|
2000
|
|
|
Lourdes Oñederra: Eta
|
emakumeari
sugeak esan zion (1999)
|
|
|
Argitalpenak: 1999 Eta sugeak
|
emakumeari
esan zion, narrazioa, Erein.
|
|
|
Kontu gehiago neuzkan, burua higarazi beharrean, inork baieztatu edo argitu zain. Ate ondoan traban baikeunden igerilekura sartzeko asmoz heldu zirenendako,
|
emakumeari
besotik heldu eta sarreratik urrundu nuen. Nik ere zuzenetik ekin nion.
|
|
|
kopa bana betetzeko adina baizik ez genion kendurik aurrekoari. Oraingoan alferrik nekatu zen nire lagunttoa bragetari igurtzika; botila berria eraman eta zaharra itzul zezala galdatu nion barra atzeko
|
emakumeari
. Erran banuen erran, Jennyren ordez, bi metro luze eta bertze horrenbertze zabal egiten zuen laguna nuen parean, bibotea trinko eta eskuak latz.
|
|
|
Ez dakit bertzerentzat gure taldekidearentzat bezain eskuzabala izan ote zen, bizi bitartean, izeba Milagros. Abuztuko asteazken horretan, bederen, eliza jendez ihaurri zegoen,
|
emakumeari
azken agurra ematera joana. Ni, horrelako egokieretan ohi dudanez, berandu ailegatu eta jartzeko lekurik ez zenez, zutik gelditu nintzen sarreraren ondoan.
|
|
|
Perlazko lepokoa zintzurraren edergarri, forma zehaztezineko paparrekoa ezkerreko bularralde apalduan eta harri handi borobila eskuin eskuko erietan nabarmen zitzaizkion, tamainagatik ere, portretako
|
emakumeari
.
|
|
|
Aurpegiko zimurrak ere haztatu nituen, pixka batez, ispiluari begira. Kanporatu nintzelarik, gizona tel tel tel ari zitzaion
|
emakumeari
, hatsari lotzeko beta ere hartzen ez zuela. Eskuan, uraren koloreko isurkiaz beteriko kopari kontzen zion.
|
|
|
Hiriko erdigunean nintzen; alokairuen goititze taigabearen eta bizilagun gero eta zaharragoen aienatze naturalaren bortxaz, gero eta city itxura handiagoko bazterrak. Atari bat hautatu berria nuen, baita, atezaindegi estuko
|
emakumeari
egunon erranda, igogailuz aupatu ere bigarren solairuraino. Itxura gotorreko ateari iltzatutako txartel metalezkoak honela zioen:
|
|
|
Eta sugeak
|
emakumeari
esan zion
|
|
|
" harribitxiz beterik zaude, baina pinpirina zara eta ez dakizu horiek behar bezala eramaten: izan ere, dirua sobera daukazu baina kultura falta duzu", eta hori guztiori lege zaharreko gizarte probintzial hartan plazaratu zuen,
|
emakumeari
zor zitzaion errespetua ezin eztabaida zitekeen deduzko puntutzat zeukatenen artean. Jakina, espero izatekoa zenez, mintzaldi hark purga batek baino eragin lazgarriagoak ekarri zituen eta berehala askok bilbotar alditsu haren jarrera kritikatu zuten haserrez, horien artean, gorago aipatu dugun Sabino Aranak berak1.
|
|
|
Emakumeari buruzko ikuspegiak, kasu gehienetan gizonezkoek emanak. Gustavo de Maeztuk berak, bere lanean —bere bizitza sentimentalean sartzea ere, dudarik gabe, interesgarria gerta daiteke; baita bizi eta hiltzeko Lizarra zergatik aukeratu zuen jakitea ere—
|
emakumeari
emandako tratamendua berezia izan da. Ez bereziki maitagarria gertatu zaiolako emakumearen figura artistikoa; ez kontrakoarengatik ere.
|
|
|
Xani, linterneroari begira zegoela, txiza xorta bat ixuri egin baitzitzaion txizontzitik kanpo. Diskulpazko hitz batzuk esango zizkion
|
emakumeari
; hala ere, gizon hura han zenez, lotsakizunez, saiatu zen besterik gabe joaten. Alabaina, emakume garbitzaileak:
|
|
2001
|
|
|
Beste aldetik, bularra ematen duen ama esnea ekoizteko haurraldian metaturiko gantz erreserbetatik ari da gastatzen: pittinkako galera horrekin batera behar bezalako elikabidea jarraitzeak, haurraldian baino lehenago zuen pisua berreskuratzen lagunduko dio
|
emakumeari
.
|
|
|
Ikerketaren ondorioen arabera, gizonezkoaren haziaren kalitatea eta kopurua nabarmen gutxi dezake saunako beroak eta
|
emakumeari
hilekoan hemorragia handiak eragin edo obulazioa eten diezaioke.
|
|
|
1990eko amaiera aldera bularreko kartzinoma diagnostikatu zioten
|
emakumeari
.
|
|
|
«Ziurtasun bakarra daukat, eta bera aski da luze joango den zerahau idatz dezadan: zuekin bizi den
|
emakumeari
mama deitzen badiozue, nirekikooroitzapena lapurtu dizuetelako da, eta horrekin batera, zuen ume garaia eta, agian, euskera bera».
|
|
|
lan erreforma eta pentsioen akordioa. Lehenengo kasuan, onartu zuen ahaleginaren zati bat
|
emakumeari
lana erraztera bideratuko dela, zeren eta “lan merkatuan duen posizioa ez baita berdina ez partidari, ez sarbideari, ez iraupenari dagokienez, non zailtasun handiagoak baititu”. Gaineratu zuen plan berriaren asmoa dela, halaber, “amatasuna lan ikuspuntutik errazagoa izatea”.
|
|
|
Isiltasuna da nagusi zapi gorri haustuez apaindutako gela ilun horretan. Txanpon batzuen truk bere emazteak ustez sekula egingo ez lizkiokeen lizunkeriak egin ondoren, prakak lotu eta maindira gainean etzanda dagoen
|
emakumeari
zerbitzua ordaindu ondoren, agur esan gabe irten da gelatik, bere Mercedesen etxean zain izango duen familiagana itzuliz. Azal iluneko emakumeak dirua kontatu eta bularretakoa jantzi ondoren, hor sartu du bilete sorta.
|
|
|
Inozentziaren begi itsuak tentatuz eta bekatuari atea joz. Manu ez zen harritu mutiko gazteak atzetik eraso zionean
|
emakumeari
. Ez zen beldurtu eskuak bularretakoen azpitik sartu zizkionean.
|
|
|
Indian gizonak, esan dugun moduan, mesede egiten dio
|
emakumeari
ezkontzerakoan; ohore ere bai bere etxera jasotzean.
|
|
|
Epaileak gezurrezko agiria idatziko du: emazteak hil baino lehenago bere burua garbitu nahi zuela,
|
emakumeari
berari entzun ziola.
|
|
|
Gizonezko gehienek bibotea dute, bai hinduek eta bai musulmanek. " Gizonari bibotea dagokio,
|
emakumeari
bularrak bezala", esan zidan Bonbain goi mailako hindu arrai batek.
|
|
|
Eta kalean gona motxak, adibidez, ez dituzte onartzen. Familia bat ikustera bazoaz, kontuz,
|
emakumeari
hitz goxorik esan gabe. Besoetara eraman nahi duzula usteko dute berehalaxe.
|
|
|
Hamasei edo hamazazpiren bat urterekin ezkontzen dira neskak. Berehala dator haurra, bestela gizarteak susmo txarra hartuko lioke
|
emakumeari
.
|
|
|
Mahaien gainetik eskutrapua pasatu, aulkiak zangoz gora mahai gainean jarri, eta zorua erratzaz garbituko duzu. Lantzean behin
|
emakumeari
begiratuko diozu, bera ere lanean ari dela, baina ez zara geldituko, eta mahai gainean itsatsiriko zigarrokinak ere garbituko dituzu, berarekin albait arinen oheratzeko irrikan.
|
|
|
S (baimena eskatu eta gero,
|
emakumeari
gauzak salmahaiaren gainean txukun txukun uzten lagunduz): Ezpainak pintatzekoa, koloretea, kleenexak...
|
|
|
Soineko bat egin nahi nuke... esan zion dendako
|
emakumeari
. Atze luzea.
|
|
|
Beraz, rapsodak ditu gauza guztiak ezagutu, rapsodikaren arteari dagozkion gauzak soilik ezagutu ahal izango dituelako; lon beraren hitzetan: " Gizonari esatea komeni zaizkion gauzak, nik uste, eta
|
emakumeari
komeni zaizkionak, eta esklaboari eta askeari, agindupean dagoenari eta agintariari esatea komeni zaizkionak". Hau da, rapsodikaren eta beste arteen arteko bereizketa ezartzen du, eta honekin batera, arte guztien arteko bereizketa, noski.
|
|
|
lon. Gizonari esatea komeni zaizkion gauzak, nik uste, eta
|
emakumeari
komeni zaizkionak, eta esklaboari eta askeari, agindupean dagoenari eta agintariari esatea komeni zaizkionak.
|
|
2002
|
|
|
Hortik abiatuta diskurtso informatiboa aztertzea zen hurrengo puntua eta horretarako, alde batetik, hedabideek erabiltzen duten hizkuntza eta, bestetik, edukietan emakumeei zenbat toki eskaintzen zaien eta nolako tratamendua jasotzen duten aztertu behar zen. Lehen ala bigarren mailako tratamendua ematen zaio
|
emakumeari
–Zenbat azaletan agertzen da?
|
|
|
Bidean, pixagalea etorriko zaio, eta emakumezkoen komunen aurrean hainbesteko jendetza ikusirik, gizonezkoenera sartzea erabakiko du besterik gabe. Baina bere ausardi txiki horrek neurriz kanpoko erreakzioak sortuko ditu komun barruan dauden gizonezkoen aldetik, eta ordura arte eramandako bizimodu lotuarekin hausteko balio izango diote
|
emakumeari
. Geroztik ez da giro izango aurkitzen dituen gizontxoentzat.
|
|
|
kontua ez dela Bergaminek bere emakumezko pertsonaiak ulertzeko era; kontraesana, emakumeak Bergamini aurpegiratu diezaiokeenean dagoela: alegia,
|
emakumeari
ez uztea bere destinoa aukeratzen
|
|
|
Más leve que el viento, Absalón, Ed. Vosa, 1993], 1990eko Kritika Sariaren irabazlea; Juan Luis Zabalaren (1963) eleberrigintza; Ramon Saizarbitoriak 1990eko hamarkadan argitaratutako eleberriak; Yolanda Arrietaren Jostorratza eta haria (1998), edo azken urteotan kaleratu diren zenbait eleberri psikologiko, hala nola, Jokin Muñozen Joan zaretenean (1997); Th.. Bernhardi omenaldia egin nahi dion Manu Erzillaren Ez (1999); Lourdes Oñederraren Eta sugeak
|
emakumeari
esan zion (1999) saritua; eta Ixiar Rozasen Edo zu, edo ni (2000). Segidan, aipatutako eleberriotatik batzuk komentatuko ditugu. a.1) Joxe Austin Arrieta (1949)
|
|
|
Euskaldunon Egunkariako zutabegile ere izana. Lourdes Oñederraren lehen nobela da Eta
|
emakumeari
sugeak esan zion (Erein, 1999) [itz.: Y la serpiente le dijo a la mujer, Bassarai, 2000] eta hainbat sari eskuratu ditu oso denbora gutxian:
|
|
|
Mendebaldeko testurik izugarrienetakoari egindako erreferentziak ematen dio hasiera Eta
|
emakumeari
sugeak esan zion eleberriari. Sagarra janez gero, Jainkoa bezalakoak izango zirela, jakituria guztiaren jabe, agindu omen zion sugeak Evari.
|
|
|
J. Osororen Tentazioak) edo kritikak egindako harrera hoberena (ik. L. Oñederraren Eta
|
emakumeari
sugeak esan zion) iritsi ziren orduan, eta, datuok, igoera kuantitatiboa baino gehiago, igoera kualitatiboa adierazten dute. Alegia, idazleok kaleratutako lanak kritikarien arreta, onespena lortuz doazen neurrian (Miren Agur Meaberen poema liburuak 2001ean erdietsitako Kritika Saria ere hortxe dugu), euren izaera marjinala ere gaindituz doazela esango genuke.
|
|
|
Espainiako Konstituzioak
|
emakumeari
eta gizonezkoari ezkontzeko eskubidea aitortzen dien arren, indarreko legeriak sexu bereko bi pertsonei elkarrekin ezkontzerik ez die baimentzen.
|
|
|
euskal gizarte estamentala ezagutarazten duten obraklehen abiapuntua badira ere, gizarte sareak, oeconomicaren funtzionamendua etafunts instituzionala aztertzen dituztenek ere analisi ereduak ematen dizkigute.Lehenik eta behin, Antzinako Erregimeneko euskal gizarteari buruzko eta emakumeari buruzko lanek lehen abiapuntua eman digute. Zehazki
|
emakumeari
dagokionez, lanak gutxi izan dira orain arte, euskal historiografian behintzat. Aipatubeharrekoak dira, besteak beste, Lola Valverde (1991), Jose Antonio Az piazu (1995) eta Maite Lafourcaderen lanak, azken hau Ipar Euskal Herriaren ka suan8 9.Lola Valverdek eta Maite Lafourcadek Euskal Herrian emakumeak izandakokondizioa aztertu dute, herentzia sistemak haien gain izan zuen eraginaren etalegeak ematen zien kondizioaren ikuspuntutik.
|
|
|
Esaterako, emakumeek, gizonek bezala, diru sarreretan beraien ekarpena egitea onuragarritzat jotzen bada ere (baloratiboa), bikote harremanetan arazoak sortzeko aukerak daudela adierazten da emakumeen diru sarrerak gizonenak baino handiagoak izanez gero (aplikazioa). Halaber, heziketa batari edo besteari onartu arren, arazoak sortzen dira heziketak
|
emakumeari
bere bizitzan hierarkia lehentasunak sortzeko aukera ematen badio, edo bere ezagutzak maila profesionalean egikarituz emakumeak lorpen ekonomikoak eskuratzen baditu (Silvestre, 1997: 102), zer esanik ez soldata gizonezkoarena baino altuagoa bada.
|
|
|
Hedabideetan, filmetan, esate baterako? errazago aitortu ohi zaio
|
emakumeari
bikotean bigarren mailako rola gizonezkoari baino. Telebista serietan emakume txolina eta kaskarina sarri agertzen da; baina telenobeletan gizonezkoak burujabeak dira, oso.
|
|
|
Produktu mediatikoetan,
|
emakumeari
etxeko lanen rola ematen zaio maiz. Patriarkatuan lau haizetara hedatzen diren produktu kulturaletan, emakumeari bere gizonaren ondoan egotea eskatzen zaio, hari laguntzeko eta hura aupatzeko.
|
|
|
Produktu mediatikoetan, emakumeari etxeko lanen rola ematen zaio maiz. Patriarkatuan lau haizetara hedatzen diren produktu kulturaletan,
|
emakumeari
bere gizonaren ondoan egotea eskatzen zaio, hari laguntzeko eta hura aupatzeko. Kultura produktu mediatikoetan, subordinaziorako hezten dira emakumeak.
|
|
|
Desiraren xedea, arinkeria, moda eta irudiarekiko eta amarekiko gehiegizko kezka. Hauek dira gaur egun publizitatearen munduan
|
emakumeari
esleitzen zaizkion rol nagusiak. Estatuko Kontsumitzaile eta Erabiltzaileen Konfederazioak (CECU) urtero egiten duen azterlan batek emakumeak publizitatean duen garrantzia aztertzen du, bai hartzaile gisa, bai iragarkien protagonista gisa.
|
|
|
Egia esan, Publizitateari buruzko Lege Orokorra bete besterik ez du egiten. Lege horrek legez kontrako publizitate gisa definitzen du «Konstituzioak onartutako pertsonen duintasunaren eta eskubideen aurka egiten duena, bereziki haurtzaroari, gazteriari eta
|
emakumeari
dagokienez». Publizitatearen zaintzaile horrek bi ekintza adar ditu:
|
|
|
Biktimentzako baliabideak bermatzeko beharra eskuliburuan jasotako lehen mailako aginduetako bat da, araudi juridikoa behar bezala aplikatzen dela bermatzeko. Era berean,
|
emakumeari
informazioa eta aholkularitza emateko beharra dago. Azkenik, nabarmentzekoa da sumario sekretuak garrantzi handia duela biktimen datuei, premiazko banantze neurriei eta erasotzailea berehala eta eraginkortasunez urruntzeari dagokienez.
|
|
|
Publizitate motak Legez kanpoko publizitate hori 1988ko lege batek arautzen du, eta, zaharra izan arren, oraindik ere erabilgarri diren kontzeptuak definitzen ditu. Legez kanpoko publizitatea da" pertsonaren duintasunaren aurka doana edo Konstituzioan onartutako eskubideak eta balioak urratzen dituena, bereziki haurtzaroari, gazteriari eta
|
emakumeari
dagokienez", arrisku kolektibotzat jotzen baitira. Legez kanpoko publizitatetzat hartzen dira, halaber," publizitate engainagarria, publizitate desleiala, publizitate subliminala eta produktu, ondasun, jarduera edo zerbitzu jakin batzuen publizitatea arautzen duen araudian xedatutakoa hausten duena".
|
|
|
Horregatik, ezinbestekoa da jaten diren elikagaiek nutrizioaren aldetik balio izatea alderdi horiek betetzeko. Alde horretatik, haurdunaldiaren aurretik eta haurdunaldian
|
emakumeari
ematen zaion elikadura eta bularrekoarena bezain garrantzitsuak dira. Komeni da etorkizuneko amari behar bezala jakinaraztea organismoan gertatzen diren aldaketa fisiologikoei buruz eta esnearen ekoizpenean eragiten duten faktoreei buruz.
|
|
|
Izan ere, birusak zaurgarritasun handiagoa du, eta, horren ondorioz, emakumeek gizonek baino aukera gehiago dituzte infekzioa harrapatzeko. Sexu bidez kutsatzeko probabilitatea 4 aldiz eraginkorragoa da, gizonak
|
emakumeari
kutsatzen dionean. Bestalde, semenak kontzentrazio biriko handiagoa du eta infekzio ahalmen handiagoa; baginako mukosa, berriz, hauskorragoa da.
|
|
|
Gazte bat etorri zitzaion gogora
|
emakumeari
. Bere ile xerloarekin jolasten zuen gazte maitemindua.
|
|
|
–Ezusteko ederra –agertu zion
|
emakumeari
.
|
|
|
–esan zion bularrak laztanduz, nostalgiaz beteriko irri labur batez. Musu azkarra eman zion ondoren
|
emakumeari
.
|
|
|
Eta berak eskerrak eman eta irri egin zidan. Eta, haurtxoa aldatzeari ekiten ziola, beste
|
emakumeari
esan zion:
|
|
|
interes handiagoa argitaratzaileen eta komunikabideen aldetik, ikerketa espezifikoen kaleratzea (Olaziregiren Intimismoaz haraindi, adibidez), memoria historikoaren berreskuratze saioak (Linda Whiteren Basque Women Writers of the 20th Century), Emakume Idazleen Lantaldearen sorrera 1999an eta Gutiziak ipuin bilduma kolektiboaren kaleratzea (2000)... Dena den, Lourdes Oñederraren Eta
|
emakumeari
sugeak esan zion (1999) nobelaren harrera bihurtu da, ziurrenik egilearen beraren gogo eta itxaropenen kontra, aipatu aldaketa horren ikur nagusi:
|
|
|
irakurketarako oztopo al dira Doris Dörrie idazle alemaniarraren ipuinetan azaldu ohi diren gizon estereotipatuak? Edo, gurera itzuliz, Eta sugeak
|
emakumeari
esan zion eleberriko bi pertsonaia nagusi gizonezkoen eskematismoa?).
|
|
|
Beloaren edo hidjab aren erabilerak, batzuetan, mendebaldarrok ematen diogun interpretazioaren aurkako zentzua dauka. Jantzi tradizional eroso eta merkea izateaz gain, hura daraman
|
emakumeari
libreki mugitzea eta unibertsitatera eta lan esparrura iristea ahalbidetzen dio.
|
|
|
Kolonizazioak gizarte zatitu bat utzi zuen: gutxiengo oso mendebaldetu batek armada eta politika kontrolatzen zuen; eta biztanleriaren gehiengoa oso tradizionala zen,
|
emakumeari
lan esparruan ia lekurik utzi gabe.
|
|
|
Ostaturako dirua behar izanez gero, botikako kaxatik har dezakezu. Gabon, Antonia, gora noa –albotik pasatutakoan, ostera jiratu eta bekokian musua eman zion Mentxuk dozena bat urte zaharragoa zuen
|
emakumeari
.
|
|
2003
|
|
|
Zoritxarrari irri bat edo beste osteko gai izaten ahalegindu nahi du «Ipuin batean bezala» Joan Mari Irigoienen azken nobelako protagonistetako batek, eta badu arrazoirik franko horretarako: izan ere, maitasun kontuetan ia ia etsita zegoela ezagututako bere bihotzeko
|
emakumeari
eta elkarrekin izan zuten alabari gertatuko zaien ondoeza ez baita nolanahikoa! Baina haiek hiesaren atzaparretan daudela jakin aurretik ere, adoretsu egin behar izan du bizitzan borroka, hainbeste maite duen emakumeari drogen zulotik ateratzen laguntzeko.
|
|
|
izan ere, maitasun kontuetan ia ia etsita zegoela ezagututako bere bihotzeko emakumeari eta elkarrekin izan zuten alabari gertatuko zaien ondoeza ez baita nolanahikoa! Baina haiek hiesaren atzaparretan daudela jakin aurretik ere, adoretsu egin behar izan du bizitzan borroka, hainbeste maite duen
|
emakumeari
drogen zulotik ateratzen laguntzeko. Emakume hori, maitasunaren eta bizimodu alternatibo baten atzetik abiatu zen gaztetan Alpujarretara.
|
|
|
Orduan, zertan ari gara? Zuk uste duzu ginekologoak esango diola haurdun dagoen
|
emakumeari
zer egin behar duen. Zer kanpaina egiten ari dira?
|
|
|
Comisarioa oso txikia da! Ozta oztan heltzen zaio sorbaldaraino
|
emakumeari
.
|
|
|
Eulimandoak baino astunagoa da batzutan ostera ere Idak. Ainhizek lotsati samar begiratu zion
|
emakumeari
, eta irribarre ezkutu batez eskerrak eman zizkion.
|
|
|
Salatu du herrialde askotan indarrean dauden lege batzuek
|
emakumeari
kredituak ematea mugatzen dutela
|
|
|
“Estatuek arau berriak prestatu eta beren legedia berrikusi behar dute, emakumeak erabateko eskubide berdintasuna izan dezan lurraren eta beste ondasun batzuen jabetzan, bai eta etxebizitza egokia izateko eskubidean ere, bereziki oinordetza eskubideen bidez”, adierazi du hartutako ebazpenak. Era berean,
|
emakumeari
“kredituak, teknologia egokiak eta merkatuetarako eta informaziorako sarbidea izateko gizakiak dituen eskubide berak” emateko beharrezkoak diren administrazio erreformak has daitezen bultzatzen du. Testuak, gainera, salatzen du herrialde askotan indarrean dauden lege eta ohitura batzuek mugatu egiten dutela emakumeei kredituak ematea, eta zenbait arauk (sozialak edo legalak) eragotzi egiten dutela emakumeek munduko leku batzuetan lurrak, propietateak eta etxebizitzak jarauntsi edo eskuratu ahal izatea, eta hori “emakumearen giza eskubideen urraketa da”.
|
|
|
Idorreria, elikadura desegokia edo oso azkar eta elikagaiak behar bezala murtxikatu gabe jatea dira, besteak beste, haurdun dagoen
|
emakumeari
digestio arazoak sortzen dizkioten arrazoi batzuk.
|
|
|
Arrazoi garrantzitsuenen artean, honako hauek daude:
|
emakumeari
presio kulturala egitea argal izateko; gorputz perfektuaren irudi idealizatua lortzeko gogoa, autoestimu baxua eta baztertua izateko beldurra konpentsatzeko; emozio egoera negatiboak; antsietatea eta depresioa; arazoak konpontzeko nolabaiteko baldartasuna; elikadura ohitura txarrak eta pisu pobreen kontrolik eza; dieta zurrun irreal eta zorrotz murriztailea ezartzea kalorietan, eta despentsamendu... Nerbio anorexiari dagokionez, egindako azterketa epidemiologikoen arabera, nahasmendua 14 eta 17 urte bitarteko nesken %1ek izaten dute (mutiko bakarra 10 neskako).
|
|
|
Estazio beltz batera sartu zen trena. Alargunaren maleta txikia jaitsi zuen Matiasek lehenengo, baina ez zion
|
emakumeari
begiratu ere egin. Orduan Eskerrik asko esan zion alargunak, eta Hurrengora arte gero.
|
|
|
Edertasunak hutsarte moduko bat sortzen du maiz ingurumarian. Horrelakoetan, gizasemeok begiradarekin bakarrik zuzendu ohi gatzaizkio
|
emakumeari
edo, oso gaztea bada, babesle eta aitakoi hurbiltzen. Ni irakasle paperean joan nintzaion.
|
|
|
Gerrako biktimei antzeko zerbait ez ote zaien gertatzen galdetu diot psikiatrari. Bortxatu duten
|
emakumeari
, bonbardaketaren izugarria pairatu duenari...
|
|
|
Manikia biluzik ikusteak harritu eta probokatu egiten zuen. Ezkontza soinekoak saltzen zituzten denda parean geratzen zen jendea, arroparik gabeko plastikozko
|
emakumeari
begira. Manikiak eskularruak soilik zituen jantzita, ukalondoraino luzatzen zirenak, eskularru zuriak.
|
|
|
Oskarrek eta Rakelek irribarrea eskaini zioten
|
emakumeari
. Hurrengo geltokian jaitsi ziren ama alaba panpina.
|
|
|
Etxera bueltan, Pigmalionek bere besoetan hartu zuenean eskultura, haren ezpain hotzei musu eman zienean, estatuak estreinakoz arnasa hartu zuen. Afroditak bizia eman zion Pigmalionek marfilez landutako
|
emakumeari
.
|
|
|
Gaztea komunera joateko altxatu zen gero, baina atea zeharkatzen ari zela, ni ere altxatu nintzen, ekipajeko zerbait hartu behar banu bezala. Eta
|
emakumeari
ostutako diru zorro bera atxeman nion. " Lurrera erori zaizu", itzuli nion emakumeari.
|
|
|
Eta emakumeari ostutako diru zorro bera atxeman nion. " Lurrera erori zaizu", itzuli nion
|
emakumeari
. Eta bidaia luzea izan, eta morroia ez baitzen itzuli, emakumearekin hitz eta pitz jarduteko beta izan nuen.
|
|
|
Hori ere aipatzen ahal nion, baina berak begiak altxatu gabe jarraitzen zuen. Eta, besterik ezean, nik aukera hura baliatzen ahal nuen zuzenean  nahiz leihoko kristalaren islan,
|
emakumeari
begiratzeko. Tiradizoa sentitu nuen.
|
|
|
Airea behar nuela, eta ura. Orduan,
|
emakumeari
ezer esan gabe, komunera itzuli nintzen. Kanilako ura edan nuen eta metal uraren gisakoa egin zitzaidan.
|
|
|
Baina ez nuen komunean luzatu nahi. Komunera joateko emakumezko bat zain uzten duzularik, ez da komeni berandutzea; onenean, eragin ahal izan diozun lilura hondatu, eta galdu egiten ahal da bertan hainbeste denbora pasatzen baduzu,
|
emakumeari
zertan ari zaren pentsatzeko beta ematen badiozu. Emakumeak luzatzen direnean, ostera, besterik da.
|
|
|
Eta bikoteak ez zion erreparatu ez kanpoko iskanbilari ez barruko gizonari. Eta, honek, Jesus, amen batean, poltsa lapurtu zion
|
emakumeari
.
|
|
|
Euskal emakume kristau garbi eta gordea, esaneko eta apalaren eredutik haraindi ez dugu kasu askorik ezagutzen. Egia esan, Elizak eta gizarteak
|
emakumeari
ezarritako bide estutik ateratzen den izen goraipagarri bakarra ezagutzen dugu garai hartan, bera ere biziki elizkoia: Bizenta Antonia Mogel (Azkoitia, 1782 Abando, 1854), euskarazko lehen emakume idazlea.
|
|
|
Haragiaren auzotasuna eta babesa eskain diezaiokeen lagun bakarrari. Metafisikaren ordetan, urgentziazko berotasun primario apur bat baizik eman ez diezaiokeen
|
emakumeari
. Ari, ari, ari.
|
|
|
Musca argentea eta Musca albinaren artekoa. Dotoreago jantzita, hori baino gehiago ere zuen, baina bulegoko arropek distira kendu ohi diote gehienetan
|
emakumeari
. Lupe Latasari ere bai.
|
|
|
Ezkutuan behar zuen horrek. Eman dio
|
emakumeari
ahuleriaren berri. Hasi da, harrapatu baino lehen, ehizari iheserako aukerak ematen.
|
|
|
Orduan jaiki egin da Damian kafeontzia amatatzera eta kafea nolakoa nahi duen galdegin dio
|
emakumeari
. Esnerik edo azukrerik nahi ote duen.
|
|
|
Berriro abiatzeko, gorantz, beherantz, jakin gabe norantz. Inoren etxean nola jokatu, non ezkutatu asmatu ezinik utzi duen
|
emakumeari
begiratu ere ez dio egiten gizonak. Haren asaldurari baliorik batere emateke.
|
|
|
Eta ahantzi hitz madarikatua entzutearekin batera, mundua etorri zaio behera
|
emakumeari
. Lehertu eta hondar bilakatu zaio eskean zekarrena.
|
|
|
baina
|
emakumeari
maitasuna
|
|
|
Paperak betearazi dizkiote
|
emakumeari
.
|
|
2004
|
|
|
Bizitza latza izan duela iradokitzen ari zait emakumea, baina ez dit xehetasunik eman bere bizitzari buruz. Ondo ezagutzen dut nolakoa den nire herria, baina irudipena dut emakumeak, nahita edo nahi gabe, desbideratu egiten duela gertatzen zaionarekiko arrangura; konturatu naiz niri ere itogarria egiten zitzaidan herriak oso neurri laburrean duela
|
emakumeari
gertatzen zaionaren erantzukizuna. Egia da, niri ere itogarria egiten zitzaidan herria, uste bainuen herria zela nire ezinen edo aurrera ateratzeko eragozpenen errudun madarikatua.
|
|
|
Zerrenda kendu zidan, buruko zauriaz arduratu eta behar zen sendagaia jarri zidan zaurian, baina estali barik utzi zuen. Buruko min handia neukala azaltzean, normala zela, ez zegoela kezkatzeko arrazoirik eta lasaigarri bat emateko agindu zion erizaina zirudien
|
emakumeari
.
|
|
|
Soja edaria haurdun dagoen
|
emakumeari
edo haur bat izan berri duenari gomendatzen zaio, hainbat arrazoirengatik: esnekirik kontsumitzen ez duelako, kaseinarekiko alergia duelako edo laktosarekiko intolerantzia duelako, adibidez.
|
|
|
Nabarmendu duenez, zaintza horiei esker, gaixotasunak garaiz diagnostikatzen dira, bai eta pisu baxuari edo jaioberriak izango dituen bestelako arazoei aurrea hartzen ere. Gainera, haurdunaldian artatzea aukera ona da
|
emakumeari
tetanosaren aurkako txertoa, malariaren aurkako prebentziozko tratamendua edo anemiaren aurkako probak emateko, OMEk eta Unicef ek ziurtatzen dutenez. Joy Phumaphik, OMEko Familiaren eta Komunitatearen Osasunerako zuzendari nagusiak, adierazi du haurdun dagoen emakume batentzat unerik arriskutsuena “erditzetik erditzera doan aldia dela, heriotza gehien izaten den garaia”.
|
|
|
Orduan Aritz sorgin bat ez zela kontura zen, ez baitzuen jotzen ezta oihukatu ere. Mutilak dena azaldu zion
|
emakumeari
eta honek primeran ulertu zion. Oso lagun onak egin ziren eta emakumeak bere ama izatea galdetu zion.
|
|
|
Horregatik, 807 zenbakiekin hasten zen telefono zenbaki batera deitzea eskatu zioten
|
emakumeari
. Zenbaki horretara deitzen hasi baina ez zitzaion inor ateratzen, musika batekin izan zuten hainbat minutuz, baina bertan jarraitzeko eskatuz.
|
|
|
Telefonoz izan zen minutu bakoitzeko 90 zentimo ordaindu ditu eta baita bez zerga ere. Atzoko iruzurra 40 euro, behintzat, kostako zaio
|
emakumeari
. Beraz, kontuz, 807 zenbakira deitzea eskatzen badizuete, iruzur egingo baitizuete dei horrekin.
|
|
|
Gela librerik ba al zuen galdetu nion. Begiak argitu egin zitzaizkion
|
emakumeari
.
|
|
|
Isilean egin zituzten hurrengo metroak. Josebak, gehiago ezin eutsita, besotik heldu zion
|
emakumeari
, geldi zedin. Aurkezpenak nahiko iraun zuela erabaki zuen mutilak.
|
|
|
–Eta orain? –galdetu zion Josebak
|
emakumeari
, furgoi baterako bidean.
|
|
|
Lehenengo unean, emagalduak ezagutuko zuelakoan beldurtu egin da, baina orain, ezagutu ez duela ohartzean, bere jarrera guztiz aldatu da. Aurrean, Gonzaloren alboan eserita duen emakumeak, semea eta honekin batera Arregi familia osoa engainatu nahi duela sentitu du, eta aurpegia gorrituta, ausardiaz,
|
emakumeari
begiratu eta ia ezpainak mugitu gabe esan dio:
|
|
|
Drogeriakoen alabak eskua jartzen zuen ahoan klaseko mutilek zerbait barregarri esaten zutenean eta barre egitean begiak txikitu egiten zitzaizkiola gogoratu du. Fotokopia dendako
|
emakumeari
, aldiz, begiak handitu egiten zaizkio barre algara botatzen duenean eta, norbait alboan badu, kolpe bat ematen dio. Zenbat kolpe jaso ote ditu telebistaren aurrean aharrausika dagoen gizonak.
|
|
|
Kopeta tximurtuta eta bekainak gorantz dituela bota dio gizonak galdera sorta eskuin aldean duen
|
emakumeari
. Eta ez dio begietara begiratu.
|