|
2000
|
|
|
Uneotan ordea, ez dago labelik. Oso sagardo gutxi egiten dira jatorrian
|
bertako
sagarra erabiliz, ekoizle txikienek erabiltzen dute gehienetan bertako sagarra soilik. Ohikoena sagarren %25 bitartean (kopurua urtez urte aldatzen da) kanpokoa izatea da.
|
|
|
Uneotan ordea, ez dago labelik. Oso sagardo gutxi egiten dira jatorrian bertako sagarra erabiliz, ekoizle txikienek erabiltzen dute gehienetan
|
bertako
sagarra soilik. Ohikoena sagarren %25 bitartean (kopurua urtez urte aldatzen da) kanpokoa izatea da.
|
|
|
Nolako sagardoa egin definitu litzateke. " Bestela,
|
bertako
sagarrarekin eginda dagoelako bakarrik bezeroak erosiko du?" Ez dago oso ziur Larrañaga. Labela lortzeko bide errazena ekoizle txikiek daukate, orain ere ia sagar kopuru guztia bertakoa erabiltzen dutelako.
|
|
|
Baina ezta bertze edozein bi pertsona ere, benturaz, nork bere mundua duelako, propiala eta berezia, eta nor bere mundutik mintzatzen delako, azken batean. ..., zeren eta lehen musua ez baita nehoiz ere ahanzten— ez da zure sagarra —Donejoane bezperan jan zenuen sagar hura, oraino ere gau hartako sua oroitarazten dizuna—, ezta harena ere —otsailean edo sagardo bihurturik nahiko lukeen festazale hordiarena, zeinari txalapartaren hotsak ere oroitaraziko baitizkio— Eta euskaldun guztiok sagar deitzen diogu sagarrari, baina bakoitza
|
bere
sagarrak bizi du, bakoitza bere zoroak bizi duen bezalaxe.
|
|
|
Izan ere, liburuaren bertze parte batean aipatu dizut, hitzen erabilpenaz ari nin tzaizula eta sagar hitzaz zehazki, ezen bakoitza
|
bere
sagarrak bizi duela, zeren eta bat bederak bere gisarat eta bere molderat ulertzen baititu hitzak, eta bat bederak bere kutsua emaiten baitio nola honako hitz honi hala harakoari, halako moldez, non berdinzki erran baitezakegu, honelatan, ezen, nola bakoitza bere sagarrak bizi duen, bere paradisuak ere bizi duela.
|
|
|
Izan ere, liburuaren bertze parte batean aipatu dizut, hitzen erabilpenaz ari nin tzaizula eta sagar hitzaz zehazki, ezen bakoitza bere sagarrak bizi duela, zeren eta bat bederak bere gisarat eta bere molderat ulertzen baititu hitzak, eta bat bederak bere kutsua emaiten baitio nola honako hitz honi hala harakoari, halako moldez, non berdinzki erran baitezakegu, honelatan, ezen, nola bakoitza
|
bere
sagarrak bizi duen, bere paradisuak ere bizi duela.
|
|
2001
|
|
|
–G, berrogeiko, 76, 65 k, bilo hori, gorputz eder, sentimentala, eskolatua, umore eta uzki handikoa,
|
bere
sagar erdia bil. du, 35 urte, mehea, abila, une gozoak, irriak, bidaiak, makarroniak partekatzeko hots. Tel+ argazkia otoi.
|
|
2003
|
|
|
Baña daguiela nai duèna baratz jabe ta sagardidun zaldun edo necazariac
|
bere
sagar udareac eta beste arbol frutari guciac ongui maneatcen, fruta anitz on oriei eraguiteco, ez du orretan Jangoicoac bere Elizaco fededun bacoitzarequin eguiten duenaren laur  denic ere eguiten. Bataioz quencen dio becatu originalaren zacar gucia; becatuaren sasitic aldatcen du Elizaco lur ederqui maneatura; chertatcen du graciaz; estalcen du virtutez; ematen dio maisuz, predicariz, confesorez ta libru onez bear duèn ceruco òngarria; vidalcen dio gogarguiaren ta barreneco ezagunz ònen inza ta Sacramentuetaco ur gracia.
|
|
2005
|
|
|
Aurtengo denboraldian
|
bertako
sagarrak izango du lekua, aspaldiko sagarrik onena izan da bertakoa. Kantitateari dagokionez sagar asko izan da, bost milioi eta erditik gora sagar; sagardo ekoizpenaren erdia egin da bertako sagarrarekin.
|
|
|
Aurtengo denboraldian bertako sagarrak izango du lekua, aspaldiko sagarrik onena izan da bertakoa. Kantitateari dagokionez sagar asko izan da, bost milioi eta erditik gora sagar; sagardo ekoizpenaren erdia egin da
|
bertako
sagarrarekin. Aurten sagar gazi gehiago izan da; beraz, aurtengo sagardoak garraztasunari eutsiko dio.
|
|
2009
|
|
|
Sagarrak mazutoekin txikertzen zituzten. Egur batean zuloa egiten zuten,
|
bertan
sagarrak jo eta aska batera irteten ziren sagar joen zati eta zukua. Sagarra jo, barrikara bota, barrika urez bete eta zortzi bat egunez uzten zuten fermentau edo muztiatu arte.
|
|
|
Gogoan dut aitonarekin Beasainen mendiko auzo batera joaten ginenekoa.
|
Berak
sagarrak jaten zituen bitartean, zuhaitzetara igotzen ginen. Baita erori ere, adarren bat puskatuta...
|
|
2011
|
|
|
Sagarrak %60 arteko errendimendua ematen du, hau da, litro bat sagardo egiteko 1,5 kilo sagar behar da.
|
Bertako
sagarrak gaziak, mikatzak eta gezak dira. 50 sagar mota ingururekin lan egiten dute Euskal Herrian, eta dauden sagarrekin egin beharreko nahasketak zuzen eginez gero, sagardo ona ematen du.
|
|
|
Euskal Herrian egiten den sagardo gehiena Gipuzkoakoa da gainerako herrialde guztiena batuta baino askoz gehiago, baina Bizkaian eta Araban produkzioa handitzeko asmoa dute. Egun, lurralde guztietan
|
bertako
sagarra baino ez da erabiltzen, Gipuzkoan izan ezik.
|
|
|
Baina hilabete gutxiren buruan, Eusko Label ziurtagiria aterako du kalera Kalitate Fundazioak.
|
Bertako
sagarraz eginiko sagardoa oinarri izatea eskatzen du Kalitate Fundazioak ziurtagiria lortzeko. Hori horrela dela ziurtatzeko, Fraisoroko Laborategiek Kalitate Fundazioak egindako eskariaren araberako azterketak egingo dituzte.
|
|
|
Hori horrela dela ziurtatzeko, Fraisoroko Laborategiek Kalitate Fundazioak egindako eskariaren araberako azterketak egingo dituzte. Egiten duten sagardoaren %10
|
bertako
sagarraz egina bada, hori upela batzuetan gordeko dute, prezintatuta, eta sagardo horrek ziurtagiria jasotzeko aukera izango du. Beraz, sortzen duten sagardo guztiaren zati bat soilik bertakoaz egina izanda ere, ziurtagiria jasotzeko aukera izango dute.
|
|
|
Nahi dituenak begiratu
|
bere
sagarrak behar die marmutxa horier gogo eman.
|
|
2012
|
|
|
Aldea etxeetan ez dira egurrezko kaxak falta izan. dean kamarea eta beste kuarturen bat egozan (jeneralean mutilek egiten eben hor lo). Kamareak leku zabala eukiten eban,
|
bertan
sagarrak, patatak, indabak, artaburuak, gari eta artoarentzako egurrezko kaxak eta beste tramankulu ugari gordeteko moduko lekua.
|
|
|
Ondoren, sektorea mahai baten inguruan bildu behar izaten da, proiektua bide onean eramateko. 2011n ikusi genuen urte askotako lanaren emaitza,
|
bertako
sagarrarekin egindako Eusko Label sagardoa. Ekimen honetan zenbat sagardotegi elkartzea lortu duzue, zenbat ekoizle daude?
|
|
|
Sagardogile kopuru bat dugu orain, baina gure nahia litzateke ahalik eta sagardogile gehien sartzea prozesuan. Sagardogileek ez dute nahiko sagar prozesu guztia beraien sagarrarekin egiteko, baina prozesu honetan sartuz gero lortzen da labelean bukatuko duen ekoizpena
|
bertako
sagarrarekin egin dela bermatzea. Norbaitek egin nahi badu, gurekin harremanetan jar dadila eta bidaliko dizkiogu teknikariak.
|
|
2014
|
|
|
Lesakako Linddurrenborda sagardotegian, berriz, 25.000 litro inguru egin dituztela aipatu digu Juan Mari Lopez nagusiak, “azken urteetan bezalatsu”. Bertze sagardotegietan kanpoko sagarra ekarri behar izan badute ere, Lesakakoan dena
|
bertako
sagarra erabili dutela aipatu digu, “Lesakatik, Doneztebetik, Arantzatik eta Oiartzundik ekarria”. Egurrezko kupelen bat baldin badute ere, Linddurrenbordako gehienak poliester eta altzairu erdoilezinekoak dira:
|
|
2015
|
|
|
Egia da, gehiago balio duela; mojatxo txiro bat nork estimatuko du? Berorrek, ezti ura eta olata, errefauak, urazak eman ditzake, baratze bat baitu, eta
|
bera
sagarrak ekartzeko mutila izanik, pixka bat gehiago estimatu litzateke. Hemengo ezti ura oso ona dela diote, baina Frantzisko Salcedo hemen ez dudanez gero, ez dakigu zer zapore duen, eta jakiteko biderik ere ez dugu.
|
|
|
Momentu guztietan beldurrez bizi ginen, nahiz eta gure aitari ez zitzaion asko nabari. Aita harrapatu zutenean, kartzelaratzeko eta epaiketan kondenatzeko denuntzia jarri ziola bagenekien herritar batek, behin,
|
bere
sagarrak inausten joateko deitu zion. Amak ez zuen joaterik nahi eta haserretu ere egin zen, baina aita joan eta inausi egin zizkion.
|
|
2017
|
|
|
Urtarrilean sortu zuten jatorri izena, ziurtatzeko euskal sagarrarekin egindakoak direla botilok. Arabakoak, Bizkaikoak eta Gipuzkoak, oraingoz?. Aurten 1,3 milioi litro bideratu dituzte Euskal Sagardoa markara, ekoizpen osoaren %12, baina asmoa da hamabost urte barru oso osorik
|
bertako
sagarrarekin egitea.
|
|
2018
|
|
|
Prezioari dagokionez merkea izaten jarraitzen du; errekonozimendu handiagoa behar du, eta hori lotua dago kalitatearekin, produktua edonon defendatu nahi badugu". Fraisoro laborategiaren lana inportantea da zentzu horretan, baita Euskal Sagardoa jatorri deitura berria ere, bereizgarritzat dituena %100
|
bertako
sagarrarekin egina egon eta" kalitate bermea" izatea.
|
|
|
|
Bertako
sagarra baliatzeak ahalbidetzen du, esaterako, egun batean jaso eta biharamunean bertan zanpatzea eta, hartara, hartzidura prozesuan edota elaborazioan sor daitezkeen arazoak errazago saihestea. Dena den, gurean ekoizten den sagardo guztia ezin daitekeela bertako sagarrarekin egin azaldu digu Etxeandiak:
|
|
|
Bertako sagarra baliatzeak ahalbidetzen du, esaterako, egun batean jaso eta biharamunean bertan zanpatzea eta, hartara, hartzidura prozesuan edota elaborazioan sor daitezkeen arazoak errazago saihestea. Dena den, gurean ekoizten den sagardo guztia ezin daitekeela
|
bertako
sagarrarekin egin azaldu digu Etxeandiak: " Sagarrondoek ale gehiago eman ditzakete, berriak landatuko dira… baina sagarren parte handi bat kanpotik ekarri dugu oraindik ere, Asturias, Galizia edo Normandiatik".
|
|
|
Kopa bat ardo baino merkeagoko oilaskoa, hutsa balio duen saltxitxa, Andaluziatik edo Marokotik etorrita ere
|
bertako
sagarra baino gutxiago kostako zaizun marrubia... nola litezke hain prezio merkeetan supermerkatuan. Low cost elikagaiok ezkutatzen dituzte, banatzaileek baserritar txikiei egiten dieten bulling az gain, nekazaritza industrialaren katean ari diren milaka langileren miseriazko soldatak.
|
|
|
Jaione zen hirugarrena, alaia eta jatorra. Bihurrikeriak egitea gustuko zuen, baina batez ere idaztea gustatzen zitzaion, beti
|
bere
sagar koloreko egunerokoa eskuan zuela. Mutiletan zaharrena Iker zen magia eta eskulan zalea, eta bere lagunen lagunik handiena.
|
|
|
Berez, Euskal Herriko sagarrak erabiltzea da irizpidea. Goizuetako edo Azkaineko sagarrek ez daukate tokirik, haatik,"
|
bertako
sagarrak" Araba, Bizkai eta Gipuzkoak baitira. Iragarria dute, dena den, asmoa badutela Euskal Herri osoko sagarrak kontuan hartzeko (Nafarroako Sagardogileen Elkarteak eskaera egina du sor markan sartzeko).
|
|
2019
|
|
|
Historikotzat jo duten iazko ekoizpenaren ostean, sagardo gutxiago baina kalitate altukoa ekoitzi da. 234 sagardogileren baino gehiagoren 2,3 milioi bat kilo sagarrekin, 11,78 milioi litro sagardo ekoitzi dira aurtengoan Euskal Herrian, haietatik 1,5 milioi litro
|
bertako
sagarrarekin ekoiztuak, Euskal Sagardoa Jatorri Izendapenekoak alegia. Sagardo gutxiago bai, baina izaera handiagokoak dastatuko ditugu, aipatu jatorri izendapeneko gerente Unai Agirreren arabera. " Kolore gehixeagoko produktua izango dugu aurten, gorputz gehiago nabarituko dugu ahoan eta alkohol gradu azido gehixeago izango du". Begi bistarako," txinparta biziko eta lasto koloreko sagardoak", usaimenerako" sakontasun aromatiko handia, fruta usainekin" eta dastamenerako," gorputz handiko eta sendotasun nahiz freskotasunaren oreka egokiko sagardoak" izango omen ditugu. Antza, iaz bezain" aurreratua etorri da uzta.
|
|
|
Loraldia beranduago izan zenez, azpimarratzekoa da heldutasunaren aurreratzea". Xehetasunok asteazken eguerdian eman dituzte ezagutzera Astigarragako Sagardoetxean, Sagardoaren Lurraldeak antolatuta, 26 Sagardo Berriaren Eguneko ospakizunen baitan, sektore honetako eragile ezberdinetako ordezkariek egin duten agerraldian. Olatz Arrieta ETB ko kazetaria gonbidatu dute txotx boladaren hasiera ekitaldira." Bertako sagarraren alde eginiko apustua finkatzen ari da" Sagardo gutxiago ekoitzi arren,"
|
bertako
sagarrarekin eginiko apustua ondo funtzionatzen ari da", azpimarratu du Eusko Jaurlaritzako nekazaritza, arrantza, eta elikagai politiketako sailburuorde Bittor Orozek. Horren adibide gisa jarri ditu ondoko datuok.
|
|
|
Euskal Sagardoa Jatorri Izendapenaren baitako sagardotegi kopurua 48tik 50era igo da azken urtean; 234 ekoizle daude, iaz baino 19 gehiago; eta 486 hektarea, iaz baino 15 gehiago.Goranzko datuok erakusten dutenez," bertako sagarraren alde eginiko apustua finkatzen ari da". Pixkanaka, etorkizunerako sagardoa %100ean
|
bertako
sagarrarekin ekoizteko jarria dagoen erronka betetzetik gertuago gara. Baina zeregina bada oraindik;" sagardoak prestigioa behar du, prezio handiagoa eta kalitatezko kontsumoa".
|
|
|
Ia milioi bat euro bideratu dugu sagarrondo horiek landatu eta bertan makinaria aproposa erabiltzera". Sagardoaren %100a
|
bertako
sagarrarekin ekoizteko oraindik bidea jorratzeke badela gogorarazi du.Erakargarritasun handikoa bisitarientzatGeroz eta bisitari gehiago datoz gure artera sagardoaren kulturak erakarrita. Txotx garaian %20, eta udan %67ra igotzen da bisitari kopurua," hortik ia %80 Euskadi kanpotik datozen bisitariak", Basquetourreko zuzendari Harkaitz Millanek gaurko ekitaldian azaldu duenez.Sagardotegietako esperientziok bizitzera datozen bisitarien etorrerak tokiko gizarte eta ekonomiarentzako aukera ederra suposatzen duela nabarmendu du. Sagardoak turismoaren estrategian duen funtzioaren garrantzia nabarmendu du Denis Itxaso, Gipuzkoako Foru Aldundiko turismo, gazteria eta kiroletako diputatuak.
|
|
2021
|
|
|
Bai, Aldundiak eta Eusko Jaurlaritzak elkarlanean. Euskal Jatorri Izendapenaren aldeko apustua egin zen,
|
bertako
sagarrarekin ekoiztutako sagardoa. Bertako sagarra erabiltzeko babesa betidanik egon da, 60.000 euro artekoa hasieran, baina gero 300.000 eurora bitarte handitu genuen laguntza partida hori.
|
|
|
Euskal Jatorri Izendapenaren aldeko apustua egin zen, bertako sagarrarekin ekoiztutako sagardoa.
|
Bertako
sagarra erabiltzeko babesa betidanik egon da, 60.000 euro artekoa hasieran, baina gero 300.000 eurora bitarte handitu genuen laguntza partida hori. Baldintza bakarra zen laguntza horiek jasotzen zituenak euskal jatorri izendapeneko sagardoa ekoiztea.
|
|
2022
|
|
|
Ekoizpen neurtua izan da. Hala ere, nabarmenduko nuke ekoizpen neurtu horretan
|
bertako
sagarraren erabileraren alde egin dutela gehienek. Kopuruz, bertako sagarra dexente sartu da sagardotegietan.
|
|
|
Hala ere, nabarmenduko nuke ekoizpen neurtu horretan bertako sagarraren erabileraren alde egin dutela gehienek. Kopuruz,
|
bertako
sagarra dexente sartu da sagardotegietan.
|
|
|
Lehen bost urteak bete ditu, eta sektorea gero eta ilusio handiagoz dago horrekin, lortzen duelako sektorearentzat inportanteena dena:
|
bertako
sagarraren kalitatea eta profesionaltasuna. Lortzen du lehen sektore bateratu bat izatea, lehen sektore profesional bat edukitzea eta ekonomia zirkularra ixtea.
|
|
|
Sagardo berriak ekoizteko, ezinbestekoa da
|
bertako
sagarrari eskainitako eremua handitzea. Helburu horrekin, Gipuzkoako Foru Aldundiko Landa Inguruneko Departamentuak sagasti berrien landaketa bultzatzen jarraitzen du:
|
|
|
Altuna, Aierdi, Elione, Sansonategi... irakur daiteke horietan: «Aurten
|
bertako
sagarra soilik erabili dugu. Hurrengo urtean, ziur aski, dugu, baina aurten bai», azaldu du Barrenetxeak.
|
|
|
Kezkati dabil.
|
Bere
sagarrari so egonen da, zeruari gero.
|
|
2023
|
|
|
" Euskal Sagardoa" apelazioaren pean ekoiztu sagarnoak bi ezaugarri nagusi ditu: %100
|
bertako
sagarrarekin egina da eta kalitatebermea zaindua du. Gaur egun Gipuzkoa, Bizkaia eta Arabako sagar ekoizleek eta sagardogileek osatzen dute eta etorkizunerako Euskal Herriko gainerako lurraldeetako sagar eta sagarnogileri zabalik da.
|