|
2000
|
|
|
Nobelarekin berdin gertatu zitzaidan. Baina,
|
banuen
berme bat: Xabier Mendiguren Elizegiri nobela gustatu izana
|
|
|
Iparragirreren biografia kaleratuko dut eta literaturako beste atal batzuk ere zabaldu dizkit. Baina, esan bezala lehenago ere
|
banuen
liburu bat ateratzeko asmoa. " Connemara" ez bazen beste bat izango zen.
|
|
|
Hasiera hartan obrak elkarlanean prestatzen ziren, denen artean egiten zen dena. Denetik egitea oso gustukoa
|
banuen
ere, pixkanaka aktore lana alboratu eta zuzendu eta idazteari lotu nintzaion, lan aukera handiagoa nuelako edo.
|
|
|
Orain bera ikusten dudanean beste aldera begiratzen du, baina ez nago ahaztuta. Oso ondo gogoratzen naiz egin zidanaz, isunik ordaindu ez
|
banuen
ere, ondo izorratu zidan bai, dirua ezin irabazi egon bainintzen, erakustaldietan ere ezin parte hartuz
|
|
|
Duela zenbait hilabete lagun batzuek beren asmoaren berri ematera hurbilduzitzaizkidanean, besterik gabe, baietz esan nien segidan, ezertxo ere pentsatu barik, ezezkoak berak lotsaraziko ninduen beldurrez edo. Nola ezetzik esan, gero etazorpetuago bizi nahi ez
|
banuen
, orain arteko zorra kitatzeko gaitasunik ez nuelajakinik ere?
|
|
|
Gonbidapen haren azpian garbi uzten zidan harekin joan beste erremediorik eznuela, fraidea ikusiko
|
banuen
. Hala bada, esandako egun eta orduan abiatu ginen AitaArbizu eta biok, komentukoen R.
|
|
|
Eta beno, kontua da galdetu didala ea zer egingo nuen arrastian, askotan azpimarratuz berarekin joateko paseatzera, eta orain nahi ez
|
banuen
ere, ba behintzat geroxeago, eta horrela. Eta ikusita ze txapa ari zitzaidan ematen, kakatara bidali dut birritan pentsatu gabe.
|
|
|
Gero tabernaria ere batu zitzaigun elkarrizketan, eta azkenean barkatzeko esan behar izan nien, oraindik ez nekiela aterpetxean tokirik izango nuen, eta bertara joan behar nuela, ez
|
banuen
kalean lo egin nahi. Gonbidatu ninduenak barrezka erantzun zidan ezetz, tokirik ez banu bere etxera joango nintzela lotara, eta telefonoan txanponak sartzearen keinua egin zuen bere emazteari deitzeko, afari berezia presta zezan agintzeko.
|
|
|
...intzela esku hutsik jalgi, zeren, logika guztien arabera iguriki zitekeen bezala, kolpe haren eraginaz, kolpetik ikasi bainuen ikasi beharrekoa, lezione bakar ezin emankorrago hartan, eta deliberatu nuela, handik harat, ezen zuhurra izan behar nuela, azeriak bezala, zeinak, badu ere bere biloa erakusten, ez baitu bere asmorik biluzten, eta entseiatu beharra nuela, halatan, baldin inguruko giroa ez
|
banuen
aldeko, mihiaren bridatzerat eta arrazoinbide eta ateraldi bitxi haien ezkutatzerat eta disimulatzerat.
|
|
|
...la osaba Joanikoten kasuan ez zitzaidan kontzientzia alhatu, hura salatu ez nuelako, zeren aitzinekoa bainuen harekin egin nuen zina, hura ez salatzerat behartzen ninduena; ordea, zurekin nuen kontua guztiz bertzelakoa zen, zuganat deusek ere lotzen ez ninduelako... eta hala bururatu zitzaidan orduan ezen salatu egin behar zintudala, baldin, igurikitzen nuen bezala, luthertarra zinela demostratzen
|
banuen
; eta bururatu zitzaidan, ondotik, ezen Jainkoa bere garaziaz eta ontasunaz baliatu zela, ene bizitzan bertze okasino baten ipintzeko —bigarrena—, Jainkoaren eta gizonen arteko hautuan Jainkoaren alde egin nezan amoreakatik; eta bururatu zitzaidan, azkenik, ezen segada bat prestatu eta segadan hartu eta atrapatu behar zintudala, Jainkoaren tribunalen aitzinerat eramaiteko.
|
|
|
Zeren boz batek erraiten baitzidan orain ezen, lehen manamenduak manatuaren arabera, lehenbailehen salatu behar zintudala jaun erretorearen aitzinean, Jainkoa guztiz ere zegoelako zure gainetik; bertzeak, berriz, ezetz, bertze judas bat izan nahi ez
|
banuen
bederen; buruak arrazoinik arrazointsuenak bilatzen zituen, salatzearen zuritzeko eta justifikatzeko; eta bihotzak, berriz, jakinarazten zidan ezen imajinazinoaren idurikeriak zirela haiek guztiak, eta ez arrazoinaren arrazoinak, eta konfiantza eman zidanari konfiantzaz ihardetsi behar niola. Eta horrela ibili nintzen, harik eta egun batean neure deliberamenduaren hartzerat deliberatu nintzen arte:
|
|
|
—nik aditzeko moduan mintzatu zen emaztekia, medikuari baino gehiago neuri xuxendu balitzait bezala: haatik, baldin dudaren bat
|
banuen
, ez nuen luzaz iguriki behar izan, zeren, medikuari adio egin bezain fite, eneganat etorri eta, bere semeari ahakar egiterat zihoakion ama batek bezala, fermu eta fintko, baina baita gozo eta emaro ere, erran baitzidan, euskaraz—: Mutila, ez al duk nehoiz ere aditu ezen astoa meneratzen dela zigorrez, baina gizona hitz onez...?
|
|
|
Irri zabala egin zenidan, erran nizunean baietz, baina ez nuela artean haren liburu famatua zatika baizen irakurri, hura Urbiaingo etxean
|
banuen
ere, ene prezeptore jaun Mar cel Dibarsoro zenak present gisa emanik; eta erran nizun, halaber, ezen zure mintzamolde pausatuak jaun Marcelena oroitarazten zidala, hain zuzen ere; eta erran nizun, finean, ezen jaun Mar celek Gero ko pasarteak diktatzen zizkigula aldian behin, euskaraz ere zerbait jakin genezan, baina ez nuela oroitzen Demostenesen konturik kontatu zigunik...
|
|
|
Aita Tomméren hitzen ondotik,
|
banuen
, beraz, esperantza fermu eta sendo bat, zeren igurikitzen bainuen ezen, neure burua Hiponakoaren itzalean paratzen nuela, argi argitsuren batek argituko ninduela nihaur ere noizbait libururen batetik, nola san Agustinen adimendua bertze liburu batek argitu baitzuen, noiz eta Hiponakoak, etxeko lorategian zalantzan eta ezbaian murgildurik zegoela, gogoa noraezean, boz bat aditu baitzuen, erraiten ... Tolle, lege, 15 eta begiak jasotzen zituela, eta behakoa bere lagun Alypio irakurtzen ari zèn liburuan pausatzen, orrialde mirakulutsu hartan, non ediren baitzuen jondone Pauloren epistola hura, haren kezkei eta problemei aterabidea eta soluzionea eman ziena, eta ha ren bizitzari salbazionea, zuk ere ongi dakizun bezala, jaun André.
|
|
|
Baina horren argitzeko, natorren betikorat, eta derradan ezen, nola aurkako grinen jokoan eta erlazionean aurki baitaitezke gure hainbat egiteren arrazoinak, bai agerikoak eta bai ezkutukoak ere, hala, ondorez, berdinzki erran niezazuke ezen harrokeria eta handiustea, frankotan, apaltasun iduriko baten mozorropean ezkutatzen dela, non eraikitzen baitu aldi berean banitateak eta ponperiak ere bere habia. Eta, baldin dudaren bat
|
banuen
, ederki joan zitzaidan Indietarik itzuli nintzen urtean ez, hurrengoan, noiz eta Uraitzeko ortzegun sainduko prozesionean egon bainintzen.
|
|
|
Ene bihotzaren iraulia, nihaur ere bihotzekoak jorik hiltzerat banindoa bezala...! Zeren eta, bizitzan gutitan estimatu izan
|
banuen
ere, neure aita bainuen hura, hatsa eta odola eman zizkidana, eta zeren Mattinen alde eman baitzuen bere bizia, azken finean!
|
|
|
Initium sapientiae timor Domini, baina ez, ez zirudien ezen Jainkoaren beldurra zela jakintasunaren haste eta printzipio, sostengu eta lehen harri. Eta nik jakintasunaren betikotasunarekin amesten
|
banuen
ere, berehala ohartarazi zenigun ezen behin behinekotasuna zela jakintasunaren ezaugarri nagusia, Plautoren erran hura aipatzen zenuela, haren frogatzeko eta egiaztatzeko: Centum doctum hominum consilia sola haec devincit dea Fortuna.19 Ustekabeko lurrikara batek hankaz gora jar zezakeela, alegia, Burgosko katedrala!
|
|
|
Baina zertaz kexatuko naiz ni orain, baldin hainbertze erreberentziaren ondoren konkorturik akabatu ez
|
banuen
behintzat...?
|
|
|
—Hemen, Joanikot —eta hatz erakuslea luzatu eta bekokirat eraman zuen— Baina ene eskuek ezin izan ziotean nehoiz ere buru eman buruan neukanari —eta, txarroa berriro ezpainetaratzen zuela, erran zuen—: Huts egin nian, Joanikot, eta ezin itzuli izan nauk etxerat urteotan, aitaren aitzinean, edo aitaren memoriaren aitzinean, ohorea galdu nahi ez
|
banuen
bederen...
|
|
|
—Aita ez zuan hil, Joanikot, zeren hilen ausentzia bizien presentzia baino biziagoa eta eraginkorragoa izan baitaiteke batzuetan, are gehiago ene aitaren kasuan, zeren aitak, hainbat handikik eta hainbat jauntxok ez bezala, maite baitzuen pintura, eta ulertzen zuen pinturaz, eta ezin nioan, halatan, haren memoriari ez ukorik ez engainurik egin, ohorea galdu nahi ez
|
banuen
bederen... Eta nik ez nian, bertzalde, Ubarneko etxeko heredero izan nahi, baina jainkotzat nituen Italiako pintore handien heredero, Rafaelena bere batez, aitari argi eta garbi adierazi nion bezala, bere denboran...
|
|
|
gertatuaren berri osabari eman ez eman. Bertze asmo bat ere
|
banuen
buruan, zeren pentsatu bainuen ezen napolitarrari geure Na fa rroako jauregiaren direkzionea eman behar niola, bere Donejakuerako bidean ingurutik iragan zitekeenez gero, eta bisitatxoren bat egin, bidenabar.
|
|
|
—Barkatu, baina mezatarat joan nahi nuke, Monteverdiren musikaren entzuterat —erran niezaiokeen— Napolitarrak erran zidan ezen, baldin musika maite
|
banuen
, ezin galdu nuela, eta nik maite dut musika...
|
|
|
Baina, erran bezala, neke eta gaitz egiten zitzaidan neuri hura... nahiz eta
|
banuen
, bertzalde, esperantza, amaren eta aita Bartolomeren hitzen gerizpean zerbait handia igurikitzen nuelako; baina nola desesperantza oinarri duen esperantza are desiratuagoa eta gutiziatuagoa izaiten den —eta ene esperantza halakoa zen, zeren osaba Joanikotekin hautsi ondoren galdua eta desesperatua sentitu bainintzen, denbora laburrean izan bazen ere—, hala nahi izaiten nuen esperantza h...
|
|
|
Eta deliberatua
|
banuen
ere ezen, neure konbertsionearen ondotik, ez nintzela bertzeen solasen aditzeari lotuko, egun haietan, haatik, ezin ekidin izan nuen.
|
|
|
Baina zer nenbilen ni, ezinezko amets hartan denbora alferrik galtzen? Norat joan behar nuen nik, baldin ez
|
banuen
norat joan. Edo, benturaz, bai... zeren eta, bat batean, napolitarraren kontseiluz Pisako katedralean aditu nuen meza etorri baitzitzaidan bururat, eta, harekin batean, oihu erdiragarri hura, erro errotik eta bihotzaren erditik atera zitzaidana:
|
|
|
Baina don Luziorekin
|
banuen
bertze kontu bat gehiago, zeren bainekien ezen elizak konfiskatu zizkiola osaba Joanikoti, honek Inksizionearekin izan zuen auziaren ondotik, dorretxea eta bertze ondasun guztiak, halako moldez, non dorretxe hura baitzuen apez hark bizileku, baita sakristauak —zeina baitzen apezaren anaia—, eta sakristauaren familiak ere... eta zeren nik bainuen ingurune hartan, bertzalde, kutxa lurrez ...
|
|
|
Baina
|
banuen
, bai, halarik ere, kezka bat.
|
|
|
...hala, hiru soldaduek ene errana irriz hartzen zutela eta irriz irri pitxerra husten, Urbiainerako bidea hartu zuten, eskerrak eman ondoren... eta, segidan, kaperarat joan nintzen, aldare azpian bizirik ehortzi nuen mutila gogoan, zeren, behingoz, ez aldare gainean baina aldare azpian gerta baitzitekeen egiazko sakrifizioa, baldin ehortzia hilkutxa iduriko hartarik eta bere itolarritik libratzen ez
|
banuen
.
|
|
|
—Gaur eginen dizudan aitorra, seme, denbora batean pentsaezina izanen zen, beti uste izan nuelako ezen nork bere tokia eta bere kargua zituela mundu honetan, eta ezin higi zitekeela nehor toki hartarik, inguruan kalapita eta nahaste borrastea sortzeko ez bazen... Umetarik hala irakatsi zidaten Ezpeldoiko jaun Christian Etxehandik eta haren emazte Graziana Larresorok, zeinak baitziren ene gurasoak eta zure aitona amonak, erraiten zidatelarik ezen, etxe printzipal bateko anderea izan nahi
|
banuen
, funtsezkoak izanen zitzaizkidala manera onak eta buru hoztasuna, eta hobe izanen nuela neure sentimenduen gordetzea eta itzalean mantentzea ezen ez haien agertzea. Ordea, batzuetan hain dira larriak bizitzan gertatzen zaizkigun gauzak, non ez baitago bertze erremediorik tokitik ateratzea baino, eta tokiz toki ibiltzea eta sentimenduei leku emaitea, egiari zor diogun begiruneagatik.
|
|
|
—Baina, ene buruak ene bihotzaren gutiziak ontzat emaiten ez zituen arren —erran zuen ene amak—, halarik ere, zure aita etxeratu eta harekin oheratzen nintzen bakoitzean, osaba Joanikot izaiten nuen gogoan, halako suertez, non gogoz eta arimaz harekin izaiten bainintzen, gorputzez zure aita besarkatzen
|
banuen
ere... Eta nik ez nuen bekaturik egin nahi, baina bekatu egiten nuen, erremediorik gabe... harik eta, halako batean, zutaz haurdun gertatu nintzen arte.
|
|
|
—Haurdunaldi kulpant hartarik deus ere garbi atera
|
banuen
, beraz, hura izan zen: fruitu debekatua nuela osaba Joanikot...
|
|
|
Baina urrun nenbilen, historia harekin Fidel Urdanbururen bihotza ukitu nahi
|
banuen
, zeren, ordainean, halaxe solastatu baitzitzaidan:
|
|
|
Baina zer egin nezakeen nik, disimulatu baizen? Zeren, alde batetik, nola gizon hura baitzegoen itsuturik eta guztiz hertsirik, ezin egin bainezakeen indiarren defentsa eta apologia garbia, sugeen putzuan akabatu zutèn indiar haiek bezala akabatu nahi ez
|
banuen
bederen, eta zeren, bertzetik, ez bainuen buruan Gorukiren iduria baizen, pentsaturik ezen zerbait egin behar nuela haren alde, neure burua galtzerat utzi gabe.
|
|
|
Eta, etxe jabetzarik ez
|
banuen
ere, Rosarekin egoiten nintzenean, etxedun sentitzen nintzen, zeren eta etxetxo hura baikenuen, letrak eta estrofak harri eta hormatzat zituena eta arimaren hatsa leihotzat.
|
|
|
Eta, oinak ongi ezkutaturik eramaiteko ohitura
|
banuen
ere, zeren ezkerrekoa behintzat itsusi baino itsusiago bainuen behatza galdu ondoren, halarik ere, Rosak batzuetan manatzen zidan ezen ken nitzala oinetakoak, zeren eta musu eman nahi baitzidan behatza falta zitzaidan lekuan... eta hain gogara sentitzen nintzen mementu haietan, neure hutsean hain betea, non eskerrak emaiten bainizkion Jainkoari behatza galdu nuelako.
|
|
|
Eta orduan, Jainkoari zintki eta fintki otoitz egiten niola, eskatu nion ezen bere argiz argi nintzala eta goberna zezala ene burua... eta orduan gogoratu zitzaidan ezen, nola ibili bainintzen bortz sei urtez haragiz haragi, putaner gaixto bat bezala, hala, bertze bortz sei urtez eginen nuela penitentzia eta eginen niela, halatan, haragiari eta haragikeria suerte guztiei uko, aldi bateko asea eta gehiegikeria bertze aldi bateko goseaz eta eskasiaz pagatzen nuela, kastitatearen, garbitasunaren eta onestasunaren bidetik, gizon presturik prestuenen eredurat. Eta, beharrak beharturik eta konbentzimenduak konbentziturik, erran nion Jainkoari, nigar purpuilak begietan, hil nintzala eta akaba nintzala molderik moldegaitzenean, baldin neure hitza betetzen ez
|
banuen
, eta baldin ordaintzen ez banuen zuzentki eta onestki neure bekatuaren deskargua eta pagamendua.
|
|
|
Eta orduan, Jainkoari zintki eta fintki otoitz egiten niola, eskatu nion ezen bere argiz argi nintzala eta goberna zezala ene burua... eta orduan gogoratu zitzaidan ezen, nola ibili bainintzen bortz sei urtez haragiz haragi, putaner gaixto bat bezala, hala, bertze bortz sei urtez eginen nuela penitentzia eta eginen niela, halatan, haragiari eta haragikeria suerte guztiei uko, aldi bateko asea eta gehiegikeria bertze aldi bateko goseaz eta eskasiaz pagatzen nuela, kastitatearen, garbitasunaren eta onestasunaren bidetik, gizon presturik prestuenen eredurat. Eta, beharrak beharturik eta konbentzimenduak konbentziturik, erran nion Jainkoari, nigar purpuilak begietan, hil nintzala eta akaba nintzala molderik moldegaitzenean, baldin neure hitza betetzen ez banuen, eta baldin ordaintzen ez
|
banuen
zuzentki eta onestki neure bekatuaren deskargua eta pagamendua.
|
|
|
Eta, liburu bat zuelako edo, gizon hark erakarri egin ninduen hatsarretik. Eta, nola ez ninduen, bada, erakarriko, baldin, batetik, liburuzale amorratua banintzen... neure bizitzaren azkeneko bortz sei urteetan deus guti irakurri nuen arren, Piarres Oihar tza bal kapitainaren kontseiluak gidari, eta baldin, bertzetik, ez
|
banuen
bortz sei urteko epe hartan ikusi marinelik, eskuan edo besapean libururik zuenik! Eta, horrela, joan nintzen xuxen harenganat, mintzatu nintzaion lehenik frantsesez, gaztelaniaz gero, eta, jakinarazi zidanean ezen gipuzkoarra zela, erran nion, irri bat ezpainetan:
|
|
|
Eta neure buruari galdegin nion zertarat nindoan orduan Indietarat Paradisuaren bila, baldin, kapitainak erraiten zuen bezala, irabazi orduko galduko
|
banuen
...
|
|
|
Orain banekien, beraz, nor zen Alain Coup d’Œil, eta banekien, halatan, ezen gure harremanak ez zirela anaien artekoak, haren anaia oroitarazten banion ere, baina Jainko alditsuaren eta menekoaren artekoak, eta hala zor niola menekotasuna eta obedientzia, haren begi hersterik nahi ez
|
banuen
behintzat...!
|
|
|
Eta, baldin zalantzaren bat
|
banuen
, berehala argitu zidan Alain Coup d’Œil ek berak, noiz eta jakin baitzuen ezen neure erlikiontzi iduriko hartan, zeina lepotik dilindan baineraman, ezker oineko hatzezurrak neramatzala:
|
|
|
Zeren eta gero eta garbiago bainekusan ezen gizon hura eneganat erakarri behar nuela, baldin handik ihes egin nahi
|
banuen
.
|
|
|
Eta, jokoa neure alde jartzeko, lasai behar nuen, baina urduri nengoen. Eta neure buruaren jabe behar nuen, baldin burua galdu nahi ez
|
banuen
, baina nekez erdiesten nuen neure buruaren jabe izaitea.
|
|
|
" Gainerat, misterioa da gauzarik inportantena kontu hauetan, eta ez dago guztia kolpetik erakusterik..." Ordea, orduantxe piztu zitzaidan Mignoni oinetakoen kentzeko gogoa! Baina orduantxe ere bururatu zitzaidan zer gerta zitekeen, baldin oinetako bat kendu eta enea bezain oin itsusi bat edireiten
|
banuen
, hatza mutilaturik... Bai, hobe nuen gauzak bere hartan uztea, zeren eta ez al zuen, gainerat, begiak oina argitzen eta ez oinak begia...?
|
|
|
Baina, balantza osaba Joanikoten alderat egiten ikusten
|
banuen
ere, eta permatu eta entseiatu banintzen ere jaun Marcelen irakaspenen ahanzterat eta ahanzturaren lurretan ehorzterat, halaz ere, ezin izaiten nuen, zeren, anitzetan, ehortzi bezain sarri egiten baitzuten haiek lur gainerat, horzkatzen eta haginkatzen zizkidaten burmuinak, eta sentiarazten ninduten infernuaren ahoan banengo bezala.
|
|
|
hiru hitz haiek, bai, burmuinetan ereinikako hiru hazi balira bezala, erein orduko hozituak, bihituak eta landare indartsu bihurtuak—, egun batzuk lehenago aditu niena! Eta amaren nahigabeak eta oinazeak sutu ninduten berriro eta, isilik iraun
|
banuen
ere, guti falta izan zitzaidan bururaturikako lehen hitzek ihes egin ziezadaten: " Ubarneko dama gaztea?
|
|
|
Erraiten zuen Zizeronek: Consuetudo quasi altera natura, eta hala da, zeren ohiturek eta azturek noiznahi den alda bailezakete gure izatasuna eta bigarren izatasun bat osa, lehenengoaren eta etorkikoaren estalgarri eta ahanzgarri... baina zer erranen dizut nik, baldin egoera berrirat ohitzeko denborarik ere izan ez
|
banuen
, zeren eta anaiaren nagusitasuna buru bihotzez onartzen hasia nintzen puntuan gibela egin behar izan bainuen, noiz eta anaiak muga hura eta marra hura iragan baitzuen. Eta hura izan zen, halatan, ene gibelatzearen hobenduna, ez ni, zeren, noiz eta bihurtzen baita nagusiaren nagusitasuna nagusikeria eta haren harrotasuna harrokeria, orduan akabatzen baitira menekoaren esker onak eta mirespenak, eta hala egin zuen okerrera berriro anaiarekin nuen erlazioneak, hura Villagrandeko dukearen palaziorat joaiten hasi zenean, Espainiako handikien moduak eta moldeak ikasterat.
|
|
|
Eta, etxeko kontuetarat berriro gatozela —zeren itzultzeko bidaian ez baitzen deus berezirik gertatu—, amak jakinarazi zigun ezen, artzapezpikuaren manuz, lekuz aldatu zutela apez don Frantzisko, Leraingo parrokiarat, eta apez don Laureano —zeina baitzen aita Bartolomeren lagun min bat, nortasun eskasekoa, uzkurra eta koldarra, harekin konparaturik— ekarri zutela Urbiainerat haren orde: anitzetan pentsatu izan dut geroztik, orduan pentsatu ez
|
banuen
ere, ezen zerikusi xuxena izan zutela hartan bai aita Bartolomek berak eta bai gure amak ere, zeren Urbiaingo jauregiko jaunak beti izan baitzuen Urbiaingo apez izendatze haietan parterik, gure arbasoak desterrutik Urbianerat itzuli zirenez geroztik, eta zeren aita Bartolomek bere asmoak baitzituen, hagitzez ere hobeki bete zitzakeenak don Laureano bezalako apez koldar batekin, zeina bere menerat...
|
|
|
Izan ere, nik uste nuen ezen, etxeko tigrearekin gertatuaren ondotik, ez zeudela etxekoak ezta Urbiaingo herritarrak ere ipuin berrietarako, baina ez, zeren baitzirudien ezen Lutheroren baitan piztu zela piztitzarra, aita Bartolomeren aburuz bai bederen. Eta, baldin zalantzaren bat
|
banuen
, ongi bai ongi aditu nion nik aita jesuitari hurrengo igandeetako sermoietan, erraiten eta errepikatzen zuelarik behin eta berriro ezen mastin zuri handi haren baitan inkarnatu eta mozorrotu zela Eislebengo heresea, zeina deabruen printze izendatu baitzuten han infernuan, Pagabasoko leizean, alegia, eta kalte eta gaitz izugarriak ekarri zizkiela urbiaindarrei, izurri hura lekuko, eta are gehiago ... Eta gauza haiek guztiak Urbiaingo parrokiako pulpitutik erraiten zituen igande oroz, Urbiango elizako erretore don Laureano, gizon ezin koldarragoa zena, haren erranetarat zegoenez gero.
|
|
|
—Barkatu, jauna... baina arestian erran diodana egia da. Nik berorrekin ezkondu nahi nuen, baina egun batean mezu bat jaso nuen, paper batean, non erraiten baitzitzaidan alde egiteko, berori bizirik nahi
|
banuen
... eta nik zaldia hartu eta alde egin nuen berorren etxetik.
|
|
|
Eta bide haietan barrena imajinatzen nituèn joan jinak eta itzul-inguruak hain ziren tentagarriak eta gozoz beteak, bertzalde, non desiratzen bainengoen jada noiz bihurtuko ote nintzen Axularrek aipagai zituen inurri gimnosophista haietarik bat, neke eta trabailu guztien hartzeko prest, ez nagi, baina dilijent, bide haien guztien ibiltze alderat. Nola ez nituen, bada, urrezko dukat bi ordainduko —baita hiru eta lau ere, jaun André! —, baldin Mignonek eskaini zidan lehen zerua hain atsegin izan
|
banuen
, eta baldin Mignonek bere gorputz biluz ezin ederrago harekin zazpigarren zerua eskaintzen bazidan, norat igan bainuen plazerrez plazer eta zeruz zeru...!
|
|
|
Eta erran nion neure buruari: " Hobe, bai, jigant Gargantua banintz...!" Ordea, nola bihur nintekeen ni Gargantua, baldin hain eskastua
|
banuen
neure haragizko tresna, pixa egiteko ere ez gai.... Eta nik burutaldi burugabe hura izan nuen, eta guardia burua bere sermoi harekin ari zen... noiz eta atso zahar bat etorri baitzitzaigun ustekabean, beso bakoitzean saski handi bat zekarrela, non baitzeuden gure beztimendak.
|
|
|
Hasieran gaizki bizi nuen ez dakit zenbatgarren emaztekia izatea hemengo buelta egiten, eta ez naiz, bistan da, Josefinaz ari. Lehenagotik
|
banuen
haren aferen aditzea administrari eta bulegariekin. Gero ohituz joan naiz, larrututa ere hotel batera eramanen ez ninduela etsita.
|
|
|
Informatzaile zailxkoa gertatzen hasia zitzaidan. Tentuz ibili beharra neukan, haregandik deus aterako
|
banuen
.
|
|
|
Alabaina udan izaki, eta udan, edozein gauza, baita zirtzileriarik agerikoena ere, bilaka daiteke lau zutabeko albiste. Horretaz dudarik
|
banuen
, horra gure argazkilaria: Patxi inguruan izateak garbi salatzen zuen zuzendariordeak aparteko lekua eskaini nahi ziola ugaldeko atsoari.
|
|
|
Berrogeita bi metro, laugarren bizitza igogailurik gabea eta joan etorri gautiar zaratatsuei babesa ematen zien omen txarreko pentsioa ate aitzinean. Ez zen jauregi bat, baina harat aldatzean,
|
banuen
esperantza neure bizilagunaren izaera elkartekoiak bakea emanen zuen puska baterako. Mexikar baten hitzaldi sortara joatearekin, adimena kontrolatzearen abantailak deskubritu zituen hiriko hotel dotore batean.
|
|
|
Oraingoan alferrik nekatu zen nire lagunttoa bragetari igurtzika; botila berria eraman eta zaharra itzul zezala galdatu nion barra atzeko emakumeari. Erran
|
banuen
erran, Jennyren ordez, bi metro luze eta bertze horrenbertze zabal egiten zuen laguna nuen parean, bibotea trinko eta eskuak latz. Nire mozkorrean, oraino burmuinen bat gelditzen zitzaidan alkoholak galdu gabe, ez bainion hi handi ni handi iharduki.
|
|
|
Gau hartan
|
banuen
egiteko interesgarriagorik.
|
|
|
Neure mahaira jarri nintzen, berehala etorriko zen erauntsia presarik gabe igurikatzera. Inolako dudarik
|
banuen
, Lokaleko arduradunak —Gurrea, nire manupera ikastun ibilitako ergel hantuste bat— ezabatu zizkidan denak.
|
|
|
Bistan zen uda horretan konpainia berriak halabereko ohiturak harrarazi zizkiola. Atal hura arbuiatu
|
banuen
, ez zen horregatik izan, beheragotik heldu zitzaidan itsas urrin xaboiak ematuaren irritsean baizik. Esku berantetsiak ipur mazeletan itsatsiz, aurpegi aldera erakarri nuen Kristina, haren osin pulunpatzeko nahikeriaz.
|
|
|
Debalde nire premien agerikoa. Harekin bat eginen
|
banuen
, uraren eta xaboiaren azterketa gainditu lehenago. Otzan izan nintzaion.
|
|
|
—Izeba Milagros sartu ahal izan
|
banuen
, biondako leku aski eta abasto duzue, eta edredoiarekin, eroso aski. Ez zarete nitaz kexatuko.
|
|
|
ohe zaharraren azpiko malgukien negar etena, gainean inor bulka bulkaka aritzean. Korridoreko argia piztu ez
|
banuen
, beraz, ez zen oharkabez izan, gure anaia lanpetuari eta harekin nik zuri zuk niri ari zenari —" Umemoko"," Marikixkur"," Idazkari efizientea"... Nor ote? — trabarik ez egitearren baizik.
|
|
|
Josuren eta nire lagunen arteko ezinikusi zaharra. Nihaurek ere
|
banuen
eskua harreman gatazkatsu haietan: hamabortz hamasei urtetan gogotik xaxatzen nituen anaia gazteagoaren aurka.
|
|
|
faborea itzuli nahi omen hark niri, atso izengabearen ehorzketaren gaztigu egiteagatik, eta erreportaia bat elkarrekin egiteko proposamena. Abuztuko asteazken horretan nire lanaldia akitutzat jotzen
|
banuen
ere, hunkigarria izan zitzaidan. Erredakzioetan, lehia gupidagabean aritzeko hezten gaituzte, lankideari lepoa nola zanpatuko.
|
|
|
Xehetasun horien berri
|
banuen
, gutienez ere bi aste lehenagotik, neskak berak bidenabar batean erranik. Hain juxtu ere —ez dut orain zertan ukatu— gogoan nituelako gidatu nuen autoa auzo horrexetaraino, abuztuko ortzegun horretan.
|
|
|
Aingeru aurpegi horretan ez zen, alabaina, trufa aierurik, sufrimendu neurtezin eta isilaren marka baizik. Burutapen gaiztoa berehalako batean aienatu zuen geroago eta hazitzenago zihoakidan grinak, eta behin berriz baietz erantzun nion, baietz bada, aurkituko genuela hura gelditzeko manera, zinez, baina —eta hau, hitzez barik, buruan baizik ez nuen erabili— mesedez eta faborez, ez nintzala berriz ere geldiaraz, ez nintzala, otoi, ezegitekoren bat eginen ez
|
banuen
. Eta, nire mezua, osoki adierazi gabe ere, osoki ulertua zuelakoan, ekin nion berriz haren tertziopelozko gorputzari.
|
|
|
Gehiago nahi ote nuen galdegin hark, eta baietz nik; berrogeiak gibelera utzita ere, ez dut uste neure burua doilortzea denik bizia eman didanari ama guztiz amultsuarena jokatzera uztea. Gainera,
|
banuen
, sobera ere, inork mainaturik sentitzeko premia.
|
|
|
Ez zen hainbertze espantu egiteko gauza. Autobideko istorioan, Ximurraren eskutik gaiaren berri lehenagotik
|
banuen
ere, Tomas izana nuen, asteazkenean, akuilu eta gidari. Zuzenez, emaitzaren merezimendua erdiz erdi banatu beharra zegoen, gutienez ere, irratilariaren eta bion artean.
|
|
|
Potzolorekin saiatu nintzen gero, betiko" ezin orain telefonoan jarri" bertze erantzunik jaso gabe komisaldegian. Beharrik" hozkailuan"
|
banuen
oraino zer probestua, Ttipiren txostenaren lehenbiziko ataletik. Usadioko apaindurak gehituta, orrialde osoa betetzeko bezainbat.
|
|
|
Kiroletan belaxka, ausarkerietarako ustelegia eta solasean mihi motx, ariketa zirtzil horretan aurkitu nuen nabarmentzeko bidea, nola edo hala nabarmentzeak bakartasunaren izarpetik lagun multzoaren aterpera dagoen tartea finkatzen ahal zuen garaietan. Taldera zerbait ekarri behar, hartan leku bat irabaziko
|
banuen
, eta nik zorroztasun sasikoaren ekarpena egin nion, jainko ttipi baten gisara, nire hurko hurbilenak berbataiatuz. Batzuetan asmatzen nuen:
|
|
|
Koadernoko orri koadrikulatuak betetzeari lotu nintzaion, hura mintzo bitartean. Itxaropen apurren bat gordetzen
|
banuen
Isabel Sanjoseren lanari okerren bat harrapatzeko, berehala aienatu zitzaidan. Puntuz puntu baieztatu zizkidan ilegorri bular handiaren informazioak nirearen kaltez zituen gehigarri nabarmenenak:
|
|
|
Orain, hogeita hamasei orduko pausaldiaren ondotik mundura bihurtuta, neure hezur gihar uzkurtuei nagiak atera beharrean nengoen eta
|
banuen
, horretarako, bizitasun ezohiko baten akuilua gogoan. Arruntean, komuneko egiteko nagusiak gosaldu ondokoz uzten ditut.
|
|
|
Potzolok baizik ez zuen zuzenbidean ematen ahal bizi nuen oker aditua. Ordainean,
|
banuen
harendako informazio balios antza. Gogorapen horrek arinaldia ekarri zidan eta arinaldiak, berriz, erretzeko gogoa.
|
|
|
Anak zeremoniarik gabe itzuli zidan Gertakari sailaren ardura," hozkailua" hutsik eta deusen aurreikuspenik ez zuela. Aukera
|
banuen
, baina ez nion kargu hartu. Lehengo asteetako sukarrari hoztasun ezaxola kentzen ari zitzaion lekua ene baitan, desira konplitu gabeen mingotsari zepotik hezur hautsirik gabe ateratakoaren geza.
|
|
|
Ez da-eta. Abuztu horetan nik
|
banuen
estrategiarik, banuen xederik:
|
|
|
Ez da-eta. Abuztu horetan nik banuen estrategiarik,
|
banuen
xederik:
|
|
|
Eta hori ez zen koska bakarra. Isabel Sanjoseren merezimendua jendaurrean inoiz onartuko ez
|
banuen
ere, niri, bederen, egundaino ez zitzaidan gogoratu gure hiri probintziano eta eskas honek terrorezko filmeek jendarteratutako figura horretarik ere bazuenik ere. Eta irakurle gehienak hein berean zeudekeen.
|
|
|
Baina utz ditzadan burubide hauek; Will Langekin ari nintzen. Eta zer esan dezaket nik, bada, William Langez, neuk gizon hura sekula ikusi ez
|
banuen
–Ezer handirik ez.
|
|
|
Ez zen goxo joan Deereren azken txantxa zakurra. Nik guztiz argi nekien orain Inkisizioaren aurrean nengoela, eta oso zorrotz jokatu nuela, handik onik libratu nahi
|
banuen
.
|
|
|
Lehen erasoaldia nirea izanik, orain defentsa lana egitea egokitzen zitzaidan. Argi zegoen ez neukala horren bortitz aritzerik, handik onik irten nahi
|
banuen
, eskuratu beharra neukala nolabait ikusleen sinpatia. Nola eskuratu, ordea, seko drogatuta zeuden ikusle odol egarrituen sinpatia?
|
|
|
Zer egin nezakeen nik egoera nola zegoen ikusita? Zer egin nezakeen nik erantzun txandarik ere ez
|
banuen
–Saia al nintekeen, akaso, esaten kez egin zuen irudia ez zela guztiz perfektua?
|
|
|
Lagun guztien begiratuak neuri so zirela iruditzen zitzaidan, eta euli bat nerabilen inguruan. Migelen babesa ona
|
banuen
ere, ezin nuen egoera hari zerion gorrotoa jasan. Ni beldurtia?
|
|
|
Bazetorren Kandido, eta kale ertz estu batean gorde zen Anton. Migelek Kandidoren etxeko eskaratzea gorde zuen, eta nik... nahiko lan
|
banuen
nire barrengo taupada azkarrak gordetzen. Neu nintzen, nonbait, joko hartan parterik ez zuen bakarra.
|
|
|
Gris gras, gris gras, gris gras... Neure artean
|
banuen
itxaropen lasaia, paperontzi baten atzean ezkutatuta, Edurnek ez ote ninduen ikusiko edo. Ez nien ezer entzuten, itsasoaren hotsak eta bainuan ari ziren neskek, olatuak gerriraino iritsi eta, ateratzen zituzten kurriskek eragotzita.
|
|
|
Eta hobe nuen gauzak bere tamainan ipintzea. Baina gero, zerbait ikusten
|
banuen
behinik behin, jakingo ote nuen egoera zen bezalakoa onartzen?
|
|
|
Migelek izango zuen bere auto gorria, baina nik ere
|
banuen
neure ahoko soinua. Ongi gogoratzen naiz neurekin eraman nuela mezetara, patrikan gordeta.
|
|
|
Eta huraxe zen niretzako seinalerik txarrena. Goizean artoa aletu nahi nuela adierazi
|
banuen
ere, oraingo honetan jasan nuen ongi izebaren petralkeria. Ireki irekiak zituen hatzak bere buru gainetik, eta oinazea irristatzen zitzaien ganbarako hormen errainuan.
|
|
|
Gu guztion begiak bereganatu zituen haren berriketa etengabe eta interesgarriak, eta nik
|
banuen
arto gutxiago aletzeko modurik. Inguruko baserritar guztien berriak jakin genituen.
|
|
|
larunbat batez Teresarekin telefonoz hitz egin eta gero, dutxa bat hartu, eta apain apain prestatu nin  tzen Dabidekin irteteko; baina Teresari zerbait esatea ahantzia nuelako, oraingoan Dabid dutxatzen ari zen bitartean, berriro ere telefonoa hartu eta, haren zenbaki guztia markatu beharrean, DE tekla sakatu nuen, alegia, aurreko zenbaki berera deia errepikatzeko. Eta deitu
|
banuen
, deitu nuen, zeren, nik hitz erditxorik esan aurretik ere, Teresaren ahots bihurriaren ordez, ahots sentsual eta jostarin bat entzun bainuen: " Ezin zara ni gabe bizi, ezta Dabid?
|
|
|
alde batera, ilusioa pizteari eta, bestera, haren ohiturak, haren gabeziak onartu behar izateari ezinezkoa irizten nion. Nola esango nuke, norbaitekin berriro intimitatea, konplizitatea bai, konplizitatea da hitza lortzea ez zitzaidan oraintsu arte bururatu ere egiten, eta hala ere horixe da Rubenekin azken egunotan sentitzen ari naizena, eta
|
banuen
berataz zer edo zer idazteko gogoa, eta horri ekingo diot brainstroming gisako batean Rubenek ere antzeko zerbait eragin du nire sentimendu anabasan gaur gauean bera nire dendara etorri arte:
|
|
|
Euritakorik eduki ez, eta, etxera oinez joan beharrean, autobusez hurbiltzea erabaki nuen. Autobus geltokian bertan, diru xeherik gabe nengoe  la ohartu nintzen, baina bost mila pezetako bat
|
banuen
, bai, eta lasai geratu nintzen billetea sakelan eskuztatuz. Alabaina, guztiz lasai ere ez nintzen egongo, zeren nahitara azkena sartu bainintzen, ilaran inolako enbarazurik ez sortzearren.
|
|
|
Venezuelan izan nuen Euskadi Ta Askatasuna erakundearekin lehen kontaktua, 1968ko abenduan. Esana dizut, lehendik ere
|
banuen
ETAren berri, ez ninduela erakartzen, ez zitzaidala gehiegi interesatzen, nondik zetorren kontuan hartuta. Baina banuen Erakundearekiko sinpatia.
|
|
|
Esana dizut, lehendik ere banuen ETAren berri, ez ninduela erakartzen, ez zitzaidala gehiegi interesatzen, nondik zetorren kontuan hartuta. Baina
|
banuen
Erakundearekiko sinpatia. Geure zerbait bezala sentitzen nuen, gauza gutxi izan arren.
|
|
|
Madarikatua izan zen lehen gaua. Berogailurik ez, erdi biluzik, hotzak dardaraka... buzoa sorbaldetatik askatzen
|
banuen
hotzago, eta sorbaldetan sartuta, berriz, hankartean minez... Hurrengo goizean errekuentora jaitsi eta neure gauzak eskatu nituen.
|
|
|
Hartarainokoa zen jendearen amnesia eta kontzientzien ezabaketa. Langileen arazoez, arazo sozialez, eta horrelakoez zerbait aipatzen
|
banuen
, berehalaxe erantzuten zidaten lagunek ohiko arrunkeriaren bat: " zu beti politikaz"," orain ere politika alu horrekin".
|
|
|
Astean behin afaltzera joaten ginen norabait, zinemara ere bai... Autoa ere
|
banuen
ordurako... Frantsesez ikasten ere ari nintzen apurka apurka lantegian.
|
|
|
– Bizarra egiteko kutxillekin jardun behar, itsasontzirik egin nahi
|
banuen
.
|
|
|
Ni, berriz, loak ez baina ezinegon urduri batek hartu ninduen. Pozik sentitzen nintzen, abentura kilikagarri baten aurrean ilusionatuta, baina
|
banuen
bakea eragozten zidan zalantza bat ere. Nora jo behar nuen hurrengo goizean?
|
|
|
Irratia zuten jarria tabernan, eta halako batean PiLT taldearen" Hil da Jainkoa" kantua hasi ziren ematen. Oso modan zegoen garai hartan kantu hura, nonahi entzuten zen, baina
|
banuen
susmoa Lauaxetak egindako euskal kulturako ikastaro trinkoetan rock musikak oso leku apala izango zuela eta, horrenbestez, kantu hura ez zuela ezagutuko.
|