|
2000
|
|
|
askatasuna zegoen eskatzeko, bilerak egiteko, Diputaziora joanda euskaraz egin zitekeen... Gainera Diputazio eta Eusko Jaurlaritzan lagunarteko tratua izan genuen
|
bertako
jendearekin eta horrek gerora asko laguntzen du.
|
|
|
Izatekotan, Iparraldeko borrokaren agerlea izan da Guk taldea, besterik ez. Ez genuen harentzat edo bestearentzat abesten edo hitz egiten, Iparraldeko
|
bertako
borroka molde bati abesten genion, bakoitza bere bizilekuan borrokatzera deitzen genuen. Ez dakit «normal» hitza zuzena ote den?
|
|
|
Uneotan ordea, ez dago labelik. Oso sagardo gutxi egiten dira jatorrian
|
bertako
sagarra erabiliz, ekoizle txikienek erabiltzen dute gehienetan bertako sagarra soilik. Ohikoena sagarren %25 bitartean (kopurua urtez urte aldatzen da) kanpokoa izatea da.
|
|
|
Uneotan ordea, ez dago labelik. Oso sagardo gutxi egiten dira jatorrian bertako sagarra erabiliz, ekoizle txikienek erabiltzen dute gehienetan
|
bertako
sagarra soilik. Ohikoena sagarren %25 bitartean (kopurua urtez urte aldatzen da) kanpokoa izatea da.
|
|
|
Nolako sagardoa egin definitu litzateke. " Bestela,
|
bertako
sagarrarekin eginda dagoelako bakarrik bezeroak erosiko du?" Ez dago oso ziur Larrañaga. Labela lortzeko bide errazena ekoizle txikiek daukate, orain ere ia sagar kopuru guztia bertakoa erabiltzen dutelako.
|
|
|
Interes pittin bat badaukazu eta kontu horietan arreta berezia jarri behar dela esan badizute, ez dago alfabetatze ikastaro berezirik egin beharrik. Askotan gauza minimoak nahikoa izan daitezke
|
bertako
egitura bi edo hiru hartzeko. Bermeoko bat Donostiara badator, hirugarren edo laugarren astean ez dut uste arazorik edukiko duenik; alderantziz zerbait gehiago.
|
|
|
Minutu bakar batzuk beranduago aurkitu izan balute gaur egun ez zen bizirik egongo. Espetxeaz lekora, Granadara eraman zuten eta
|
bertako
ospitalean egin zioten buru ebakuntza. Egoera delikatuan zegoenez Basaurira ekarri zuten.
|
|
|
Aspaldi behar zuen aske izan edonola ere, orain sei urte bete baitzuen legeak agintzen duena. Artean, Basaurira ekarri zuten eta
|
bertako
espetxetik Mungiaraino korrika egin zuen askatu zuten egunean. «
|
|
|
Gotzain egin zuteneko hogeita bosgarren urteurrenean izan zen. Elizbarrutiko apaizekin meza ospatu zuten Donostiako Apaizgaitegian eta irteeran,
|
bertako
erretoreak hitz batzuk esan zituen, Juan Mari Lekuonak bertso batzuk abestu, eta nik txistu danbolina jo. Horretarako gonbitea bezperan edo bi egun lehenago egin zidaten:
|
|
|
Hori nabarmentzen da berriki egin diren Europako demografia azterketetan. Beti gertatu ohi denez, azterketa horiek egin dituztenentzat Euskal Herria ez da existitzen eta, beraz,
|
bertako
datuak Espainiaren eta Frantziaren osotasunean galtzen dira. Nolanahi ere, azterketa horiek baliagarri zaizkigu Euskal Herriko egoera ezagutzeko.
|
|
|
Arraina erretzeko ere ez dira zotz hauek txarrak izango eta txakolina baino ardo egokiagorik ez dago hau laguntzeko. Gorputza nekatu ondoren, sabela betetzeko aukera ona dugu hau eta bertako produktuekin egiten badugu,
|
bertako
nekazaritza mantenduko dugu
|
|
|
Esate baterako, ezagunak dira, milaka urtetan babesturik egon diren mendiak; bertako kulturek sakratutzat dituzte eta beraz, inor gutxi iritsi da paraje haietara. Edo badira, gizarte ehiztariek errespetaturiko baso magikoak, errege eta printzeek bereganaturiko lurrak;
|
bertako
ehiza baliabideez jabetzeko sarrera galerazi duteneko eskualdeak eta abar.
|
|
|
Debeku honetatik at leudeke jarduera zientifiko eta dibulgatzaileak, nahiz eta hauek ere murriztuko dituzten. Erreserba naturaletan berriz, neurriak ez dira hain zorrotzak eta
|
bertako
ekosistemak izaera berezia duten arren, bertako natur baliabideak ustiatu daitezke neurri mugatzaile batzuen barruan. Lekune naturaletan berriz, giza jarduerak baimentzen dira eta gehienetan oso azalera txikiko inguruneak izaten dira.
|
|
|
Lekune naturaletan berriz, giza jarduerak baimentzen dira eta gehienetan oso azalera txikiko inguruneak izaten dira. Azkenik, Natur Parkeak, azalera handiko guneak izaten dira eta
|
bertako
ekosistema zabalak babestu nahi izaten dira, baina beti ere, natur baliabideen ustiaketa orekatua eta aisialdirako jarduerak baimenduz.
|
|
|
Eta nire oroimenean atzera jo tzen dudanean onartu behar dut han emaniko bizpahiru urteak ahaztezinak izan zirela: hango egin beharra eta aktibitatea, sarritan 6 ordu klase eman ondoren, bilerak,
|
bertako
kudeaketa eta plangintzak... eta herria" hartu". Izugarrizko identifikazioa lortu genuen ikasle irakasle Algorta hiruki zabal hartan, eguneroko bizipozaren aldeko erronka Algortako kosmogonia txiki handi haren baitan sustraituz.
|
|
|
Ikastolen Elkarteko eta Partaideko ordezkariek jakinarazi dutenez, Hego Euskal Herriko ikastoletan aurten izandako matrikula kopuruak" nabarmen" egin du gora. EAEn aurten hiru urte bete edo beteko dituzten haurren %13, 8 matrikulatu dituzte ikastoletan, 16.325etik 2.254 Nafarroari dagokionean,
|
bertako
Elkartean bildutako ikastoletan 225 ikasle berri izango dira, iaz baino %7 gehiago.
|
|
|
AEKren baitako antolaketaz gain, enpresa bat ere sortu zen
|
bertako
irakasleriaren laboralizazioa aurrera eramateko. Aurreko mintegian kooperatiba bat eratzeko prozesua ere jarri zen abian, baina definizio arazoak izateaz gain, traba instituzionalekin egin zuen topo AEKren asmoak:
|
|
|
da eta euskaltegietan ibilia da euskara ikasten; AEKn euskaldundu zen, hain zuzen. 1987tik aurrera irakasle lanari ekin zion AEKn, liberatu gisa eta gaur egun
|
bertako
arduraduna da. Halaber, Abertzaleen Batasuneko kide da.
|
|
|
Bertan, 62 ipuin bildu ditu, euskaraz Grimm anaien ipuin gehien dituena seguruaski. Horretarako, H. Rollek ek 1837ko Grimm anaien hirugarren edizioan oinarrituz 1985ean argitaratutako alea baliatu du,
|
bertako
oharrak ere erabiliz. Dirudienez, 1837koa, hirugarrena alegia, izan zen edizio enblematikoena, bertan mantentzen baitira hasierako ipuinen jatortasuna eta aurrera begirako aldaketak.
|
|
|
Danielek 14 urte zituela Arte Ederrak ikastera eraman zuen aitak. Hasi eta segituan,
|
bertako
Madrazo irakasleak esan zion bere semeari ezin ziotela deus gehiago erakutsi, kultura baino ez zuela behar. Hala," Madrid la nuit" egunkarian hasi zen lanean eta, 18 urte zituela, Parisera alde egin zuen margolari gisa lan egiteko.
|
|
|
Zonaldeko bizi kalitateak behera eta etxebizitzen prezioek gora egin ahala, Castroko bizi kalitateak eta etxebizitza merkeek erakarrita hurbildu da hainbat eta hainbat bizkaitar. Baina
|
bertako
alkatetzatik esandako hitzen arabera," lotara soilik etortzen dira". Euren enpresa edo lanpostuak Bilbo Handian dituzte, ikastera ere hara joaten dira eta gehienek ez dute Castron erroldatzeko asmorik agertzen.
|
|
|
Baina Espainia
|
bertako
enpresa askok ere nazioartekoen jokaera bera du. Gallina Blanca Purinak adibidez, hamar hizkuntza erabiltzen ditu pentsuen osagaiak eta elikagarritasun balioak adierazteko.
|
|
|
SORTU zenetik izandako bisitari kopurua eta publikoa erakarri eta honekiko duen jarrera onagatik jaso du Guggenheim Museoak 2000 urteko Europako Museorik Hoberenaren saria. Bonneraino,
|
bertako
Historiako Etxeraino, joan zen maiatzaren 13an Juan Ignacio Vidarte museoko zuzendaria saria eskuratzera. Beste 28 hautagaien artean izan da aukeratua Guggenheim museoa.
|
|
|
Algorta sorlekua aspaldi utzi bazuen ere, bizkaieraz mintzo da oraindik Garbi Losada antzerki zuzendaria. Pedagogia Donostiara ikastera etorri eta
|
bertako
Egia auzoan bizi da egun, Jose Antonio Vitoria laguna eta Tomas 4 urteko semearekin. Ados Teatro bere konpainia garai gozo batean dagoela harrapatu dugu," Manolito lau begi" antzezlanak antzerki talde orok behar duen bultzada eman die-eta.
|
|
|
Gehienak Euskal Herritik joandakoak dira, edo han izan eta gero jadanik hemen direnak eta Londresekin nolabaiteko lotura mantendu nahi dutenak. Baina
|
bertako
jendea ere badago eta geroz eta gehiago, gainera.
|
|
|
Anbotoko magalean dagoen eskualdean euskara hutsean jardungo duen herri telebista sortu gura dugu
|
bertako
euskara elkarteok. Eixu!, Gurien bai, Barriketan eta Berbaro euskara elkarteok Durangaldeko Herri Komunikabideak elkartearekin bat egin, eta komunikazio arloan dagoen hutsunea bete gura dugu ekimen honekin, izan ere, gure eskualdean aldizkarigintza" Eraz" baino ez dugu jorratu orain arte, eta uste dugu badela ordua komunikazio arloa sendotu eta osatzeko.
|
|
|
Ez genuen
|
bertako
egoera sozial, politiko, linguistiko nahiz kulturalaren berri euren ahotik jasotzerik izan. Kontaktu jakinik gabe joan ginen eta ez autoaren EH pegatinak, ez nahi gabe ere egunero tokatzen zen kamiseta erreibindikatiboak, ez zuten inor hurbilarazi, uxatu akaso...
|
|
|
Eta Errioxan beti izan da pasio handia, eta momentu honetan Titinek asko animatu du
|
bertako
afizioa. Estimatzekoa da, baina gauza bera gustatuko litzaidake niri Araba aldetik.
|
|
|
Oinetakoen sektorea behera etorri den arren, Zuberoa ipar barnealdeko lehen arro industriala da, eta bere garapen gaitasuna bizirik dago hainbat aktibitate eta eremutan. Horiek horrela, birmoldaketa plan bat abian jarri da
|
bertako
enpresak garapen molde berri batean indar daitezen; era berean, Zuberoa kanpoko enpresen helburua izan dadin prospekzio bat burutu nahi da.
|
|
|
1948an Orconera historikoa erosi zuen. 1950ean Saguntoko labe garaiak handitu zituen.1954an Aceria Siemens osatu zuen,
|
bertako
produkzioa bikoizteraino iritsiz. 1958an Laminacion en Bandaseko hotzeko ijezkailu edo laminadorea jarri zuen Etxebarrin, Basconia S.A.rekin jabekidetzan.
|
|
|
" Pasaiako euskararen historia soziala" izeneko azterketa argitaratu berri du
|
bertako
udalak. Gipuzkoako portu garrantzitsu honetan erromatarren garaitik XX. mendera bitarte euskarak izan dituen gorabeherak azaldu dituzte bertan.
|
|
|
Merkatariak, industrialak, arrantzaleak, militarrak... atzerritarrak, finean, erakarri ditu portuaren aktibitate biziak. Atzerriarekin izandako harreman horrek berezi egiten du Pasaiaren bilakaera,
|
bertako
euskararen bilakaera, neurri batean, berezia den bezala.
|
|
|
Mauleko burgesiarekin bai,
|
bertako
burgesiaren hertsidura bizi izan genuen; Zuberoako mentalitate hertsiaren aldetik zokoratze bat bizitu genuen, ez herri bihotzetik, ez baserrian. Herra bat gordetzen dut Mauleko jende handikiarekilako.
|
|
|
Araba, Bizkaia eta Gipuzkoan zehar, guztira, sei ibilbide prestatu dira, hauetan 68 erretaula ikusi ahal izango direlarik, gidari profesionalen laguntzaz. Bide hauetatik bi Araban kokatu dituzte Arabako Lautada eta Aiarako bailara zeharkatuz, beste bi Bizkaian zehar Durangaldea eta Lea Artibaiko herrietatik igaroz eta azken biak Gipuzkoan antolatu dituzte
|
bertako
Deba Garaia eta Urola eskualdeetako erretaulak ikusteko.
|
|
|
Azaleko gaitzak sendatzeko ahalmena omen du santu honen urak. Sumusuako Maria Luisak kontatu zigunez,"
|
bertako
ura etxera eraman eta bederatzi egunez harekin behar duzu garbitu. Esaten dute sinistea behar dela..."
|
|
|
Uda iritsita, naturarekin gozatzeko grina eta beta handiagoak dira. Euskal Herriko
|
bertako
arrainak, hegaztiak eta gainerako animalia exotikoak bisitatzea da aukera bat. Euskal Herriko zoologiko eta aquariumetara hurbildu gara animalioz gozatzeko asmoz.
|
|
|
Hamaika dira Euskal Herriko hiriburuaz, Iruñeaz aritu diren ikerlariak. Hor da, erraite baterako, eta eredu gisa, zoritxarrez nahikoa zaharkiturik dugun Jose Joakin Aratzuri doktorearen lan itzela, frankismo gogorrenean indarrean zegoen Bianako Printzea delakoan hasirik eta ikaragarri onak diren bertze lan batzuk tarte Iruñeko karriken gaineko hiru liburu mardulen bidez
|
bertako
historia aparta burutu duena.
|
|
|
Produkziorako orokorrean, oso irregularrak dira. Argi dago, arraza honek oraindik ez duela diru aldetik irabazi handirik, baina edozein arraza etxetiar eta
|
bertako
gordetzeak duen kultur balioaz jabetu behar dugu
|
|
|
Gipuzkoaren bihotzean kokatua, Urola ibaiak bustitzen du eta Izarraitz mendikateak babesten du. Kilometroak festa han dela-eta, Azpeitiko kaleetatik barrena abiatuko gara
|
bertako
eliza eta monumentu ederrenak bisitatzeko asmoz.
|
|
|
Olatzeko ermitaren ondoan aurkitzen da komentu hau. Ikusgarriak dira
|
bertako
kaperan dauden etaMaumajean ek egindako beirateak.
|
|
|
Azpeitiko ordena erlijioso zaharrena Kontzeptzionista Frantziskotarrena da. Duela gutxi berritua izan da eliza eta Jeronimo Larraren" Kristo Gurutziltzatua" da
|
bertako
harri bitxia.
|
|
|
(...) Benetan makal ikusten dut (Iparraldeko musika). Agian talde potenteren baten beharrean daude, Hegoaldean gogor joko duena eta besteak bultzaraziko dituena,
|
bertako
eszenari sinisgarritasuna eman diezaion. Egia da ez dituztela hegoaldekoek dituzten baliabide eta aukerak, ezin izan baitzuten 80 hamarkadako eztandan parte hartu.
|
|
|
Gure etxeak eraiki eta berritzeko euskaldunok haritza behar dugula dirudi. Eta
|
bertako
hariztiak agortuak direnez, atzerriko basoetako kolonizatzaile bihurtu gara.
|
|
|
Baita zera ere, maitea! " Altzolan ez da ala gertatu,
|
bertako
apaizak nai ez duelako. Euskara obeto dakien arren erdera maiteago du".
|
|
|
Donostiako Zinemaldian aurkeztu zuten bere laugarren zenbakia, non, besteak beste, honoko gai hauek aztertuak dauden: euskal irudiaren arkeologia, Euskal Herrian egindako lehen filmaketak; gure herrian,
|
bertako
diruarekin, euskal gai bati lotuta eta zuzendaritzan euskaldun batek parte hartuz egindako lehen fikziozko filma, hots, 1920an egindako" La Capitana Alegria"; Ideal zine aretoa edo zinematografiak Portugaleten XX. mendeko 20ko hamarkadan izandako finkapena; Gernikak jasandako bonbardaketaz zineak gorde dituen oroimenak; Simon Blasco Salas mediku nafarrak zine munduan egindakoak eta best... Honaino aipatutako gaietatik at, Montxo Armendarizen filmen inguruan egindako azterketa bereiz genezake.
|
|
|
Herrira jaisten ginenean galdetzen zidaten ea norekin ezkonduko nintzen. Aspaldi ez naiz egon eta seguru euskara ikasteko eta eusteko kontzientzia handiagoa edukiko dutela orain, baina
|
bertako
euskara asko galduko zen eta pena da.
|
|
|
ordenu konstituzionala iraultzea helburutzat duten erakunde eta ekimen oro ETA erakunde armatuarekin parekatzea, hain zuzen ere. Hori bai,
|
bertako
partaideak atxilotu, inkomunikatu eta ETArekin kolaboratu izana leporatzen zaie.
|
|
|
Arazo kezkagarri franko zeuzkan Lurra deritzan planeta honetako biztanlegoak, eta Z. ARGIA ere oso kezkatuta ageri zen. " Ego Amerika, une larrian" gaiari eskaintzen zion bere lehenengo orrialdea, hango herrialdeetako gobernu gehientsuenen eskuineko joera garbia azpimarratuz eta egunetik egunera ugaltzen ari zen
|
bertako
populazioaren gehiengo nagusiak jasaten zuen mixeria gorria nabarmenduz. Bide batez, Nazio Batuen Erakundeari errepasotxo bat ematen zion.
|
|
|
Bi kilometrotan Santiago etxe multzora iritsi, eta
|
bertako
bidegurutzean eskumara joko dugu, bihurgune luze baten ostean Anboto izugarriaren magalean aurkituko dugun Arrazola atseginera iristeko. Kokagune zoragarri honetako eraikinen artean San Migel parrokia nabarmenduko dugu, 1510ean ermita baten gainean nabe bakarrean eraikia.
|
|
|
Lapurdiko Kanbon gaude gaurkoan,
|
bertako
eskola publikoak Hegoaldeko eskola publikoekin batera baitihardu" Euskaraz Mintza" plangintzan. Kanboko eskola aitzindari da Ipar Euskal Herrian plangintza honetan.
|
|
|
berezko eta
|
bertako
jokoak berreskuratu ditugu eta haietan erabiltzen ziren hizkuntza lantzen dugu ikasleekin batera. Sokaz eta gomaz jarduten dugu, eta dantza eta kantua landu ere bai.
|
|
|
Hemendik hurbil, Loinatz auzoan San Martin basilika eta Andra Mariaren baseliza ikusgai ditugu. Azkenik, erdialdean Andre Maria Zeruratuaren parrokia, San Martin plaza eta
|
bertako
udaletxea aipa ditzakegu.
|
|
|
Joan San Martinek (Egan, 1984, 3, 156 or.) honela definitu zuen: " hitz laxozkoa, sekuentziaz osatzen da, gogoetazko bakarrizketatik zeldatik zeldarako elkarrizketak eta, tarteka, eskuetan duen liburu bakarraz mintzatuko da, Shakespeareren Hamlet,
|
bertako
pertsonaiak solas partaide direla. Presondegiko giroa dakar, abertzale iraultzaile batzuen inguruan.
|
|
|
Euskal hiriburuko aldarte gehienak parte zaharrean, kaian, hondartzan, Ondarretan, Gros aldean txertatzen dira aniztasunez, nahiz eta akzioa ez izan
|
bertako
narrazioaren giltza nagusia. Gehiago isladatzen dira, bada, bertan amodioa, ekintza aktiboen atentatuen, esate baterako adierazpen psikologikoak; planu desberdinen loturek beti halako oihartzun intimista dute.
|
|
|
(Gara VI) Honela, espetxeko bizimodua nola eramaten den azaltzen saiatzen da:
|
bertako
minak, ezinak, beldurrak, itxaropenak,... Espetxeari nola aurre egin planteatzen du, hortaz: nola eutsi egoera latzei, espetxe barneko bizitzaren antolaketaren beharra, lagunen arteko harremanak,...
|
|
|
Nahiz eta une historiko jakin bat hizpide izan, xede nagusia
|
bertako
giroa deskribatzea denez, oso aipamen historiko gutxi egiten ditu. Antza denez, historia osatu duten eta ahaztuak izan diren gizakiak azaleratu nahi izan ditu, historiaren beste aldearen berri emanez.
|
|
|
Gero, 1567 urtean, Erromara jo zuen eta, Vatikanoko Tribunal nagusiko kide izendatu zutenez, aukera egokia lortu ere bai, zeren Pio V.ak, Gregorio XIII.ak eta Sixto V.ak beren kontseilaritzat hartu eta ohore handien jabe egin zuten. Eta, han ere,
|
bertako
antolakuntza eta egitarauen hobekuntzaz arduratu zen. Horregatik, bere bizitzako azken urteetan, administraritza eta zuzenbideetan ospe handia lortu zuen, ez ordea Espainiako gortean.
|
|
|
Euskarak lehen aldiz izan zuen ofizialtasuna, epaitegiak barne, Nafarroako erresuman izan zen,
|
bertako
historiak hala erakusten duenez. Uste hori nuen nire irakurketen arabera, eta horren lekukotasuna agertzen digu Jimeno Juríok ere bere Navarra.
|
|
|
Gurasoek hautatzen dutenaren arabera, maila guztietako ikasketak beraien hizkuntza jatorrean egiteko aukera emango zaie. Aldi berean, hizkuntzarekin batean
|
bertako
kultura jatorraren irakaskuntza ere bermatu nahi da, horretarako beharrezko diren irakasleak prestatuz.
|
|
|
Baina ez da gutxi, zeren otoi eta oroi horiek mundu zabalerako gomendagarri ematean Frantzia bera ere sinatzaileen artean partaide izan zela eta hortik sortzen zaiola erantzun beharra. Eta horretarako, adibidez, Europaren Batasunean bertan ereduak aurkitu ezinik ez dugu, besteak beste Aosta eta Tirol; beharbada Suitza dugu adibide hobea eta lehenagokoa, Helvetiar federakuntzak
|
bertako
lau hizkuntzak ofizialak izan zitezen, joan zen mendearen lehen partetik, Konstituzioan jarri zituen arau egokiak direla eta. Beraz, Frantzian lana nolabait bideratzeko ere ez zaigu falta ez argudiorik ezta ahalmenik ere.
|
|
|
Hargatik zioen hain ongi R. Plandé zenak, Pirinioa, askok uste duten muga naturala izatea baino urrutiagokorik ezer ez dela, zeren
|
bertako
bizimoldeak bi alderdiak elkartasunean lotzen baitzituen (ikus R. Plandé,. La formation politique de la frontière des Pyrénées?, Géographie Pyrénées, t. IX, 221 orr.
|
|
|
I Congrés D. Història de la família als Pirineus hartan, 1991ko maiatzaren 10ean,. El Pirineo, eje en los orígenes de nuestra lengua? zeritzana, Andorra
|
bertako
zenbait leku izenen berri ere emanaz, eta euskararen sustraizkoak zeintzuk ziren adieraziz. Hitzaldi haietan zen Jacques Allières irakasle hizkuntzalaria ere, eta bukaerako elkarrizketetan arrazoia eman zidan.
|
|
|
Horregatik baztertzen dute euskara, bai eskubitarrek eta bai ezkertiarrek. Nork pentsa zezakeen
|
bertako
Legebiltzarrean nafar sozialistek ere aurka jarriz ukatu behar zutenik. Erdi Aroan nafarrek Orreagan Erroldan menperatu zuten eta hogeigarren mende bukaeran beste Erroldan batek bere gerra zikinez eta lapurketaz mendekua hartu zuen nonbait, eta oraindik ere hor datozkigu ausarti bere jarraitzaileak.
|
|
|
Egia da Nafarroako erresuman, Lingua Navarrorum aipatua gorabehera,
|
bertako
administrazioko erabileran, hizkuntza ofizial gisa, latina, okzitanoa eta nafar erromantzea izan zirela nagusi. Florencio Idoatek, bi funtzionariok 1415 urtean elkarri euskaraz egiten zioten gutunetariko bat azaltzean erakusten zuenez, gogozkoa eta ziurrenik ulerterrazagoa zitzaielako.
|
|
|
Nafarroan,
|
bertako
Legebiltzarrak herrialdea zatitu zuen, apartheid lotsagarri batera eramanaz, inguru euskalduna, elebiduna eta gazteleraduna bereiztuta. Baina, inguru euskaldunean badira euskararik ez dakiten nafarrak, inguru erdaldunean, antzina Lingua Navarrorum zeritzana mintzatzen zen alde hartan, euskaldun nafarrak diren bezala.
|
|
|
On deritzat Araba elebidunari, alde batetik
|
bertako
jatorrizkoa oraindik zenbait herritan egiten den euskara delako eta, bestetik, legez Euskal Autonomia Erkidegokoa delako. Horren arabera, 1979ko abenduan onarturiko Estatutuaren barnean ibili beharra dugu, gaztelera eta euskara, bi hizkuntzok ofizialtzat hartuz, eta 10/ 1982 azaroaren 24ko euskararen normalizazio legeak onartzen duenaz baliatuz.
|
|
|
Horientzat gaztelera omen Arabako hizkuntza. Nonbait, ez dute ezer jakin nahi
|
bertako
jatorriaz, ez eta oraindik Zigoitian, Aiaran edo Aramaion euskaldun irauten dutenez ere; eta gutxiago Bizkaitik eta Gipuzkoatik bertara joanak diren euskaldun ugariez. Ez eta probintziako toponimiaz eta arabarren euskarazko deiturez ere.
|
|
|
3 Treviño hiri sorrera Nafarroako errege Santxo Jakitunaren eskutik eta
|
bertako
gertaerak Gaztelaren eskura igaro arte.
|
|
|
Laugarren atalean Euskal Herriak
|
bertako
prentsa idatzian eta telebistan duenagerpena aztertu dute Josu Amezagak eta Edorta Aranak. Euskal Herrian irakurtzendiren egunkarien eta hemen dugun telebista, handi?
|
|
|
EL MUNDO DEL PAIS VASCO, ELPAIS DEL PAIS VASCO eta SUD OUEST. Azken hauen kasuan azterketarako erabili ditugun unitateak, ez dira artikulu guztiak izan, Euskal Herriarekin nolabaiteko lotura zutenak soilik baizik (batzuk, kanpokoedizio osoan argitaratu arren, Euskal Herriko berri ematen dutelako, eta beste batzuk, Euskal Herriarekinzerikusirik eduki ez arren,
|
bertako
edizioan sartzen direlako). Horrek esplikatzen du egunkari horiekazterketaren zati batzuetatik kanpo geratu behar izatea.
|
|
|
Baina ez zen hala izan eta SIVUk bere laguntzakendu eta Euskal Telebistari, edo zehatzago esanda,. Iparraldearen Orenaren? albistegiko taldeari dirulaguntza emateko asmoa izan zuen, egunero zazpi minutuko euskarazko
|
bertako
saioa bultzatzeko, 1992an sortu eta lau pertsonak bakarrik antolatzendutena29 Diogun France 3 Euskal Herriko eta. Iparraldearen Orena, emanaldikotaldeek harreman onak mantentzen dituztela eta batzuetan irudiak zein informazioatrukatzen dituztela elkarrekin.
|
|
|
ETBlen berton ekoitzitako produktuak heren bi baino gehiago diren bitartean, ETB2n Euskal Herrian osorik ekoitzitako programek heren bat baino zertxobaitgehiago osatzen dute. Gainerakoetan, erdia baino apur bat gehiago kanpoan ekoitzitako programak dira, eta %11 kanpoko eta
|
bertako
ekoizpenaren nahasketa.
|
|
|
eraginhandia izan du azken urteotako gestioan. Telebistan deszentralizaziorako prozesuajarraitu du, eta ATLASen bidez korrespontsaliak zabaldu ditu Galizan, Katalunian etaEAEn,
|
bertako
prentsa taldeekin asoziatuta. Halaber, telebista lokalen eremuan sartzenere saiatu da Gipuzkoako Teledonosti eta Bizkaiko Bilbovision kateen bitartez, arlohorretan etorkizunean gerta daitezkeen garapenei begira.
|
|
|
Beste maila batean, Euskal Herriko
|
bertako
prentsa orokorreko enpresak daude: Gara, Deia, Egunkaria, El Periodico de Alava, Diario de Noticias eta Diario de Navarra argitaratzen dituztenak alegia. Industria honen egitura territoriala dela-eta, enpresahauen merkatuak probintzialak dira nagusiki.
|
|
|
Enpresa hauek ez dira, gainera, El Correo taldearekin alderatuta, hedapen multimediatikoa edota territoriala garatzeko gai izan, edo ez dute bide horibehar adinako indarrarekin hartu, oraindik behintzat. Frantziar Estatuan ezberdina daegoera,
|
bertako
enpresa esanguratsurik ez baitago Ipar Euskal Herrian. Estatu honetako prentsaren merkatua lurralde mailan zatikatuta badago ere, Espainiar Estatuanbezala, zonaldeen dimentsioa askoz zabalagoa da han, erregionalagoa, zentzu horretan.Baita egunkarien tamaina ere.
|
|
|
Konstituzioak idatzita ala idatzi gabekoak izan daitezke. Azken hauen eredugardena Erresuma Batuko konstituzionalismoan aurki daiteke, non Cromwell engaraietatik() estatu barneko botereen banaketa eta beraien arteko adostasuna ezinbesteko bihurtu zen
|
bertako
jendearen babesa bermatu ahal izateko (constitution, commonnwealth, pact, bill of rights, rule of law...); izan ere, testurikgabeko zuzenbide sistema ere badago han (konstituzionalismoa deritzana), Estatuaren indarrak egin ditzakeen gehiegikeriak debekatzeko.
|
|
|
Horregatik, Espainian euskaldunontzat demokraziarik ez dagoela esandezakegu. Eta baita euskal biztanleriarentzako
|
bertako
Konstituzioa amarrua etatranpa politikoa besterik ez dela ere.
|
|
|
zuen izenburu, eta bertan aztertzen zenez,. Telematikak berritzen eta gehitzen ditu independentziarako aukerak?. Egileen ustez,?[.] gobernuek Amerikako dominazioarimugak jartzeko borondatea erakusten dute[...]?; eta horretarako,
|
bertako
teknologia mantendu behar zuten. Hain zuzen ere, 3.2 eta 3.3 ataletan ikus zitekeen bezala, Nora k eta Minc ek proposatu zuten irteera, sarearen eta datu bankuen hedapenestatala zen12 Beraz, ezinbestekotzat jotzen zuten, Frantzia bezalako estatu aberatsbatek bere teknologia hedatzea, independentzia mantentzeko.
|
|
|
Ikusaraziegin behar zaie, euskalduna izateak zer esan nahi duen. Eta horrez gain, Departamenduaren eskakizuna bultzatu behar dugu,
|
bertako
jendeak tresna propioekinemaitza hobeak lortzen direla ikus dezan. Gainera, nafarrekin osatu dugun organokomunak emaitza onak ematen dituela ikusten badute, gureganako desioa piztukozaie pixkanaka.
|
|
|
Estatu Batuetako ekialdeko kostaldean bera izan zen Gestalt Terapia sendotuzuena. New York eko Gestalt Institutua sortu zenetik (1952an) hil zen arte (1990ean)
|
bertako
zuzendaria izan zen, eta bere modu terapeutikoa Kaliforniakokorrontetik asko urrundu zen. Fritz ek egindako terapiaren kontrako aldea dugu.
|
|
|
Badirudi, bada, autore bakoitzak bere terminologia eta azalpenak darabiltzala. Guk, beraz, gurebeharretara estuen egokitzen den bibliografiari jarraituz,
|
bertako
terminoa,. Operatzaile Pragmatiko, arena, alegia, hautatu dugu, besteak ere asegarri zaizkigun arren.
|
|
|
Egia esan, agian ez zen Probintzi Kontseilu hori auzi gaia erabiltzeko lekurikonena, zeren
|
bertako
lagunak holatsu defini bailitezke: bost euskaldun diplomatiko (Apraiz, Egiluz, Bikuña, Zelaia, S. Larrañaga), abertzale isildu bat (B.
|
|
|
Horrek guztiak, jakina, eragin handia izan zuen jendearen izaera moldaketan eta, aldi berean, asko lagundu zuen
|
bertako
gizataldearen bizitza eta iraupen sistematradizionala babesten.
|
|
|
Txinari dagokionez,
|
bertako
Harresiak. K a. 3 mendekoa dela kontuan hartuz, erakusten digu, konkistaren beldurrez, defentsa militarraren obsesioa eta beharrazorameneraino heldu zela.
|
|
|
Irratitik ematen den komunikazioak daukan hurbiltasun kualitatea (emaile eta hartzailearen arteko distantzia imaginarioa) dela-eta, komunikabide honek duen entzuleriak erantzuteko joera du, mezuei buruzko bere iritziak emateko. Bretainia Handiko irratiak (BBC) bikoiztu egiten du
|
bertako
telebistak jasotzen dituen gutunen kopuru osoa. Gutun gehienetan entzuleek beren kexak agertzen dituzte irratilarien lengoaia iraingarri eta kaskarra dela-eta, baita gai eztabaidatsuen tratamenduagatik ere.
|
|
|
Gutun gehienetan entzuleek beren kexak agertzen dituzte irratilarien lengoaia iraingarri eta kaskarra dela-eta, baita gai eztabaidatsuen tratamenduagatik ere. Suitzako lagunek edo hiritarrek bide demokratiko bat dute
|
bertako
telebista eta irrati federalen aurka joateko. Helvetiar herrian, botere politikoaren menean ez dagoen Epaimahai bat dago, non jendearen protestak entzun eta aztertzen diren.
|
|
|
Batetik mekanizatu egin dira, traktoreak, belar bolak egiteko makinak eta abar erabiliz, eta bestetik, larre hauek ongarriztatzeko sustantzia kimikoak geroz eta gehiago erabiltzen dira, ekoizpenerako eraginkorragoak izan arren kutsadura arazoak areagotu ditzaketenak. Makineria eta kimikarekin batera, ekoizpena handiagotzeko kanpoko belarren haziak ereiten direnez,
|
bertako
belar soroak arras eraldatu dira leku gehienetan.
|
|
|
Leku jakin batean egon daitekeen lurzoru mota eta leku horretan haz daitekeen landaredia hein handian
|
bertako
klimaren menpe daudenez, klimak eragin nabarmena du giza jardueretan.
|
|
|
Krisi ekonomikoak, krisi soziala piztu zuen XIII. mendean, Euskal Herria banderizoen guduetan murgilduz. Familia desberdinen arteko borroka horietako ezagunenak oinaztarren eta ganboatarren artekoa eta agramondarren eta beaumondarren artekoa ditugun arren, Karrantzan ere gertatu ziren horrelakoak, eta hainbat urtetan
|
bertako
biztanleak eta lurrak Karrantza errekak bereizitako bando bitan banatuta egon ziren, Gil sendiaren aldekoak batetik eta Negrete sendiaren partaideak bestetik.
|
|
|
Hegoaldetik Karrantza ixten duten Ordunte mendietatik makina bat errekasto garbi eta laster isurtzen da, txilardi, pagadi eta larreak zeharkatuz. Karrantzarrek mendi hauetatik ateratako probetxuaren aztarnak erraz eta nonahi antzeman daitezkeen arren, oraindik ere,
|
bertako
txoko askok bizitzeko aukera onak eskaintzen dizkiete hainbat animaliari, eta ondorioz, fauna interesgarriaren gordeleku dira. Gainera, Ordunte mendietan daude Karrantzako erpin altuenak:
|
|
|
esate baterako, unibertsitateko errektorea zein fakultateetako dekanoak erregeak izendatutakoak izango ziren(, el rector es ya estrictamente el representante del poder central en la Universidad? esango digu Puelles ek171), katedratikoen corpus bakarra eratuz, irakasleen oposizioak Madril-en soilik eginez172 eta
|
bertako
Unibertsitateak,. Universidad Central, ak alegia, doktore agirien monopolioa izanez:
|
|
|
Lahincheko aterpetxea hurbilago zegoen hotela izatetik. Beharbada aterpetxe titulua ematen ziona prezio merkea zen, edo
|
bertako
arduradunaren haserre agortezina bestela. Edonola ere, txukuna:
|
|
|
Ralph Bogside auzoan bizi da eta gaur
|
bertako
txoko guztiak erakutsi dizkit. Auzo honetara iristean mural handi batek agurtzen du bisitaria:
|
|
|
Jakina da ezen san Bartolomeko gau izugarri hartan, zeinean, Katalina Mediciskoaren manuz, Frantziako hainbat tokitan milaka higanot hil baitzituzten, Baionan ez zela odolik isuri, ez
|
bertako
gobernariak —Orthezko bizkondea zenak— eta ez herritarrek ere erreginaren manua bete ez zutelako, eta erran liteke ezen baionarrek gau hartan erakutsi spiritu franko eta liberal hark gehiago ukitzen zuela jaun Marcelen bihotza, eta gehiago erakartzen ere zuela, erlijione eta pentsu diferentetako kideen arteko liskarrek baino, eta hargatik zen, jendearekin zuen tratuaz denaz bezainbatean...
|
|
|
Baina, deusetan aitzinatu baino lehen, derradan ezen Salamancarako bidea Burgostik egin nuela eta ez nukeela ahantzi nahi, halatan,
|
bertako
katedralak eragin zidan zirrara eta inpresionea... Ordea, Burgosko katedralarekin korapilatzen hasi baino lehen, natorren zuk Salamancako unibertsitatean eman zenigun lehen eskolaren deskribatzerat, alde batetik, zeren abiapuntu ezin hobea izan baitaiteke, eta, bertzetik, zeren eskola hura ere ezin hobeki etor baitakiguke, katedralari buruzko gogoeta egiteko bide batez, eta haren signifikantzaz mintzatzeko, zeharka bada ere.
|
|
|
Derradan behin berriz: " Lisboak" ez ninduen bere parrokiano egin
|
bertako
giro konparaezinak tira eginda. Hara agertzeari eman banion, oroz gain, lagunik, lankiderik edo nire berri zekien bertze inor topatzeko aukera urriak izan nituen arrazoi.
|
|
|
ezagutzen al dut nire luma narrazioan zehar? Adiskidetzen al naiz
|
bertako
estiloarekin. Zer da gaurko nire estiloak eta nire literatur ibilbideak orduko hartatik gordetzen dutena?
|
|
|
Alabaina, aireportura heldu, eta
|
bertako
egitekoak amaitutakoan, itxaron gelan geundela, Karmelo inguratu zait Ruben komunera joan den batean.
|
|
|
Duela hiruzpalau hilabete doi doia, Dabid sarritan trufaka hasten zitzaidan: esate baterako, etxeko eskailerak oinez jaitsi, eta, kalera irten aurretik, igogailuko atea zabaltzen nuenean neure burua
|
bertako
ispiluan ikustearren eta, esan gabe doa, orrazkerari edo jantziei azken ukituak ematearren; esate baterako, autobus geltokietako kristaletara hurbiltzen nintzenean, autobusari itxaroteko ez, baina neure burua kristal ilunean islatua ikusteko; esate baterako, dendaurretako kristalak ispilu gisa erabiltzen nituenean.
|
|
|
Egokitu zioten lehendabiziko lana politikari bat zaintzea izan zen eta, hauteskunde garaia izaki, hara eta hona ibili behar izan zuten. Behin batez, Madril aldean zebiltzan batean, dena delako politikariari telefonoz deitu zioten eta Cuencako herrixka batera joateko eskatu,
|
bertako
alderdiaren egoitza inaugura  tzera. Politikaria, ordea, guztiz gogogabetua zegoen (herria ttikiegia zitzaion, nonbait) eta, kosta ahala kosta, ekitaldi hura beste norbaiten esku uzten saiatu zen.
|