|
2003
|
|
|
LurrarenjatorriaLaplace ren hipotesiarenarabera, Jose MigelBarandiaranenApuntesdeGeología generalyla delPaísVascoliburuakjaso bezala.Eraztunenetaazpieraztunenkondentsaziofasea.Hipotesiaren arabera, eguzki sistemakoastroak eratudituensubstantzia, hasierabateannebulosa eskergaitxuratuzzegoen, etaerrotazio mugimendua zeukan.Horrelaizanik, kondentsazio gunebatsortu zen, hauda, nukleoprimitibobat: eguzkia.Nebulosarenbolumenatxikitzeaz batera, errotazio abiadurahandituzjoanzen, etaondoriozindarzentrifugoakeraztunkaparatuerazizituen aldeperiferikoak. Eraztun horiekerekondentsatuegin zirengeroago, nukleoprimitiboareninguruanbiraka doazenmasaglobularrak eratuz.Lurplaneta, eraztun horietarikobatetiksortuko zen.Hurrengourratsbatean, prozesuberberaz baliatuzplanetek sateliteak sortarazikozituzten.Behin nebulosatikbereiztuta, Lur planetaizar fasebatetikigarokozen, zeineanastroargitsubatenmodukoaizango baitzendenboraluzez: elementuguzti guztiak
|
egoera
fluidoanegonziren, hariketaplanetarenazalahoztu zenarteberoairradiatuz.
|
|
2006
|
|
|
Esandako guziaz gainera, Berdabiok kartzelan zegoen
|
egoeran
egonik, etabesteerremediorikgabedefenditzenzuenadefenditzenzuelarik32:, queen loqueselesimputanotienenculpaalguna?, berebertsoetanjainkoagatik ere aipatuko ezzukeenkontua, hainjuxtu,, moldetariyankontu, horixebai tzen. Ahozjasotakokontuguziekere, horixeerrepikatzenbaitute:, sekulan ezzuela aitortuizandudirufaltsuaegitenzuenik?. Nonjesusetikazalduda, orduan,, moldetariyan kontu?
|
|
2007
|
|
|
Gazteon hezkuntza apaizgaitegietan bilakaturik, suposa genezake ikasleei helaraziko zioten pentsamoldea orduko
|
egoera
soziopolitikoarekiko jarreraren isla izango zela. Jakinik Elizaren pentsaera nahiko aldagaitz dela, apaiz irakasle gehienek XIX. mendeko Elizaren ikusmoldeaz heziko zituzten gazteok, berauek X X. mendearen hasieran burutu arren ikasketak.
|
|
|
Gauza jakina da pertsonen jokaera ez dela berdina bakarkako jardueran eta taldekakoan. Lan honetan taldeko harremanak ezagutzen saiatu gara, euren ezaugarriak aztertu eta, garaiko giro sozio-politikoa kontuan harturik, Piarres La, tteren 1920tik 1944ra bitarteko garaiaren
|
egoera
kulturalaren berri izatean.
|
|
|
Baina pausoz pauso joango gara Piarres La, tteren bizitza baldintzatu zuten gertaera eta
|
egoerak
aztertzen. Lehenengo eta behin garaiko gizarte ezaugarrien ikuspegi orokorra aurkeztuko dugu, funtsezkoa baita tesiaren protagonistak buruturiko ekintzak ulertu ahal izateko.
|
|
|
Ezkertiarrak izan ziren kalte handiena jasan zutenak, Garat eskandaluaren eragileetariko bat izan baitzen.
|
Egoerari
aurre egiteko, Frantziako komunistak, sozialistak eta erradikal ezkertiarrak elkartu ziren eta Front> commun> osatu, 1936an Front> laire> bilakatu zena75.
|
|
|
Suposa daiteeken legez, Eskualduna> argitalpen xuria izanda eta Le> Réveil> Basque> errepublikar edo gorria, bien arteko kontra egitea etengabekoa izan zen. Kontrakotasun hori Ipar Euskal Herriko politikaren ezaugarriaren isla baino ez zen, J. Díaz Nocik azpimarratu duen bezala119; pertsonalismoa ere aipatzen du Díaz Nocik garaiko
|
egoera
politikoaren ezaugarri legez, hau da, potere politikoa pertsona batek izatea, hala nola Berdolyk eta Louis Etcheverryk.
|
|
|
Haulon zentro ezkertiarra irabazle suertatu zen Baionako I. barrutian, de Laborde eskuindarraren kontra?, Labat eta Louis Etcheverry xuriek irabazi zuten Maulen, Harriague eta Henri Martial Berdoly gorrien aurka. 1890 hamarkadako
|
egoera
politikoa are desegokiagoa izan zen Le> Réveilentzat; Eskualduna> erakargarriago suertatu zitzaien herritarrei, 1894ko Carnot presidentearen hilketa erabakigarria izanda, Díaz Nociren hitzei berriro jarraituz122 1894ko urte hartan Le> Réveil> sque> desagertu egin zen.
|
|
|
Eskualdunan euskal herrietako gertakarien berri eman zuten Nouvelles du Pays atalean, nekazarien arazoez hitz egin zuten Laborarier izenburupean eta erreklutatu eta gerlarien
|
egoera
aipatu zuten Nouvelles militairesn127 berrietan. Baina, aipatu atalez gain, Eskualdunak politika jorratzen jarraitu zuen, eskuindarren batasuna bilatzen baitzuen128, Errepublikaren pentsamoldeari aurka eginez batera.
|
|
|
Gerra garai hartako Eskualdunak, herritarrak adoretu zituen gehiago produzitzeko eta aurrezteko (Produire et épargner sont les devoirs de larrière169). Beste aldetik, Soldaduen egitekoa goraipatzearekin batera170, hauen
|
egoera
eta premiak azaldu zituzten, hala nola, Jean Elissalde Zerbitzari k; Jean Etcheparek eta Jean Saint Pierrek Eskualduna> soldaduei bidal ziezaien eskatu zuten: Etchean irakurtu eta igorazazue Eskualduna soldadoeri171 Iheslariak gaitzetsi egin zituen172; horrela, Gobernu frantziarrak desertzioa zigortuko zuen legea kaleratzera zihoanean, Eskualduna> lege horren alde agertu zen:
|
|
|
Gerra amaiturik, eta ekonomiaren
|
egoera
latzak eraginda, astekariaren tamaina txikitu behar izan zuten, baita orri bakarrean argitaratu ere. Baina urritasun egoerak aldakuntzen beharra sorrarazi zuen idazle askorengan174 Horrela gerratik itzuli ziren hainbat lankidek, gerlari ohiak?
|
|
|
Gerra amaiturik, eta ekonomiaren egoera latzak eraginda, astekariaren tamaina txikitu behar izan zuten, baita orri bakarrean argitaratu ere. Baina urritasun
|
egoerak
aldakuntzen beharra sorrarazi zuen idazle askorengan174 Horrela gerratik itzuli ziren hainbat lankidek, gerlari ohiak. Eskualduna> eta Adémarengandik urrundu nahi izan zuten175, gerrak erakarritako zailtasunez gain, gerlari ohi horiek ez zutelako Adema gogoko176 Piarres Xarrittonek azaldu duenez, alde batetik, belaunaldi diferentekoak ziren, ikasle irakasleen arteko haustura nabarituz; baina bereziki, gerran egon izanak sortu zuen sentimedu berezia izan zen gerran egondako lankideak besteengandik urrundu zituena177 Aurrerago ikusiko dugunez, Gure> Herria> aldizkari kulturala banaketa horren ondorioz sortu zen.
|
|
|
|
Egoera
hartan, Eskualzaleen Biltzarrak mito bihurtu zuen iragana, atzera eginez antzinako pentsabide eta bizibidera eta fedea eta ohituren iraupena helburu nagusi bihurtuz. Denbora hartan, euskaldun fededun leloa sendotu egin zen, Eskualzaleen Biltzarraren bultzadari esker.
|
|
|
Gure Herria elkartearen bileretara itzuliz, bil dezagun aztertu ditugun bost elkarteen partaidetza, ikusteko Gure Herria elkartearen
|
egoera
besteekin konparatuz:
|
|
|
Hain zuzen ere, guztiek ideia euskaltzaleak bazituzten ere, mugimendua desegin zen partaideen pentsamolde politiko desberdinek eraginda. Jacques Mestelanek horrelaxe azaldu du Espainiako gerran protagonista izan zenaren garaiko
|
egoera
politikoa:
|
|
|
Nekazarien
|
egoera
kaskarrari aurre egiteko, euskaltzaleek laborariak adoretu zituzten sindikatzeko, baita korporazioak, mutualitate, kooperatiba eta kredito kutxak antolatzeko ere, nekazaritzaren arazoei aurre egiteko lagungarri zirelakoan: istripuak zirela, hildako abereak, lehorteak, etab677.
|
|
|
Beste aldetik, Aintzinaren harpidedunen artean iritzi politiko desberdinak zeuden, Francoren alde batzuk, kontra besteak; Dorioten zaleak batzuk, de la Rocquen aldekoak besteak718
|
Egoera
horren ondorioz, eta talde euskaltzalea desagertzearekin batera, Aintzinaren lantaldea desegin zen719.
|
|
|
|
Egoera
luzatzen zenez, Piarres La, ttek proposatu zien aldizkaria kaleratzea, baina, Gure> Herria> deitu barik, Aintzina> izendatuz. Azken baten, La, tte bera zen Aintzinaren jabea eta posible izango zen argitara ematea Batzordearen kideak elkartu barik726 Horrela, Gure> Herria> aldizkari kulturalaren berrargitalpena izango zena, Aintzina> eukalzaleen argitalpenaren birsorkuntza bilakatu zen.
|
|
|
eta Clément Mathieu. Apaizgaitegi Txikiaren zuzendaria?. Bellevue kalonjeak, Donibane Lohizuneko parrokiaz arduratzen zenak, ostera, ez zuen begi onez ikusten euskalzaleek parrokiaren lokaletan egiten zituzten biltzarrak, herritarren
|
egoera
ekonomiko eta soziala hobetzeko helburua baitzuten844 Azkenez, Maurice Souberbielle Uztaritzeko alkateak ere, Eskualzaleen Biltzarraren aholkularia izan arren, mes, dantzaz ikusten zituen euskaltzaleen asmoak.
|
|
|
Bigarren Aintzina> berrargitaratzeko 1930 hamarkadako Aintzinaren pentsamoldeaz jabetu ziren. Eta lehenengo garaikoak bezala, bigarrenekoak orduko
|
egoera
politikoek baldintzatuta zeuden. Izan ere, bigarren Aintzina> garatu zuten Bigarren Mungu Gerraren garaian, Frantzia alemanek okuputarik zegoela eta Euskal Herria Pétain mariskal nazizalearen gidaritzapean zegoelarik.
|
|
|
Izan ere, bigarren Aintzina> garatu zuten Bigarren Mungu Gerraren garaian, Frantzia alemanek okuputarik zegoela eta Euskal Herria Pétain mariskal nazizalearen gidaritzapean zegoelarik.
|
Egoera
hartan, 1940 hamarkadako Aintzinak oso ekintza abertzale gutxi egin ahal izan zituen Euskal Herriaren alde, erregionalismora ahal izan zuten moduan lerratuz850.
|
|
|
Horrela, 1930 zein 1940 hamarkadetako garaiko
|
egoerak
beharturik, hau da, orduko mandatarien pentsamoldeetara moldatu behar izanik, ezinezkoa izan zen euskal nazioa garatzearen aldeko aurrepausorik burutzea. Euskaltzaleek, beraz, euskaltasunaren aldeko aldarrikapen kontserbadore eta geldoa baino ezin zuten garatu, kultura eta folklore mailako ekintzak burutzera eta euren pentsamolde abertzaleak Aintzina> aldizkarian erdi erakustera mugatuz.
|
|
2008
|
|
|
@@185916, 2634,0066, 13: Hoteletik deitu digutenean berehala joan> naiz hara eta gela
|
egoera
penagarrian ikusi dut...
|
|
|
Horietako batzuk inkoatibo dei tzen ditugu. Aditz inkoatiboak dira
|
egoera
aldaketa bat adierazten dutenak edo ekintza ren hasiera adierazten dutenak: ontzia> diogunean edo aitona> diogunean, argi ikusten da hor egoera aldaketa bat suertatu dela:
|
|
|
Aditz inkoatiboak dira egoera aldaketa bat adierazten dutenak edo ekintza ren hasiera adierazten dutenak: ontzia> diogunean edo aitona> diogunean, argi ikusten da hor
|
egoera
aldaketa bat suertatu dela: hutsik zegoen ontzia lehenik, eta orain betea dago; aitona bizirik zegoen, baina orain ez da bizi.
|
|
|
Kanpo konparaketaren alorrean emaitzak eskasak izan badira, eta zenbait kasutan lehengo
|
egoeraren aldean
atzerapauso nabaria ekarri badute?, ezin da gauza berdina esan barne konparaketaren bitartez aitzin euskararen zenbait puntuz lortu dugun ezagueraz.
|
|
|
Geroago kokatu da, beraz, hasperena hitzaren lehenengo silaba bitariko bakar batera muga tzen duen desaspirazio legea. Honen guztiaren ondorio gisa ikus daiteke euskal hitz askok hasieran duten aspirazioak sustrai luzeak dituela, aitzin euskal erroari zor zaiz kionak, eta bestetik, akitanieraren
|
egoera
bilakaera luze horren barruan koka daiteke ela.
|
|
|
...skararen menpe dagoela erabat, honek ematen baititu soil soilik antzinako lekuko bakanak azaltzeko eredua eta bidea; antzinako formek, fosilak izango balira bezala, berez ez dute zentzurik, ez bazaie historia luzeago baten barruan bere tokia bilatzen; gerta daiteke antzinakoa euskalkien gainean berreraikitako forma baten berdina izatea, baina gerta daiteke baita ere bakoitzak garai ezberdin bateko
|
egoera
erakustea: hitz elkartuetan lehenen go zatiak jasatzen dituen aldaketei dagokienez euskarak akitanierak baino egoera berriagoa erakusten du, giza-, > adibidieetan ikusi daitekeenez akitanieraz ko CISON, SEMBE eta SENI ren aldean; bestalde akitanierazko ANDERE hiru silabadun hitzak aitzin euskararen erro monosilabikoaren egoera garatu du.
|
|
|
toriaurrea argitzeko oso garrantzitsua izanik ere, geroko euskararen menpe dagoela erabat, honek ematen baititu soil soilik antzinako lekuko bakanak azaltzeko eredua eta bidea; antzinako formek, fosilak izango balira bezala, berez ez dute zentzurik, ez bazaie historia luzeago baten barruan bere tokia bilatzen; gerta daiteke antzinakoa euskalkien gainean berreraikitako forma baten berdina izatea, baina gerta daiteke baita ere bakoitzak garai ezberdin bateko egoera erakustea: hitz elkartuetan lehenen go zatiak jasatzen dituen aldaketei dagokienez euskarak akitanierak baino
|
egoera
berriagoa erakusten du, giza-, > adibidieetan ikusi daitekeenez akitanieraz ko CISON, SEMBE eta SENI ren aldean; bestalde akitanierazko ANDERE hiru silabadun hitzak aitzin euskararen erro monosilabikoaren egoera garatu du. Beraz azalpenak orokorra luke izan, eta ahal den neurrian bi muturretako datuak bide batez azaldu:
|
|
|
toriaurrea argitzeko oso garrantzitsua izanik ere, geroko euskararen menpe dagoela erabat, honek ematen baititu soil soilik antzinako lekuko bakanak azaltzeko eredua eta bidea; antzinako formek, fosilak izango balira bezala, berez ez dute zentzurik, ez bazaie historia luzeago baten barruan bere tokia bilatzen; gerta daiteke antzinakoa euskalkien gainean berreraikitako forma baten berdina izatea, baina gerta daiteke baita ere bakoitzak garai ezberdin bateko egoera erakustea: hitz elkartuetan lehenen go zatiak jasatzen dituen aldaketei dagokienez euskarak akitanierak baino egoera berriagoa erakusten du, giza-, > adibidieetan ikusi daitekeenez akitanieraz ko CISON, SEMBE eta SENI ren aldean; bestalde akitanierazko ANDERE hiru silabadun hitzak aitzin euskararen erro monosilabikoaren
|
egoera
garatu du. Beraz azalpenak orokorra luke izan, eta ahal den neurrian bi muturretako datuak bide batez azaldu:
|
|
|
Kontu hauetan arkeologiak laguntza apur bat eman dezake, nahiz eta hizkuntz
|
egoeraz
ezin zuzenean ezertxo ere esan, identifikatzen dituen kultura estrato edo geruzen hurrenkeran jarraipena edo etenak ikusteko gai bada. Gure gairako oso garrantzitsua den Burdin Aroa duela urte guti hasi dira seriozki aztertzen eta uste dut denbora guti barru sintesi moduko bat eskaintzeko moduan egongo direla.
|
|
|
c) > >
|
Egoera
/ subjektu> biak.
|
|
|
Areago, ikus bedi (22a b) koak eta agian (22c) koa ere erabat egokiak izango liratekeela idatzizko hedabide bateko izenburu gisa edo trafiko seinale baten osagai gisa.
|
Egoerarik
ohikoena ordea, (21) ekoa da elkarte hauetan.
|
|
|
Egia esateko, hipotesi anitz da aspaldiko tribuen banaketa eta hedapen guneei buruz, eta gutxi da Penintsulako aintzin
|
egoera
lingustikoaz dakiguna. Araban, zehazki, hiru tribuak biltzen ziren Trifinium> (Treviño) delakoan, eta lurralde hori ego era kultural berezi baten kokagune zen.
|
|
|
Bureba> buru> etimolo gia atxiki dionik ez da faltatu. Bertatik igarotzen zen aintzinako Santiago bidetako bat, eta horrek jende arrotzen eragina ukan zuen, dudarik gabe, eskualdean aurretiko
|
egoera
linguistikoan bere eragina izanen zuela. Ondorengo toki izen anitz Merino Urrutia ren zerrendakoa da, Brivieskako Jabetzako Erregistrotan gaur egun lekuko murritz geratzen da.
|
|
|
Hainbeste aipatu den Doctrina> delakoaz, jakin behar litzateke lau haranetako biztanle gehien zuen herria Laudio zela Orozkoko bikariaren barruan, Orozko bost parrokiekin, Laudioko harana, Okondo birekin eta Gordexola laurekin. Beraz,
|
egoera
politiko desberdinetako Orozko XVIII. mendean Bizkaira pasatua, Gordexola, Enkarterrikoa eta Okondo, Aiara foruarekin eta Laudio Bizkaiko foruarekin, baina Araban. Laurok osatzen zuten eliz eskualde bat, mapa baten begiratuta eskualde natural bat.
|
|
|
Zientzia jakintzan aurrera egiteko eta jadanik finkaturiko jakintza hedatzeko erabiltzen diren aldaeren barruan komunikazio
|
egoeraren
arabera hainbat berbaldi mota aurkituko baditugu ere, erabilera horretan ereduzko zenbait ezaugarri finka daitezkeela aldarrikatuko dugu lan honetan. Gure argudio ildoa da ereduzko berbaldi zientifiko eraginkorrak eraikitzeko prozesatzen errazak diren segidak aukeratzen ditugula eta aukera hori zuzenean lotuta dagoela gramatika baliabide jakin batzuen hautapenarekin.
|
|
|
Honen bidez esan nahi duguna da burmuinean dituen Gramatika Unibertsalaren arauak eta bere hizkuntza bereizten dituzten parametro aukerak baliatzen dituela. Enuntziatu hori ekoitzi ahal izateko bere senaren barruan dituen kodeetako bat erabili du nahitaez hiztunak2 Printzipioz, aldaera geografiko bakarra erabiliz, edozein komunikazio
|
egoeratan
ari daiteke hiztuna, hizkuntza osoaren sortze ahalmen guztia ezar baitakioke kode horietako bakoitzari. Edonola, ezinbestekoa izango du komunikazio egoera desberdinetara egokitzea eta komunikazio egoera horietan solaskideen arteko konplizitatea funtsezkoa izango delarik, kode jakin bat erabiltzera behartuta egon daiteke askotan hiztuna.
|
|
|
Enuntziatu hori ekoitzi ahal izateko bere senaren barruan dituen kodeetako bat erabili du nahitaez hiztunak2 Printzipioz, aldaera geografiko bakarra erabiliz, edozein komunikazio egoeratan ari daiteke hiztuna, hizkuntza osoaren sortze ahalmen guztia ezar baitakioke kode horietako bakoitzari. Edonola, ezinbestekoa izango du komunikazio
|
egoera
desberdinetara egokitzea eta komunikazio egoera horietan solaskideen arteko konplizitatea funtsezkoa izango delarik, kode jakin bat erabiltzera behartuta egon daiteke askotan hiztuna. Bestetik, hizkuntzaren erabilera esparru desberdinetan, hizkuntzak dituen baliabide guztien artean aukera jakin batzuk egin ditu erabilera esparru horren ezaugarriei eta ohiturei egokitzeko:
|
|
|
Enuntziatu hori ekoitzi ahal izateko bere senaren barruan dituen kodeetako bat erabili du nahitaez hiztunak2 Printzipioz, aldaera geografiko bakarra erabiliz, edozein komunikazio egoeratan ari daiteke hiztuna, hizkuntza osoaren sortze ahalmen guztia ezar baitakioke kode horietako bakoitzari. Edonola, ezinbestekoa izango du komunikazio egoera desberdinetara egokitzea eta komunikazio
|
egoera
horietan solaskideen arteko konplizitatea funtsezkoa izango delarik, kode jakin bat erabiltzera behartuta egon daiteke askotan hiztuna. Bestetik, hizkuntzaren erabilera esparru desberdinetan, hizkuntzak dituen baliabide guztien artean aukera jakin batzuk egin ditu erabilera esparru horren ezaugarriei eta ohiturei egokitzeko:
|
|
|
Esate baterako, herri, eskualde eta nazio esparruen hedabideek hurrenez hurren herriko hizkera, eskualdeko euskalkia eta Euskara Batua erabili luketela aldarrikatu du Zuazok (2000). Edonola, aldaera geografikoaren hautapena komunikazioaren xedeekin ere lot daiteke eta ikuspegi honetatik, kode bat baino gehiago menderatzen duen hiztunak aukera gehiago ditu komunikazio
|
egoeretara
moldatzeko3 Adibide bat ematearren, bi kode edo gehiago dituen hiztunak eremu nazionaleko hedabidea den telebistan edo irratian batean dagoelarik, aukeran izango du bere euskalkiaz hitz eginez, bere izaera eta jatorriaren berri emateko, edota bere hizkera bereko jendearekiko hurbiltasuna adierazteko, edota beste hizkera batzuk dituzten hiztunekiko distantzia agerian uzteko eta beraz, berbaldian n...
|
|
|
Aldaera geografikoen berri emateko orduan, hedapen geografikoari eta hizkuntza osoaren baliabideen artean aldaera horrek egiten duen hautapenari begiratzen diogu, baina aldaera funtzionalen ezaugarriak finkatu nahi ditugunean, ezinbestekoa dugu erabilera esparruak eta komunikazio
|
egoerak
kontuan hartzea: solaskideen ezaugarriak eta inplikazioa, euskarria (mintzatua, idatzia, elektronikoa?), komunikazioaren xedea (informatzea, eragitea?) e.a.
|
|
|
Erabilera esparru bakarrean, hainbat komunikazio
|
egoera
egon daitezke edo nahi bada, testuen ekoizpen baldintzak askotarikoak izan daitezke4 Hortaz, testu eta
|
|
|
3 Aldaera geografikoen artean aldaera estandarra da egiatan komunikazio
|
egoera
guztietan balia daitekeena: kode estandarra baino ez duen hiztunak kode hori erabiliko du familiartean eta lagunartean, lanean eta Administrazioarekiko harremanetan.
|
|
|
4 Ikus adibidez Petöfi k (1976) gai berezituen inguruko komunikazioaren barruan bereizten dituen
|
egoera
motak:
|
|
|
Hiztun hori irakaslea bada eta lehen hezkuntzan bere herrian eskolak ematen baditu, bere euskalkia erabili ahal izango du bertan ere, baina, unibertsitatean eskolak ematen baditu, ikasleen artean toki askotatik etorritakoak izango ditu eta kode estandarra erabili du5 Kode estandarra baino ez duen hiztunak, jakina, hori baino ez du erabiltzerik izango erabilera esparru guztietan. Edonola, horrek ez du esan nahi komunikazio esparruetara eta
|
egoeretara
moldatu ez duenik. Hizkuntz mailei dagokienez ere, ereduzko erabilerak egiten ditugu:
|
|
|
Hortaz, kode estandarra erabiltzea izango da ohikoena. Bestetik, eztabaida zientifikoak eta zientzia jakintzaren hedapena
|
egoera
formaletan egin ohi dira (artikuluak, testu-liburuak, entziklopediak, hitzaldiak, biltzarrak, eskola magistralak?); hori dela eta, hizkuntza zaindua erabili ohi da. Jakina, horrek ez du esan nahi, bestelako erabilerarik ezin egon daitekeenik.
|
|
|
5 Zuazoren (2000) proposamenean oinarritu gara adibide hau emateko; benetako
|
egoera
horretatik urrun samar egon daitekeela dirudi ordea.
|
|
|
7 Jakina, beste komunikazio
|
egoera
batzuetan beste xede batzuk izan ditzake hiztunak, eta beste modu batera lortuko du bere berbaldiaren eraginkortasuna.
|
|
|
Auer-en esanetan (1998, 5) gaur egun dialektologian arazo garrantzitsuena aldaera dialektal erregionalen
|
egoera
estandarreranzko konbergentzia urrats gisa interpreta daitekeen jakitea da. Badirudi ez dela nahitaezkoa eta ikerketa enpirikoak adierazten dutela aldaera erregionalen bilakaera eta hedatzeak aldaera estandarretik dibergentzia inplika dezakeela.
|
|
|
(regional standars) terminoak asmatu dira (Auer 1998, 2). Honelako prozesuetan gerta liteke hasierako
|
egoera
diglosikoa (aldaera estandarra dialekto askoren gainetik dagoela adierazten da) desegin eta Bellmann ek deitzen duen diaglosikoan bihurtzea2.
|
|
|
Gauzak horrela, bateratze joerak orekatzeko lanik egiten ez bada, jardunean den hizkuntza ideologia edo ideologia estandarra Tore Kristiansen en hitzetan(, standar ideology?) ez bada errotik aldatzen, bi belaunalditan galduta egongo dira dialekto tradizionalak. Europan (Dinamarkan, Alemanian...) eman den
|
egoera
berean izango gara.
|
|
|
egin duela,
|
egoera
hobe bateranzko urratsak eginik. Historiaren ikuspenetik falta zaiz kigun puntuak hauexek dira:
|
|
|
Bestalde, euskal erromantze toponimoak agertzen dira, Masu Nittak (presta tzen) aztertu duen bezala, hizketako
|
egoeran
bi hizkuntzen arteko hitzak batera era bili izan direnez. Esate baterako Juncáriz (Vizcaya) (Barrancos de Juncáriz, > Campos de Juncáriz, > Fuente de Juncáriz, > Pozos de Juncáriz), probable combinación de sinó nimos interlingüísticos como rom. juncar>+ > de>+ > vasc.> i, > ihi>, junco?
|
|
|
Hiru horiexek dira Euskara Batua zeharo eta erabat errotzeko bete behar diren baldintzak, eta ikus dezagun astiroago zein den gaur egungo
|
egoera
.
|
|
|
Hasteko, hiztun bakoitzak badu hitz egiteko bere era berezia; badu bere idiolektoa. Hiztun bakoitzaren era berezi hori ere aldatu egiten da, gainera,
|
egoeraren arabera
. Norekin gauden, non gauden, zertaz dihardugun, badu horrek guztiorrek une
|
|
|
Bonapartek (in Urkijo 1910: 257), Bergarako
|
egoeraz
ziharduela, Bruno Etxenikeri idatzi ziona daukat, esate baterako, gogoan: –Quand je dis biscayen et non pas guipuscoan de Vergara, je sais fort bien que cette manière de parler déplait à Messieurs les Vergarais qui se piquent d? être de purs guipuscoans.
|
|
|
Laburbilduaz, gauza bat dakar
|
egoera
honek agerira: euskararen osasuna ez dela nahi genukeen bezain ona.
|
|
|
nean, edo Zuberoko gazteak euren unibertsitate ikasketak Hego Euskal Herrian, euskarazko lerroetan egitera joaten direnean, edo zuberotarren batek nobela edo ikerlanen bat egin nahi izaten duenean sortzen dira. Eta, hain zuzen, horrelako
|
egoeretarako
asmatu zen Euskara Batua; ez Zuberoa barruko eguneroko jardunean erabiltzeko.
|
|
|
Ostera,
|
egoera
–normalean, dauden hizkuntzetan, hiztun natiboek osatu ohi dute hizkuntzaren gunea.
|
|
|
Eta gauzak nola diren: euskarak sekula guztian bizi izan duen
|
egoerarik
okerrenetakoan sortu zen Euskara Batua, Hego Euskal Herria diktadura militarraren azpian zela, eta, beharbada, euskara bera ere sekula baino ahulago zela. Gogora dezagun Pedro Irizarrek, 1973an. Euskara Batua sortu berritan, beraz?, argitaratutako emaitza:
|
|
|
|
Egoera
zail horretan Euskara Batua nola sendotu ahal izan zen ulertzeko, gutxienik ere lau arrazoi izan behar ditugu kontuan: a) hizkuntzalari handi bat, Koldo Mitxelena, izan zela gidaria; b) Mitxelenaren inguruan, euskaltzain talde langile eta esanekoa elkartu zela; c) talde horrek gertatutako egitasmoa bultzatzeko prest, irakasle, idazle, kazetari eta euskaltzale multzo hazia osatu zela; d), eta hauxe denetan esanguratsuena?
|
|
|
Beharra, beraz, argia da. Gaur, eta gure hizkuntzaren
|
egoeran
, ez dira lexikografoak bakarrik kontuan hartu behar, hiztegi batuak oinarrizko 40.000 formak laster izango baititu, baina eguneroko bizitzarako hori baino gehiago dugu: hiztegi berezituak, terminologia, alegia, egunero sortzen eta osatzen ari da, gramatikako erabilera berriak ere ageri dira, ahozkoa eskura izatea komeni da.
|
|
|
Oraintsu arte zuzentasuna izan da euskal hiztunen eta euskararen sustatzaile begiratzaileen kezka eta ardura nagusia, baina azkenaldian egokitasuna bihurtu da kezka eta ardura guztien sorburu. Ezin da bestela izan, gramatikaren arauak betetzea ez baita berme nahikoa komunikazio
|
egoeraren
eskakizunei ondo erantzuten zaiela ziurtatzeko.
|
|
|
Solaskideen arteko harremanaren araberako aldaerak.
|
Egoeran
egoeran, era batekoa edo bestekoa izaten da solaskideen arteko harremana, are solaskide berberak izanda ere. Estiloak ere, horrenbestez, era batekoak edo bestekoak izaten dira.
|
|
|
Solaskideen arteko harremanaren araberako aldaerak. Egoeran
|
egoeran
, era batekoa edo bestekoa izaten da solaskideen arteko harremana, are solaskide berberak izanda ere. Estiloak ere, horrenbestez, era batekoak edo bestekoak izaten dira.
|
|
|
Saio mota bakoitzean komunikazio
|
egoera
zelakoa den jakinda, errazagoa da zein aldaera erabil daitezkeen esatea.
|
|
|
Asko aldatu da
|
egoera
soziolinguistikoa orain dela 80 urtetik gaur egunera, eta horrek hizkuntzan arrastoa utzi du, ezinbestean. Bilakaera hau islatzen duten adibideak asko dira.
|
|
|
Datu linguistiko horiek zerrendatzen hasi aurretik, ordea, datuen bilketan aritu naizenean zaindu beharrekoak iruditu zaizkidan faktore batzuk ekarri nahi nituzke hona. Kontuan hartzekoa da datuen bilketan ari garenean biztanleen partaide guztiak egoki errepresentatuak izan behar dutela, ez gutxiegi ezta gehiegi ere7 Aldi berean, berriemaileen hizkuntza jarrerari eta erabilerari eragiten dioten faktoreak ezagutzen saiatu dugu, horretarako adi egon dugularik hiztunaren
|
egoera
pertsonalari eta baita hiztuna inguratzen duen testuinguru sozialari ere8 Guztiak hartu ditugu kontuan Zaldibiako hizkeraren azterketarako. Bilketa lanean abiatzerakoan, hiztunak aukeratzeko irizpide zehatzak hartu genituen kontuan, biztanleak egoki errepresentaturik izateari garrantzi handia emanez, ikerketak fidagarritasuna izan dezan.
|
|
|
Labov ek (1970) behatzailearen paradoxa izena eman zion Soziolinguistikako arazo hain ezagun honi. Berriemaileek
|
egoeraren
ez naturaltasuna ahazteko eta elkarrizketaren izaera formala gutxiagotzeko modurik arrakastatsuena kaleko solasen bilketan eta bizitza arriskuan topatu duten egoeren bilketan zegoela ondorioztatu zuen berak; horrela, egoera hauen kontaketan ia beti hizkera zaindutik jatorrizkorako aldaketa gertatzen da9.
|
|
|
Labov ek (1970) behatzailearen paradoxa izena eman zion Soziolinguistikako arazo hain ezagun honi. Berriemaileek egoeraren ez naturaltasuna ahazteko eta elkarrizketaren izaera formala gutxiagotzeko modurik arrakastatsuena kaleko solasen bilketan eta bizitza arriskuan topatu duten
|
egoeren
bilketan zegoela ondorioztatu zuen berak; horrela, egoera hauen kontaketan ia beti hizkera zaindutik jatorrizkorako aldaketa gertatzen da9.
|
|
|
Labov ek (1970) behatzailearen paradoxa izena eman zion Soziolinguistikako arazo hain ezagun honi. Berriemaileek egoeraren ez naturaltasuna ahazteko eta elkarrizketaren izaera formala gutxiagotzeko modurik arrakastatsuena kaleko solasen bilketan eta bizitza arriskuan topatu duten egoeren bilketan zegoela ondorioztatu zuen berak; horrela,
|
egoera
hauen kontaketan ia beti hizkera zaindutik jatorrizkorako aldaketa gertatzen da9.
|
|
|
8 Hauek guztiak aipatzen dizkigu Iñaki Caminok Aezkoako euskararen azterketarako berak kontuan hartu dituen fakto reen artean: izen deitura,
|
egoera
zibila, adina, egoera psikikoa, lanbidea, heziketa, soldadogo datuak (non, zenbat denbora, zein beste euskaldunekin hartu emana, nola baloratzen duen pertsona horren hizkera,?) ezkontidearen nondik norakoak, gurasoenak, zer bidaia egin duten, zenbat aldiz edota zenbatero, nora e.a. (1997: 63).
|
|
|
8 Hauek guztiak aipatzen dizkigu Iñaki Caminok Aezkoako euskararen azterketarako berak kontuan hartu dituen fakto reen artean: izen deitura, egoera zibila, adina,
|
egoera
psikikoa, lanbidea, heziketa, soldadogo datuak (non, zenbat denbora, zein beste euskaldunekin hartu emana, nola baloratzen duen pertsona horren hizkera,?) ezkontidearen nondik norakoak, gurasoenak, zer bidaia egin duten, zenbat aldiz edota zenbatero, nora e.a. (1997: 63).
|
|
|
Interesgarriagoa deritzot aldaketaren arrastoari jarraitzeari; bestela esan, orain 80 eta 50 urte inguru dauzkaten pertsonen hizkerari begiratu, eta noiz, nola, zeinen aurrean eta zertarako darabilten aldaera bata edo bestea aztertzea. Horrela, hizkuntza baten
|
egoerarik
naturalenaren barreneko berezko aldaketa aztertzera irits gintezke, baina herri batean, Zaldibian, euskara batuaren oldarrak zerikustekorik ez duen garai bateko aldaketa gainera. Honelako iraultza baten aurretik izandako hizkuntzaren berezko jokaera da aztertu nahi dudana.
|
|
|
hizkuntza ezin dela behatu eta ezta hizkuntza egiturak deskribatu ere gizartearen eraginetik kanpo. Hitz egiterakoan ohartuko gara, idaztean baino gehiago, egiturazko aldaketez eta aldaketa fonetikoez beren
|
egoera
goiztiarrean. Hizketa ekintza sozial bat da, idaztea ez den bezala, eta hizketaren agerpen nagusia elkarrizketa da.
|
|
|
Hizketa ekintza sozial bat da, idaztea ez den bezala, eta hizketaren agerpen nagusia elkarrizketa da. Elkarrizketak bi edo partaide gehiagoren arteko testuinguru sozial eta
|
egoerazkoan
du lekua, eta hizkuntza aldaketa egoera hauetan pertsonaz pertsona pasatzen den fenomeno mota bat da.
|
|
|
Hizketa ekintza sozial bat da, idaztea ez den bezala, eta hizketaren agerpen nagusia elkarrizketa da. Elkarrizketak bi edo partaide gehiagoren arteko testuinguru sozial eta egoerazkoan du lekua, eta hizkuntza aldaketa
|
egoera
hauetan pertsonaz pertsona pasatzen den fenomeno mota bat da.
|
|
|
4 Urte asko dira Edward Sapir-ek (1921) hori esan zuela: everyone> knows> that> language> is> variable.> James Milroy k berak ere hizkuntzaren
|
egoera
uniformea idealizaziotzat hartzen du, eta egoera aldakorra normaltzat. Hizkuntza teorizatzaileek, ordea, askotan hizkuntza entitate uniforme bezala hartu izan dute, eta hizkuntza aldakortasuna errore modura hartua izan da, ez egituratu modura gutxietsia (1992:
|
|
|
4 Urte asko dira Edward Sapir-ek (1921) hori esan zuela: everyone> knows> that> language> is> variable.> James Milroy k berak ere hizkuntzaren egoera uniformea idealizaziotzat hartzen du, eta
|
egoera
aldakorra normaltzat. Hizkuntza teorizatzaileek, ordea, askotan hizkuntza entitate uniforme bezala hartu izan dute, eta hizkuntza aldakortasuna errore modura hartua izan da, ez egituratu modura gutxietsia (1992:
|
|
|
Etxean ditugu gaur egun ordenagailu, bideo jolas eta erosotasun guztiak; honek kaleko bizimoduari eta euskarazko hartu emanei mesede handirik egiten ez dielakoan nago. Bestalde, beti esan izan da euskarak ez duela gazteentzako hizkera eredu berezirik, helduen hizkeratik bereiztuko duenik, eta horrek ere eragin ohi du zenbait
|
egoeratan
erdal esapide batzuetara jotzea.
|
|
|
50 urte dauzkaten pertsonen hizkerari begiratuta, aldaketaren arrastoari jarraitzeak du interesa, horrela, hizkuntza natural baten barreneko aldaketa propioa aztertzera iristeko. Euskara Batuaren aurreko
|
egoera
naturala da bilatu nahi dena, eta egoera edo garai hartan aldakortasunaren funtzionamendu soziolinguistikoa zein zen aztertu. Konparazioko terminoak, beraz, bi eta are hiru belaunaldietan ageri diren hizkuntza aldaerak izan dute lan honen etorkizuneko ataletan.
|
|
|
50 urte dauzkaten pertsonen hizkerari begiratuta, aldaketaren arrastoari jarraitzeak du interesa, horrela, hizkuntza natural baten barreneko aldaketa propioa aztertzera iristeko. Euskara Batuaren aurreko egoera naturala da bilatu nahi dena, eta
|
egoera
edo garai hartan aldakortasunaren funtzionamendu soziolinguistikoa zein zen aztertu. Konparazioko terminoak, beraz, bi eta are hiru belaunaldietan ageri diren hizkuntza aldaerak izan dute lan honen etorkizuneko ataletan.
|
|
|
zioen Larramendik eta lerro horietan biltzen dira, ezin egokiago, lexikoa berritzeko ditugun aukerak. Larramendik zioena, orduan zegoela euskara edozein zientziez jarduteko
|
egoeran
, inoiz baino egiago bihurtu zaigu azken urteotan. Hobeto esanda,, jarduteko egoeran?
|
|
|
Larramendik zioena, orduan zegoela euskara edozein zientziez jarduteko egoeran, inoiz baino egiago bihurtu zaigu azken urteotan. Hobeto esanda,, jarduteko
|
egoeran
–baino areago,, edozein zientziaz, administrazioaz, hez kuntzaz jardun beharrean?
|
|
|
Eta orain ere bai.
|
Egoeraren
larriak eta beharraren gorriak hitz berriak sortzera, ahalik eta modu egokienean baina berehala eta ugari sortzera, bultzatu izan du eta bultzatzen du aitzindari irizpideak. Euskaldunek, oro har, eta euskal idazleek bereziki, hitz berrien kontuak bideratu, landu eta umotu artean alferrikakoak (edo are kaltegarri) gertatu omen daitezkeen neurriak ez hartzera bultzatu eta bultzatzen du, aitzitik, aitorle irizpideak?.
|
|
|
Egia da aurrera pauso handiak egin direla azken urteotan. Baina, batez ere irakaskuntzan, eta bereziki unibertsitatean ikusten dudan
|
egoerak
kezkatzen nau. Nik baino hobeto jakingo dute zenbait kontzeptu euskaraz nola eman; baina testu osoa irakurtzean, zer egin ote dugun gaizki galdetzen diot neure buruari, ereduko umeek, hemezortzi edo hemeretzi urterekin horrela idazten badute.
|
|
|
Eskerrak eman behar dizkiegu Elhuyarri eta Adorez taldeari haiek egindako esfortzu itzelagatik, benetako aurrera pausoak baitira. Hala ere, egungo
|
egoera
diglosiko negargarriaren isla fidel ere badira. Egungo gaztelania euskara hiztegiei azaletik so eginez gero, ikusten dugu kaleko hizkeraren baliokideak ez direla behar bezala agertzen horietan.
|
|
|
Deklinabidea kontuan hartzen ez bada, bilaketak ez ditu emaitza zuzenak edo esanguratsuak aurkituko. . Hondartzak? > bilatu eta ez duzu. Hondartzetako>
|
egoera
–> aurkituko. Gure inguruko erdaretan, kontu honek ez du garrantzi handirik.
|
|
|
Berria? Ala zaharretan gertatzen zen modura, kontalariak bere erara antolatua, saioko entzuleek, lekuak eta guneak (alegia,
|
egoera
komunikatiboak) eskatzen duen erara moldatua?
|
|
|
sarrera, korapiloa eta amaiera; Adam-en (1984) arabera bereizten ditugu, berriz, ipuinaren bost atalak: Hasierako
|
egoera
, Indar transformatzailea, Ekintzen atala, Indar orekatzailea eta Amaiera.
|
|
|
Konta saiotzat hartzen dugu ipuin kontalari batek eszenatoki edo jendaurrera agertu ostean egiten duen berbazko eta ez berbazko ekoizpen guztia, ipuin kontalaria edo entzulegoa ekintza komunikatiboa egin den lekutik alde egiten hasten den arte. Ekoizpen
|
egoeran
garrantzitsu diren datuak ere jaso gura izan ditugu.
|
|
|
helburuak eta egituraren ezaugarri nagusiak aipatuz, eta bestetik hiru eremu edo atal bereizten dituen analisi eskema bat era biliko dugu fase bakoitzaren azterketan: 1) komunikazio
|
egoerako
(kasu honetan konta saioko) parametro nagusiei (fisikoei nahiz haien errol edo irudikapenei) dagozkien aipamenak: kontalariari, entzuleei, leku denborari buruzkoak.
|
|
|
Leku denbora indizeak: Konta saioaren lehen fasean komunikazio
|
egoeraren
eta kontakizunaren denboraren leku denborazko indizeak sartu eta aurkezten dira. Kokatu egiten da saioa, beraz, kontaketa saioan erreferentzia diren edo izango diren indizeak sartuz eta aurkeztuz.
|
|
|
Ateraldi eta digresioei dagokionez, aurrez prestatuak egon daitezke edo izan. Ipuin kontalariak egin dezake, momentuan bertan,
|
egoera
komunikatiboan jazo den zerbaiten gaineko komentarioa, edo bere berbaldian azaldutako gertakizun edo gaiaren inguruan zerbait gaineratu. Ahozko kontaketazko
|
|
|
Egin daiteke berriztapenen bat, baina, landutako leku denborazko indizeak gogorarazi eta utzi egiten dira. Ardatza izan den pertsonaiaren bizitzan edo herriaren historian azken
|
egoera
bat emanez buka daiteke. Beraz, ipuin konta saioaren sarrera aurkezpena eta garapena egituratzeko erabili diren leku denborazko indizeei bukaera eman dakieke.
|
|
|
(b.1) ez aspaldi euskaraz mintzo ziren eskualdeen
|
egoera
(Erronkari,
|
|
|
(b.2) euskara aspaldi galdua duten edo, guk dakigula behinik behin, euskara inoiz mintzatu ez den eremuen
|
egoera
, zeinetan euskara batuan irakatsi behar baita. Ahal izanez gero, herrialdeko euskararen ezaugarri nagusiak ere pixkana pixkanaka ikasi lirateke.
|
|
|
dagokie. Hauei buruz Euskaltzaindiak esan nahi du ohartzen dela ez direla denak idazle guztiek
|
egoera
guztietan eta berehala onartzekoak, eta agian bide zuhu rrena pausokakoa dela, testu jaso eta formalenetatik hasiz, eta bigarren urrats baterako utziz ahozko erabilerari lotue nak. Hemen ere, senak eta egoerak erakutsiko dio idazle edo esatari bakoitzari nola joka arauok betetzeko erantzuki zunean."
|
|
|
Hauei buruz Euskaltzaindiak esan nahi du ohartzen dela ez direla denak idazle guztiek egoera guztietan eta berehala onartzekoak, eta agian bide zuhu rrena pausokakoa dela, testu jaso eta formalenetatik hasiz, eta bigarren urrats baterako utziz ahozko erabilerari lotue nak. Hemen ere, senak eta
|
egoerak
erakutsiko dio idazle edo esatari bakoitzari nola joka arauok betetzeko erantzuki zunean."
|