|
2000
|
|
|
Euskal Herrian baditu berezitasun batzuk, eta herri bakoitzekoak ere baditu bere ezaugarriak. Hizkeren modukoa da, euskara bat da Euskal Herri osoan, baina herri bakoitzak
|
bere
hizkera du.
|
|
2001
|
|
|
Ez. Seguruenik, oinarrizko mailako ikasleak zailtasunak ditu H2n jarduteko.Autonomoa da eta ez du laguntza handirik behar jarduteko, baina erosotasun puntua falta du, eta
|
bere
hizkera ez da komunitate euskaldunak normaltzat duena; eta ikasleak berak ere badaki hori.
|
|
|
Gure ustez, ikasleen interesa ez da, gehienetan behintzat, testu espezializatuak sortzea, testu idatziak gehienbat?, baizik eta orain arte landu dituen testu motetan trebetasun maila hobetzea,
|
bere
hizkera eta gaitasun komunikatiboansakontzea, eta, seguruenik, kasu askotan behintzat, euskal komunitatean integratuzjoatea.
|
|
|
Bada, Sarrionandiak irakurleen artean bezala idazleen artean ere harrera etaeragin sakona izan duela esaterik badago, alegia, erreferentzia bihurtu zela belaunaldi oso batentzat.
|
Beraren
hizkera eredugarri gertatu zitzaion askori, eta berarentestuak, literaturaren unibertsoan barneratzeko makulu3 Harago joanda, Sarrionandiak agertutako literatur planteamendua (IGBko lehen poeman kasu,. Bitakorakaiera, hartan) manifestutzat jo izan zuten hainbat idazlek, G. Markuletak aitortuduen legez (1990b:
|
|
|
Zalantza barik, testuek berekliluratu gaituzte irakurleok5 eta, harrapatu? egin gaituzte, dela
|
bere
hizkeragatik (bazterretako euskalkietatik edaten duen hizkera samur eta liriko horrengatik) 6, dela eskaintzen zaizkigun mundu literario berriengatik, dela umore eta ironiagatik, dela beste hamaika arrazoirengatik.
|
|
|
Ez zuen lan arina hartu erretorikari, harako herensuge hari bezala, lepoak moztu ahala sortzen baitzaizkio.
|
Bere
hizkera arrunta, nolanahi josia, ez da beharbada dirudien bezain erraz jaioa: beste batzuek hitz harroak an  tzez josteko adinbat neke eraman zuen agian.
|
|
|
azkeneko honek eta Lafon irakasleak batera prestatu zuten liburua, zoritxarrez, ez da sekula osorik argitara.
|
Bere
hizkera eta bertso lana euskalaririk gehienek ukitu behintzat egin dute, hala nola Stempf ek, Schuchardt-ek, hil berria dugun Ernst Lewyk eta, inork baino barrenkiago, René Lafonek. Argitaraldi honen eta guztien oinarria, Parisko Bibliothèque Nationalean gorde den ale bakarra, Urkixok atera zuen argitara, sarrera lan eder batekin, 1933ko RIEVen, faksimile eran eta bakarka, liburu  gisan, Lopez Mendizabalenean.
|
|
|
Hala ere, Marciak hori kontatu zidanean xixtatu berria zegoen eta, halakoetan, esanak eta izanak ez dira beti bat etortzen. Perla errumaniarra zen eta
|
bere
hizkera eta itxurarengatik gerra hotzeko espioi baten traza hartzen nion. Agian langabezian geratuko zen, bere bizitzan zehar mendebaldeko ehunka diplomatikori hartu zuten lehenengo ahia ere aterarazi eta gero.
|
|
2002
|
|
|
Zalantza bakarra geratu zait bere alderdi teorikoan guztiz konbentzitu nauen liburua irakurri ondoren: ea merezi ote duen liburuaren bigarren partean egin duten lan filologiko zehatza egiteak; alegia ea eskualde guztietan egin behar ote den
|
bertako
hizkeraren ezaugarri guztien bilketa lan sistematikoa. Ez ote da egokiagoa lan filologikoa baino lan psikologikoa egitea, ahozkorako, tokian tokikoaren harrotasuna indartzeko, lotsak eta gutxiesteak alde batera utzita?
|
|
|
Berbaren esangura kontzeptua da, orokorpena edo generalizazioa, eta pentsamenduaren ondorioa da abstrakzio hori soinuan gorpuztea. Berben esangura pentsamenduaren ondorioa da, baina pentsamendua
|
bera
hizkeran gauzatzen eta gorpuzten den heinean bakarrik; eta hizkeraren beraren ondorioa da berba, hizkera pentsamenduarekin lotuta dagoen heinean, pentsamenduak hizkera argitzen duen heinean.
|
|
|
|
Beraz
hizkera bizi eta indartsua du, egunerokoari lotua, are zabarkeriaz, behar denean. Bere lanetan batera doaz bat batekotasuna eta bizitasuna.
|
|
2003
|
|
|
Inglesez ordea, euskaraz gertatzen dan bezela, bakoitza
|
bere
hizkera moduz mintzatzen da, eskola ta liburu batasuna eginda egon arren, eta hizkera modu honek gauza bi adierazten digu: hizlaria nongoa dan eta bere familiaren egokera soziala, ez nongoa dan bakarrik euskaraz bezela.
|
|
|
Aldi horretan ikerketari ere gogotik helduko dio, berariaz berak hain maite eta gogoko zuen fonetika fonologiaren esparruan. Lehenagotik ere euskal hiztun jatorren hizkera, eta bereziki entonazioa aztertzeko, eta jubilatu klubetara joaten ei zen.28 Gai horrezaz, lehenengo Gernikako
|
bere
hizkeran oina26 Agian Alfonso Irigoienek eratzen zituen bertsolari txapelketak ziren horiek, bilbotar hizkuntzalariarekin ere harremanean baitzegoen.
|
|
|
Luis Martinez, Iziartxuren senargeia, canarioa zan, eta amerikanua ematen zuan
|
bere
izkera moduz. Berak ere bazeukan euskal odola zainetan, esan zion Txomini, bere amaren aita zana giputza izan zala ta.
|
|
|
don Justo Gramatikaria. Aita ere, dirudienez, ilustratu samarra zuen, jakin min handiko gizona eta autodidakta,
|
bere
hizkera bizitza osoan hobetzen saiatu zena, eta don Justo Gramatikaria ere halatsu atera zen, zura nolako, ezpala halako. " Zer da baserritar bat kulturarik gabe?
|
|
|
Euskara zekiten legegizon, eskribau eta idazle asko izan da beti hegoaldean, baina beste mintzaira batzuetan maisu. Erregeen jauregiko izkribu eta administrazioko paper zama erraldoietan ez zuen euskarak inoiz sartzerik izan,
|
bertakoen
hizkera nagusia izan arren. Antzeko zerbait gertatzen zen gizarte mailan.
|
|
|
Bakoitza bere jenioarekin,
|
bere
hizkerarekin,
|
|
2004
|
|
|
Bilbao UK (Uribe Kostako) aldizkariko euskara zuzentzailea da, eta berak egiten du, halaber, eskualdeko euskara aztertzen duen Akabuko punte atalaren zati bat. Hori da, hain zuzen, aldizkari osoan
|
bertako
hizkeran idatzita dagoen bakarra, gainerakoa batuaz egiten dute eta. Ahoetan gero eta urriagoa dugun arren, Uribe Kostako euskarak badu lekutxorik idatzizkoan, beraz.
|
|
|
bilbon 35.000 inguru euskaldun ei dago. Batzuk dira, beste batzuk txikitatik euskaraz eskolatutakoak, eta beste asko edo euren gurasoak, edo aitite amamak, edo... Bilbotik kanpokoak, nor
|
bere
hizkerarekin. Bakan batzuek, berriz, Bilbo guztiz euskalduna zen garaiko ondarea jaso dute.
|
|
|
Bakan batzuek, berriz, Bilbo guztiz euskalduna zen garaiko ondarea jaso dute. Ez da hil, beraz,
|
bertako
hizkera oraingoz, hitz egiten duenik aurkitzea erraz erraza ez bada ere.
|
|
|
Erregulazio berri hori onartzean, ontzi konbentzionalak ontzi adimendunetara pasatzeko abiapuntua zehazten da; izan ere, ontzi horietan, babes objektua ez da elikagaia soilik, baita kontsumitzailea bera ere. Iraultza bat elikagaien munduan, kontsumitzaileari informazio eta prestakuntza egokia eskatuko diona
|
bere
hizkera propioa duten produktu berri horien erabileran, erabileran edo ulermenean, eta hotz katea hausteaz, freskotasun urriaz edo elikagaiaren deskonposizioaz ohartaraz dezaketenak. Material aktibo eta adimendun berriak Erkidegoko legegileak atea ireki dio arau esparru berrira egokitutako ontzi adimendunak merkaturatzeari Aurreko araudiak tarte txikia uzten zion ontziratzearen berrikuntza teknologikoari, eta material eta objektu mota berriak horietan sartzea eragozten zuen.
|
|
|
Finlandian, jakina denez, Belgikan bezelatsu, bi hizkuntza dira parean legeari buruz, eta biak (zein bere eskualdean)
|
bertako
hizkera ofizial: suomiera (frantsesez" finnois" esan ohi dena), gaur% eko 90 ek; eta Sueziatik aspaldian etorritako sueziera (frantsesez" suédois") mendebaldeko itsasertzean eta Aaland uharteetan mintzatua.
|
|
|
Baina Eztenasek oso gauza gutxi kontatzen die hortzaundiei. Gainera,
|
bere
hizkera hori oso kostata ulertzen dut.
|
|
|
—Alde batera, arrazoin duzu, Soeur Pauline Bernardette. Zinez erraiten dizut, Balantzategiz hurrena komentu hau dela nire bihotzeko etxea —erantzuten diot nik moja ttikiari
|
bere
hizkera deabru horretan saiatuz. Eta baita berak erantzuna estimatu ere.
|
|
2005
|
|
|
Amezketako Zumadi eskolan ikasleek darabilten euskararekin harro daude irakasleak, beti euskaraz hitz egiten dute eta
|
bertako
hizkeran, bizi bizi. Hala ere, euskara jator hori ez galtzeko eta hobetzeko lanean segitzen dute.
|
|
|
Narratzaile ugari daude liburu honen barruan: haurrak, zaharrak eta abar, nor
|
bere
hizkerarekin, hitz egiteko eta kontatzeko moduarekin...
|
|
|
Begiak zabaldu eta lasterrera zutunik jarriko da, hankak luzatu eta pixka bat ibilteko. Arrotz artean dabil, begiekin berba apurren bat egiten saiatzen da, halako baten
|
bere
hizkera dantzu, wolof hizkuntza, eta horrek etxetik hurrago dagoala emoten deutso, Salaa maalikum!, Kaixo! dinotso batek, eta berak, Maalikum salaam!
|
|
|
Ez nuen uste, ez, kapitalista zapaltzaileei arima horren erraz salduko zenienik?! , esan zion Inesek,
|
bere
hizkera apropos hanpatzen zuela eta nazka keinu gehiegizko bat egiten.
|
|
|
bere hiztunei hizkuntza horretako gainerateko hizkeretako kideekin elkar ulertzeko aukera ematen die dialektoak, baina zeregin demarkatiboa ere badu: hizkuntza hori baliatzen duten beste erkidegoetarik bereizteko, gizatalde batek
|
bere
hizkera berezia du (Séguy 1973). Bereizkuntzaren oharmen horretan oinarritzen du Terracini k dialektoaren sentimendua (1937, 1960); aipatu sentimendu horren arabera hiztuna bere erkidegoari loturik egon ohi da.
|
|
2006
|
|
|
Astiro hitz egiten du, baina ez astiroegi. Ziurtasuna azaltzen du
|
bere
hizkeran. Atzo ez nuen horrelakorik esango.
|
|
|
Adibide polita dugu Leitzan: " ziñuzen" aditzak zortzi gelaxka betetzen ditu
|
bertako
hizkeraren aditz paradigman edo aditzen taulan, errazago esanda. Hain zuzen ere, nor nork saileko indikatibo lehenaldiaren nik zu, hark zu, guk zu, haiek zu, nik zuek, hark zuek, haiek zuek, eta zuk haiek.
|
|
2007
|
|
|
Azken urteotan Altsasun euskaldunen kopuruak gora egin duen arren, oso gutxik ezagutzen eta hitz egiten dute
|
bertako
hizkera, berriek batua ikasten baitute. Altsasuko Kima Euskara Taldekoek zera erantzun digute etorkizuneko proiektuei buruz galdetu diegunean:
|
|
|
–Le caractère des peuples influe sur celui des langues?, dio Condillac-ek. Pertsona bakoitzak dauka
|
bere
hizkera(, chacun a le sien?), nazio bakoitzak berea; pertsonaren hizkeran bere karakterea errebelatzen den moduan, baina ziurtasun handiagoz, gutxiago disimulatzen duelako, nazioaren hizkuntzan bere karakterea errebelatzen da102 Humboldt-ek sanskritoaren aiurri erlijioso eta filosofikoaren adibidea ematen duen eran, Condillac-ek latinarena ematen du: laborantzako hizkera latino guztia nobletasun konotazioz(, idées accessoires?) jantzia dago.
|
|
|
Hizkuntzaz haraindi ez dago ezer, kulturaren munduan sartzen garen unetik.Artistak, beste lanbide askotan bezala,
|
bere
hizkera eta kode bereziak erabilikoditu berariazko produktuaren ekoizpena mamitzeko. Nolanahi ere, kultur eta arteerreferentzia oro hizkuntza jakin batean edo bestean pentsatua eta hezurmamituadagoenez, inspirazio iturri eta sormen gaiak ez dira hizkuntzaz haraindiko gertakari sozialak, testuinguru historiko eta kultural baten altzoan txertatuak daudelako.Hizkuntzak estetika artistikoaren alor batzuetan ez du bere itxura nabarmenikutziko agerian, baina horrek ez du esan nahi hizkuntzaren bitartekotzarik ezdagoenik halako arte produktuen sorkuntzan.
|
|
|
Honek, nazioarentzat bezala, gizon emakume bakoitzarentzat balio du: bakoitzak
|
bere
hizkera sortzen du, bere hizkerak sortzen du bakoitza, gauza bera da norbera eta norberaren hizkera. Literatur kritikan «estiloa pertsona da» esan ohi da.
|
|
|
Honek, nazioarentzat bezala, gizon emakume bakoitzarentzat balio du: bakoitzak bere hizkera sortzen du,
|
bere
hizkerak sortzen du bakoitza, gauza bera da norbera eta norberaren hizkera. Literatur kritikan «estiloa pertsona da» esan ohi da.
|
|
|
Alabaina, entzun erantzulearen irudia (kontzeptua) bere edukian inoiz ezin baita osoki esalearen berdin berdina izan, eta alderantziz, horrek pentsamenduaren betiko askatasuna ziurtatzen du: bakoitzak
|
bere
hizkera du, horregatik?, baizik eta elkarrizketaren bidez elkar bilatu, hurbildu, osatu egin dute behin eta berriro elkar ulertzeko. Ezagutzaren biontzako balio objektiboa biok egin eginez joan beharreko eginkizuna da.
|
|
|
VV., D. H. Lawrence, Lady Chatterley. Marginalien, Reinbek bei Hamburg 1960, 8 D. H. Lawrence-k nobelan ere protagonista gizonezkoari maitasun eszenetan Derbyshireko dialektoan hitz eginarazten dio, sentimendu intimoen
|
bere
hizkera hori da, eta King, s English bestela (25).
|
|
|
«Le caractère des peuples influe sur celui des langues», dio Condillac-ek. Pertsona bakoitzak dauka
|
bere
hizkera («chacun a le sien»), nazio bakoitzak berea; pertsonaren hizkeran bere karakterea errebelatzen den moduan, baina ziurtasun handiagoz, gutxiago disimulatzen duelako, nazioaren hizkuntzan bere karakterea errebelatzen da832 Humboldt-ek sanskritoaren aiurri erlijioso eta filosofikoaren adibidea ematen duen eran, Condillac-ek latinarena ematen du: laborantzako hizkera latino guztia nobletasun konnotazioz («idées accessoires») jantzita dago.
|
|
|
bertako haizeari
|
bertako
hizkerari
|
|
2008
|
|
|
Euskal Herria kontuan hartuz gero, Gipuzkoan landu delako gutxien. Sarasuaren ustez, gipuzkoarrek
|
bertako
hizkera galtzeko arrisku gutxiago ikusten dute eta Deba Ibarretik kanpo euskalkiarenganako sentsibilitate hori ez da existitzen orokorrean. Eta oker daudela uste du.
|
|
|
Eta, egia esan, hain txarrak izanagatik bere arropak, eta hain baldarra
|
bere
hizkera, itxura ez zuen inola ere marinel arrunt batena; aitzitik, gehiago zirudien obeditua izatera edo bestela indarraz baliatzera ohitutako ofizial edo patroia. Eskorgarekin etorri zen gizonak esan zigun posta kotxeak Royal George ostatuan utzi zuela aurreko goizean; kostaldean zer ostatu zeuden galdezka ibili omen zen, eta gureaz ondo hitz egin ziotelako edo, eta gainera leku bakartia zela esan, bizitokitzat aukeratu zuen.
|
|
|
Esate baterako, herri, eskualde eta nazio esparruen hedabideek hurrenez hurren herriko hizkera, eskualdeko euskalkia eta Euskara Batua erabili luketela aldarrikatu du Zuazok (2000). ...komunikazioaren xedeekin ere lot daiteke eta ikuspegi honetatik, kode bat baino gehiago menderatzen duen hiztunak aukera gehiago ditu komunikazio egoeretara moldatzeko3 Adibide bat ematearren, bi kode edo gehiago dituen hiztunak eremu nazionaleko hedabidea den telebistan edo irratian batean dagoelarik, aukeran izango du bere euskalkiaz hitz eginez, bere izaera eta jatorriaren berri emateko, edota
|
bere
hizkera bereko jendearekiko hurbiltasuna adierazteko, edota beste hizkera batzuk dituzten hiztunekiko distantzia agerian uzteko eta beraz, berbaldian nabariki inplikatzeko, edo euskara batua erabiliz, berbaldi autonomoagoa egiteko.
|
|
|
Ingurumen batean bizi den jendeak hitz egitean sortzen duena da
|
bertako
hizkera. Hizkera hori ez da monolitikoa.
|
|
|
Gipuzkoako Goierrin %88 eusten diete bertako ezaugarriei helduek eta %74 ean gazteak. Esan liteke
|
bertako
hizkera eta estandarraren arteko bateratze prozesua orekatua dela, hein batean.
|
|
|
Diman helduek ezin hobeto eusten badie ere gazteak jada lerratu dira estandarraren atzaparretan, %52 an baino ez dizkie eusten eta herriko ezaugarriei. Hemen
|
bertako
hizkera eta estandarraren arteko bateratze joera bizia da. Eta bitartekorik ez bada jartzen epe laburrean pentsa liteke estandarra nagusiko dela osorik, bertako ezaugarriak galduz.
|
|
|
a. Herri euskaldunetan
|
bertako
hizkera indartzea. b. Euskara Batua herriko euskaran oinarritzea.
|
|
|
Herri euskaldunetan
|
bertako
hizkera erabili eta indartu behar da herri barruko ahozko jardunetan: Haur Hezkuntzan, Udalean eta herritarrekin hartu eman zuzena duten gainerako administrazio esparruetan, herri barruko irrati eta telebista saioetan, Elizan, batzar eta hitzaldietan, eta, jakina, lagunartean eta familian.
|
|
|
Durangaldeko bizkaitarrak, Goierriko giputzak eta Gasteiz aldeko euskaldun berriak, esate baterako. Pentsa dezagun, ba, ezin dugula erabili Arrasate
|
bertako
hizkera gor dina. Ados horretan ere, baina Batua erabiltzekotan, Arrasateko edo Leinzko batua erabiliko nuke.
|
|
|
Bigarrenik, lesakarra bera Euskara Batua egiterakoan
|
bere
hizkeratik abiatzen bada, euskara zuzenagoa eta biziagoa egingo du. Askozaz zuzenagoa eta biziagoa, ez berea ez inorena ez den eredua erabilita baino.
|
|
|
besterik ez dela. Hau da, Euskara Batua erabili behar duenean, ez duela
|
bere
hizkera beste batera, itzuli, behar.
|
|
|
Euskara batua indartzen eta sendotzen segitu behar dugu, baina ez nolanahiko euskara batua. Euskalkien ekarria gehitu diogu (nork
|
bere
hizkeratik abiatuta), euskara aberats, bizi eta goza garria egiteko. Baina hemen ere eginahalak bi norabide izanen ditu:
|
|
|
9 Arras baztertu behar genituzke, nire ustez behinik behin, nork
|
bere
hizkerakoak ez dituen hitzak eta esamoldeak hartu eta norberarenei egokitzeko egiten diren ahaleginak, baldin eta lehenak norberarenean errateko bertze biderik dagoe nean: bertan> ra> hartu eta alde> ra> esan beharrean, bertan> hibridoa sortu; irrati> hartu eta eleketari> esan beharrean, erratari> erabili edo butano> ren> rakada> erabili nahi izan eta, ez bat ez bi, butano> ren> harribitxia sortu, butano> ren> rezioa> edo antzeko esaldi bat erabiltzen ahal denean.
|
|
|
Hurbilketa hori gauzatzeko Nafarroa hartu da oinarri bezala, lurraldeari dago kionez batasun bat duelako eta hizkeraz, berriz, anitza delako1 Horrek aukera gehia go eskain zitzazkeen lurralde
|
bereko
hizkeren arteko lexikoaren bateratasunak eta berezitasunak erakusteko eta, bide batez, beste lurraldeetako hizkerekin erkatuz, baita
|
|
|
Baina horiek ere esanguratsuak gertatzen dira edozein hizkerari antzeman nahi zaionean. jaiki>/ > jeiki>/ > jiki>/ > xogi, > bulka (tu) >/ > bultza (tu), > usain>/ > urrin>/ > usin, > matel>/ > mazel> hitzek, esaterako, hitz bakartzat hartu behar ote dira? Egia da desberdintasunak fone tikan oinarritzen direla, baina hiztunentzat hitzak dira, bata darabiltenak ez baitute bestea ezagutu ere egiten; eta, edozein modutan, nahiz batak nahiz besteak, bakoitzak
|
bere
hizkera agertzen du. Beraz, hobe litzateke hitz bakartzat hartzera jotzea ahal den neurrian, eta azterketa maila fonikoaren alderditik egitea.
|
|
|
Pertsona izenordainok bizidunak eta gizaki eremukoak izanik, tokidenbora kasuak gaartizkiaz eraiki ohi dituzte, ez ekialdeko tradizioan, baina bai nagusiro erdi eta sartaldekoetan. Hala ere, ekialdearekin uztardura eginik, tahizkidun formak ere ezagunak ditu idazleonek
|
bere
hizkeran. Hala darabiltza, kasurako, zuetan> eta zuetara, > biak pluralak.
|
|
|
Eskualde euskaldunetan
|
bertako
hizkera aintzat hartu beharra ere aipatzen da:
|
|
|
Eskolako hizkuntza
|
bertako
hizkerara egokituz zona euskaldunetan, eta pixkanaka euskara batura hurbiltzeko mekanismoak ezarriz.
|
|
|
Laskorain ikastolakoek esan digutenez, beren hizkuntza eredu bakarra idatzian euskara batua da. Ahozkoan, ordea,
|
bertako
hizkera eta estandarra oso gertukoak dira, beraz ez dago alde handirik. Dena dela, ikastolan leku askotako irakasleak izanik, euren ohiko moldea erabiltzeko gonbita egiten zaie, ikasleekiko harremanetan aberasgarri delakoan.
|
|
|
Bestalde, ez dugu begien bistatik kentzen eskolaren funtzioen artean, Euskal Herriaren kasuko ezaugarri askotarikoak gogoan izanik (hizkera desberdineko atxikimenduak, adibidez), gure irudiz instituzio horrek balio dezakeela nork
|
bere
hizkera hobeto ezagutzeko, eta hortik hizkuntzaren erabilera joriagoa eta biziagoa sustatzeko etor daitekeen laguntza. Ezen, Lopez del Castillok dioen bezala (1988), hizkuntza estandarra ezinbestean irakatsi eta landu behar baitu eskolak, baina gogo onez hartu behar baititu, orobat, herri xehearen hizkeraren berezitasunak.
|
|
|
Umea eskolan sartu eta
|
bertako
hizkera ezin da izan etxeko hizkeratik oso bereizia. Etxetik dakarrena aintzat hartzea eta begirunez tratatzea jarrera egokia da ikasleari konfiantza emateko.
|
|
|
Jaso nahi izan den hizkera erregistroa eguneroko bizitzan erabiltzen duten hizkera informala da. Grabaketa egiten hasi aurretik garbi azaldu zitzaien herriko
|
bertako
hizkera zela jaso nahi zena, etxekoa. Horregatik familiartean eta lagunartean egiten duten bezala egiteko esan zitzaien.
|
|
2009
|
|
|
Gero eta gehiago kontsumitzen ari gara edozein gizarte" garatuko" biztanlek kontsumitzen duen gauza bera, modu bertsuan, antzeko lekuetan, erreferentzia sinboliko eta erlazio bertsuekin. Mundu metropoliarra eta globala etenik gabe eraikitzen ari da bere gizarte eredua, bere kultura oinarriak,
|
bere
hizkerak eta hizkuntzak.
|
|
|
Caro Baroja?, don Julio?? txit kriketa zen, janzkera bezalaxe zaintzen
|
bere
hizkera ere, muntto muntto. Niri arta deitzen zidana zen, Madrildik Donostia edo Berara etortzea esateko,, ir al pueblo?,, venir al pueblo?
|
|
|
ez txakurrik eta ez txakurraren ordezko azeri itxurakorik, loturarik gabeko zirrimarra batzuk baizik, besterik ez, itsu makilak itsua irteerarik gabeko nahaste borrastearen labirintoan sartu balu bezala; hala, bada, arkatzak Gabino eramaten zuen eta askotan eramaten zuen, etxeko lanak bukatu bezain laster, oso esanekoa zen? marraztu eta marraztu egiten baitzuen, baita marrazkiak koloreztatu ere, koloretako arkatzekin; horregatik zen, beharbada, hitz gutxikoa, marrazkera baitzuen, antza,
|
bere
hizkera; Gabinoren marrazkigintzak, baina, naturak eskaintzen zizkiòn eredu estandarrak oinarri zituenak, erabateko aldaketa izan zuen, Gabinok ume eta gazteentzako aldizkari itxurako hura eskuratu zuenetik, zazpi zortzi urte baino ez zituela; eskuratu baino lehen, baina, ikusi egin zuen, Gabinok bizitza osoan oroituko zuèn memento ezin magikoagoan.
|
|
|
Ernestinak berandu gabe ikasi zuen min hark bere ezaugarriak zituela, minaren kolore guztiak beltzak iruditzen zitzaizkion arren; baina, beltzaren gaman eta beltzaren mugan betiere, baziren kolore ilunagoak eta argiagoak, minaren gorputz berezi hark. Benjamin Mariarenak?
|
bere
hizkera berezian aditzera ematen zituenak.
|
|
|
Alta, hain daude lotuak gizakia eta
|
bere
hizkera, bat, ni txarto mintzo naiz, eta, ni txarto egina nago?
|
|
|
Rita jaio zenerako, Julia hasia zen bere hitzak asmatzen, zentzugabeko mintzaira berezi eta propioa, eta gehienbat herriko norbaitek, berari entzutearren, ingelesez hitz egiteko eskatzen zionean erabili ohi zuen.
|
Bere
hizkerari, guk swahili bataiatu genuena, ezin irrigarriago irizten zion, etxe berean zenbait mintzaira elkarrekin nahasmena barik aniztasun egarri handiagoa sortuko bailuan harengan.
|
|
|
...aren portaeranezdagofintasunik, eztahizkeran ere.Alderdi honetatik begiratuta tonu batasunagordetzendute biek.Alegia, nolako portaera era kutsi, halakohizkeraz baliatu elkarrekikotasuna biidazlanetakomaitemin duekgordetzendute.Portaera modu batdarioEtxeparek mamitutakomaite minduarietahizkera modubatdubereizgarri; bestelakoadaOihenartekitxu ratutakomaiteminduarenportaera etabestelakoa da, halaber,
|
bere
hizkera. Beraz, portaera desberdin horiekhizkeran islatzendira: joskera modu, hizte gi modu etafiguraerretorikoakeratzeko adierazpen modudesberdinak dara biltzate.
|
|
|
Egoitza Madrilen duten iturriekin ez ezik, Euskal Herriko iturriekin ere adijokatu behar da, zatiketa politiko administratiboak berak ere
|
bere
hizkera duenez, Euskal Herriaren ikuspegi zatikatua ematen baitute bertako erakundeek ere.
|
|
|
Ikusten denez, Iparraldearen presentzia handia izan da topaketetan eta horrek hirugarren arlora, hau da, euskararen arlora garamatza, batez ere kontuan izanda Euskal Herriko leku askotatik datozela ikasleak eta irakasleak. Izan ere, jardunaldiak gauza askoren elkargunea dira eta haietan era askotako hartu emanak gertatzen dira, baina euskarari dagozkionak izan daitezke aberasgarrienak, euskalki urrunduetako hiztunek jarduera guztietan aurkitzen baitute nork
|
bere
hizkeran hitz egiteko eta besteen doinua entzuteko aukera.
|
|
|
Ernestinak berandu gabe ikasi zuen min hark bere ezaugarriak zituela, minaren kolore guztiak beltzak iruditzen zitzaizkion arren; baina, beltzaren gaman eta beltzaren mugan betiere, baziren kolore ilunagoak eta argiagoak, minaren gorputz berezi hark –Benjamin Mariarenak–
|
bere
hizkera berezian aditzera ematen zituenak.
|
|
|
...besterik ez, itsu makilak itsua irteerarik gabeko nahaste borrastearen labirintoan sartu balu bezala; hala, bada, arkatzak Gabino eramaten zuen eta askotan eramaten zuen, etxeko lanak bukatu bezain laster –oso esanekoa zen– marraztu eta marraztu egiten baitzuen, baita marrazkiak koloreztatu ere, koloretako arkatzekin; horregatik zen, beharbada, hitz gutxikoa, marrazkera baitzuen, antza,
|
bere
hizkera; Gabinoren marrazkigintzak, baina, naturak eskaintzen zizkiòn eredu estandarrak oinarri zituenak, erabateko aldaketa izan zuen, Gabinok ume eta gazteentzako aldizkari itxurako hura eskuratu zuenetik, zazpi zortzi urte baino ez zituela; eskuratu baino lehen, baina, ikusi egin zuen, Gabinok bizitza osoan oroituko zuèn memento ezin magikoagoan.
|
|
|
Urte hauetako esperientzia kontuan hartzen badugu, hortaz, badira arrazoiak baikor agertzeko gertatutakoaz, denok ikus ditzakegun alderdi ilunak goiti beheiti. Egia baita oraindik ere euskaraz bizi nahi duenak zailtasunak dituela
|
bere
hizkera hautua trabarik gabe baliatzeko.
|
|
|
Esaten ari naizenak badu bigarren buztan bat, oraingoa subjektiboa, baina seguru asko objektiboak baino eragin gaiztoagoa duena: euskara burokratikoa elite sozialak praktikatzen baitu, jendeak
|
bere
hizkera eta elitearena konparatzen ditu, garai batean bere euskara eta pulpituetakoa konparatzen zituen bezala.
|
|
2010
|
|
|
Iruditzen zait bihurgune historiko garrantzitsu bat ikusten ari garela mendebaldeko kulturan, oro har, eta mendebaldeko erlijioetan, kristautasunean eta Elizan. Kristautasunak ezinbestekoak ditu errotikako aldaketa batzuk bere erakundeetan,
|
bere
hizkeretan, dogmak eta sineskizunak ulertzeko moduan, adierazteko moduan. Askoz gehiago begiratu behar diogu Jesusentzat garrantzizko zenari:
|
|
|
Euskal herritar anonimoek jartzen dizkiote ipuinari ahotsa eta aurpegia, aldiro hiruzpalauk. Bakoitzak
|
bere
hizkera, euskalkia, tonua eta erritmoa dauzka.
|
|
|
|
bere
hizkeran esaten digu
|
|
|
Alfabetatugabeak izaki, eta besterik eskuratzeko aukerarik izan ez dutenez, horixe da eskura duten bakarra. Horren gainetik, ordea, eta telebista grabatzen ari zaiela ohartuta,
|
bere
hizkerari nolabaiteko" marka" jartzen saiatu dira, bere aldaerakoa ez den zerbait. Hizkera nolabait jasoko dutelakoan, gure ustez behintzat.
|
|
|
Lehendabizikotik gutxi dago Leitzan, gure ustez. Aditz forma berriak erabiltzea, batukoak oro har, nahikoa modu naturalean gertatzen ari da Leitzako gazteen artean, eta forma horiek arroztasun sentsazio handiegirik gabe txertatzen ari dira
|
bertako
hizkeran, horregatik bertako hizkera gutxietsi gabe. Batzuetan hiztunaren aukera kontziente bat dago horren atzean, eta beste batzuetan, besterik gabe, hiztun horrek dagoeneko ez dauka forma hori bere biltegian eskuragarri, nahiz eta adituz gero ez zaion arrotz eginen.
|
|
|
Lehendabizikotik gutxi dago Leitzan, gure ustez. Aditz forma berriak erabiltzea, batukoak oro har, nahikoa modu naturalean gertatzen ari da Leitzako gazteen artean, eta forma horiek arroztasun sentsazio handiegirik gabe txertatzen ari dira bertako hizkeran, horregatik
|
bertako
hizkera gutxietsi gabe. Batzuetan hiztunaren aukera kontziente bat dago horren atzean, eta beste batzuetan, besterik gabe, hiztun horrek dagoeneko ez dauka forma hori bere biltegian eskuragarri, nahiz eta adituz gero ez zaion arrotz eginen.
|
|
|
–Jesusek pobreak maitatzeko agindu zigun, eta zer dago gaizki, bat neskame batekin maitemintzen bada??;. Ezer ez? erantzun zidan eztiro;. Orduan???, bota nion; eta izebak halaxe esan zidan,
|
bere
hizkera berezi hartan, isilune baten ondotik: –Gizonak, bere buruaren berri jakiteko, hitzak asmatzen ditu, baina hitz bakoitzak du bere marra, beste hitzetatik bereizten duena, gizona beste gizonengandik ere bai.
|
|
|
Kristaua ez da bere ikuspuntuaren eta iritziaren jabe eta kudeatzaile. Nahiz eta imitatua den
|
bere
hizkera hainbat mekanismo eta estrategia diskurtsibo medio, kanpotik> enuntziatzen, eta, are, kanpotik kudeatzen da: entzun> > dioe? > Definitu gabea, funts gabea, orokorregia?
|
|
|
Azkenik, berriemaile bakoitzak erantzun ezberdin bat ematea ere posible da eta, hasiera batean, nork
|
bere
hizkerako sinonimo bana hautatu duela pentsa dezakegu, datu gehiagorik ezean: adibidez, Tolosako gazteak aize bolada, baina helduak zurrunbillo, eta Ataungo gazteak zurrunbiyo, baina helduak aize; Tolosako gazteak autsi, helduak zatittu, eta Ataungo gazteak moztu, baina helduak puskau; edota helduek berdina baina gazteek ezberdina:
|
|
|
Irakaslea hizkuntz formen esanahi sozialaz jabetu behar da orduan, hots, dagokion testuingurura edota eguneroko zereginetara
|
bere
hizkera edota idazkera moldatzeko eta egokitzeko gaitasuna lortu behar du Euskal Autonomia Erkidegoko bi hizkuntza ofizialetan. Horrenbestez, artikuluan azaldu dugun bezala, irakaslearen komunikazio gaitasuna bere jardueraren hiru testuingurutan zehaztu daiteke; izan ere, irakasleak izan behar duen komunikazio gaitasuna neurtzeko orduan, hiru eremuotan arreta jartzea da egokiena.
|
|
|
Emakume librea, euskalduna eta abertzalea, lagunen laguna, ameslaria, bakarra eta benetakoa zen, bere gertukoen esanetan; eta
|
bere
hizkera, xumea bezain sakona eta irakurterraza.
|
|
|
Hasieran, larriminak eragiten zidàn ezinegonari lasaibidea emateko, negar eta negar egin nuen, izebari neure arrazoiak erakusten nizkiola: " Jesusek pobreak maitatzeko agindu zigun, eta zer dago gaizki, bat neskame batekin maitemintzen bada?";" Ezer ez" erantzun zidan eztiro;" Orduan...?", bota nion; eta izebak halaxe esan zidan,
|
bere
hizkera berezi hartan, isilune baten ondotik: " Gizonak, bere buruaren berri jakiteko, hitzak asmatzen ditu, baina hitz bakoitzak du bere marra, beste hitzetatik bereizten duena, gizona beste gizonengandik ere bai.
|
|
|
Horretan eta erabilitako hizkuntzan ere. Gehien bat aditz trinkoetan antzematen diren forma sabindarrak eta beste neologismo gutxi batzuk alde batera utzita, Lotsatik darabilen hizkera erraz erraza dela esan daiteke,
|
bere inguruko
hizkera arruntetik oso gertukoa, nahiz eta zenbaitetan antzemangarria izan bestelako hitz eta formak handik eta hemendik, irakurritako idazleengandik seguru asko, jasotzen dituela.
|
|
|
Badakizue zenbateko aziertoa duen berak gauza bakoitzari bere tajua, benetan tajuz, asmatzerakoan.
|
Bere
hizkera propialean," gripe antzua"," egarria besterik ematen ez dion hori da". Baina, oraingoan bestelakoak harrapatu omen du.
|
|
|
Pedro H. Sarrionandiaren ustez, Ait Iznasen eta Kebdanatik Bokoia eta Ait Itefteraino, bakoitzak
|
bere
hizkera eginda ere, ez dute elkarri ulertzeko arazorik. Arrifeko kabilen hizkeren artean badira desberdintasunak, jakina, heziketa literario ezaren edo bestelako zergatiengatik.
|
|
2011
|
|
|
etengabe bere lana hobetzea.
|
Bere
hizkeran ere nabari da; murgildu egiten da gai teknikoetan, bere eguneroko lanabesa baita. Lotsatia da izaeraz, flash en argietatik urruntzen dena, baina bere sorkuntzen inguruan hitz eginez gozatzen du, guru baten modura.
|
|
|
Guk euskara batuan idatzi arren, espero duguna da gero bikoiztaileak bere ahoskera eta adierazkortasuna ematea, aditza oso osorik irakurri beharrean naturaltasunez leitzea, bere filtrotik pasa eta erregistroekin janztea eta aberastea… Bikoiztaileekin dagoen arazoa da lanik ez dagoenez oso gutxi direla eta sinesgarritasuna galtzen du ahots bera marrazki bizidunetan, iragarkietan, pelikuletan, telesailetan… entzuteak. Era berean, erregistro aukerak murriztu egiten dira, bakoitzak
|
bere
hizkera eta kutsua ematen diolako, bakoitzak gure ajeak ditugu, eta aniztasunik ez badago ez bikoizketan ezta itzultzaileon artean ere, emaitza eskasagoa da.
|
|
|
–Egun on, hots egin zion,
|
bere
hizkera gozo, itxurati harekin?. Hotz dugu gaur.
|
|
|
Kontu horretan, Jazintok aipatu duenez, aparteko garrantzia du Josu Penadesek zelan garatu duen
|
bere
hizkera literarioa, abiapuntuan Bermeokoa edo edukita. Guztiz eskertzekoa da nobelaren lerroartean igartzen den euskalkiaren erabilera literarioari buruzko hausnarketa astitsua eta, berorren ondorioz, idazleak praxian erdietsi duen jario erraz eta «natural» hori.
|
|
|
Baina Joxe Antonio gizon gogorra izateaz gain, oso bizkorra zen eta
|
bere
hizkera gozoarekin edozein limurtzen zuen. Berehala egin zen ezaguna inguruko herrietan, baita Donostian bertan ere.
|
|
|
Mogelek" maisu" titulua duena ikasle bihurtzen du, eta, alderantziz, baserritarra" euskara irakasle" izendatzen du. Horrela, bada, Peru Abarkak inolako lotsarik gabe egoki deritzonean, Maisu Juan agerian uzten du
|
beraren
hizkera zuzenduz:
|
|
2012
|
|
|
Kokuio da Karibe inguruko tribuek aipatutako intsektuari jarri dioten izena, eta, agidanean, ipurtargi edo zomorro argidun esan nahi du
|
bertakoen
hizkeran.
|
|
|
Kontuan izan behar da, halaber, elkarte honek baduela
|
bere
hizkera mordoilo berezia, beste edozein hankabikorentzat ulertezina; horrela daude lege guztiak idatzita eta arreta berezia jartzen dute berauek ugaltzen; honela zeharo nahastu dute egiaren eta faltsukeriaren, zuzenaren eta okerraren funtsa; eta beraz, hogeita hamar urte dira erabakitzeko, arbasoek sei belaunalditan zehar niri utzitako landa nirea den ala hirurehun miliara bizi den arrotzen baten...
|
|
|
Normandia, Pikardia eta Ile de Franceren arteko mugaldean gara hemen, lurralde borta, eta
|
bertako
hizkera elairerik gabea da, halaber paisaia aiurririk gabekoa. Hemen egiten da eskualde osoko Neufchatel gaztarik txarrena, eta, bestalde, nekazaritza nekosoa da, zeren eta simaur ugari behar baita hondarrez eta harriz betetako lur tortoil hauek gozatzeko.
|
|
|
Horixe bera izan zen hurrengo egunetan;
|
bere
hizkerak, bere jarduerak, dena aldatu zen. Etxeko lanak gogoz hartzen zituela ikusi zen, elizara itzuli zela erregularki eta bere neskamea gogorrago hartzen zuela.
|