|
2005
|
|
|
XI. mendeko
|
munduaren
eta kontinenteen irudikapena
|
|
|
XI. mendeko
|
munduaren
eta kontinenteen irudikapena
|
|
2012
|
|
|
XVIII. mendean, pentsalariek eta jakintsuek, alor frankotan jakintza aitzinarazi zuten"
|
munduaren
argitzeko eta zorionaren erdiesteko": Argien mendea zen.
|
|
|
• konkistatzaile:
|
mundu
berrira joandako espainiarrei eman izena.
|
|
|
2 Amerika:
|
mundu
berriaren konkista
|
|
|
Sebastian Elkano, Zuloagaren margolana. Itsasgizon honek
|
munduaren
lehen itzulia egin zuen 1519tik 1522ra.
|
|
|
Haren ondokoa, Sebastian Elkano, Espainiara itzuli zen 1522an:
|
munduaren
lehen itzulia egina zuen. Bidaia hori Lurraren biribiltasunaren froga izan zen. aitzineko orrialdeko 1 dok. espezia:
|
|
|
Espainiara heldu gara, 18 gizonekin bakarrik eta itsasontzi bakar baten jabe. Joanez geroztik, 86 000 km egin ditugu eta itsasoan 1080 egun iragan,
|
munduaren
itzulia eginez.
|
|
|
2 Amerika:
|
mundu
berriaren konkista
|
|
|
enperadore baten meneko den estatu edo estatu multzo bat. konkistatzaile:
|
mundu
berrira joandako espainiarrei eman izena.
|
|
|
XVI. mendearen amaieran,
|
mundua
hobeki ulertu nahi zuten jakintsu batzuek jendea ororen muinean ematen zuten: jakintsu horiek humanistak ziren.
|
|
2013
|
|
|
Gure
|
mundua
, basamortutarrena, haizearen eremua da. Gure mintzaira, populu ibiltariena, tamazig deitzen da.
|
|
|
Gure
|
mundua
, basamortutarrena, haizearen eremua da, gure mintzaira, populu ibiltariena, tamazig deitzen da.
|
|
2014
|
|
|
• Baina hi
|
munduko
gaturik zozoena haizela badakika?
|
|
|
• Baina hi
|
munduko
gaturik zozoena haizela badakika?
|
|
2015
|
|
|
•... Picassoren bat, alabaina,
|
munduko
pintore ezagunenarena, eta hobe zenuke hor gelditzea, zolako margolan handia lanjerosa baita.
|
|
2016
|
|
|
|
Munduko
musikak
|
|
|
•"
|
Munduak
" bestela irudikatzea, adib.: etxetik eskolara, zalditegitik pentzera, hondartzatik itsasora...
|
|
|
|
Mundu
batetik besterako kontrastea ongi markatzea.
|
|
|
◦
|
Mundua
ezagutzea.
|
|
|
5 saila: Jende jarduerak eta
|
mundua
adierazteko moldeak kirolaren bitartez, espazioa eta denbora ezaupideak eraikitzen dira (hurbileko ingurumenean, nork bere burua kokatzea, orientatzea, lekualdatzea, inguramena adieraztea, etab.).
|
|
|
•
|
Munduak
, alegiazko pertsonaiak.
|
|
|
|
MUNDU
FISIKOA
|
|
|
Lerro zuzenen
|
munduan
|
|
|
2 egoera
|
Munduko
errekorrak haustea
|
|
|
Talde bakoitza lasterketa lerro batean da. lasterketa lerroaren luzera: 74,08 m (disko aurtikitzearen
|
munduko
errekorra).
|
|
|
|
Munduko
errekorra ahal bezain aurtikitze gutiz gainditzea.
|
|
|
• Bigarren jokalariak objektua aurtiki behar du, konotxotik abiatuz. Gero, aldizka, gisa berean segi,
|
munduko
errekorraren lerroa gainditu arte.
|
|
|
|
MUNDUKO
ERREKOR ZENBAIT
|
|
|
|
MUNDUKO
ERREKORRAK HAUSTEA
|
|
|
SOINU
|
MUNDUA
> DOKUMENTUAK
|
|
|
|
MUNDU
FISIKOA JARDUERAK
|
|
|
•
|
Mundu
eta pertsonaia fantastikoak.
|
|
|
Harpa ezagutzen ditugun musika tresna zaharrenetarik da: egiptoar behe erliebeetan, eta
|
munduan gaindi
aurkitzen dira. Hari bakoitzak nota bakar bat ateratzen du eta ondorioz, musika tresna, hautatu eskalaren tarteen arabera tonuan ezarri behar da.
|
|
|
30 Tinbre biribil eta belusatua baitu, tronpa ongi moldatzen da ganbera musikarekin. Orkestra handi batean, indartsua eta kobreztatua izan daiteke, Anton Dvoraken
|
Mundu
Berriaren sinfoniatik hartu zati honetan bezala.
|
|
|
honen ahokadura hozka bat baizik ez da, soinuaren sortzea ahalbidetzen duena.
|
Munduan zehar
ohiko flauta mota anitz aurkitzen da. Batzuk oso luzeak dira eta gutieneko ahokadura bat badaukate (zilo bat muturrean).
|
|
|
Ahokadura flautaren muturrean edo alderdi batean izan daiteke. Moko flautak eta metalezko zeharkako flauta handia ongi ezagutzen ditugu, baina flauta mota anitz bada
|
munduan gaindi
, ekai desberdinez eginak.
|
|
|
Hemen, bonbarda
|
mundu
osoan atzematen diren mihi bikoitzeko musika tresna guzien ordezkaria da. Hauek guziek forma eta tinbre hurbilak dituzte.
|
|
|
Mintz perkusioak, usaian danborrak deituak,
|
munduko
musika tresna hedatuenetarik dira: herrialde, kultura eta garai guzietan, erritu, dantza, kantu eta musika tresnak laguntzen dituzte.
|
|
|
Eskoletan maiz erabiltzen den panderoa euskal panderotik dator. Danbor mota ugari aurkitzen dira
|
munduan gaindi
. Ezagunenak aipa ditzakegu:
|
|
|
Azken berrogei urteetan, elektronikaren garapen izigarriak aldaketa handiak sortu ditu gaurko
|
munduko
musikan. Orain arte ezezagunak ziren soinu, musika tresna, musika mota berriak eta hauen entzuteko baldintza berriak sortu dira.
|
|
|
Iraultza horrek musika mota berezi bat demokratizatu du, orain arte elite intelektual eta dirudun bati erreserbatua. Musika
|
munduari
aniztasuna ekarri dio, musika gaurko biziko egoera guzietara hedatuz.
|
|
|
Herrialde guzietako jendeen irudimen mugagabeak musika tresna kopuru zenbatezina sortu du, eta hauen zerrenda ez da sekula osoki finkatua. Perkusioak abantzu
|
munduko
musika guzien oinarri dira eta edozein musika tresna bezain adierazkorrak izan daitezke.
|
|
|
Mihi bikoitzeko musika tresnak
|
mundu
osoan hedatuak dira: Indian (surnai izeneko oboea), Txinan, Tibeten, Asiako hego ekialdean, Arabiar herrialdeetan (zamr, mezoued izeneko oboe bikoitzak).
|
|
2017
|
|
|
Obrei buruzko argibide teorikoak (Euskal Herriko, Europako eta
|
mundu
mailako obra adierazgarriak)
|
|
|
Euskal Herria beraz, alde horretarik leku biziki aberatsa da. Garai hartako jendeak harpeetan artelan anitz utzi zituen,
|
munduaz
zuen ikuspegiaren lekuko.
|
|
|
|
MUNDUAN GAINDI
abeltzaintza
|
|
|
• Eduardo Perez Rodriguez, Atlas Historikoa Euskal Herria
|
Munduan
, Elkar, 2008
|
|
|
Greziar zibilizazioa K.a. IX. mendetik aitzina garatu zen.
|
Munduko
toki anitzetara hedatuz, eragin handia izan du, bereziki erromatar zibilizazioan. Greziarrak filosofiaren sortzaileak direla kontsideratzen da.
|
|
|
Ondotik hiru aldiz handitu zuten 23 000 m2 ko azalera hartzeraino eta Mekaren ondotik
|
munduko
bigarren meskita handiena bilakatuz. Egun, lauki handi baten itxura du, 180 m luze da eta 130 m zabal. 19 habearte ditu eta 850 zutabe baino gehiago.
|
|
|
|
Munduan gaindi
, arabiarren jauregiak desagertuak edo hondatuak dira baina Alhambran XIV. mendeko bi jauregi badira oraino. XV. mendean, Errekonkistaren ondotik (giristinoek arabiarrak Iberiatik haizatu zituztelarik) Karlos habsburgotarrak jauregi bat eraikiarazi zuen.
|
|
|
Euskal Herriko gertakari historikoetan,
|
munduan zehar
ezagunenetarik da Orreagako gatazka. Kapitulu honetan, gatazka horren inguruan egin diren arte obra batzuk aztertuko dira, denak Erdi Arokoak:
|
|
|
Mikrobioen
|
mundua
eta osagarria
|
|
|
Mikrobioen
|
mundua
eta osagarria
|
|
|
Bizidunen
|
mundua
ekosistematan antolatua da. atxikitzen dut gogoan.
|
|
|
Bizidunen
|
mundua
ekosistematan antolatua da. Ekosistema guziek neurri bera ez badute ere, molde berean funtzionatzen dute denek.
|
|
|
Alabaina, zientzialariak ohartu dira Lurraren tenperatura emendatu dela azken hamarkadetan, berotegi efektuko anitz gas gehiago libratzen baita jende jarduerengatik. Tenperaturaren igotze horrek ondorioak baditu
|
mundu
osoko ekosistemetan.
|
|
|
Korala zuritzen da uraren tenperatura igaten delako.
|
Mundu
mailako arazo honen arrazoia hau da:
|
|
|
▪ Ekosistemetan eragin txarra ala ona duten jende jarduerei(
|
mundu
mailakoak) legenda ezar iezaiezu.
|
|
|
. ura den mendrenik berotzeari minbera dira eta orduan zuritzen. Klimaren aldaketak atmosferaren eta ozeanoen tenperatura emendatzen du,..................................................... korala arriskuan da.
|
munduko
eskualde frankotan koralak zuritzen dira.
|
|
|
14 kapitulua Mikrobioen
|
mundua
, eta osagarria 82
|
|
|
|
Munduko
jende guziek ur geza kantitate bera dute eskumenean.
|
|
|
Zu, zoaz oihaneko mamuaren xerka; zu, mendiaren xerka, eta nik
|
mundu
osoa preso ezarriko dut! Ha!
|
|
|
Orduan Anak, zainetan, a eta u jotzen ditu xaramelaz, eta berehala, mamua ateratzen da. Harekin batera
|
mundua
eta mendia.
|
|
|
Basajaunak eta ingumek, mamua,
|
mundua
eta mendia preso sartu dituzte.
|
|
|
Basajaunak eta ingumek, mamua,
|
mundua
eta mendia preso sartu dituzte.
|
|
|
Mamu gakotsak lagunak baditu.
|
mundua
mundua komunak komunak mehea mehea mertxika mertxika mutikoa mutikoa mokoa mokoa moztu moztu
|
|
|
Mamu gakotsak lagunak baditu. mundua
|
mundua
komunak komunak mehea mehea mertxika mertxika mutikoa mutikoa mokoa mokoa moztu moztu
|
|
|
Basajaunak mamua, mendia eta
|
mundua
iziarazi ditu.
|
|
|
Basajaunak mamua, mendia eta
|
mundua
iziarazi ditu.
|
|
|
Ingumek mamua, mendia eta
|
mundua
preso sartu dituzte.
|
|
|
Ingumek mamua, mendia eta
|
mundua
preso sartu dituzte.
|
|
|
Mendiz mendi dabil mandoa, ikusirik
|
mundua
, mendi bat, bi mendi, hiru mendi, eta hor dabil.
|
|
|
Mendiz mendi dabil mandoa, ikusirik
|
mundua
, mendi bat, bi mendi, hiru mendi, eta hor dabil.
|
|
|
Oihanean bizi da basajauna, erraldoia eta beldurgarria da, batzuetan ergela ere! Ez du nahi nehor sar dadin liburuen
|
munduan
, kutxa irekitzean, ipuinen argiak hain maite dituen bazter ilun guziak desagerraraziko bailituzke.
|
|
2020
|
|
|
Bada leku franko
|
munduan
non haizeak etxeak daramatzan. Etxeak?
|
|
|
Bada leku franko
|
munduan
non Eguberriz ez den girgilik, han ez da sukibelik, ez eta oñoñik, jendea bizi da goserik.
|
|
|
–A ez, aita! Zu baino azkarragorik ez da
|
munduan
!
|
|
|
Euskal Herrira itzuli eta, Baionako Euskal Museoa sortu zuen beste bi artistarekin. 1925ean urrezko medaila irabazi zuen
|
munduko
arte erakusketan.
|
|
|
Madrilen, Parisen eta
|
munduko
hiri handi anitzetan erakusketak egin zituen.
|
|
|
Aitor Nelson baino da. EN: Nelson,
|
munduko
lagunik zintzoena da.
|
|
|
|
Munduaz
ditugun ezagutzek eta ezagutzen ditugun beste ipuinek, literatura obren ulertzera laguntzen gaituztela ohartzea
|
|
|
1970eko hamarkadaz geroztik, otso kopurua emendatzen da Europan. Lehen,
|
mundu
mailan gehienik hedatua zen harraparietarik zen otsoa.
|
|
|
Pintto eta Pettan deitzen ziren. Egun batez Pettanek eta bere txakurrak
|
munduaren
ikustera joatea erabaki zuten. Pettanek bere hegazkina hartu zuen eta abiatu ziren.
|
|
|
Geroztik, Pettan eta Pintto ez dira sekula
|
munduaren
ikustera joan; goxoki egoten dira beren planetan.
|
|
|
Mendiz mendi Mendiz mendi dabil mandoa ikusirik
|
mundua
. Mendi bat, bi mendi, hiru mendi, eta hor dabil.
|
|
|
Elkarrizketa testuek oraino bestelako xedea dute. Azkenik olerkiek eta bertsoek poesiaren
|
munduan
sarrarazten gaituzte.
|
|
|
Elaia biziki adimentsua zen. Hari esker,
|
munduan
gertatzen denaz gogoetatzen hasi nintzen. Liburuak ezagutarazten zizkigun, prentsa artikuluak ekartzen...
|
|
2021
|
|
|
—Ene lehen bidaia, Nura, hamasei urtetan! Nura, haren ondoan zegoen, isilik, zerumugari so, beste
|
mundu
batean...
|
|
|
Hainbeste egun, hainbeste gau,
|
mundu
arrotz eta gordin hartan, itsasoaren harat honatek higaturik, leherturik! Ez ote zuten bizitzea merezi?
|
|
|
Futbol partida hola antolatu zuten: afrikarrak
|
munduko
beste herritarren kontra; planetaren zatikatzeko modu berezia... Jalil harritu zen baloia ikustean.
|
|
|
—Bai, guk afrikarrek, gure larru beltzaren azpian, badugu altxor bat, eta horrek indartzen gaitu —zioen bere baitan— Edozein tokitan izanez ere, Afrikako indar hori sentituko dugu beti, eta hor izanen dugu gure begiratzeko, gure babesteko. Otto batek erran zidan problemarik baldin banuen Europan, edo nonahi
|
munduan
, beste afrikarrek lagunduko nindutela. Ez nuen arras ulertu, baina iduritzen zait egun hobeki konprenitzen dudala orduan erran zuena.
|
|
|
—Baina zer da
|
mundu
hau? —pentsatu zuen Jalilek— Amak etxetik igorri nau hona, bidea izigarri zaila eta luzea izan da, lagunak bidean galdu ditut hain segur, eta orain, ohartzen naiz sekula
|
|
2022
|
|
|
Ninia sortu zelarik aita amak
|
munduko
burasoetarik urosenak ziren.
|
|
|
• Hau
|
munduko
neskarik ederrena da! —erran zuen amak.
|
|
|
• Hau
|
munduko
neskarik prestuena da! —erran zuen aitak.
|
|
|
• Gure alabari
|
munduko
izenik goxoena asmatu behar diogu! —gehitu zuen amak.
|
|
|
—Txirulina,
|
munduko
izenik ederrena! —erran zuen aitak.
|
|
|
Txirulina
|
munduko
neskarik urosena izan zen.
|
|
|
Ninia sortu zelarik aita amak
|
munduko
burasoetarik urosenak ziren.
|