|
2003
|
|
|
...u, botikari, abokatuetanotarioak, negozianteak, etaelizjendea.KidehorienarteannekezaurkitzendaBaionakoafera gizonik, gehienetan nahikoahotzagertzendiraeuskaradela eta, kontraezdenean?, baina, MauleedotaHazparnekoakereabsentedira.Moduberean, kideen arteanez dagoartzainik, laboraririk, zeinnekazalerik, etaez, bestalde, irakaskuntza alorrekorikedomunduintelektualekorik, idazle, artista, kazetaririk?.
|
Emakumerik
ereezdago.Goihenetxek azaldubezala, euron buruaarraseuskalduntzatdutenarren, EskualzaleenBiltzarrekokideekfortunaz, kulturazedotakarguzzubiarenaegitendutekulturafrantsesarekiko, etabetierezibilizaziomodernoetaurbanoareninterpreteakdira, bertoko interpreteak.Burges bizimoduadute, euskalkulturariburuzkoberaien ikuspegiannahitaezeragingoduena: praktikakulturala, horrela, ekintza diletantebihurtzenda...
|
|
2007
|
|
|
Philippe Veyrinek ere gabeziak topatu zituen Guillaumie
|
emakumearen
testuetan:
|
|
|
Lehen Mundu Gerra amaitu zenean, elkarte sozietate ugari sortu ziren, gerrak erakarritako apurketari erantzun bezala; gizarte mailako apurketa izan zen, hiru gizonetatik bat ez zen gerratik bueltatu?, baita kultura mailakoa ere.
|
Emakumeek
oso betebehar garrantzitsua izan zuten garai hartan, frontean parte ez izatean, kultura eta ohitura zaharren zaindari eta igorle bilakatu baitziren erretagoardian.
|
|
|
Iparraldean La, ttek Begiraleak emakumezko taldea sortu zuen Iparraldean,
|
emakumeak
aurkeztuz euskal kulturaren gordeleku legez, seme alabak hezteko eta euskal kulturan zaletzeko ardura baitzuten546 1934ko azaroaren Aintzina> aldizkaritxoan zehazkiago agertu zuten Begiraleen eginbidea547: Euskal kantuak, euskara548 eta katexima euskaraz irakastea eta bilkurak eta euskal festak noizbeinka antolatzea.
|
|
|
Madeleine de Jaureguiberry zuberotarrak Begiraleen arautegia prestatu zuen550, Hegoaldeko
|
Emakume
Abertzale Batzaren arautegian oinarriturik; bertan adierazi zuen Begiraleak emakumezkoen taldea erregionalista zen eta euskara hizkuntza eta euskal ohitura zaharrak zaintzeko asmoa zuen. Beste aldetik, Begiraleak taldea euskaltzalea ere bazen; beraz, talde horren kidea izateko derrigorrezkoa zen euskalduna izatea, edo euskaltzalea behinik behin.
|
|
|
Horietako batzuk: Bribet
|
emakumea
Donibane Lohitzunen, Lazcano Urruñan, Joséphine Moralès Hendaian, Hiriart Biarritzen, Gavel Angelun, Thérèse Hirigoyen Gutti Larresoron, Hillau552 Kanbon, Mayi Diharce Hazparnen, Basterreix Arüen, Anita Hastoy Atarratze Sorholüzen, Gréciet Ezpeletan eta Madeleine Jaureguiberry Alozen553 1936an izen berriak ikus ditzakegu zerrendan: Marie Jeanne Haran Ainhoan, Inda Alduden, Goux Ligin, Berdeco Martxutan, Eyherabide Maulen, Harismendy Baionan, Lina Larrieu Donibane Garazin, Peria Donapaleun554; eta 1937ko martxoko zerrendan:
|
|
|
1937an Hillau
|
emakumea
elizbarrutiaren eskola libreetako ikustatzaile bilakatu zen, Begiraleak, Aintzina, 1937ko martxoa.
|
|
|
Donibane Lohizuneko Begiraleen taldea Madeleine de Jaureguiberryk berak sortu zuen, 1935ean560 Jeanne Salhak561 adierazi digunez, bi anderekin elkartu zen Madeleine, Elise Arramendy562 eta Madeleine Bribetekin; elizako gela bat Gure Etxea deitu zuten563 eta teatroa euskaraz egiten hasi ziren, des> tableaux> deitzen zena564 Komediak, poema liriko eta klasikoak antzeztu zituzten, honako hauek idatzitakoak: Hillau
|
emakumea
, Leon Léon, Domingo Soubelet, Jean Barbier, Xabier Diharce, Pierre La, tte, Pierre Larzabal, Ttanpik eta Elise Arramendyren iloba zen Janick Arramendyk (Otegi izengoitiaz) 565 José Eizagirre apainketa lanean ari izan zen566 eta Lebout, Donostia eta Lertxundik lan egin zuten musika alorrean.
|
|
|
Hillau
|
emakumearen
honako lan hauek antzeztu zituzten: Egiazko> eskualdunak> eta Au> Pays> Basque; > Dominique Soubeleten Churiket> egile> lakariak; La, tteren Amerikanoa, > skalduna> menderez> mende> eta Maritchuren> kondaira; > Jean Barbierren Kauserak> edo> ruchpetak; Xabier Diharceren Ithurria, > Arrapallu, > Itsasora, > Eguerri, > François> Xavier, > Eguerri> rtzain> ttikiena, > Mortutik> oihu; Ttanpiren Katicharen> phesta; Leon Léonen Haurren> azken> hitza; Pierre Lotiren Ramuntxo; Janick Arramendyren Hautsaren> azpian; Begiraleak>... aipatu liburua, 17 orr.
|
|
|
Pour le moment, laissons faire nos frères650), 1933ko Donostiako Aberri Egunean Goyheneche hizlarietako bat izan zen. Horren aurretik 1932ko uztailaren 24an Hondarribian izan zen
|
Emakume
Abertzale Batza eta Mendigoizaleen egoitza berria zabaltzeko ospakizunean eta bertan elkartu zen Piarres La, tte, Jean de Jaureguiberry eta José Ariztimuñorekin651.
|
|
|
Beste aldetik, jadanik azaldu dugun bezala, mugimendu euskaltzalea sortu orduko, Iparraldekoek Hegoaldeko EAJren pentsabidearen eragina izan zuten: Menditarrak eta Begiraleak taldeen egitarauak Hegoaldeko Mendigoizaleak eta
|
Emakume
Abertzale Batzaren egitarauei begira prestatzeaz gain, Iparraldeko mugimendua katolikoen pentsaera eskuindarrean oinarritu zen, Hegoaldekoa bezala, baita familia, lurra eta ohitura zaharren atxikimenduan ere.
|
|
|
Andiazabalek dituen La, tteren eskutitzetan ikusi ahal izan dugun bezala, honako irakurle hauek adierazi zuten Aintzina> jaso nahi zutela: ...lizan sal zezan), Eusko Ikaskuntzako Pedro Garmendiak (euren aldizkariarekin truke egiteko), Maria Ariztiak Saratik Bouda jaunaren izenean, J. Abandok Londresetik, Canon Beholak (propaganda jaso zuen), Etcheparek Atarratzetik, José Aguerrek Irunatik, Jaureguiberry doktoreak, Bilbao Nicolasek Donibane Lohizunetik, Goyhenek Atarratzetik, Mendiondok Atarratzetik, Larramendik Donostiatik, Urrutigaray
|
emakumeak
Atarratzetik, Pierre Echeberryk Mauletik, Jauretchek Baionatik, Jean R. Larrouyetek Parisetik, Gantois bikarioak, Jean Biataranak Baionatik, Dominique Irozek Arnegitik, Michel Diharcek Parisetik, Dupérou emakumeak, Jean Baptistek Iruñetik, J. B. Salaberryk Iruñetik, Jean Velezek, Jacques Navazek, Antoinette Dravasak eta G. Branquet emakumeak.
|
|
|
Goyhenechek Parisetik, A. Etcheberryk Angersetik, Jaucine jaunak (propaganda jaso zuen), Justomari Mocoroak Iruñetik, Martin Istilartek Podensactik, Francisco Mª de Berazalucek Donostiatik, Jesús de Basozabalek Mundakatik, Miren de Lopeteguik Sondikatik, Andoni Iralak Bilbotik, Lucio García Echeverriak Gasteiztik, Pierre Puchuluk Ustaritzetik, Bernard Insoussarryk (Apezgaitegi Txikiko irakaslea), Jose A. Mugicak Logroñotik, Pedro de Olazabalek Donostiatik, Jean Harambourek Baigorritik, Julian Ormaecheak Bilbotik, Dominica Pagolak Lekeitiotik, Francisco Barandiaranek Bilbotik, J. E. Goenagak Bilbotik, Léon Lassallek (Aintzina> eskatu zuen Aguerre izeneko batek elizan sal zezan), Eusko Ikaskuntzako Pedro Garmendiak (euren aldizkariarekin truke egiteko), Maria Ariztiak Saratik Bouda jaunaren izenean, J. Abandok Londresetik, Canon Beholak (propaganda jaso zuen), Etcheparek Atarratzetik, José Aguerrek Irunatik, Jaureguiberry doktoreak, Bilbao Nicolasek Donibane Lohizunetik, Goyhenek Atarratzetik, Mendiondok Atarratzetik, Larramendik Donostiatik, Urrutigaray emakumeak Atarratzetik, Pierre Echeberryk Mauletik, Jauretchek Baionatik, Jean R. Larrouyetek Parisetik, Gantois bikarioak, Jean Biataranak Baionatik, Dominique Irozek Arnegitik, Michel Diharcek Parisetik, Dupérou
|
emakumeak
, Jean Baptistek Iruñetik, J. B. Salaberryk Iruñetik, Jean Velezek, Jacques Navazek, Antoinette Dravasak eta G. Branquet emakumeak.
|
|
|
Goyhenechek Parisetik, A. Etcheberryk Angersetik, Jaucine jaunak (propaganda jaso zuen), Justomari Mocoroak Iruñetik, Martin Istilartek Podensactik, Francisco Mª de Berazalucek Donostiatik, Jesús de Basozabalek Mundakatik, Miren de Lopeteguik Sondikatik, Andoni Iralak Bilbotik, Lucio García Echeverriak Gasteiztik, Pierre Puchuluk Ustaritzetik, Bernard Insoussarryk (Apezgaitegi Txikiko irakaslea), Jose A. Mugicak Logroñotik, Pedro de Olazabalek Donostiatik, Jean Harambourek Baigorritik, Julian Ormaecheak Bilbotik, Dominica Pagolak Lekeitiotik, Francisco Barandiaranek Bilbotik, J. E. Goenagak Bilbotik, Léon Lassallek (Aintzina> eskatu zuen Aguerre izeneko batek elizan sal zezan), Eusko Ikaskuntzako Pedro Garmendiak (euren aldizkariarekin truke egiteko), Maria Ariztiak Saratik Bouda jaunaren izenean, J. Abandok Londresetik, Canon Beholak (propaganda jaso zuen), Etcheparek Atarratzetik, José Aguerrek Irunatik, Jaureguiberry doktoreak, Bilbao Nicolasek Donibane Lohizunetik, Goyhenek Atarratzetik, Mendiondok Atarratzetik, Larramendik Donostiatik, Urrutigaray emakumeak Atarratzetik, Pierre Echeberryk Mauletik, Jauretchek Baionatik, Jean R. Larrouyetek Parisetik, Gantois bikarioak, Jean Biataranak Baionatik, Dominique Irozek Arnegitik, Michel Diharcek Parisetik, Dupérou emakumeak, Jean Baptistek Iruñetik, J. B. Salaberryk Iruñetik, Jean Velezek, Jacques Navazek, Antoinette Dravasak eta G. Branquet
|
emakumeak
.
|
|
|
Jean Hastoyk idatzitako gutuna, 1935eko urriaren 5a. Intsigniok Luzaiden bizi zen Feliciana de Sétoain
|
emakumearen bidez
eskuratzen zituzten: Sétoain a t il rapporté les insignes?
|
|
|
Bribet>
|
emakumea
|
|
|
Urricarriet>
|
emakumea
|
|
|
1942ko abuztuan Zuzendaritza kontseilua izendatu zuten732: Pierre Larzabal, taldearen kapilaua izateaz gain, ekintza sozialez arduratu zen; Etcheverry Aintchart, Charles Hiriart eta Bernard Mendisco Nafarroa Behereko ordezkariak izan ziren, Elise Arramendi
|
emakumea
Begiraleak eta euskal teatroaren ordezkaria; Gosterratux eta Harriet Pilotaz arduratu ziren; eta Jean Hillau, Txistularien burua, Irigoien emakumea eta Michel Labéguerie ikasleen ordezkariak izan ziren.
|
|
|
1942ko abuztuan Zuzendaritza kontseilua izendatu zuten732: Pierre Larzabal, taldearen kapilaua izateaz gain, ekintza sozialez arduratu zen; Etcheverry Aintchart, Charles Hiriart eta Bernard Mendisco Nafarroa Behereko ordezkariak izan ziren, Elise Arramendi emakumea Begiraleak eta euskal teatroaren ordezkaria; Gosterratux eta Harriet Pilotaz arduratu ziren; eta Jean Hillau, Txistularien burua, Irigoien
|
emakumea
eta Michel Labéguerie ikasleen ordezkariak izan ziren.
|
|
|
Folkloreari zegokionez, Michel Limonaire arduradun orokorra bazen ere, herri batzuek bazuten norengana jo folklore ekintzetan interesaturik egonez gero: Biarritzen Barrenetxea
|
emakumea
neskentzat eta Michel Limonaire mutilentzat, Baionan Yribarren emakumea neskentzat, Donibane Lohizunen M. A. Garcia neska eta mutilentzat, Uztaritzen Jean Duboscq mutilentzat, Kanbon Rezola emakumea neskentzat eta Hazparnen Gosterratxu, Saint Joseph ikastetxeko abadea zena, mutilentzat; Aintzina, > 1943ko urtarrila otsaila.
|
|
|
Folkloreari zegokionez, Michel Limonaire arduradun orokorra bazen ere, herri batzuek bazuten norengana jo folklore ekintzetan interesaturik egonez gero: Biarritzen Barrenetxea emakumea neskentzat eta Michel Limonaire mutilentzat, Baionan Yribarren
|
emakumea
neskentzat, Donibane Lohizunen M. A. Garcia neska eta mutilentzat, Uztaritzen Jean Duboscq mutilentzat, Kanbon Rezola emakumea neskentzat eta Hazparnen Gosterratxu, Saint Joseph ikastetxeko abadea zena, mutilentzat; Aintzina, > 1943ko urtarrila otsaila.
|
|
|
Folkloreari zegokionez, Michel Limonaire arduradun orokorra bazen ere, herri batzuek bazuten norengana jo folklore ekintzetan interesaturik egonez gero: Biarritzen Barrenetxea emakumea neskentzat eta Michel Limonaire mutilentzat, Baionan Yribarren emakumea neskentzat, Donibane Lohizunen M. A. Garcia neska eta mutilentzat, Uztaritzen Jean Duboscq mutilentzat, Kanbon Rezola
|
emakumea
neskentzat eta Hazparnen Gosterratxu, Saint Joseph ikastetxeko abadea zena, mutilentzat; Aintzina, > 1943ko urtarrila otsaila.
|
|
|
Baionako txistularien biltzarrean parte hartu (1932). Hondarribiko
|
Emakume
Abertzale Batzan parte hartu (1932).
|
|
|
Baionako txistularien biltzarrean parte hartu (1932). Hondarribiako
|
Emakume
Abertzale Batzan parte hartu (1932). Eskualzaleen Biltzarraren bileretan parte hartu (1933).
|
|
|
Gure Herria elkartearen bileretan parte hartu (1932, 1933, 1934, 1935, 1936, 1937, 1938). Hondarribiko
|
Emakume
Abertzale Batzan parte hartu (1932). Eskualzaleen Biltzarraren bileretan parte hartu (1933, 1935).
|
|
|
Gure Herria elkartearen bileretan parte hartu (1930, 1931, 1932, 1933, 1934, 1935, 1936, 1937, 1938). Hondarribiako
|
Emakume
Abertzale Batzan parte hartu (1932). Gure> Herrian idatzi.
|
|
|
José Ariztimuño, ostera, Hegoaldean ezagutu zuen La, ttek, bertako
|
Emakume
Abertzaleek buruturiko ekitaldi batean. Era berean, La, tte Eugène Goyhenecherekin erlazionatu zen, honek Hegoaldeko abertzaletasunarekin zituen harremanak zirela eta.
|
|
|
Baionako txistularien biltzarrean parte hartu (1932). Hondarribiko
|
Emakume
Abertzale Batzan parte hartu (1932).
|
|
|
Baionako txistularien biltzarrean parte hartu (1932). Hondarribiko
|
Emakume
Abertzale Batzan parte hartu (1932). Donostiako Aberri Egunean parte hartu (1932).
|
|
|
Gure Herria elkartearen bileretan parte hartu (1932, 1933, 1934, 1935, 1936, 1937, 1938). Hondarribiko
|
Emakume
Abertzale Batzan parte hartu (1932). Eskualzaleen Biltzarraren bileretan parte hartu (1933, 1935).
|
|
|
Gure Herria elkartearen bileretan parte hartu (1930, 1931, 1932, 1933, 1934, 1935, 1936, 1937, 1938). Hondarribiko
|
Emakume
Abertzale Batzan parte hartu (1932). Herriaren zuzendaria().
|
|
|
Gure Herria elkartearen bileretan parte hartu (1930, 1931, 1932, 1933, 1934, 1935, 1936, 1937, 1938). Hondarribiko
|
Emakume
Abertzale Batzan parte hartu (1932). Herriaren zuzendari.
|
|
|
Morand Monteil>
|
emakumea
|
|
2008
|
|
|
historia>/ > istorio> (bata nahiz bestea étimo edo erro berdina dute, gaur egun erabat desberdinak izanik). Zer esanik ez serorari> buruz (Hegoaldean batez ere elizaren eguneroko ardura duen eta zenbaitetan apaizari laguntzen dion
|
emakumea
, sakristauaren emaztea batzuetan, eta Iparraldean batez ere moja bezala erabilia) eta bere eratorpenak (serorategi, > ro > ragai, > rorago, > roratu, > rora etxe); > rora> SORORE latinetik dator, eta bukaeran duen, a> hori artikulu edo, a> organikoaren modura finkaturik dago (eta hiztegietan, a> berarekin azaltzen da), baina ba...
|
|
|
albaitari, > azenario> hitzak arabieratik datoz, azukre> (ikus honen aldaerak, gaztelaniatik, frantsesetik eta abar zuzenean etorriak direla esana: ¿ non ibi liko zen lehenago zukrea, ¿ katalanean edo euskaran?) Ezaguna da, bestalde, garai hartan arabiarrak errege euskaldunen alabekin ezkontzen zirela, baina
|
emakumeek
bere kulturari eusten omen zioten: badirudi erromantzea hizkuntz komunikatiboa izan zela arabiar eta euskaldunen artean, lingua franka bezalakoa (berehalaxe aipatu zela zentzuan).
|
|
|
Generoaz, orain arte Zaldibian egindako grabazioetan bildutako datuetan ikusi duguna hau izan da: gizonek
|
emakumeek
baino aldakortasun handiagoa erakutsi dute zenbait hizkuntza ezaugarriren aurrean. Emakumeak egonkorragoak izan dira beti ezaugarri berdina erabiltzen.
|
|
|
gizonek emakumeek baino aldakortasun handiagoa erakutsi dute zenbait hizkuntza ezaugarriren aurrean.
|
Emakumeak
egonkorragoak izan dira beti ezaugarri berdina erabiltzen. Esate baterako, gabe/ bae> partikulari dagokionez, herrian goialdeko auzoetakoak diren adineko emakumeak egonkor agertu dira bae> aldaera erabiltzerakoan; gizonek, berriz, nagusiki bae aldaera erabili badute ere, horren ondoan gabe, > baiñ, > edo be> aldaerak ere agertu dituzte.
|
|
|
Emakumeak egonkorragoak izan dira beti ezaugarri berdina erabiltzen. Esate baterako, gabe/ bae> partikulari dagokionez, herrian goialdeko auzoetakoak diren adineko
|
emakumeak
egonkor agertu dira bae> aldaera erabiltzerakoan; gizonek, berriz, nagusiki bae aldaera erabili badute ere, horren ondoan gabe, > baiñ, > edo be> aldaerak ere agertu dituzte. Azentu ereduetan ere, herrian goialdeko auzoetako adineko emakumeak izan dira lehenengo ereduari egonkor eutsi diotenak, eta hemen ere gizonetan nahasketa edo aukera gehiago ageri da.
|
|
|
Esate baterako, gabe/ bae> partikulari dagokionez, herrian goialdeko auzoetakoak diren adineko emakumeak egonkor agertu dira bae> aldaera erabiltzerakoan; gizonek, berriz, nagusiki bae aldaera erabili badute ere, horren ondoan gabe, > baiñ, > edo be> aldaerak ere agertu dituzte. Azentu ereduetan ere, herrian goialdeko auzoetako adineko
|
emakumeak
izan dira lehenengo ereduari egonkor eutsi diotenak, eta hemen ere gizonetan nahasketa edo aukera gehiago ageri da.
|
|
|
Ez nuke adierazi gabe utzi nahi, hala ere, datu hauek interpretatzean sortu zaidan kezka bat: zenbait lan soziolinguistikotan adierazi den bezala, gaur adinekoak diren
|
emakumeak
etxetik irten gabe egon direlako eta gizonek kanpotarrekin harreman handiagoa izan dutelako, behintzat, zail da generoari dagokion banaketarik topatzen. Izan ere, belaunaldi hau ez da etxean egondako belaunaldi bat:
|
|
|
emakumeak ere etxetik irten dira, dela azokara, dela neskame modura, eta beraz izan dute hartu emana kanpotarrekin ere. Esan liteke, ordea, hartu eman hau gauzatu den ingurunea ez dela berbera izan gizonetan eta
|
emakumeetan
: izan ere, gizonak tabernan biltzen ziren asteburuero herriko zein inguruko lagunekin; emakumea, ordea, ez zen tabernan elkartuko lagunekin.
|
|
|
Esan liteke, ordea, hartu eman hau gauzatu den ingurunea ez dela berbera izan gizonetan eta emakumeetan: izan ere, gizonak tabernan biltzen ziren asteburuero herriko zein inguruko lagunekin;
|
emakumea
, ordea, ez zen tabernan elkartuko lagunekin. Lanbideari dagokionez, gizonak kanpoko jendearekin hartu eman handiagoa izan duela esan liteke; emakumeak, behin ezkondu eta gero, etxean egin zuen nahikoa lan.
|
|
|
izan ere, gizonak tabernan biltzen ziren asteburuero herriko zein inguruko lagunekin; emakumea, ordea, ez zen tabernan elkartuko lagunekin. Lanbideari dagokionez, gizonak kanpoko jendearekin hartu eman handiagoa izan duela esan liteke;
|
emakumeak
, behin ezkondu eta gero, etxean egin zuen nahikoa lan. Ez da harritzekoa, beraz, honek guztiak hizkuntzan arrastoa uztea.
|
|
|
Honen harira, guztiz interesgarria iruditu zait eskuartean erabili ditudan lan soziolinguistikoetan genero bereizketa arrazoitzeko ematen den ikuspuntua14 Emakumeen hizkeraren arkaismo edo berrikuntza ez dago hainbeste sexuaren baitan, lurralde bakoitzean
|
emakumeek
duten bizimoduaren baitan baizik. Zenbat eta handiagoa izan sexu bien rolen arteko diferentzia, handiagoa da hizkuntza jokabideetako diferentzia (González Ferrero 1991:
|
|
|
Izan ere, belaunaldi hau ez da etxean egondako belaunaldi bat:
|
emakumeak
ere etxetik irten dira, dela azokara, dela neskame modura, eta beraz izan dute hartu emana kanpotarrekin ere. Esan liteke, ordea, hartu eman hau gauzatu den ingurunea ez dela berbera izan gizonetan eta emakumeetan:
|
|
|
Honen harira, guztiz interesgarria iruditu zait eskuartean erabili ditudan lan soziolinguistikoetan genero bereizketa arrazoitzeko ematen den ikuspuntua14
|
Emakumeen
hizkeraren arkaismo edo berrikuntza ez dago hainbeste sexuaren baitan, lurralde bakoitzean emakumeek duten bizimoduaren baitan baizik. Zenbat eta handiagoa izan sexu bien rolen arteko diferentzia, handiagoa da hizkuntza jokabideetako diferentzia (González Ferrero 1991:
|
|
|
(, gutxitu?),, emaz te? (?
|
emakume
–),, mutil? (, morroi?), eta abar.
|
|
|
Bere arrakasta madrildarraren atalaiatik ikusita, gonbidatzen duten errezepzio glamourosoetatik begiratuta, konkistatzen dituen
|
emakume
desiragarrien hankatartetik hausnartuta, Gasteiz bezalako hirixka nazionala ezdeusa eta mespretxagarria iruditzen zaio, Scardenalliri bere sorlekua eta bertako jendea erdeinagarri iruditzen zitzaizkion bezalaxe:
|
|
|
ez diolako barkatu umilatu izana. Urzagarekin oheratu ondoren honek elkarrekin bizitzen jar zitezkeela iradoki dionean gupidarik gabe baztertu du
|
emakumea
Ezenarrok. Mendekuz, Urzagak artikulu bat kaleratzen du Libertad> filmaren aurkezpen ospakizunen erdian non salatzen baita garai batean Ezenarro ETAp.m. ko komando baten diruzaina izan zela.
|
|
|
arazoa, berez, misteriotsua da eta paradoxikoa, harritzekoa izateaz gainera. Hain zuzen ere, gizon/
|
emakume
denok burmuin antolakuntza eta fonazio aparatu bera baditugu, orduan, zergatik munduko hizkuntzak hain desberdinak dira, itxuraz behinik behin?
|
|
|
birjina eta ama da aldi berean. Ez du horrelako berezitasunik lurreko
|
emakumeak
, aurkakoak diren ezaugarri horietako bakarra bereganatzen baitu: ama da soil soilik.
|
|
|
Maitasun betegina lurreko amorosen arteko maitasun harremanei aurkajarriz aurkezten du eta, hala, osagai berriari egiten dio tartea: lurreko gizon
|
emakumeen
arteko maitasuna. Gisa honetan, biga rren koplak maitasun mundutarraren gaiari irekitzen dio bidea, IV.etik
|
|
|
Maitasun mundutarrean jokabide desberdinak atzematen ditu gizon
|
emakumeen artean
. Gizona da haragizko bekaturako gomita luzatzen duena, gizona da aurrea hartzen duena.
|
|
|
(III, 2)?. Aurrekoari bezala, amplificatio, aren printzipioa aplikatu eta, VIII. koplatik XII.era errepikatuko du hedatuz; izan ere, kopla horietan maitasun mundutarraz gozatzera gonbidatzen duen gizonaren eskaerei ezezkoa emango die
|
emakumeak
, arrazoi sozial eta erlijiosoetan oinarrituz erantzuna.
|
|
|
izenburua daramanean, bere maita suna deklaratzera ausartu ere egiten ez den maitaleak pairatzen dituen minak;. Amorosen partitzia, n, berriz, maitearengandik banatzeak dakarren sufrimendua, berriro elkartu arte dirauen sufrimendua;. Amoros jelosia, n beste egoera bat, maitea leial ez izateak eragindako doloreak... Egoera des berdin hauek eragindako penak adierazi dituen, ni, ak, maitasun mundutarraz gozatzea bilatuko du hurrengo kopletan,. Potaren galdatzia, n,. Amorez errekeritzia, n,. Amorosen disputa, n... zehar, baina, arrazoi sozialetan eta erlijiosoetan oinarrituz,
|
emakumeak
ez du onartuko gomita. Bortxaketaraino heltzen da, ni?
|
|
|
Gizakumea ez ezik,
|
emakumea
ere erakartzen du maitasun mundutarrak. Emakumeak, ostera, erakarmen horri aurre egiteko beste indar du:
|
|
|
Gizakumea ez ezik, emakumea ere erakartzen du maitasun mundutarrak.
|
Emakumeak
, ostera, erakarmen horri aurre egiteko beste indar du: norberaren eta etxekoen izen ona gordetzean eta Jainkoaren gogoko ez izatean aurkitzen du tentazioari uko egiteko kemena.
|
|
|
–gizakumearena eta
|
emakumearena
–aurrez aurre jartzeko bide du Etxeparek.
|
|
|
Maitasun mundutarraz gozatzearen gainean bi ikuspuntu aurkajartzen dira, gizakumearena eta
|
emakumearena
. Ez dira bi subjektu partikularrek
|
|
|
azaldutako ikuspuntuak, generotik azaldutako iritziak baino: gizona klasearen ikuspuntua,
|
emakumea
klasearen ikuspuntuaren aurrean.
|
|
|
Oihenart, berriz, Grazianak, Margaritak, Argiak, Xuriak... Etxeparerengan klasea?
|
emakumea
–zena, subjektu partikular bezala atzemana zuten poesian eta, euskal poesian bertan, geroago, hala atzemango du Oihenartek berak.
|
|
|
(V, 1) batek ebatsi dio bihotza gizonezko honi. Ezaugarri horiek ditu maitemindua sena galtzera eraman du (t) en
|
emakumeak
: –hanbat da eder eta jentil?
|
|
|
Abantailak besterik ez dizkio eskuratzen lehen pertsona pluralaz baliatzeak; izan ere, batetik, hartzailearengana hurbiltzeko baliabide du; bestetik, ez du inolako eragozpenik lehen pertsona singularra plural horretara biltzeko, giza-ki legez hitz egiten ari baita eta ez subjektu partikular gisa. Etxeparek ez dara ma bere kopletara bere esperientzia erlijiosoa edo
|
emakumeari buruzko
ikuskera berezia, baizik eta kristau doktrinak irakatsi diona edo emakumearen alde emanda zeuden argumentuak. Ez dago modu berezian bizi izandako esperientzien adierazpenik; adierazpen pertsonalik, berezitasunik, indibidua lismorik12 Ez dago, ni, a abiapuntu duen koplarik,, ni, ak beti klaseren bat
|
|
|
Abantailak besterik ez dizkio eskuratzen lehen pertsona pluralaz baliatzeak; izan ere, batetik, hartzailearengana hurbiltzeko baliabide du; bestetik, ez du inolako eragozpenik lehen pertsona singularra plural horretara biltzeko, giza-ki legez hitz egiten ari baita eta ez subjektu partikular gisa. Etxeparek ez dara ma bere kopletara bere esperientzia erlijiosoa edo emakumeari buruzko ikuskera berezia, baizik eta kristau doktrinak irakatsi diona edo
|
emakumearen alde
emanda zeuden argumentuak. Ez dago modu berezian bizi izandako esperientzien adierazpenik; adierazpen pertsonalik, berezitasunik, indibidua lismorik12 Ez dago, ni, a abiapuntu duen koplarik,, ni, ak beti klaseren bat
|
|
|
ordezkatzen duelako: kristauak,
|
emakumeak
defendatzen dituztenak, giza-kumea, emakumea... Erdi Aroko arte klerikala du oinarri eta ez Errenazimen duko humanista.
|
|
|
ordezkatzen duelako: kristauak, emakumeak defendatzen dituztenak, giza-kumea,
|
emakumea
... Erdi Aroko arte klerikala du oinarri eta ez Errenazimen duko humanista.
|
|
|
Horietatik erailea nor zen galdetuz gero, ingeles izenburuak behintzat ez liguke argi handirik eman go, dressed> partizipioak, euskaraz jantzi> bezala, ez baitu generorik seinalatzen. Erdarara egindako itzulpenak, ordea, Vestida> para> matar> dio, eta misterio eta polizi giroko kontakizun batean espero litekeenaren kontra, hasi baino lehen ere hiltzailea
|
emakumea
dela salatzen digu26.
|
|
|
Psikologikoki, badagoniretzatJuanMariLekuonarenbaitan zenbaitmisterio.Harennortasuneanzerosagarrisakonetaezkutukozeudenohartzeko, berepoesiairakurribeharda, etairuditzen zaitezdelaorrihauetakonireeginkizunairakurketahorretatikatera litezkeenondorioen azterketaegitea, ziurrenik bestebatzueklan hori hobekiegingodutelako.Itxurazzirudienbezainorekatuaeta, nolabaitesatearren, desatxikiaizanik, harrigarriagertatzenda, adibidez, Oihu ilunak espiraleanliburuan emakumeezesatenduenguztia. Hordaude, bizilekuenzehaztehaindramatikoezgain(
|
emakumeak
baitirainguruareneta gorputzarenbaldintzapenenpeanbizilekuhorietankokatzendirenak), emakumeengorpuztasunaridedikaturiko poemaausart, lotsagabeetadelikatuak; eraberean fisizitatezblai agertzenzaizkigunak, bainapsikezauritubateninterpretatzailemisteriotsuakere.Poemamultzo horietan (Esku, Ile adats, Haragizko estatua, Begitarte) greziartragedietatik jasotakoandereenezaugarriakleudekeelalirudike, abs...
|
|
|
Azkuek hurbilagotik aztertu zuen Therese Neumann() izeneko Konnersreuth eko (Alemania)
|
emakume
estigmatizatuaren kasua. Andere horrek, 1918an, istripu bat izan eta ezinduta geratu ostean, lau urtera sendakuntza miragarria izan zuen.
|
|
|
no tengo más que dos: una en el cielo, Teresa de Jesús; otra en la tierra, la de Arrancudiaga, tú, [Santa Azkue] sobrinuca carísima»435 Santa Teresa de Jesus-ekiko zaletasuna Salamancako seminarista garaian bereganatu zuen ziurrenik, edo behintzat bertan indartu, han Avilako
|
emakume
honekiko debozioa bultzatzen baitzieten apaizgaiei. Hainbat urte geroago, 1932an Santa Teresa de Jesus-en omenezko musika konposatu zuen:
|
|
|
Eta au esanda? gizon koko bat eta lau
|
emakume
gangar baino geiago, oilartuta geldituko daiz; batera ta beztera?
|
|
|
Arana Martijaren ustez sigla horien atzean Aurora Maria Azkue, Resurreccionen arreba, ezkutatzen da. Senidetasun horrek azalduko luke izena isilpean gordetzea (entxufe salaketarik ez sortzeko), eta hipotesi horren alde dago halaber testuliburuko lexikoa eta euskara mota Resurreccionek zerabilen mota berekoa izatea236 Beraz euskarazko lehen testuliburuetako bat Azkueren ekimenez idatzi eta argitaratu zen, eta seguru asko
|
emakume
batek idatzita237.
|
|
|
emeki ta gizonez. Emeki, biguñ, astiro; baina ez
|
emakume
bezela, gizonai dagokitenez baizik. Gure lanetan beaztopa, eragozpen ta buruauste, zirikada ta nayezak maiz izango ditugu enura gabe.
|
|
2009
|
|
|
1891eko urriaren 13an Euskal Herriko buruzagi xuriekbilkura bateginzuten Hazparnen, Chesnelong() Biarnoko politikari, buruzagi erregetiaretahizlariospetsuaekarrita, asmojakinarekin: erlijiokatolikoa ukitzen zutenlegeenaurka etaerlijiokatolikoarenaldebatu, etabozetan etsaieiihardoki34 Ehunka jendebildu ziren,
|
emakume
ugarieta batez ereapaiz ugari35 Chesnelongek. La France Chrétienne, goiburuaren
|
|
|
Argiikusinuensikologiasakonazebilelahan (Gritosysusurrosfilmeko
|
emakumeen
tipologiez, gorpuzkera etajantziezarida); azpiragokozerbait zegoelazinemako bizilekuan, protagonistenanatomian, eskuetan, ilean, gor puzkeran, aurpegianetaabarretan20.
|
|
|
75 LEKUONA, J.Mª.,. Neurepoetikari buruz?, op., 35.or.:. Aukeraturakogai bakoitza hiruemanalditan gauzatzen da: 1) Filmearen haritik, laupertsonaienxehetasunak testupoematiko bihurtuz; 2)
|
Emakumea
abstraktukihartua, eramodernoanagertu, arketi posinbolo xeheagotan aurkeztuz, surrealismora, behinxaloki, besteetan bortizki, makur tuz; eta3) Berriro ereemakumea abstraktukihartuz, bainaeraestiluzatuan agertuz, herri
|
|
|
Bereziki azpimarratzenduBowra k ezenkantatzendiren soinu horiek emozio batadieraztekoerabiltzen direla, etaoroharosomonotonoakdirela, entzutenduenarenganhalakoeraginhipnotikobatsorrarazteko edo; hipno siak, zentzu zabalean, entzuleabaretzen duetaharenzentzuakzabaltzen ditu, eskaintzenzaionabarneradezanetahorrekentzuleaganeraginbatizandezan, adierazten zaionemozioabarneradezan; esatebaterako
|
,
emakumeek etanes katxekkantatzendutehonako hau:
|
|
|
|
Emakumeak
euskaltzain............................................................................................
|
|
|
Orain berrikuntza eta hobekuntza aldia bizitzen ari da: jende gaztea sartu da,
|
emakumeak
ere bai, egitasmoen kudeaketa hobetzeko, informazioeta komunikazio teknologiei etekin handiagoa ateratzeko, herri erakundeekin eta euskalgintzako agenteekin harreman estuagoak izateko ahaleginean dihardu.
|
|
|
|
Emakumeak
euskaltzain
|
|
|
Euskaltzaindiko ekitaldietan 1923an Donezteben ospatu ziren Euskalegunetan agertzen da lehenengo
|
emakumea
: –...
|
|
|
Iruñeko Instituto euskal ikasguko ikasle dan Julia Fernández Zabaleta andere azkarraren itzalditxoa...?, ekitaldi horretan ere parte hartu zuen?... Katalina Elizegi euskal idazle jatorra dan anderearen itzalditxoa...?. Beraz, Euskaltzaindiko ekitaldi berean bi
|
emakumeren
hitzaldiak izan ziren 1923an.
|
|
|
Gerra ostean ere bada
|
emakumeen
presentzia bileretan: 1956ko uztailaren 27ko bilkuran Concha Goiri eta Angeles Egidazu Bilboko laguntzaileen izenean, euskararen aldeko ekintzak Euskaltzaindiaren zuzendaritzapean izan daitezela eskatzen
|
|
|
Ondoren, Concha Goiri Euskaltzaindiko mezenas gisa sarri agertzen da. Urte horretan berean Arantzazun ospatutako Euskaltzaleen Biltzarrean 112 partaidetik 13
|
emakumeak
dira.
|
|
|
1992an euskaltzain oso izendatua izan zenean, Miren Azkarate izan zen Euskaltzaindiaren baitan kategoria hori zuen
|
emakume
lehena. Ondotik datoz Ana Toledo 13 urte beranduago (2005), Aurelia Arkotxa (2007), Sagrario Aleman (2007), Lourdes Oñederra (2007).
|
|
|
70eko hamarkadaren azken urtean
|
emakume
bakarra aukeratzen da: Karmele Rotaetxe (1979).
|
|
|
Miren Azkarate da euskaltzain oso izendaturiko lehen
|
emakumea
(1992).
|
|
|
Ohorezko euskaltzainen multzoan zortzi
|
emakume
daude, Tene Mujika kenduta aurretiaz urgazle izendaturikoak denak: 1975ean Robustiana Mujika, Julene Azpeitia, Madeleine Jauregiberri; 23 urte beranduago dator hurrengo labealdia:
|
|
2010
|
|
|
Testuinguru 1: hartzaileek (kristauek, gizonek,
|
emakumeek
, gazteek, herritarrek...) beren eginkizunen eta betebeharren artean, ez> dituzte betebehar batzuk. Edota ez dute horien kontzientziarik.
|
|
|
Espezifikoa da:
|
emakume
, nagusi, gazte... nahiz eta sarritan horiek ZUEC en bitartez enuntziatzen diren (senar emazteak, eta abar). ZU hau NI kidea da.
|
|
|
irakaskuntza eta hezkuntza da. Jesukristoren nekaldiaren irakurtzea, seme hondatzailearen parabola,
|
emakume
samariarraren jasoera, Kafarnaum herrian gertatutakoa. Pasarte horiek amaierarik gabeko hausnarketa iturri eta iruzkin iturri dira.
|
|
|
Baina ez da gauza segurua: atzerriko etorkinen fenomenoak faktore berria eransten du panorama demografikoan; horrezaz gainera, bertan jaiotako
|
emakumeen
ugalkortasun tasak gora egin dezake berez.
|
|
|
Testuinguru horretan sortu zen Bilbon Euzko Ikastola Batza (EIB), 1932 urtean, Euzko Gaztediaren eta
|
Emakume
Abertzale Batzaren eskutik. EIBk bultzaturiko hezkuntza ereduak bi oinarri nagusi zituen:
|
|
|
|
Emakume
kontzientziatua eta langilea zen, eta gerra aurreko euskal irakaskuntzaren esperientziari segida eman nahi zion Elbira Zipitriak. Gerra aurretik ere izan ziren etxe eskolak Euskal Herrian, baina Zipitriak euskararentzako eta euskal hezkuntzarentzako erabat arrotza zen testuinguruan jarri zuen martxan berea.
|
|
|
Zipitriaren etxe eskolan sartzeko ikasleen eskaera handitu ahala, andereñoak bere harreman sarera jo zuen irakasle berrien bila:
|
Emakume
Abertzale Batzaren ingurukoak ziren guztiak. Horrela, Faustina Karril edota Itziar Arzelus lanean hasi ziren Zipitriarekin.
|
|
|
Horrela, Faustina Karril edota Itziar Arzelus lanean hasi ziren Zipitriarekin.
|
Emakume
abertzale haien sareetan oinarrituta abiatu baitziren Donostiako etxe eskolak: emakumeak ziren ikasleak bilatzen zituztenak, eta irakasle guztiak andereñoak ziren.
|
|
|
Emakume abertzale haien sareetan oinarrituta abiatu baitziren Donostiako etxe eskolak:
|
emakumeak
ziren ikasleak bilatzen zituztenak, eta irakasle guztiak andereñoak ziren.
|
|
|
Bestetik, baserritarrek ez zutelako beharrezkoa ikusten euskara salbatzea, haiek euskara baserrian bertan transmititzen zuten neurrian. Eta hirugarrenik, 60ko hamarkadako urte haietan, baserrietan ez zegoelako soberakin ekonomiko nahikorik ikastoletan inbertitzeko, kaleko gizon eta
|
emakumeek
egin zuten moduan.
|
|
|
Gizon eta
|
emakume
eleanitzak sortzea eta hezitzea zen, beraz, Eleanitz proiektuaren helburua, euskara ardatza edo enborra zela beti. Eta horixe bihurtu zen, hain zuzen, proiektuaren logoa:
|
|
2011
|
|
|
–ilargialdaketa, ilargixuria?, arralleria, umorea?, askaldu, bazkariaedoafariabainolehen egiten denotordua?, askari, atzeman, aurride. Zuberoanaurhide? ...giatu, gorde?, beitharte, aurpegia?. Zaraitzunbetárte?, behorzori. Zuberoanbohor txoietaErronkarinbeurtxori; erdaraz? étourneau/ estornino, deritzantxoria, behorrarenonga rrianibiltzendena?, bilo, ilea?, biziki, bizpalau, bort (h) a, atea?, bortxaz, bultta at, unebat, denboraaldibat?, dailu, sega?, dendari, jostuna?, ebatsi, lapurtu?, eihartu, lehortu?, eiherael (h) e, erro ta?,, hitza?, emazte?
|
emakumea
–, errekeituezko, hornidura, jatekoa?,, argizaria?, eztei
|