|
2021
|
|
|
4.5.3b Oinarrian da motako aditzoina du askotan13; argumentu bakarrekoa, beraz (nahiz hor ditugun erabilera edo ezaguera ere) 14 Askotan atzizkiak mugimendua edo
|
egoera
aldaketa adierazten du. Adierari dagokionez, sortzen dituen izenak ‘gertaera’ izenak dira, aditzoinari dagokion gertaera hori gauzatzea adierazten dutenak:
|
|
|
Aditzoin kategoriako oinarriari eransten zaio kin1; aditzoina da (inkoatiboak,
|
egoera
aldaketa adierazten duten hondatu, zahartu modukoak batzuk) edo du (emendatu, eraiki, erantsi) motakoa izan ohi da, eta, aditzoinari eransten zaizkion sail honetako gainerako atzizkiek bezala, barne argumentua biltzen du eratorpen atzizki honek (ikus § 4.4.1e): emendakin (‘gehigarria, eranskina’ adierazten duena, eta ez gaur askotan ematen zaion ‘zuzenketa’ adiera; erdal enmienda izenaren baliokidearena, alegia), eraikin, eranskin, errekin, hondakin, zaharkin.
|
|
|
3 Ekintza baten hasiera (loratu, eguna argitu) edo
|
egoera
aldaketa adierazten duten aditzei esaten zaie inkoatibo. Askotan aditz batek berak har ditzake bi adierak:
|
|
|
Ez dira, baina, guztiz berdinak.
|
Egoera
aldaketa adierazten dute horietako askok (ez guztiek), aditz telikoak dira eta inkoatibo/ kausatibo oposizioa eratzen dute (ikus § 23.2.2.2f, § 23.2.2.5c, § 23.2.2.5d): beldurtu (da/ du), gosetu (da/ du), egarritu (da/ du), damutu (da/ du), higuindu (da/ du) edo zaletu (da/ du).
|
|
|
Egoerak adierazten dituzte aditz hauek, baina ondoan duten aditz eratorriek (gaixotu, haserretu, ahalketu, beldurtu, damutu, gosetu, lotsatu)
|
egoera
aldaketa adierazten dute (ikus § 23.2.2.2e).
|
|
|
23.2.2.2f
|
Egoera
aldaketa adierazten dutenak. Bi mota bereiz daitezke horrelako aditzen artean:
|
|
|
Adjektiboetatik eratorritako aditz gehienak mota honetakoak dira (ikus § 6.1c, § 6.1d).
|
Egoera
aldaketa adierazten du, eta inkoatibo/ kausatibo alternantzia eratzen du jarri aditzak ere subjektu biziduna eta gogo egoera adierazten duen adjektibo edo adberbioa hartzen dituenean: Triste jarri naiz/ Azken berriek triste jarri naute.
|
|
|
laguntzailea aldatuz (da> du) edo aditz nagusiari arazi, eragin erantsiz (ikus § 23.2.1.2).
|
Egoera
aldaketa adierazten duten aditzek nahikoa dute da> du aldaketa: argaldu, garbitu, ilundu, loditu, zikindu.
|
|
|
atera da/ atera du, oheratu da/ oheratu du, sartu da/ sartu du, urrutiratu da/ urrutiratu du. Eta, oro har,
|
egoera
aldaketa adierazten duten beste aditz askorekin: erre da/ erre du, gaixotu da/ gaixotu du, haserretu da/ haserretu du, hil da/ hil du, sendatu da/ sendatu du eta abar (Oyharçabal 2003b).
|
|
|
23.2.2.5d Aditz psikologiko kausatiboak. Aditz intrantsitiboen artean ikusi ditugu gogo
|
egoeraren
aldaketa adierazten duten aditz psikologikoak, inkoatibo baliokoak (§ 23.2.2.2g). Trantsitiboak dira du laguntzailea harturik balio kausatiboa dutenak:
|