|
2000
|
|
|
Parisen ere ez nuen ikusi nik Caracasen adina Rolls Royce. Venezuelak 10 milioi biztanle zuen orduan, eta proportzioan Ingalaterrak
|
berak
baino Rolls Royce gehiago zeukan; proportzioan, Bavieran baino garagardo gehiago edaten zen, eta Eskozian baino whisky gehiago. 70etan hori.
|
|
|
Zauri itzela egin nuen bekoki gainean, odol jarioa hasi zitzaidan. Txakur batzuek ospitalera atera nahi ninduten, baina arduradunak ezetz,
|
berak
konponduko zidala hura, eta ez ninduten inora atera.
|
|
|
Hemen, ostera, lehen graduan jarraitu arren, goizez eta arratsaldez irteten da patiora. Eskutitzen interbentziorik ez daukala ere esan diote, eta bitxia egiten zaio, harrigarria, kartazala
|
berak
ixtea eskutitza sartu ondoren, gutunontzira bota aurretik.
|
|
|
Iruditzen zait edozein umeren lehen urteak zoriontsuak izaten direla, edo zorioneko bezala gogoratzen direla. Ume izateak
|
berak
, beharbada, ematen dizu irudipen hori, oso lazeria gorrian eta zoritxar latzean igaro ez badituzu urte txiki horiek. Niretzat ere zoragarriak izan ziren lehen urte haiek, edo horrela iruditzen zait, behintzat.
|
|
|
Zurriolako hotel batera eraman gintuzten, jende zibilaren babeserako antolatutako hotelera. Telesforo Monzon zen orduan Euskal Gobernuko Barne ministro eta
|
berak
ziharduen, besteak beste, modu horretako lekuak apailarazten. Zurriolako hotel horretatik, Kontxa pareko etxe batera pasako ginen, eta hantxe geratuko harik eta, frankistak sartzear zeudela, Donostiatik alde egin genuen arte.
|
|
|
Ezkonduko gintuen abadeak bazekien horretan ez nenbilela sobrante. Ikasi egin behar nituela esaten zidan
|
berak
, nik ezetz. Tirabira eduki genuen egun batzuetan.
|
|
|
Faktoriak
|
berak
eman zidan ostatua Parisen, galego batekin eta andaluz batekin. Manolo zen galegoa, eta andaluziarra Eusebio.
|
|
|
Lehen ere sumatuak zituen gaixotasunaren aztarnak. Nerbioen ondoeza edo izango zela esaten zuen
|
berak
. Kontua da, apirilaren 14ko kontsulta galdu egin zuela, eta hurrengo bisita maiatzaren 21erako lortu zuela.
|
|
|
Zer gertatzen zitzaidan adierazi nion. Espainolez bazekiela
|
berak
, erantzun zidan, eta kontatu niona egia ez izatera, berehala moztu egingo zidala telefono komunikazioa. Familiari esaten ari nintzaiona entzuten geratuko zen ofiziala.
|
|
|
niri egundoko lepagainekoa esku zabalarekin; eta nik, orduan, lurretik alikate handiak hartu eta zait! kolpea hankartean; barrabilak ez nizkion harrapatu izango, baina bai inguruko zerbait... eta estutu egin nion;
|
berak
zapladaka ekin orduan, baina nik askatu ez, estutu baizik. Han amaitu ziren istiluok.
|
|
|
|
berak
erakutsiko zizkidala
|
|
|
– Bai, baina
|
berak
Lauaxeta dela esaten badik Lauaxeta izango duk, ezta. Baita gainerako guztiak Lauaxeta izan ez dadin ahalegintzen bagara ere.
|
|
|
Jakinik nik itsasertzera jo nahi nuela
|
berak
" bidaia ganorabako" deitzen zuen hartan, eta jakinik Arantxa eta Jean Louis gau hartan autoan Urruñaraino joatekoak zirela, gure mendi ibilaldia bat batean laburtzeko aukeraz jabetu eta, ni lozorro sakonean murgilduta nengoela baliatuta, Arantxari eta Jean Louisi gu Donostiaraino eramateko eskatu zien, han lagun bat bisitatzeko aukera izango genuela-eta. Arantxak eta Jean Louisek ez zuten ezetzik esan, nahiz eta gu autoan sartzeak ekarriko zuen ondorioetako bat aurretik susmatzeko modukoa izan:
|
|
|
– Ez diok galdetu Uitziko mendatean aurkitu genuen gizona
|
berak
hil al zuen –ohartarazi nion Lauaxetari.
|
|
|
– Oroituko ez dot ba! –esan zuen Lauaxetak, irriz,
|
berak
aspaldi idatzitako ipuina ezagutzen nuelako sentitzen zuen poza agerian zuela– Gorbeiapean egoan ha be, Zeanuri legez. –Konplizitate keinu bihurtu zuen irria–:
|
|
|
Ez nuen dudarik egiten irabazi egingo niola, baina harritu egin ninduen Lauaxetaren sasoiak eta trebetasunak. 14 tanto baino ezin egin izan nizkion nik
|
berak
niri 22 egiteko behar izan zuen tartean.
|
|
|
Baina ikasitako guztia ahalegin pertsonal handi bati esker ikasi zuen bi hilabete pasatxoko tarte hartan, inoren laguntzarik gabe, liburutegi eta hemeroteketan begiak erretzeraino lan eginez. Autodidakta izatea egokitu zitzaion, eta ez
|
berak
hala nahi izan zuelako, beste erremediorik izan ez zuelako baizik. Jendeak Lauaxeta ikusi eta entzun egiten zuen, Lauaxetak egunkaria eros eta irakur zezakeen, irratia entzun, telebista ikusi, zinemara joan, jan eta edan ere egiten zuen, ondoriozko hondakinak gerripetik hustu, lo eta amets edonork bezala, trenean edo autobusean ibili...
|
|
|
Egunkarietako argazkien bidez ondo ezagutzen zuenez, eta bazekienez gizon huraxe zela euskaltzainen burua, Jean Haritxelharren sorbalda ukitzera ausartu zen, baina Lauaxetaren eskuak Haritxelharren gorputza ukitu gabe zeharkatu zuen, aurreko paretatik proiektatutako irudi bat baino ez balitz bezala. Eta eskua bakarrik ez, Lauaxetaren gorputz osoa zen
|
berak
baino ezin ikusi zuen irudi huts bat, espiritu hutsal bat, gela hartan. Euskaltzainik zein altzaririk ukitu gabe pasatu zen gelaren alde batetik bestera eta, izututa, lasterka abiatu zen kanpora.
|
|
|
Dama Iturritik barrena egin nuen bidea, zurezko zutabeetan ezarritako Lizardiren poema puska ezagunak irakurriz bidean. Ergelkeria zentzugabea zen monumentuaren aurrean Margaren arrastorik aurki nezakeenik pentsatzea,
|
berak
gutunean hori esan arren, baina urduritzen ari nintzen gerturatu ahala.
|
|
|
Handik gertu zegoen plazako banku batean patxadaz eserita, ertzain autoko txoferrak begiratu egin ziola ekarri zuen gogora; gero Juntetxeko sarrerako ertzainarekin mintzatu zela; eta, azkenik, liburu dendako saltzaileak
|
berak
eskatutako egunkaria eman ziola. Jendeak bera ikusi eta entzun egiten zuen beraz.
|
|
|
Agian hiriko moda zen. Agian
|
berak
ere lortu zuen txaketa beltz halakoxe bat, nahi zuen bezala ez aperzibituan pasatzeko.
|
|
|
beroki ilun hura, ez ote...? Bai eta, bezperan
|
berak
ostatuaz galde egindako tipo hura bera zen. Zer ari zen han?
|
|
|
Alabaina aitatxik maitekiro begiratzen zion orain. Salaketa hura eginik indarrez hustu balitz bezala zen, areago,
|
berak
ez balu bezala inoiz halakorik esan; ez balu bezala, orain, Xan ezagutu ere egingo. " Lazaro hemen balego", esan zuen amatxik.
|
|
|
Eta, xuxurlo batean, amatxik adituko ez zuelakoan, ustekunde zentzugabea, edo aitzitik, aditu egingo ziola ederki jakinda, eta beraz gaiztoki: " Tematia da, gaixoa", esan zion Xani; ez zituen aprezio handian emaztearen arretak;" lehengoan", segitu zuen," edan xamartuta etorri nintzen eta,
|
berak
oheratu ninduen"; eta, kariñoz bezala: " gaixoa", errepikatu zuen.
|
|
|
banpiro bat zen, manka ezkero andrea, hil egingo zena. Hori, aitatxik
|
berak
bazekien ongi aski; eta damu zen, horregatik, oraintxe; eta, bere azkeneko ordu zitekeen honetan, barkamena eskatu nahi zuen. Begian malko bat zeukan.
|
|
|
Ivan eta Xan eskaileretan goiti, mutikoa jauzika, Xan haren atzetik, pauso bakoitzean zurak krak egiten zuela zihoazen. Posible bazen, pentsatu zuen Xanek, amatxi zahar harekin utziko zuen mutikoa, segituko zuen bere bide propioa
|
berak
.
|
|
|
Jakin gabe ezin zuen behintzat. Hala bada, egin zuen
|
berak
ere barrura. Mueble txiki batekin topo egin zuen, paretetan koadro batzuk, zenbait apaingarri bitxi hauteman zituen.
|
|
|
" Hortaz", esan zuen Xanek," ez dut agian ikusterik izango". " Ez da noski hura hemen orain", esan zuen amatxi zaharrak; besteak isilik,
|
berak
hasperen bat egin eta: " lehenago", jarraitu zuen," maiz etortzen zen hona; Lazarok esango zizun.
|
|
|
" nahi duzu beste kafe xorta bat?", galdetu zion Xani. " Ez ez", esan zuen Xanek, eta kafeontzia
|
berak
hartuta: " zuk nahi duzu?".
|
|
|
eginez bere kontrariedadea, bere desolazioa azaldu zuenez: " sasoi honetan", esplikatu zuen etxekoandreak," kanpoko jende asko izaten da"; bazirudien
|
berak
ere deploratu egiten zuela; Xanek, larrixko, begirada bazterkatu zuelarik: " zenbat denborako behar zenuen?", galdetu zuen etxekoandreak.
|
|
|
Etxekoandreak bere ama zaharrari jaten ematen bukatu zuenean,
|
berak
plater txorkona sukaldera zeramala, alaba burlatiak amona jaikiarazi, korridorera ematen zuen atetik hara, salatik ateratzen lagundu zion. " Esan osabari etortzeko", esan zuen etxekoandreak.
|
|
|
" Beti ari zara kejaka", errieta egin zion, laztantsuki, familiaritatez. Gero Belek
|
berak
, albotik saihetsak kitzikatzen ari zitzaizkion alaba burlatiari: " Zaude, ziraun hori!", egotzi zion.
|
|
|
Belek, Xanek lehenago ikusi ahal izan zuenez, bragetako botoiak aske, Lupo berriz, etxeko zapatillekin; dudagabe bazeramaten pentsioan denbora puxka bat, nahiz egonaldi luzeak ez zituen arraski zabartu. Bestenaz, etxekoandreak naturalki, halako samurtasunez ere erabiltzen zituen; bigarren plateretik, sukaldetik
|
berak
ekarri baitzuen, beraiei eskaini zizkien xingar puxkarik onenak. Gero, afal ostean berriz, Xani yogur bat eskaintzean, gainerakoek ez baitzuten halakorik nahi, etxekoandreak nork zer gura zuen:
|
|
|
Beleri, bere gibelean zela, bere esku luzeaz laztandu egin zion buru apepinatua; orduan Lupok atsekabetsu begiratu zion: noski
|
berak
ere nahi zuen etxekoandreak burua fereka ziezaion. Handik laster, etxekoandreak esne kazo handia ekarri zuelarik, Belek bere atzaparrak bertan sano sano sartu eta, esne gaina jasoz, halako gurmandisaz zupatu zituen.
|
|
|
" ez hintzen", esan zuen," behar zen garaian, behar zen tokian". " Niri", saiatu zen Xan," inork ez dit esan... nik... toki jakinik ez nuen..."; argudio haiek ordea, hain ziren ahulak, hain ziren lekuz kanpokoak, Xanen boza motelduz joan baitzen, azken hitzak
|
berak
ere apenas entzun ahal izateraino. Ez zuen behinik behin Bonifazio komentzitu.
|
|
|
" Puntu bat galdu duk", esan zuen; horrek Xan inpresionatu zuen; dardar egin zuen; puntu batto... zenbatetarik?; bazituen, hala ere, puntu batzuk oraindik?;" dena dela", esan zuen Bonifaziok," puntu hori dezisiboa zuan. Printzipio kuestio bat duk";
|
berak
, Xanek, ez baitzuen, bistan da, printzipiorik;" eta orain, hoa hemendik!", bota zion Bonifaziok.
|
|
|
Xanek azken hitzak apenas aditu zituen. Bazekien gizonak zioen informe hura ez zela osasun informe bat izango, ezpada informe judizial bat, eta
|
berak
handik hara esan zezakeenak bere pena larritu baizik ez zuela egingo... Eta, guztiarekin, gizon hark, eta beste saripekoek, egun haietan jarraitu, berari buruz asko bazekiten ere, ez bide zekiten printzipala, ez bide zekiten Henri zela bila zebilena; Henriz, baina, berak sekulan ez zien informazio koskorrenik emango.
|
|
|
Bazekien gizonak zioen informe hura ez zela osasun informe bat izango, ezpada informe judizial bat, eta berak handik hara esan zezakeenak bere pena larritu baizik ez zuela egingo... Eta, guztiarekin, gizon hark, eta beste saripekoek, egun haietan jarraitu, berari buruz asko bazekiten ere, ez bide zekiten printzipala, ez bide zekiten Henri zela bila zebilena; Henriz, baina,
|
berak
sekulan ez zien informazio koskorrenik emango.
|
|
|
Nolanahi ere, atzeman egin zuten. Halaz ere
|
berak
, burua pixka bat agertuz: " Xxx", esan zuen.
|
|
|
Berak esan zigun"; pentsakor gelditu ziren; handik pixka batera: " denbora nahasiak izan dira", segitu zuen Belek;"
|
berak
aldegin eta gero borroka handiak izan ziren: alde batean eta bestean hildakoak, egunero eztandak... gu geure larruan kabitzen ez ginela geunden.
|
|
|
Pasa, pasa... hotza sartu gabe"; atzean atea itxi eta;" abisua pasatuko diot; nola zara zu?". " Ez", esan zuen Xanek,"
|
berak
ez nau ezagutzen". Atezainak telefonoz hitz egin zuen; gero:
|
|
|
noski neskak ere pentsatu zuen lan bila joana zela hara, hargatik galdezka ari zitzaion. Edozertara ere, lan bat eskainiz gero,
|
berak
ez zuen ezetzik esango. Lana behar zuen, sosik gabe zenez, hirian ustez puska baterako gelditzekoa zenez.
|
|
|
Noski, desorduko gogokeriak ziren: zein lan egin zezakeen
|
berak
, zein izan zitekeen bere funtzioa han, enpresaren jardunbidea zein zen ere ez zekien-eta?; hala ere neskak: " Lana nahi duzu", galdetu zion; baldin bazegoen, adierazi zuen Xanek;" eta, zer dakizu egiten edo...?".
|
|
|
Lan egin behar zuela, esaten zian. Sobera ez egiteko, esan zioan Henrik, eta
|
berak
: ‘Orain egin behar da... ’ Bera ere begi bat tunban, bestearekin berriz negozioei begira zegoan.
|
|
|
Handik gutxira berriz, kasernako leherketa hura izan zuan eta... hi orduantsu atzeman hinduten ala?"; Xanek baiezkoa egin zuen;" ba, beharbada jakingo ez duana duk, Henrik egun haiek, edo aste haiek, ez zakiat, herritxo batean eman zituela, hemendik ez urruti. Eta, leherketa izan zen egun hartan, herri hartako ostatuan zela, ostalariari (nire ezaguna dena, nik hau
|
berak
esanda zakiat) esan ziola, tipo bat han bazterretan ostuka ikusi zuela; bere kusan ote zebilen; eta gure etxeko telefonoa eman zioan, edozer gertatzera guri abisu emateko"; apur batean isildu egin zen, gero jaiki egin zen eta: " egon hadi pixka batean", esan zuen.
|
|
|
" Ni?", esan zuen Xanek," no... moi...". Xanek ere ez zuen bere izenik esan nahi. Hala ere, arazorik handiena
|
berak
frantsesez ez jakitea zuen, hartara ez zituen emakumeak esan zituen beste zenbait hitz ulertu. Laster ageri zen solasak irtenbide gutxitxo zeukala.
|
|
|
Hark telefonoa hartu eta: " Oui?", esan zuen, handik goiti
|
berak
segitu zion, frantses aisean, Xanen solas etenari.
|
|
|
" Ondo edo", esan zuen Xanek, begi erdiz telebistari so; apur bat larritu egiten zuen iharraren begirada trankil, bai, baina zorrotzak. " Orain gauzak lasai hartzea onena", esan zuen iharrak, berriz eztultxo pixka bat egin eta,
|
berak
ere begiak telebistaren gainean atxiki zituen.
|
|
|
Makurtu zelarik berriz, irrist egin zuen, sasietara erori; eta, handik ateratzearren egin zuen ahaleginean, sasitan barrenago joan zen. Madarikazio bat bota zuen, esfortzu handi bat eginez atera, elurraz ipurdia garbitzen ari zelarik, Pitita une batez ikustea iruditu zitzaion; haren figura baina, berehalaxe elur lainotan ezkutatu zen; uste ote zuen bada hark
|
berak
bazekiela bidea. Eta, Xanek bideari berrekin eta handik pixka batera berriz, bidea bitan bereizten baitzen, zalantza egin zuen.
|
|
|
Henri xanpainzalea zuan. Bestela poteoan eta,
|
berak
ardoa eskatzen zian beti". " Poteozale amorratua zuan", esan zuen sudurmakoak;" plaza mutila, arrunt eskuzabala.
|
|
|
Diruak ez zian batere balio harentzat. Barra izkinan jarri eta, sosak ahitu arte
|
berak
pagatzen zitian erronda guztiak. Eta, bazekian edaten".
|
|
|
Eta hala ere, bazitekeen eztanda izan eta gerokoak izatea. Zenbat denbora egin ote zuen
|
berak
Motan, gero Etxezurian, eta urte haietan Henri zer eta nondik nora ibili zen. Denboraren erreferentziak oso galduta zeuzkan.
|
|
|
Ordea, haiek ere isildu ziren: beharbada, berriz ere
|
berak
zerbait esateko zain. Berak baina, ez zuen zer esanik, eta horrek mikaztu egiten zuen.
|
|
|
" Hago", heldu zion besotik begibeltzak:
|
berak
aterako zuela. Alabaina, Xan ja zutunik zegoen.
|
|
|
" aizu", esan zuen," ostatuan jende asko daukat. Lagun bat dago hemen,
|
berak
hartuko dizu nota". Xanek, neskak libre utzitako tokian eseriz:
|
|
|
" Hirian?", esan zuen Lazarok; harridurazko espresioa ipini zuen;" balitekek hirian egotea", erantsi zuen," hiria handia baita; balitekek beste auzo batean izatea"; ustez, horiek izan ziren Lazaroren hitzak; bazirudien mihia pixka bat trabatu egiten zitzaiola;" nik behintzat ez diat aspaldian ikusi", esan zuen; azken hori, Xanek Lazaroren ahora begira igarri zuen; izan ere, handiak ziren inguruko abarrotsak; bestalde, Lazaro hain altua zen: zuhaitz bat zirudien, tente jarriz gero; alabaina, Xanek ez zion ohartarazi, ez zitzaion gisakoa iruditu, hain zuzen ere zeukan altueragatik bere hitzak espazioan galdu egiten zirela; alta bada, Lazarok
|
berak
konprenitu ote zuen, hurrengo hitzak Xanen gainera areago makurtuz esan zituen-eta;" lehengoan", esan zuen," egundoko mozkorra harrapatu genian". Zertaz ari zen?
|
|
|
bazekien hirira gauez ailegatuko zela. Gauak
|
berak
harritu zuen: iluntasun hura, argi bakan haiek; bakardade hura.
|
|
|
Patxarana edan eta, nonbait ardo hizketa zerabilkiten. " Hobeagorik behintzat ezin duk atzeman"; hori esan zuena, begibeltzaren aurrean, paretaren kontra zegoena, lepamotza zen; mahai gainean apur bat konkortuta zegoen;
|
berak
segitu zuen: " nagusiak zokondo batean baitauzka jasota botilarik onenak.
|
|
|
" nagusiak zokondo batean baitauzka jasota botilarik onenak. Behin haraino iristen saiatu ninduan, baina iluna zegoan eta, barrika baten kontra muturrekoa hartu nian";
|
berak
fuerte mintzo, besteek barre lasaiak egiten zituzten; lepamotzaren aldamenean, Xanen alderaxeago zena sudurmako, hortz maketsa zen; egun pare bateko bizarra, lepoan, txaketaren azpitik, zapi gorri bat ageri;" zazpi barrikatatik eman ziguan edatera", segitzen zuen lepamotzak," mozkortu baikinen ederki!"; urdea esan eta alua esan, puruetatik erre eta kopetatik edaten zuten;"... Barrako neska botilarekin etorri, hiru kopak bete xamartu zituen, hiru gizonek bozkariozko irrintziez alabatu zutena.
|
|
|
" ikusi zaitudanean, pentsatu dut harengatik etorria zintezkeela...". " Ez behintzat", esan zuen Xanek; kafeari eraginik, begi erdiz Eliri begiratu, lepo zerrenda bat ikusi zion; apur bat aztoratu zen; zerbait esan nahi izan zuen; alta, bere ahotik
|
berak
espero ez zituen hitzak atera ziren: " lagun baten bila etorri naiz".
|
|
|
Zer pentsatzen ari zen? Ez zekien, agian,
|
berak
ere zer egin; eta halaz ere kontrolatu egiten zuen, era batera, situazioa. Neska misteriosoa zen.
|
|
|
Sobra ere konkorra tipo berezia zen. Gisa batera, Eli ere berezia zen, neskak
|
berak
ez zekien, beharbada, noraino. Biak ere bereziak, nahiz fisikoz hain diferenteak izan, bazuten elkarrekiko entendimendu arraro bat, bazuketen elkarrekiko nolabaiteko antza, umore beretsua.
|
|
|
June lepotik eskegita zeukan zilarrezko gurutzetxoa ferekatzen ari zen; Kristo txiki txiki bat zegoen bertan iltzatua. " Gogoratzen naiz behin", esan zuen Junek," nik Henri orduan ezagutu bainuen,
|
berak
eta beste mutil hark aitarekin mahai honetan bazkaldu zutela"; orain lasai, sekretu gabe ari zen, hartara bere hitzak, osabak ez noski baina, Lupok eta Belek hain segur adi zitzaketela; ez ote zeuden hain zuzen ere adiketan orduantxe; eta, Xanek begiratu zielarik, ez adituarena egin ote zuten. Lupok zerbait esan zion Beleri; edo, mintzatzen ariko bailitzango aho keinu batzuk egin zituen, haren bozaren hotsa ez baitzen bederen Xanengana heldu.
|
|
|
Junek berriz, begi garbiez begiratu zion, halako mirespenez agian, nahiz halako beldurrez ere, sinpatia poxi batekin bederen. Haren ahizpak ere begiratu zion; unetxo batez, ordea, bera ere beldurrez;
|
berak
ere helduagoa zirudien oraintxe. Guztiaz ere, inork ez zion esan:
|
|
|
" Atea irekita zegoen", esan zuen; Xanek, harrituta, ateari begiratu zion, bertan bi mutilak bere gelan sartu izanaren arrazoia atzematen ote zuen; gero Lupogana hurreratu zen, gaixorik ote zegoen, zerbait ote zuen;" lo gelditu da", esan zuen Belek. " Lo?", esan zuen Xanek,
|
berak
ere isilka: nahigabean ere, lo zegoenaren begirunez;" oraintxe sukaldean zineten-eta".
|
|
|
Gaineratikoan, hiru lau mutil zebiltzan tailerrean uxkurka: zeregin fijo bat gabe, morroi lanak edo behintzat, ez hain lan inpreszindibleak eginez; beharbada
|
berak
mutil haiek bezala bukatuko zuen; bazitekeen hura izatea bere sinoa; eta, hala bazen, isilik onartuko zuen. Handia zen bere diru beharra; handia, baita, bere bakardadea.
|
|
|
" Hemen trenak ez dira gelditzen", esan zuen. ...uela, agian zain zegoen, Xan aldendu zedin, potajea lasai jaten segitzeko; Xanek ordea, ez zuen besterik esan; ahoa ere apenas ireki zezakeen, hotzak hormatuta zegoen; ez zuen baina, arrazoi berberagatik, berehalaxe handik aldentzekorik egin; zain zegoen, enplegatuak beste zerbait esango ote zion; edo, agian, jateko zerbait ez bazen, kobertizoan babes pixka bat eskaini ziezaion; enplegatuak baina,
|
berak
ere ez zuen ezer esaten; hartaz: " on egin dizula", esan zuen Xanek eta, trenbidea kruzatuz, errepide zuriari jarraitu zion.
|
|
2001
|
|
|
Hondarrean, leize erraldoia irekitzen zen proiektuen sortzaile eramaileen eta delibero politikoen ondorioak erdiesten zituzten ekile ekonomikoen artean: ez ziren
|
berak
. Hizkuntzarekiko Kulturaren munduan jarduten zutenak injustizia sentimenduaz apaintzen ziren.
|
|
|
Garapena helburu, politika munduko buruek, nor bere alorrean, denak pentsamendu sailetan kokatzen gintuzten. Sosa partekatzekoa zelarik, nagusiak
|
berak
banaketa obratzeko ordez, ez zena zazpietan hobe, bakearen izenean, mutilek erabaki zezaten zer nori joanen zitzaion: management’s first law.
|
|
|
–Zoriontsu zara beraz? –ausartu zen gizona, ez zuela
|
berak
horrelako lorpenik erdietsi erantsiz.
|
|
|
Hargatik behiala iragarritakoaren egiaztatzea mirakulua zen; profetak
|
berak
etsitzen hasiak ziren engoitik, zenbatu lau miliar ardi haiek nahastear zeudelako. Marraka ozenez barreiatzen ziren Galilea edo Judeako bideetan, Atenastik, Alexandriatik nahiz Erromatik hurbildu marmolezko jainkoen adoratzen, diskriminaziorik gabe.
|
|
|
Biharamunean, lanean, kafearen orduan, lankideak, bezperako atentatu odoltsuaren argazkia zekarren Sud Ouest egunkariaren orrialdea, euskaldun soil izanez atentatuaren errudun banintz bezala agerian atxikitzen zuela eta ene buruaren zuritzeko astirik zilegitzen ez zidala, urte anitz zuela
|
berak
egarri zain beheraldia aipatu zidan, jori beltza hurrupatuz eta hitzak astiro hautatuz.
|
|
|
Garai urrun haietan, hautagai baten balio eta sinesgarritasun politikoa, mintzaldiaren ondotik eskaintzen zuen aperitifaren oparotasunaren arabera trenkatzen zen. Oraindik, ahapez nerrake, egarri
|
berak
eroaten gaitu: ezein politikariren eskuzabaltasuna bere moltsaren irekitzeko dohainaz neurtzen dugu, Joanesek arratsalde hartan aipatzen zidan emazteen libidoaren ildoaren izaritik baino.
|
|
|
Gauak hain zuzen Sigmundek aipatzen zuen" amodioa eta lanaren" xendak irekitzen zizkidan, Lukatxukairaino, biharamunean lankideek preseski disgustuz begiratzen baldin bazidaten ere, ene bizitza entoila ikaragarria zela ezpainak handikoiki plegatuz gaineratzean. Ohar horiek mintzen ninduten baiki, baina
|
berak
arraiez edo lili arrosez hornitu pijamak leporaino tinkaturik, gizonaren edo emaztearen ondoan etzaten ziren tenoreetan, Ushuaiako lautada hotzetan ibil nintzatekeen, Lukatxukaiko zeruan zirurikan zebilen arranoa begiz jaten, nahiz oraino zure bular beltzen laztantzen, ene ohizko hiztegi urriaren kolpatzeko mintzaira berri asmatzen. Egia, garenaz beste izan gintezkeen, garrantzitsuena zela hala ere, haurreko ametsen ildotik ahalik fidelkien bideratzea.
|
|
|
Eta itxuratuak kontsolatu ninduen: bakarretan, desesperantzak
|
berak
bizitzera haiatzen gintuen. Gaueko ibilaldiaren segundoak oro halatan, navajo, anjou zein txeroki neurtitzen konpainian gozarazi nituen.
|
|
|
Halatan, lan askorik ez zuela beharrik, Joanes kantari gisa ezaguna zen. Izugarriko ahotsa zuen, ahoa irekitzen zuenerako etxeak
|
berak
oinarrietan daldararazten zituela. Egia erran, kantan entzuten nuelarik, iruditzen zitzaidan ardien eta bildotsen marraka ikaratiak hautematen nituela, ohiturazko abesti zaharren melodiaz lagunduak.
|
|
|
Begien bazka hanpurusa zen, ederragoa oraino, denek Balantsun deitzen genuena kantan entzuteko aukera paregabea, edukitzen zenean. Dagoeneko bazterretan badira gizonaren ahots argiaz eta honek
|
berak
ondu abestien uhargiaz oroitzen direnak!
|
|
|
lankideek beren ohizko bakea apurtua zekusaten, harrituak. Amodio eremu suntsitua nintzen, hautsezko pentoka, zerutik isuri euri nitrikoa, belarrak
|
berak
ukatzen zuen lurra, eta egoera honek ezer onik ez zidan ekarriko: gizon eztia, itsuski ederra, bere bidetik joanen zen; ez nuen nehon gehiago gurutzatuko eta euforiazko ordokiak hegaldatu ondoan, ortzaiz ilunetako zizarrez hanpatu hodeiak ene hegazti migratzaile ibilerarentzat traba astun bihurtuko ziren.
|
|
|
Noiz etorriko dira estralurtarrak? Irakurle, idazleak
|
berak
lotarako astia berriz eskuratuko duenean edukiko duzu galdera hauei emaniko ihardespena.
|
|
|
Eta, egiteko gelditzen zitzaizkidan laurogei kilometro luzeetan zehar, Eskualde Hizkuntzak diren moldean, neure amodiozko dolore ekonomikoki inutilarekin tematu nintzen. Ardura, biziak
|
berak
zer balio zuen kezkatzen nintzen, gaueko zauri anbulanteak suizidio etengabe baten urrats anitzak zirela gogoan eramanez.
|
|
|
Gaueko azkeneko kopla Sadabak
|
berak
bota zuen, Kasino barrenean, zorroan ardo karga dexentea eta Luisek belarrira hitzez hitz erraten ziona errepikatuz, etxekoandrea pare parean zuela" Gabon itxeko andre txarmanta!, gabon bihotzeko Mines! Guttixko maite gaituzulakoz, gaude bihotzeko minez!".
|
|
|
Ilbeltzaren lauan, Errege bezperaren aitzineko eguneko arratsaldean, fabrikatik atera eta etxera etorri zitzaidan Sadaba. Pixka bat harritu nintzen, ez baitzen normala
|
berak
tenore hartan bisita egitea. Zer nahi ote zuen?
|
|
|
Bera desagertu eta gero aurkitu genituen denak, usategiko txoko batean. Uso mezulariak aspalditik greba mugagabean zeudela ez jakiki
|
berak
.
|
|
|
Belinda deitzen hasi zitzaion. Hari ere kontatu zion gizon batzuek hartu eta mendira eraman zutela eta hil nahi izan zutela, ez zizkielako erran nahi
|
berak
zekizkien sekretu guziak. Ez zielako kontatu non egiten zuten kabia ttorttolek edo zer ordutan ernatzen zen martin arrantzalea, ez eta non biltzen zituen harri kristalezko zoragarri haiek, egun batean hari, berarekin esposatzen baldin bazen, emanen zizkion diamante haiek.
|
|
|
Ilunabarrean, Julian anaia lasterka sartu zen etxera eta aditu nahi ez genuena erran zuen, Sadaba gau hartan berean eramanen zutela harrobira, aitzineko egunean muga aldean harrapatu zituzten bi etxalartarrekin batera. Lainezek
|
berak
ostatuan errana, muturra poliki berotu ondotik, harrokeriaz, bere trajean ezin kabituz.
|
|
|
Hura ere ez zen batere normala. Lurrera begiratzen zuen, negar eginaren seinaleak ez erakusteko, eta gizonak pentsatu zuen
|
berak
ikasi ez zuen nobedaderen bat ez ote zen gertatu. Emakumea mainguka mugitzen zen alde batetik bertzera.
|
|
|
Ttiki ttikitatik elkarren ondoan ibiliak ginen. San Migel eliza zaharraren inguruan koadrila osoa, Nikolas, Jero, Eduardo, Petaka(
|
berak
ere ez zekien orduan Anastasio zuela izena)... baina batez ere ur bazterrean, Ruizen lantegiaren pareko arboldegian eta. Beti Eduardo buru, Nikolas anaiarekin, haiek baitziren zaharrenak.
|
|
|
Mariak, don Estebanentzat aritzen zen serorak, kopetabeltz hartu zituen aita eta osaba, etxeko atea ireki zienean. Beharrik apezak
|
berak
aditu zuen norbait joana zela bisita egitera. Bere gelatik" pasa zaizte!" bidali zien, eta neskameari burlazko erreberentzia eginez sartu ziren biak, egun berezietako jaunzkera dotorean eta kaxta6 bana eskuan.
|
|
|
Aisa egin zuten tratua. Don Estebanek
|
berak
bidaliko zituen paperak Iruñera, berak eginiko informearekin, eta, zuzenbidez, eguberri alderako etorriko zen baimena. Aita eta osaba, lajaiari7 eskerrak eta berriz ere muin eman, aitaren egin eta etxera bueltatu ziren, harro eta kontent, Vatikanoko Aita Santuarekin berarekin egon balira bezala.
|
|
|
Aisa egin zuten tratua. Don Estebanek berak bidaliko zituen paperak Iruñera,
|
berak
eginiko informearekin, eta, zuzenbidez, eguberri alderako etorriko zen baimena. Aita eta osaba, lajaiari7 eskerrak eta berriz ere muin eman, aitaren egin eta etxera bueltatu ziren, harro eta kontent, Vatikanoko Aita Santuarekin berarekin egon balira bezala.
|
|
|
Karrika Nagusiaren bazterreko estrata batean Mari Moxorro zegoen, paretaren kontra, izitua, makila probatua duen zakurraren modura. Baina Jabiertxo Sadabak ez zion" Mari Moxorro, emaidan motza" erranez eraso, gazte lotsagabe guziek bezala, eta
|
berak
ere ez" Ipurtzulotik sartuko diat hiri nik zorrotza!" moduko sainga kontestarik eman. Andre xaharrak harritua begiratu zion okinaren semeari, burua zer animalia klasek jan ote zion pentsatzen zuela, eta bere moxkor kargarekin segitu zuen ttirriki ttarraka, ezpainetarako ttantta emanen zion bihotz onekoaren bila.
|
|
|
Ortzegun Santua baitzen,
|
berak
ere gurutze bidea egin behar zuela erabaki zuen. Nonbait eta nolabait isuri behar zuen aitak erein zion kolera.
|
|
|
nahi dudanarekin eta nahi dudan moduan ibiliko naiz! Eta orain Terexarekin ibili nahi dut,
|
berak
ere nerekin ibili nahi duelakoz!
|
|
|
Goitik beheitiraino txipa txipa egina ikusi zuenean, portugesa bera ere daldaraka hasi zen, lagunaren hotza bere baitan sumatzen zuela, baina
|
berak
ere burua sartu zuen uretan. Ez zen kaskoa argitzeko manera txarra.
|
|
|
Xakurrak sainga egin zion, haren jaunzkera xelebrearekin izituxea. Ez zioten ireki nahi, eta
|
berak
gero eta fuerteago jotzen zuen. " Ez haiz ohartzen Aste Santua dela eta putek ere ez dutela lanikan egiten?", erran zion portugesak irriz.
|
|
|
Atrebentzia aundiyarekin eskribitzen dizut, emen nerekin ‘tambo’ edo beitegi berian aritzen den zuen osaba Fernandok permisoa emanta. Nolanahi ere, momentu hartan
|
berak
ere ez zuen bertze inor inguruan, eta onartu zuen sartzea harremanaren jokoan. Nere bakardadean egoten naizelarikan, begiak itxi eta nere laguna izan nai luken emakume pollit baten begiak billatzen ditut buruko nere utsean.
|
|
|
Margarita, begiak lore, ohartu zen gizon haren hitzek moxkortzen zutela. Bere gorputza txirrista batean sentitzen zuen, eta
|
berak
uzten zuen erortzera, inolako beldurrik gabe. Xabi saiatu zen pixka bat Ixabelekin, baina ahizpa zaharrak bide guziak erre zizkion.
|
|
|
Izeba etorri zen Beratik, amari kasu egin eta aitari etxea gobernatzen laguntzera. Ama ohatzetik ez jaikitzeko, ni ere besotan hartu eta
|
berak
garbitzen ninduen gehienetan, ur epel epelean. Ama ez zen ongi, ordea.
|
|
|
Bi eskuak burura eraman zituen. Sekulako mina zuen, boxeoko pelea batean kolpe guziak
|
berak
hartu balitu bezala. Baina gehienbat tiro soinuen danba danba zen burua lehertu hurran sentiarazten ziona.
|
|
|
inertzia eta bide
|
berak
zapaltzea
|