz, euskararen aldekoak diren edo behar luketen hainbat jarrera, zer gertatuko beldurrez, epeltzea eta neutralizatzea da. Alegia, jadanik mehatxutan soilik ez, baizik eta zigor neurri konkretutan bilakatzen ari diren adierazpenen bidez, erakunde publiko, pribatu zein norbanako askoren ekimenak apaldu edota moteltzeko joera eman liteke, beren jarduerak izan ditzakeen irakurketa politiko etajudizialaren beldur.
|
|
3. Euskararen aldeko eragileen eginkizuna da, epe laburrera eta urgentziazko erantzunak emateko, beren baitan biltzen den jendea aktibatzea eta euskararen aldeko neurrikonkretuetan parte har dezaten dei egitea eta lortzea. Jarrera aktibo hori ekimen ezberdinetan konkretatu liteke, haurrak euskarazko ereduan matrikulatuz, euskara ikasiz, lan munduko euskara planetan arituz,
|
euskararen alde
antolatzen diren festa, aldarrikapen eta ekimen ezberd inetan parte hartuz, administrazioan euskaraz egin diezaioten exijituz, euskarazko produktuak hobetsiz eta kontsumituz...
|
|
Tinkotasuna, adostasuna eta elkarlana sustatu behar ditu euskalgintzak, jasanaldi honetatik babesteko, lehenik; eskuartean ditugun proiektuak aurrera ateratzeko, gero; eta herritarren gehiengo bat sozialki eta politikoki
|
euskararen alde
jartzeko, azkenik.°
|
|
NafarroakoAlde rdi Sozialistak, Juan Jose Lizarbe buru duenetik, eta PSNtik baino UPNtik gertuago dabilen Vctor Manuel Arbeloa eta Aurelio Arteta bezalako ustezko intelektualen eskutik, sekulako sarraskiak egin ditu euskararen kontra, eta kasu honetan ez du balio eskuindarrak direla esatea —ezkertiartzat jotzen du bere burua NASek— edota euskararen kontrako grina berezkoa dutela pentsatzea. Arazo sakona da benetan Nafarroako sozialistena, baina hizkuntzari dagokionez, alderdiko militante asko borrokatu dira —hauek ere lehen orain baino gehiago—
|
euskararen alde
, eta Jose Luis Castejon Parlamentuaren presidentea rn kasua adibide bat besterik ez da. Nafar sozialisten oposizio lana ezerezean dagoela jakiteak ere ez du argitzen zerg atik gaur egungo jarrera euskararen aurrean.
|
|
Omenaldi iragarriaren aurreko asteetan kazetariek bere obraz galdeak egiten zizkiotenean, egiazki heineko, planttako eta behar bezalako plaza-gizonaren itxura eskaintzen zuen Joanesek, modestiaz hordi, lan ongi burutuaz satisfos, bizi guztia
|
euskararen alde
... eta euskarak alde egiten... pentsa emazu! Sakrifikatua eta gurutzefikatua.
|
2002
|
|
Euskararen alde egin duen lan oparoa eskertu asmoz, Labayru ikastegia izango da aurtengo ekitaldiko omendua. Erakundeak aurten bete ditu 25 urte eta, mende laurden honetan bizkaiera eta oro har
|
euskararen alde
egin duen lana saritzeko Argizaiola saria jasoko du Gerediaga elkartearen eskutik.
|
|
– Gizartearen beste esparruetan
|
euskararen alde
egin den apustua Unibertsitateak bere egin behar du; are gehiago, publikoa izanik.
|
|
Unibertsitateko inkestek argi erakusten dute, hor bertan ere euskaraz ikasteko nahia dutela. Tamalez,
|
euskararen alde
mintzo direnean, inkestak artxibatuak izaten dira. Inkestak euskara ahuldu ote den ikustekoegiten direla dirudi; hala gertatzen ez denez, ez dute inongo eraginik izaten.
|
|
Haur-Hezkuntzaren eta Lehen Hezkuntzaren matrikulazioaren zenbakiek argierakusten dute nafar gizartea pixkanaka-pixkanaka baina atzerapausorik gabe
|
euskararen alde
jokatzen ari dela. Gaztelania hutsezko eredua behera doan bitartean, euskara irakasgai duen A eredua, eta euskara hutsezko D eredua gora doaz, goikomuga oraindik jo ez dutelarik.
|
|
B ereduaren eremua nahiko txikia da eta oso jendegutxik aukeratzen du aukera hori, ikasle euskaldunen %0, 7k baizik ez. Bestalde, Aereduko ikasleen kopurua beste euskal eredukoekin batera hartzea eztabaidagarriagerta badaiteke ere. Nafar Gobemuko estatistikek gaztelania hutsezko ereduarekin lotzen baitute?, garrantzitsua da euskara edo euskaraz irakasten duten ikasleen kopurua ezagutzea, haien gurasoak, umeak A, B edo D ereduetan matrikulatzera-koan,
|
euskararen alde
jokatzen ari baitira. A eredukoak ere euskarareningurura bildu baitira.
|
|
direlakoak ados ez badaude, zer egingo diogu, bada? Betikoa, ez digutekinkeniorik, ez sexeniorik, ez osagarri lotsagarririk ez antzekorik ordainduko; baina, berriz ere, borondatezko lanak egingo ditugu
|
euskararen alde
.
|
|
Betidanik entzun dugu
|
euskararen alde
duintasunez aritu behar dugula; kongresu historiko honen berria jasotzean eskatutako ponentziek eta borondatezkoekadierazten duten bezala. Betidanik euskararen alde borrokatu eta lerrotu naiz, maizmusutruk, baina ondo ordainduta.
|
|
Betidanik entzun dugu euskararen alde duintasunez aritu behar dugula; kongresu historiko honen berria jasotzean eskatutako ponentziek eta borondatezkoekadierazten duten bezala. Betidanik
|
euskararen alde
borrokatu eta lerrotu naiz, maizmusutruk, baina ondo ordainduta. Baina euskaraz idatzitako zientzia unibertsitarioak ba ote dauka lekurik UPV/EHUn?
|
|
Elgoibarko Zazpiki Irratia ere 1984an sortu zen; abenduan, hain zuzen ere. Irrati horren oinarrietan elgoibartarren eta
|
euskararen alde
lan egiteko asmoa jasotzen zen26 Ideologia desberdinetako pertsonek eta taldeek parte hartu dute bertan hasieratik; besteak beste, Gazte Asanbladak, Senideek, Talde Antimilitaristak, eta abarrek.
|
|
Eta manifestazioak egingo dituzte hartarako. Orain ere ageri dira, baina orain dela urte batzuk, ez horrenbeste, aski maiz ikusten ziren ikasleak gure hirietako karriketan, orain baino maizago, manifestazioak egiten
|
euskararen alde
-edo. Haien artean entzuten den hizkera, agerraldian euskara behar dutela oihuka ari direla, erdara da anitzetan, ikasle batek bere garaian egunkarian manifestazio baten ondoren publikoki salatu zuenez.
|
|
Korrika [18] da euskararen sinbolo bat (gero mintzatuko naiz sinboloez), antropologo batzuek erlijioek agintzen duten beilarekin lotu izan dutena. Denak, gau eta egun,
|
euskararen alde
. Hori pentsatzen nuen, bada, lasterketa hau euskararen aldeko lasterketa zela, euskararen aldeko kezka erakusteko lasterketa, lasterketaren helburu bakarra zela euskara bultzatzeko gure adostasuna erakustea.
|
|
Baina oihuek nor ukitzen zituen ikusirik, eta nork eskuratu txalo beroak, nik ere nire ondorioak atera behar izan nituen berehalaxe. Zeren euskararen aldeko lasterketa batean, Euskaltzaindiaren izenean zihoan Euskal Herriko Unibertsitateak bere historian izan duen lehenbiziko errektore guztiz euskaldunak ziztuak hartu zituen bezala, Athletic-en izenean zihoanak txaloak bereganatzeko aukera izan bazuen, ez da zalantzarik nor den, lasterketa hartan parte hartzen zuten batzuen ustez bederen, nor den, diot,
|
euskararen alde
dagoena. Ni lasterka nindoan, beste batzuk, ostera, korrika, hori da desberdintasun honen moldea.
|
|
Halako jarrerek zerbait erakusten badute hau da:
|
euskararen alde
omen dauden batzuk ez daudela euskararen alde, baizik zinez eta benetan euskararen sinboloa modu batera erabiltzearen alde, eta hortaz, euskararekin zuzenean zerikusirik ez duen beste zerbaiten alde edo kontra, halako gisaz non euskara bera bigarren mailan uztea nahiago baitute. Beraz, batzuentzat euskara bigarren mailan gelditzen da, itxurak egiten lasterka baldin badabiltza ere, beste interes arrotz batzuek menderaturik baitabiltza korrika.
|
|
Halako jarrerek zerbait erakusten badute hau da: euskararen alde omen dauden batzuk ez daudela
|
euskararen alde
, baizik zinez eta benetan euskararen sinboloa modu batera erabiltzearen alde, eta hortaz, euskararekin zuzenean zerikusirik ez duen beste zerbaiten alde edo kontra, halako gisaz non euskara bera bigarren mailan uztea nahiago baitute. Beraz, batzuentzat euskara bigarren mailan gelditzen da, itxurak egiten lasterka baldin badabiltza ere, beste interes arrotz batzuek menderaturik baitabiltza korrika.
|
|
Ez, badirudi, jendetasunaren maila, nor den nor, nor den zer, zer den zer, oinarri-oinarrizko bereizketa horiek egiteko behar den jendetasun eta sen arrunta amildegian beheiti bota dugula, zenternaren zolaraino, han ito dadin ur uher gazien artean. Gure akademiak,
|
euskararen alde
lan egiteko, eta horretarako bakarrik, dugun akademiak, holakorik merezi al du. Zer uste duzu zuk?
|
|
Batetik, ez dut uste zalantzan jar daitekeen esatea, oro har, abertzaleek hurbilago sentitzen dutela euskara abertzale ez direnek baino. Abertzaleek, gutxienez, eta paperetan bederen, beti ageri dira
|
euskararen alde
, non eta ez duten batzuetan itxura hori ere galtzen, hori ere gertatzen baita zenbait kasu harrigarritan. Berma, itzala eta abaroa ematen dien alderdi abertzalearentzat harrigarriak izan behar luketen kasuez ari naiz. Baina abertzaleak prest daude laguntzeko.
|
|
Eta onar dezagun, bakarrik gaude, etsaiek inguraturik. Gure alde,
|
euskararen alde
esan nahi dut, omen diren anitz horiek ez dira benetan euskararen aldekoak: batzuentzat arazo bada, besteentzat onartu beharreko gaitza besterik ez da, ezintasun astuna, agian eskuratutako lanpostuari eusteak zorretan jartzen dien gaitza, gainerako onura guztien jabe izaten segitzekotan.
|
|
Berriz ere itzultzen gara berrietara. Oraingo berriek badute berezko pisua eta, ez dezagun ahaztu,
|
euskararen alde
egiteko orduan ez dira txantxetan hartzeko modukoak: zenbait futbol talderen entrenamenduak.
|
|
Zeren, ez nuke pentsatu ere egin nahi, nire errespetu guztiak baldin badituzte ere, Dollyren bosgarren urtebetetzeak edo Eibarko taldearen entrenamenduak baino garrantzi gutxiago duela Euskaltzaindian sarrera hitzaldia irakurtzeak. Edo erakunde honen lanak, ez eguneroko lanak baizik egun horretako lan bereziak, garrantzi gutxiago duela euskaltzale batendako edo bere jardueran
|
euskararen alde
egin behar duen komunikabide batendako, Europako bisoiak baino. Hain kerratua ikusten dute gai hau?
|
|
Hala dira kontuak gure artean, malgutu ezinik zalutasuna baino bereago baitute batzuek zurruntasun zorrotz maiztua. Alabaina, erraz belaxkatzen dira hauetako zenbait, noiz eta aitzinean duten elkarrizketari kortejanteak
|
euskararen alde
deusik egin gabe izanik ere, doktrina ofiziala (ofizialeek egiten duten doktrina esan nahi dut) ogirik eta edaririk gabe zuzenean irensteko prest ageri direnean. Kabestrua ongi estaltzen dakiten adiskide bainoago lagun diren pertsona prestuekin gertatzen da hori.
|
|
Eta zergatik gertatu da hori? Nire ustez, euskal gobernu guztiek
|
euskararen alde
egin duten apustu garbiagatik. Eusko Jaurlaritzari esker du euskarak duen presentzia, euskal gobernu guztiek, batak bestearen ondoren, egin duten ahaleginagatik.
|
|
Erabaki akademiko horiek Euskaltzaindiari dagozkio, eta ez, esan bezala, Eusko Jaurlaritzari. Euskal idazleek, normalean, Euskaltzaindiaren esanak ongi betetzen dituzte, historian zehar erakunde honek itzal akademiko handia izan duelako
|
euskararen alde
mugitu izan diren sektore dinamikoenen artean. Zernahi gisaz, Eusko Jaurlaritzak bere garaian, lehenbiziko gobernuan, Euskaltzaindiaren lana bedeinkatu izan ez balu, katalanei gertatzen zaien bezala, katalanez mintzo direnei esan nahi dut, hemen aberatsago izango ginateke segur aski ere, hizkuntza baten tokian bizpahiru bai asmatuko baikenituzkeen, katalanari valentzianoarekin gertatzen zaion modura.
|
|
Orduko boluntario zibilen ordez, orain funtzionarioekin bete ditugu gelak, eta nik ez dakit interesik ere baden orain hiritar arruntek euskaraz ikas dezaten, hori ez baita egunkarietan ageri, eta hori baino munta handiagoko zeregin eta ardurak baititugu euskaldunok. Baina orduan jendea uholdeka zihoan euskara ikastera, militantziak ukitua, garai hartan militantzia handia baitzegoen
|
euskararen alde
, esan bezala. Bada, halako giroa zegoen hartan sortu zen, beste toki anitzetan gertatu zen gisa, Deustuko Unibertsitatean euskara ikasteko euskaltegia, eta arrakasta handia izan zuen.
|
|
Bakar-bakarrik dago gaixoa, jendakirik gabe. Horiek arrazoi handiak dira
|
euskararen alde
egiteko. Zeren, jendakirik ez badu, eta horrenbeste urte baldin badarama gure artean, ez da harritzekoa pentsatzea hizkuntzak berak altxatu dituela bere barnean gure kulturaren arrastoak, gure historiaren zatiak eta aztarnak.
|
|
Printzipioduna, baina azkenik gabeko jendea. Zenbat neke, zenbat izerdi, zenbat buruhauste
|
euskararen alde
saiatu izan garen bakoitzean! Zenbat prozesio egin dituen herri honek, lehenago saindu baten ipurditik" Ogi zerutik" kantatzen eta orain lelo agnostikoa dugula gidari," Guk euskaraz, zuk zergatik ez?" gure ezpainetan.
|
|
Hizkuntzalariak beti baititu aterabide aniztunak eskura. Eta
|
euskararen alde
omen dagoen politikari famatu batek zioen bere alderdiak asko ikasi duela eta, aurrerantzean, egin dituzten huts eta oker guztiak emendatuko dituztela. Emendatu, emendioak ekarriko dituelakoan nonbait.
|
|
Esango nuke batzuek beren kontzientziari astindu lasai bat ematera joaten direla: sinboloa baita han biltzea, hara joatea baita, definizioz,
|
euskararen alde
egotea. Jakina, zu bezalako gazteak erdi panparrotuak ikusten ditugunean-orain, lehen ez bezala, gazteek gehiago edaten dute nagusiek baino-, eta milaka botila hustu dituztenean, galdetu beharko genioke gure buruari hori den egin daitekeen gauzarik egokiena euskararentzat.
|
|
Hauxe zen galdera: " zer egiten duzu zuk
|
euskararen alde
–". Eta hona hemen erantzun argi baino argiagoak:
|
|
Ez dakit nik, egia esan, garbiago mintzo gaitezkeen, eta ez dakit zuk zeuk beste arrazoiren bat jarriko zenukeen zerrenda horretan, baina susmoa dut elkarrizketa horiek, hotz-hotzean hartuta, gure frustrazio pertsonalen ispilu baizik ez ote diren, nahiz normalean kontrako interpretazioa egitea nahiago izaten dugun, euskaldunon lasaigarri: denak
|
euskararen alde
. Denak euskararen alde?
|
|
denak euskararen alde. Denak
|
euskararen alde
–Segur gara horretaz?
|
|
Euskaldun batzuen egunkaria baita hori, ez inondik ere denona, nahiz denok ordaintzen dugun, berriz ere administrazioaren bidez ghetto batera bideratuz horrela sosak. Honek kezka handia sortzen dit, eta pena eman ere, zerbait aitortu behar baldin badiot egunkariari,
|
euskararen alde
egiten duen lan zintzoa baita. Hor ahalegin handia egiten ari dira arduradunak hizkuntza txukun eta landua erabiltzeko orduan.
|
|
Denak gaude, antza,
|
euskararen alde
, horretaz aspaldixko konturatuko zinen. Eta euskararen alde daude, bereziki, euskaratik bizi ahal izateko diru publikoak eskuratzen dituztenak.
|
|
Denak gaude, antza, euskararen alde, horretaz aspaldixko konturatuko zinen. Eta
|
euskararen alde
daude, bereziki, euskaratik bizi ahal izateko diru publikoak eskuratzen dituztenak. Bistan da euskaraz argitaratzeak eta euskal argitaletxeek laguntzak behar dituztela, hori ez dut nik ukatuko, baina zirkuluek beti behar lukete irtenbidetxoren bat kontuak normalizatu nahi baditugu, eta ezin dira hain itxiak izan:
|
|
• Euskaraz ez dakiten askok
|
euskararen alde
egin dute seme-alaben ikasteredua hautatzerakoan.
|
|
• Iparraldean
|
euskararen alde
lan egiteko aukera berriak sortu dira. Euskalgintzak egindako lanak bide berriak ireki ditu eta instituzio batzuek publikoki onartu dute hizkuntz politikaren beharra.
|
|
• Gizarte eragile, sindikatu eta alderdi asko
|
euskararen alde
ari dira.
|
|
Hari horretatik, Gotzon Garate Deustuko Unibertsitateko irakasleak dioen lez, desage rtzeko arriskutik ateratzeko euskarak unibertsitate etan ezartzea lortu beharko luke. Euskararen biziraupenerako unibertsitatea gune estrategikoa da; eta gune estrategiko hori
|
euskararen alde
jartzeko irakasleria da giltzarria.
|
2003
|
|
Izenak berak dioen moduan, egitasmoa urrats desberdinetan dago banatuta eta norberak aukeratzen ditu
|
euskararen alde
egiteko eman ditzakeen pausoak. " Bakoitzak bere abiapuntua kontuan hartuta bere helburuak markatzen ditu.
|
|
Hau alderantziz eskubikoa dugu, erregetiarra, katolikoa, zuria. Halere biek elkarrekin lan egin zuten
|
euskararen alde
, bereziki 1836an agerturiko gramatika lan batean. Eta liburua eskainiko dute, beren jatorrizko zubereran «ZAZPI USKAL HERRIETAKO USKALDUNER».
|
|
Beste programa arinagoetarako sekulako aurrekontua zeukan ETBk, eta bertsolaritza lantzeko huskeri bat eskaintzen ziguten. Eskatzen genuen ETB-k benetan
|
euskararen alde
eta kulturaren alde jo nahi bazuen, erakutsi beharra zeukala. Datuak ere bagenituen, kiroletan zenbat diru gastatzen zuten, eta bertsolaritzan zenbat.
|
|
Protestantismoa dela-eta ordea, badakigu zer politika abiatu zuen herri hizkuntzei buruz: gogoratzen zaigu Lutherrek alemanaren alde eta Calvinek frantsesaren alde egin zuten lan bera eginarazi ziola Joana Albretekoak,
|
euskararen alde
, Joanes Leizarraga beskoiztarrari, 1571an Testamentu Berria argitaratuz.
|
|
Bi urte geroago, 1964an, El Español astekari frankistak ETAri buruzko erreportaje bat argitaratu zuen ETAren izena eta izaera Espainia osoan zabalduz; horri erantzunez EAJk kaleratutako txostenean,
|
euskararen alde
egindako lanari garrantzi berezia eman zion. Jeltzaleen ustez, errepublika-garaian beren eraginez berpiztu zen euskara, eta Estatutuari esker eskolan, institutuetan eta Euskal Unibertsitatean euskarak tokia izan zuen.
|
|
Anaitasuna 318, 1976-6-1. Lejoako zientzilariak
|
euskararen alde
–.
|
|
Horren arrazoiak UEU akademizismoan eta irakaskuntzaren mundu hutsean murgilduta egotea ziren, gizarte-kezkak alde batera utzita. Ondorioz, UEU herritar askok ezagutu arren,?
|
euskararen alde
–ko erakundeekin identifikatzen zuten; izan ere, euskara trebatu eta moldatu ondoren, ez zen gai euskaraz sortzeko. Kritika batzuen gehiegikeriak alde batera utzita, oso hausnarketa interesgarria plazaratu zuen Andutz-ek, baina kritikak ez zuen izan oihartzunik,, hurrengo atalean ikusiko dugunez?
|
|
Baina izan zuen eragina UZEIren dinamikan eta hiztegigintzan, oro har14, hiztegi espezializatuen bidea moteldu egin baitzen, baita UZEIren hasierako dinamika ere, talde desberdinen integrazioa bilatzen zuena. Moteltze hori, Joseba Intxaustiren ustez, «segurtasun ekonomiko eta instituzionalik ez zaizkiolako eskeini» gertatu zen, eta horren ondorioz, terminologia-lanek pisu nabaria hartu zuten, baita administrazioek eskatutako enkarguzko lanek ere15 Jaurlaritzaren aurrekontuak igo ahala,
|
euskararen alde
lan egiten zuten erakundeentzako laguntzak ez ziren erritmo berean igotzen; bestalde, erakunde berriak sortzeak, HABE esaterako, haserre bizia piztu zuen sektorean. Kezka, aldiz, kultura-politika osora zabaldu zen.
|
|
Badago, bide horretan, gutxi azpimarratzen den elementu bat; euskara hutsean lan egiten zuten taldeen bakartasuna laurogeiko hamarkadan. Talde horietako kide asko Herri Batasunaren ingurukoak izan arren, erakunde politiko horrek elebitasuna defendatu zuen bere hauteskunde-programetan; eta, urte horietan Eusko Legebiltzarretik kanpo aritzean, babesik gabe utzi zituen euskalgintzako taldeak Jaurlaritzaren aurrean17 Bakartasun hori are nabarmenagoa izan zen, Herri Batasunak 1978tik 1988ra bitartean, zuzenean
|
euskararen alde
antolatutako mobilizazio urriei erreparatzen badiegu. Jose Manuel Mataren arabera, euskararen inguruko ekintzek HBk egindakoen %5 ziren, energia nuklearraren aurkakoak, aldiz, %418.
|
|
EHUk ez zuen ezer UEUren aurka, «gure Herriaren egoera korapilotsuan guztientzako arloak baitaude», baina EHUk ezin zien uko egin bere zereginei76 Irailean ideia bera errepikatu zuen, hots, unibertsitate-arloan ari ziren erakundeekin (Eusko Ikaskuntza, UEU, UZEI, Elhuyar?) harremanak eta lankidetza beharrezkoak zirela, baina EHUk, «bere-bereak diren zereginak, konkurrentzia gaizki ulertuaren beldurrez, ezin dituela, orain arte bezala, bazterrean utzi betiko». Izan ere, Monrealen hitzetan, «EHUk ez bazuen ezer egiten
|
euskararen alde
, espainola zen, eta egiten bazuen, zapaltzailea»77.
|
|
Argi erakutsi behar da, orain
|
euskararen alde
konpromisoak hartzeko prest agertzen diren horiek mantentzen duten egoera eta euren erantzunkizuna. Zer egingo dute justizian?
|
|
Baitek Pilar Aizpitartek eta Enrike Zurutuzak
|
euskararen alde
egindako lana errekonozitu nahi izan du izendapen horrekin. Aizpitarte antzerki munduan ibili izan da; eta Zurutuza albaitari gisa aritu izan da lanean euskarari garrantzia emanez, eta euskararen alde jardun izan du antzerkian, komunikabideen eta idazle gisa.
|
|
Baitek Pilar Aizpitartek eta Enrike Zurutuzak euskararen alde egindako lana errekonozitu nahi izan du izendapen horrekin. Aizpitarte antzerki munduan ibili izan da; eta Zurutuza albaitari gisa aritu izan da lanean euskarari garrantzia emanez, eta
|
euskararen alde
jardun izan du antzerkian, komunikabideen eta idazle gisa.
|
|
Ukabila gora jaso eta garrasi egin
|
euskararen alde
, baina beraiek espainolez egunero, lotsa gutxirekin. Espainolak horiek dira, horiek, eta ez ni.
|
|
Egoera berezi hori dela eta, honako bi argumentu kontrajarri izan dira: a) euskal Eliza izan da
|
euskararen alde
gehien egin duena, eta berari esker dago bizirik, neurri handi batean, gure hizkuntza; b) Eliza dela eta, zeharo atzerakoia izan da euskal literatura; are gehiago, ortodoxia katoliko hertsian mugatu izan da euskara âeta gizarte euskaldunaâ, Europako ideia berritzaile eta literatur joeretatik urrundurik. Sarasolaren hitzetan (1976: 53)," a la Iglesia Católica no hay nada que reprocharle ni que agradecerle.
|
|
Edonola ere, ondo bereiztu behar da, batetik, Eliza den erakunde hori âbeti gaztelania erabili zuenaâ, eta bestetik, euskara lantzearen lan mardulari ekin zion elizgizon euskaltzaleen taldea. Beraz, norbaiti errua botatzekotan,
|
euskararen alde
ezer egin ez zutenei bota beharko litzaiekeela irizten dio J. Azurmendik (1992: 467): " Lotsagarri ez da apez horiek beren eginkizunaren altueran egon badira.
|
|
Barkatuko didazu, aurrera joan aurretik beste gauza bat esan behar dizut, sentitzen dudan moduan esan ere. Asko ei dira gure artean
|
euskararen alde
daudenak. Erdarari hortzak erakustearren.
|
|
Erdarari hortzak erakustearren. Gutxiago
|
euskararen alde
daudenak, Euskal Herria bera indartzearren. Azal dezadan hobeto hori.
|
|
Izan ere, aurreko mendeko hirurogeita hamarreko urteetan prentsa informatibo elebidunak euskarazko pren  tsaren alde zerbait egin zezakeela uste izan bagenuen ere, denborak argitu digu planteamendu hori hutsaren hurrengoa zela. " Asko egin daiteke
|
euskararen alde
erdaraz, zioten; baina gutxi egin da. Elebitasuna erdaldunen aitzakia eta desen  kusa bihurtzen ari da gero eta gehiago32".
|
|
Ezta olerki idatzirik utzi ez duen bertsolaria. Gaur eta hemen, antzua da
|
euskararen alde
lerrotzen ez den abertzalea. Ez naiz ari Sarasuaren modu nominalean, baizik eta efektiboan.
|
|
Bestalde, 70 -80ko hamarkadetatik gaurdaino izan diren aldaketei erreparatuta, kale-giroan gertatutakoa da azpimarragarriena. Duela bizpahiru hamarkadetan gure gizarteaz jabetu zen moda zela eta, gizarte ia osoak jo zuen
|
euskararen alde
. Orain, aldiz, garai bateko herriaren bultza kementsuaren falta sentitzen da.
|
|
Hor dago, hain zuzen, matrikulazioaren jaitsierarengakoa. Baina, gizartea aldiro astintzen duten modak inoiz joko du berriz
|
euskararen alde
–
|
|
Euskal hiztun bilaka dadin. Telebistan eta irratian —non ez? — publizitate-kanpaina handiak egin ohi ditu Jaurlaritzak autoan segurtasun-uhala erabiltzearen alde, etab. Zergatik ez
|
euskararen alde
–
|
|
Jakina, jarrera mekanizistarik gabe. Ez da aski, administrazioa
|
euskararen alde
dagoela adierazteko, noizbehinka telebistan euskaraz jardutea. Uste izan ohi den baino" usaimen" handiagoa izan ohi du jendeak jarrera jatorra eta jarrera artifiziala bereizteko.
|
|
komunitateakbe re hizkuntzaz eta honen egoeraz dituen iritzi, balorapen eta asmoa. Bizi-indar etnolinguistikoaren ezaugarrihoriek guztiek
|
euskararen alde
edo kontra joka dezakete, edo batzuek alde eta gainontzekoek aurka.
|
|
27.000 lagun
|
euskararen alde
Iruñean
|
|
Jakingarria da benetan adierazpen luzean agertzenduen euskararenganako atxikimendua. " Seme onek beren gurasoen ondare kutunarekiko atxikimendu sakon eta amultsua" sentitzen zutela
|
euskararen alde
, zioten Nafarroako agintariek. Errege Antso Jakitunaren ahoan jarriohi den lingua navarrorum esaera zaharra goraipatzen du gero, egiari aitorpena egiten diola aitortuz, denboren aldae rek ez dezaten inoiz horren edukia ilundu.
|
|
Ikerketa soziolinguistiko desberdinetan, Erribera
|
euskararen alde
azaldu da, baina hainbat herritan ez dago euskara ikasteko aukerarik; bakar batzuetan AEK-k betetzen du behar hori.
|
|
Esanen dut eraso guztiek izaera politikoa izan dutela. Erabili duten helburua
|
euskararen alde
bizirik dagoen herri mugimendua ahultzea izan da.
|
|
2. Bai, egokiak iruditzen zaizkit, noski. Euskaltzaleak saiatu dira
|
euskararen alde
hainbat ekintza aurrera eramaten, baina euskalgintzak jaso behar izan duen eraso zaparrada kontuan hartuta, argi dago ez direla nahikoak izan. Euskaltzaleen aldetik planteatu diren aterabideak, oro har, betikoak izan dira:
|
|
2. Gure uste apalean, ez gara ongi jokatzen ari, ez gara dagokigun ardura gureganatzen ari. Egia da itotze ekonomikoaren politikak kalte handiak egiten dizkiela
|
euskararen alde
diharduten taldeei, egia da diru laguntzek hipoteka astunak ezartzen dizkietela talde batzuei, eta egia da euskalgintzak eskaintzen dituen kalitatezko zerbitzuek jende askoren eguneroko lana eskatzen dutela. Baina, hala ere, garrantzi handikoa da indarrak batzea, ikuspegi sektorialak gainditzea eta bakoitzak bere sailetik ikuspegi oroko rrezjokatzeko batzen gaituzten plataformak indartzea, eta hori ez gara egiten ari.
|
|
1. Nafarroan
|
euskararen alde
lan egitea, edo besterik gabe euskaraz bizi nahi izatea, ez da sekula gauza erraza izan, baina azken urteotan UPNren Gobernuak gure hizkuntzaren kontra, eta oro har euskal kultura eta" euskal" kutsua duen ororen kontra, abiarazi dituen ekimenek are makurrago egin dute normalizazioaren bidea.
|
|
Euskara prestigiatzeko eta
|
euskararen alde
jarrera sendotzeko kanpainen beharra badugu, baita beren buruak euskaltzaletzat dituzten horiek pittin bat astintzeko ere. Euskal aldekotasunean lo lasaian uzten ditugun horiek aktibatu beharko genituzke eta euskara ikastera bideratu, euskaldunentzat, euskaraz bizi nahi dutenentzat, oztopo izan ez daitezen.
|