|
2008
|
|
|
Beste behin ere, Euskaltzaindiak gizarteratze ahaleginetan dihardu. Ziur nago, lorratz bereko
|
beste
ekimenak ere berehala etorriko direla akademiaren eginahalei esker.
|
|
2009
|
|
|
Badakigu horrelakoak etorri egiten direla, baina hankaz gora bota ninduen, ez nekien zer esan eta zer egin. Bakar bakarrik, Andres Urrutia euskaltzainburuari, KM ko Landatxe jaunari, Joakin Berasategi, Felix Maraña eta Antonioren
|
beste
lagun minei hots egiten besterik ez nuen asmatu, nire samina norbaitekin banatu beharrez.
|
|
|
Historia eta literatura erruz maite zituen, baina ez hala matematikak, kimika eta horiek. Mendiarekin zoramena zuen; eta mendiko artzain eta nekazariekin topo egitean hau galdetu eta
|
beste
hura esan ibili ohi zen. Jende orrekin izketalditxo bat egin gabe ezin utzi, eta izketaldi oiek bultza ninduten ontan sartzera.
|
|
|
Tamalez, ezin izan du ikusi eskuartean zituen hainbat lanen argitalpena.
|
Besteak
beste, adiskide mina zuen Antonio Arrue euskaltzain zenduaren artikuluen bilduma, laster kaleratuko dena Euskaltzaindiaren babespean. Orobat, Auspoaren azken aleak.
|
|
|
332 liburu, Auspoa sailekoak: 310 ohikoak eta 22 sail nagusikoak; eta
|
beste
29 ale, Biblioteca de Narrativa popular sailekoak; guztira, beraz, 361 (Erdarazko hauek 1993tik aurrera argitaratuz joan dira eta, azken batean, Auspoaren erdal adartzat jo ditzakegu. Urte batzuk itxaron behar izan dute, Azkoitiko mutiko haren ekarri ditut hura dela bitarteko.)
|
|
|
Gizon handia, estimatua, maitagarria eta euskaltzale sutsua. Eta guk
|
beste
meritu bat gehituko dugu: bere umorea.
|
|
|
Ipar Euskal Herriko errealitateari begirune bereziaz erreparatze aldera, Lapurdiko, Nafarroa Behereko eta Zuberoako idazleek eta euskaltzaleek egiten duten lana zabaldu nahi du, bai eta mugaz bi aldeen arteko loturak sendotu ere, beti ere kultura eta euskararen bitartez. Urtero,
|
beste
ekitaldi batzuen artean, Agosti Xaho saria banatzen du, Zuberoako Zohardia Kultur elkartearekin batera.
|
|
|
Bertan, kartzelatik irten berria zela, aurkitu zuen lana Koldo Mitxelenak. Akademian ez ezik,
|
besteak
beste, Donostiako Institutuan, Gurutzearen Alaben ikastetxean edota Errenterian ere irakasle ibili zen Bidagain ondorengo urteetan, harik eta Gipuzkoako Foru Aldundiaren Liburutegiko liburuzain plaza lortu zuen arte. Bertanegin zuen lan, jubilatu zen arte.
|
|
|
Hainbat egunkaritan eta aldizkaritan argitaratu dira bere artikuluak. 1993an,
|
beste
batzuekin batera, Landazuri aldizkaria sortu zuen.
|
|
|
Bere ikasle izandakoen esanetan, berak sentitzen zuen zaletasun bera pizten zuen jendearengan. Euskal literaturari buruzko antologia batzuk idatzi zituen,
|
besteak
beste
|
|
|
Jean Louis Davant euskaltzain osoak idatzi du. Lan honetan, Zuberoako literaturaren antologia eskaintzen digu Davantek, eta,
|
besteak
beste, XVIII. eta XIX. mendeetan zegoen hutsunea betetzen du.
|
|
|
Zuberoako literaturaz jadanik hor daude batetik Txomin Peillenen Zuberoako itzal argiak liburua, XV, XVI eta XVII. mendeak aipu dituena,
|
bestetik
XX. mendekoez nire Zuberoako idazle zenduak. Bien artean hutsune bat badago, XVIII. eta XIX. mendeak izkutuan uzten dituena(...)
|
|
|
Jean Louis Davantek azaldu bezala, Zuberoako literaturaz jadanik hor daude batetik Txomin Peillenen Zuberoako itzal argiak liburua, XV., XVI. eta XVII. mendeak aipu dituena,
|
bestetik
XX. mendekoez nire Zuberoako idazle zenduak. Bien artean hutsune bat badago, XVIII. eta XIX. mendeak izkutuan uzten dituena, eta gainera nirean ez dago gaurko idazle bizien aipamenik.
|
|
|
Ondotik, sinesteen eragina ikusiko dugu. Geroago, euskarazko literaturan nola ikusi den jendea; geroago nola biziaren hiztegiak geografiari matematikari, psikologiari, zuzenbideari eta
|
beste
jakituriei hitz asko eman dizkien. Azkenik, saiatuko naiz biologiaren hiztegitik abiatuz, eta euskalki batzuekin erakusten nola biziaren hiztegia hiztegi orokorraren iturri nagusi bat izan den.
|
|
|
Argitaratutako mapa eta liburuez gain, ondoko artxiboak aztertu ziren: Udal Artxiboa, Bizkaiko Agiritegia, Bizkaiko Foru Aldundiaren Artxiboa eta Jabego Ganbara,
|
besteak
beste. Ateratako datu guztiak aztertu eta finkatu eta gero, ahozko bilketari ekin zitzaion.
|
|
|
Mapa horiek behin behinekoak dira eta duten helburua bikoitza da. Batetik, lana bera zuzentzea eta osatzea eta bestetik, eta hau
|
bestea
bezain inportantea da, herritarrei parte zuzena hartzeko aukera ematea.
|
|
|
Jose Luis Lizundia, gainera, hizlarietako bat izan zen, eta Henrike Knörr-en gorazarre hitzaldia eman zuen. Euskal Herriko Uniibertsitateko irakasle diren
|
beste
euskaltzain batzuk ere izan ziren. Omenaldian, hizlari hauek aritu ziren:
|
|
|
|
Beste
hizkuntza guztietan bezala, euskaraz ere errusierazko edo ukrainerazko hitzak nola idatzi jakin behar da, eta horretarako proposamena aurkeztu dio Akademiaren Exonomastika batzordeak Euskaltzaindiari, eta Akademiak onartu.
|
|
|
Ez ote dute errusiarrek berek, edo nazioarteko erakundeek bestela, moduren bat alfabeto zirilikoan idatzitako hitzak latindar alfabetora aldatzeko. Horixe da, hain zuzen ere, egin beharreko lehenengo galdera. Munduan badira
|
beste
alfabeto batzuk, horrelako arazorik sortzen ez dutenak. Adibidez, munduan bonba atomiko bidezko erasoa jasan zuen lehen hiria Japoniako bat izan zen.
|
|
|
Aski da aurkibideari begiratu azkar bat ematea hizkuntzaren gaineko kontuak oso kontu konplexuak direla konturatzeko, eragile asko inplikatzen dutenak: batetik filologo eta hizkuntzalariak, baina
|
bestetik
herri aginteak eta, jakina, bien artean gure gizartean hain garrantzitsuak diren masa hedabideak; beste eragile esanguratsu batzuk ere ezin ahaztu: eskola komunitatea eta, honi estuki lotuta, argitalpen mundua.
|
|
|
Aski da aurkibideari begiratu azkar bat ematea hizkuntzaren gaineko kontuak oso kontu konplexuak direla konturatzeko, eragile asko inplikatzen dutenak: batetik filologo eta hizkuntzalariak, baina bestetik herri aginteak eta, jakina, bien artean gure gizartean hain garrantzitsuak diren masa hedabideak;
|
beste
eragile esanguratsu batzuk ere ezin ahaztu: eskola komunitatea eta, honi estuki lotuta, argitalpen mundua.
|
|
|
Dohain asko ditu liburu honek.
|
Besteak
beste, ikerketa akademiko guztiz zehatz eta argia da baina, bestetik, uko egiten dio akademizismo antzu eta urrun batean babesteari; aitzitik, gertakarien deskribapenarekin batera iritzi garbiak eskaintzen ditu, beti ontzat eman ezin direnak, baina bai gehien gehienetan, iruzkigile apal honen ustez. Gainera, oso alor desberdinak jorratzen ditu.
|
|
|
...uskaldunontzat; ez dezagun ahantz nazionalismo kulturala, Euskal Herrian edo Katalunia bezalako lekuetan gaur egun praktikatzen den gisan, funtsean txekiarren asmakizun bat izan zela (eta ez alemanena, normalki esaten den bezala) eta nazionalismo mota horretan hizkuntza elementu nagusia izateaz gain, politika asmo horiek, gainera, eragin erabakigarria izan dutela eta dutela hizkuntzaren historian,
|
besteak
beste batasunaren eta honek dakarren kodifikazioaren (normatibizazioaren) afera gatazkatsuan. Ondoren, bosgarren kapituluan krisia bera aztertzen du, gertakarien segimendu zehatza eginez.
|
|
|
Ondoren, bosgarren kapituluan krisia bera aztertzen du, gertakarien segimendu zehatza eginez. Hurrengo hiru kapituluetan azterketa horrekin segitzen du,
|
beste
zenbait eremutatik abiatuta. Azken kapituluan ondorioak aurkezten dira.
|
|
|
Bada gai biziki zirraragarririk, adibidez, erregimen komunistarekin eta haren erorketaren izandako harreman bihurria; halaber, bitxia eta jakingarria da ikustea erregimenaren ideologia ofizialak izan zuen eragina unibertsitarien artean, bereziki hizkuntzalaritzaren esparruko zenbait teoria (Pragako Eskolako Funtzionalismoa) sustatzeko orduan, eta horien gainbehera komunismoa erori zenean; edo hizkuntza purismoak txekiar gizartean lortu duen arrakasta izugarria, non eta esan daitekeen ia ia bi estandar desberdin direla gizartean naturaltasun osoz erabiltzen direnak: bata informala, ahozkoa, aski zabarra; baina
|
bestea
, idaztekoa eta testuinguru formaletan erabiltzekoa, izugarri garbizalea; bien arteko aldea hain da handia ezen txekiar umeek ordu asko ematen omen duten eskolan ikasten eguneroko bizitzan esaten dituzten hainbat hitz gero ez direla idazten, haien kideko garbiak baizik (horretara goaz geu ere?). Bada kontu aipagarri gehiagorik, baina bego hemen.
|
|
|
Azkueren Euskal Erriaren Yakintzan eta neronek egin euskaraz etnografia lanetan aurkitu nituen sinesteak eta tabuak. Sarritan, Euskal Herrian gorde direnak
|
beste
herrietan galdu diren antzekoak dira, erromatar kutsukoak edo hilak direla-eta arrima herratuen sinestean, baina ez beti. Tabuak dira, abere batzuen izenak ez aipatzea edo hankaren/ zangoaren zatien izendatzeko anabasan.
|
|
|
Horrek esan nahi du euskarak lotura estua izan duela naturarekin? Uste dut
|
beste
hizkuntzetan zertxobait berdin egin zutela dio Peillenek baina mendebaldeko gure auzo mintzairetan etimologia galdu duten hitzak hizkuntza klasiko batetik (grekoa, latina) gehiago hartu dituztela. Adibidez, euskaldun zaharrek ez zuten gogo hitza arnas hitzarekin lotu; hizkuntza erromanikoetan spiritus eta anima arnas hartzearekin lotuak dira eta Elizako latinak gure hizkuntzan sartu ditu.
|
|
|
Azkueren Euskal Erriaren Yakintzan eta neronek egin euskaraz etnografia lanetan aurkitu nituen sinesteak eta tabuak. Sarritan, Euskal Herrian gorde direnak
|
beste
herrietan galdu diren antzekoak dira, erromatar kutsukoak edo hilak direla-eta arrima herratuen sinestean, baina ez beti. Tabuak dira, abere batzuen izenak ez aipatzea edo hankaren/ zangoaren zatien izendatzeko anabasan.
|
|
|
Hauetaz gain, saio bi egongo dira batzordearen izenean, kale izenen ofizial egin eta erabileraz bata, eta gizarteratzeaz
|
bestea
, biak eguneroko lanera bideratuta, lanean sor daitezkeen zalantzak erantzuteko eta egon daitezkeen aukera desberdinak ezagutarazteko.
|
|
|
1990ean, Georgian gerra zela eta, alde egin zuen eta San Petersburgora aldatu zen. Bertako Tekhnichiski Universitet en irakasle izan zen;
|
besteak
beste, euskara irakatsi eta ikasleak euskararen harira bideratzen zituen, doktorego tesia alor honetan egin zezaten. Jubilatu arte (1995ean) jarraitu zuen lanpostu honetan.
|
|
|
(1964),
|
besteren
ahotik entzundako memoriakizunak direnean J.A. Arrietaren
|
|
|
Ramon Saizarbitoriaren Bihotz bi n: literaltasuna, metafora eta
|
beste
zenbait hipotesi29, 95 Kb
|
|
|
Bereziki, Euskaltzaindiak erantzuna emango die Argia aldizkariak egindako kontsultei, kontsultok euskal lexikoari, gramatikari, onomastikari batez ere toponimia alorrean ortografiari eta, oro har, euskararen araugintzaren
|
beste
zenbait gairi buruzkoak direnean.
|
|
|
Hona ekartzen ditugu Lourdes Otaegik ikastaroari hasiera emateko esan zituen sarrera hitzak. Otaegik eman zuen mintzaldi horretan, Gerra Zibila eta euskal literatura gaiari heldu dioten
|
beste
ponentzia batzuk aipatzen zituen. Horiek ere hona ekartzen ditugu, irakurlearentzat izan dezaketen interesagatik.
|
|
|
Eta erantzuten ere saiatu gara:
|
besteak
beste, testu antolatzaileak era estrategikoan erabiliz.
|
|
|
Orain plazaratu den Euskera 2008, 2 liburu honek orduko agiriak jaso ditu: Pello Esnalek egindako aurkezpenaz gain, jardunaldi horietan eman ziren
|
beste
hiru hitzaldi: Testu antolatzaileak gazteriaren idazkerarako argitasuna eta garbitasuna (Juan Luis Goikoetxea), Euskararen erabiltzaile estrategikoa:
|
|
|
Bestalde, agerkarian, 10 ikerketa lan bildu dira ere.
|
Besteak
beste, Patziku Perurenak, Jose Luis Erdoziak, Txomin Peillenek edota Ramón de Andrések sinatzen dituzte lanak.
|
|
|
Orotara, 11 liburu dira eta horien artean badago non aukeratu.
|
Besteren artean
, Euskaltzainak bildumaren barruan lau liburu interesgarri argitaratu dira, Antonio Zavalak, Txomin Peillenek, Gorka Aulestiak eta Jean Louis Davantek eginak.
|
|
|
Liburu honetan,
|
besteak
beste, ondoko gaiak agertzen dira: Sagrario Aleman eta Aurelia Arkotxa euskaltzain osoen sarrera hitzaldiak, Euskaltzaindiaren Adierazpena (Frantses Akademiak egindako adierazpena dela-eta (euskaraz eta frantsesez), batzar agiriak, arauak, aurkezpenak, edota Onomastika batzordearen irizpenak.
|
|
|
Euskera 2008, 2 liburu honetan,
|
besteak
beste, Testu antolatzaileak. Erabilera estrategikoa liburuari arreta berezia eskaini zaio, eta gai berezi bezala jorratu.
|
|
|
Hitzaldi asko eman zituen han hemenka, eta askotan, jendaurrean hitz egin baino lehen, paperean idazten zituen bere mintzaldiak. Lan horiek dira, batzuk euskaraz eta
|
besteak
erdaraz, liburu hau osatzen dutenak.
|
|
|
Euskaldun zaharrek biziaren hiztegitik abiatuz, munduaz zeukaten irudi berezia berpizten saiatu da egilea. Horretarako, lehenik hiztegi horren lekukotasun zaharrenak bildu ditu eta ondoren,
|
besteak
beste, euskarazko literaturan nola ikusi den jendea ikusi du, baita geroago nola biziaren hiztegiak geografiari matematikari, psikologiari, zuzenbideari eta beste jakituriei hitz asko eman dizkien ere.
|
|
|
Euskaldun zaharrek biziaren hiztegitik abiatuz, munduaz zeukaten irudi berezia berpizten saiatu da egilea. Horretarako, lehenik hiztegi horren lekukotasun zaharrenak bildu ditu eta ondoren, besteak beste, euskarazko literaturan nola ikusi den jendea ikusi du, baita geroago nola biziaren hiztegiak geografiari matematikari, psikologiari, zuzenbideari eta
|
beste
jakituriei hitz asko eman dizkien ere.
|
|
|
Jean Louis Davant euskaltzain osoak idatzi du. Lan honetan, Zuberoako literaturaren antologia eskaintzen digu Davantek, eta,
|
besteak
beste, XVIII. eta XIX. mendeetan zegoen hutsunea betetzen du.
|
|
|
Xorroxindik Beraraino doan ibai arroko euskara zehaztasunez aztertu du liburu honen egileak eta Euskal Herriko alderdi dialektal ugariren berri aintzat hartu behar izan du lan egiteko: Lapurdiko ipar mendebaldea, Urdazubi Zugarramurdi, Baigorri, Ultzama, Basaburu Txiki, Oiartzun, Irun Hondarribia eta
|
beste
zenbait alderdi ere.
|
|
|
Euskal kazetaritzaren aitzindari izan zen:
|
besteak
beste, 1971n, Zeruko Argia aldizkarian hasi zen lanean. 1975eko ekainaren 27an, Euskaltzaindiak euskaltzain urgazle izendatu zuen.
|
|
|
Euskaltzaindikoa hitz bitan labur bildu dut. Jaurlaritzan, Euskara Aholku Batzordean eta Bidegileak bildumaren zuzendaritzan ere ezagutu nuen, azkeneko honetan,
|
besteak
beste, Jesus Mari Leizazola Lehendakari eta euskaltzain ohorezko izandakoaren omenezko Bidegilea niri enkargatu zidalako. Elkar lanerako adeitsua zen, eskatzeko ere.
|
|
|
Mikel Atxaga 1965etik aurrera euskal kazetaritzan koskortu ginen gazteon maisua izan zen. Nekez gero
|
beste
inor haren idaz jario jatorraren eta gauzarik zailena modurik errazenean kontatzeko ahalmenaren jabe. Atxaga sekula itzuliko ez diren garaien lekuko dugu.
|
|
|
Resurreccion Maria Azkue, Arturo Kanpion, Luis Eleizalde eta Julio Urkixo. Egun horretako bileran, hasierako
|
beste
zortzi euskaltzainak aukeratu ziren: Txomin Agirre, Pierre Broussain, Jean Blaise Adema, Ramon Intzagarai, José de Agerre, Juan Bautista Eguzkitza, Raimundo Olabide eta Pierre Lhande.
|
|
|
Lehen batzarra 1919ko urriaren 7an egin zuen Akademiak, hau ere Gipuzkoako Foru Aldundian.
|
Besteak
beste, egun horretan erabaki zuen Euskaltzaindiaren egoitza Bilbon kokatzea.
|
|
|
2008tik ari da ospatzen Euskaltzaindia bere 90 urteurrena. 2008ko urrian Iruñean egin zen XVI. Nazioarteko Biltzarrarekin hasiera eman zion Akademiak bere ospakizunari eta ordutik hona
|
beste
hiru ekitaldi egin ditu Euskaltzaindiak: Gasteizen Arabako Foru Aldundian, Ipar Euskal Herrian Hazparneko Elgar Kultura Etxean, eta Bilbon Akademiaren egoitzan.
|
|
|
Bazen egunsentira arte erretiratu nahi izan ez zuenik, eta, hala ere, igande goizean 9: 30etarako jendea prest zegoen herriko plazan mendi ibilaldia hasteko, Xalbadorren etxola eta inguruak ezagutu edo bisitatzeko irrika biziz perretxikoak eta gaztainak biltzeko saskia eraman zuenik ere bazen tartean. 10: 30etan, Xalbador, Antonio Zavala eta Joxe Mari Aranalde gogoratuz eman zen mezaren ostean, Xalbadorren hilobira bisita eta lore eskaintza egin zen, iparraldeko
|
beste
bertsolari zendu guztiak ere gogoan. Xalbador, Mattin eta Urepeleko argazki zaharren erakusketa ere egin zen pilotalekuan egun osoan zehar.
|
|
|
Deiadarra taldeak horrela erabaki baitzuen Urepelen urte oroz, Xalbador eta Antonio Zavala izan da aurtengo Xalbador egunaren lema, hainbat elkarlan egin zutenak
|
besteak
beste, Odolaren mintzoa harrigarria goraldu eta omentzeko asmoz, Nafarroa Behereko mendiarte honetan. Eta aurtengo egitaraua onez onean burutu ostean, gure eskerrik zintzoena eman nahi diegu laguntasun berdingabea eman diguten Euskaltzaindiari, Urepeleko Herriko Etxeari, Ondarroako arrantzale jubilatu taldeari hura marmitakoa eta arrainaren ederra!, Mutriku eta Donazaharreko herri kirol taldeei, Goierriko gazte taldeari, zenbait komunikabideri inola ere ez denei, Koldo Mitxelena Kulturuneari eta antolaketan urte oro lagun izaten ditugun guztiei.
|
|
|
Euskaltzaindia Araba, Bizkai, Gipuzkoa eta Nafarroako Diputazioek sortu zutela, euskararen ikerketarako eta sustapenerako. Historia laburra egin ostean Gerra garaia, 1968ko Arantzazuko Biltzarraren garrantzia, sendotze garaiak, gaur egungo Euskaltzaindiaren lana azpimarratu zuen, eta erakundeak indarberritze eta eguneratze prozesuari ekin diola azaldu zuen,
|
besteak
beste, gaur egungo tresna eta teknikari egokituz, esku artean dituen ikerketa proiektuak bizkortuz eta indartuz, proiektu berriak abian jarriz, euskara gizarteratzeko kanalizazio berriak irekiz, etab.
|
|
|
Badira Zearretaren biografian xehetasun adierazgarriak, euskal kulturari emanak,
|
besteak
beste, Euskaltzaindiaren kudeatzaile, lehen ere kontu eramaile izan zela, bertsozale, alfabetatze kanpainen sortzaile, euskara irakasle, sustatzaile nekaezina... gutxi izango dira Euskal Herrian zehar haren ekimenaren berri izan ez dutenak.
|
|
|
Bilbon ezagutu nuen Euskaltzaindiaren Erribera kaleko egoitza zaharrean. Idazkari soil batekin, laguntzaile baten premia handia nuen, bi zeregin betetzeko, bata, erakundearen kontularitza eramateko eta,
|
bestea
, Euskaltzaindiaren babespean antolatzen ziren alfabetatze kanpainak eta euskalduntze ikastaro hasi berriak koordinatzeko, neu bainintzen, 1968, Rikardo Arregiren eskutik, Bizkaiko arduradun eta ezin nuen denera iritsi.
|
|
|
etorkinen gaia euskararen perspektibatik, hain zuzen. Gaia zenbait ikuspegitik garatuko da,
|
besteak
beste, ikuspegi soziodemografikotik, soziolinguistikotik, juridikotik, hezkuntza alderditik etab. Era berean, Euskal Herri kontinentalean, helduaroan, euskara ikasten ari diren ikasleen azterketa berri bat ere aurkeztuko da. Halaber, hezkuntzan garatutako zenbait esperientzia zein eskualde batzuetan etorkinen integrazioa sustatzeko egitasmo batzuen berri ere emango da.
|
|
|
etorkinen gaia euskararen perspektibatik, hain zuzen. Gaia zenbait ikuspegitik garatuko da,
|
besteak
beste, ikuspegi soziodemografikotik, soziolinguistikotik, juridikotik, hezkuntza alderditik etab. Era berean, Euskal Herri kontinentalean, helduaroan, euskara ikasten ari diren ikasleen azterketa berri bat ere aurkeztuko da. Halaber, hezkuntzan garatutako zenbait esperientzia zein eskualde batzuetan etorkinen integrazioa sustatzeko egitasmo batzuen berri ere emango da.
|
|
|
Genevako Unibertsitateko taldea (Bronckart, Schneuwly eta Dolz izanik izenik handienak) sekuentzia didaktikoen asmatzaile hartu behar da. Halaber, Dolz irakaslea,
|
besteak
beste, Andorrako Hezkuntza Eleanitz sistema berriaren diseinatzaileetako bat da.
|
|
|
Urtebete joan zaigu, bai, baina oraindik ezin izan dugu kendu begien aurretik gure maisuaren irudia.
|
Besteak
beste, Xabierko Gazteluko telefonoak gure agendan jarraitzen du, eta Antonioren sakelakoaren zenbakia ezabatu gabe daukagu, berriro ere elkarrekin hitz egiteko aukerarik ez dugula izango sinestu nahi ezta edo. Izan ere, harekin egunero berriketaldi bat egiten ohituta geunden, eta zail egiten da holako isilaldi luzea.
|
|
2010
|
|
|
Jakina denez, Olabideren itzulpena izan zen Biblia osoaren bigarren argitaraldia Euskal Herrian, Duvoisinenaren ondotik, baina hori baino bereizgarria garrantzitsuagoak dira
|
beste
hauek: lehena jatorrizko hizkuntzetatik (hebraiera eta grekera) itzulia eta lehena ere nagusiki asmo pastoralez egina, hau da, Euskal Herriko parrokia, ikastetxe eta enparauetan erabiltzeko pentsatua, aurreko bi itzulpen osoak, Duvoisinena eta Uriarterena (1978ra arte argitaratu ez zena) Bonaparte printzearen aginduz eta nagusiki asmo filologikoz egin baitziren.
|
|
|
Prefosta, Olabideren itzulpen honek ere ageriko asmo filologikoak zituen, baina esango nuke jatorrizko asmoa erlijiosoa zela, huts hutsean erlijiosoa ez bazen ere. Baina bego horretan alderdi hori eta jo dezagun
|
beste
batzuetara.
|
|
|
Euskaltzaindiak erabakitzen du Aita Santuari Olabideren Bibliaren ale bat oparitzea eta horretarako gutun bat idazten dio, zuzenean. Kontura gaitezen, 1936tik aurrerako historia ezagutzen duen edonorentzat ezin liteke esan erabaki ausarta ez zenik; bizirik izango ziren, oraindik, eta guztien gomutan, 1936 urteetan eta ondorengoetan euskaldun abertzaleek Vatikanoan egindako urratsak bakebide bat erdieste aldera, eta ondo gogoan izango zuten, adibidez, Muxika apezpiku ezagunaren kasua,
|
beste
askoren artean. Eta, hala ere, Aita Santuari zuzenean idaztea erabakitzen da.
|
|
|
Baina gure bidaiatxo honi bukaera emateko
|
beste
gutun bat ekarriko dugu hona, sei hilabete geroago Etxaide euskaltzainburuak Gurpide Bilboko apezpikuari igorria. Jakin du Euskaltzaindiak, bide pribatuetatik nonbait, Vatikanoak jaso duela oparia, eta oparia jasotzeaz gain beste hiru ale eskatu dituela.
|
|
|
Baina gure bidaiatxo honi bukaera emateko beste gutun bat ekarriko dugu hona, sei hilabete geroago Etxaide euskaltzainburuak Gurpide Bilboko apezpikuari igorria. Jakin du Euskaltzaindiak, bide pribatuetatik nonbait, Vatikanoak jaso duela oparia, eta oparia jasotzeaz gain
|
beste
hiru ale eskatu dituela. Eta ez hori bakarrik, jakin du, nonbait, Aita Santuak berak gutun bat igorri diola Euskaltzaindiari, Bilboko apezpikuaren bidez, hots, kasu honetan prozedura arruntari segituz.
|
|
|
Olabideren Biblia, jakina denez, inoiz ez zen oso erabilia izan herri kristauaren mailan, agintari zibil eta erlijiosoek dudarik gabe jarriko zioketen zailtasunez gain bazirelako, ziur aski,
|
beste
batzuk, Mitxelenak Egan aldizkarian egin zion erreseina luze eta ezagun batean (1959, 85 94or. ) ederki azaltzen dituenak, arazoen alderdi guztiak baitira kontuan hartu beharrekoak.
|
|
|
Patxi Etxeberria bera ez da Txinatik itzuliko 1987ra arte, eta aurkituko duen giroa ez da bere oso gustukoa izango, Patxi Altunak inoiz gogoratu duen gisan. Baina hori
|
beste
historia bat da.
|
|
|
Dena den, aipagarria iruditzen zaigu daten segidari erreparatzea: 1959ko ekainaren 25ean igorri zuen lehen gutuna Euskaltzaindiak Vatikanora; lau hilabete geroago erantzun zioten (urriaren 29an), gutuna Bilboko apezpikuari igorriz; bi hilabete geroago (abenduaren 17an), Euskaltzaindia Bilboko apezpikuari zuzendu zitzaion, gutun horren berri ba ote zuen galdetuz; eta Gurpide apezpikuak
|
beste
hiru hilabete behar izan zuen Euskaltzaindiari erantzuteko (1960ko martxoaren 26an). Bide luze eta bihurria, zinez!
|
|
|
Noordegraaf ek, bere artikuluan, bitan banatzen du Europako hizkuntzalaritzaren tradizioak XX. mende hasieran, bata, humboldtiarra, energeia hitzaren inguruan antolatzen dena (hots, hizkuntza energeia gisa) eta
|
bestea
, Saussure-ri segituz sistema hitzaren inguruan antolatzen dena; bigarrena argi eta garbi nagusitzeak esplikatzen du, hein baten, hizkuntzalari humboldtiarrek pairatu duten marginazioa eta ahanztura; halaber, Humboldten asmo antropologikoak (jakina denez, harentzat hizkuntzalaritza antropologiaren atal bat zen funtsean) esplikatzen du primeran Uhlenbeck bezalako ikerle batek hizkuntza baten ikerke... oin beltzera, lehenengo eta behin, herri baten hizkuntza da, hots, osotasun baten zati bat.
|
|
|
Ez dugu aipatu gabe utziko ikerketa hauen iturrian paper garrantzitsua jokatu dutela Azkue Bibliotekan zaintzen dugun Uhlenbeck-en gutuneriak, Lacombe Artxiboan dagoena, zeinaren jabea Olaso Dorrea Sorrerakundea den; orobat, Euskaltzaindiaren artxiboan bertan dauden
|
beste
zenbait gutunek.
|
|
|
Eta pena da, benetan, euskararen ikerketaren alde hainbat lan egindakoa izanik, hain oharkabean pasatzea. Zeren nahikoa da aipagai dugun liburuari begiratu azkar bat ematea munta eta maila handiko ikerle baten aurrean gaudela ikusteko, haren mundu intelektuala gurea den mundutxo ia ia beti halabeharrez txiki honetatik aski arrotz eta aski desgaraiko sentitzen badugu ere, Uhlenbecken munduak benetan mundu osoa hartzen zuelako, eta gureak, aldiz, gure etxeko txokoa eta
|
beste
lau gauzatxo, eta hortik aurrera ezer gutxi. Baina ekin diezaiogun albiste emate ordenatuago bati.
|
|
|
Artikulu guztiak ingelesez daude, lehena salbu, nederlanderaz, zeinetan Jan Paul Hinrich ek Uhlenbeck-en gaztaroaz diharduen. Egia esan, aldizkariaren izenburuari erreparatuta (Netherlandic Studies) inpresioa hartzen da derrigorrezko kuota bat betetzen ari dela, hala nola egiten duten euskararekin gure inguruko
|
beste
aldizkari asko.
|
|
|
Uhlenbecken emaitza dezente aldenduko da aipatu ditugun
|
beste
guztietatik: politikak ez dirudi erakarpenik izan zuenik berarentzat; nederlandera bera ez zuen inoiz ikergaitzat hartu eta gaztetako poema horiek gaztetako pekatu gisa pasatu ziren (Pidalen kasuan bezala, adibidez).
|
|
|
politikak ez dirudi erakarpenik izan zuenik berarentzat; nederlandera bera ez zuen inoiz ikergaitzat hartu eta gaztetako poema horiek gaztetako pekatu gisa pasatu ziren (Pidalen kasuan bezala, adibidez). Euskararenganako grinak betirako iraun zion, baina hizkuntzalari profesional gisa unibertsitatean karrera bat egitera beharturik,
|
beste
hizkuntza batzuen ikerketarekin partekatu behar izan zuen. Lehenengo eta behin, sanskritoa, baina berehala agertu zuen hizkuntza exotikoak ikasteko eta ikertzeko grina:
|
|
|
Jean Haristchelarrek esan duenez, liburua Juan Mariren gustukoa izango zen, hor parte hartu dugunok gure ikerketaren emaitza eskaintzen diogulako berari. Pello Esnalek, azkenik, Juan Mari Lekuona ez ezik, azken urteotan hil diren
|
beste
kide batzuk ere ekarri ditu gogora: Alfontso Irigoien, Joxe Mari Aranalde eta Antonio Zavala, horiek guztiak gurekin daude esan du euren barruko kezkak, egitasmoak eta proiektuak ere gurekin daudelako
|
|
|
hizkuntza eta pentsamendua, Volksgeist Herri Gogoa, Espainiaren arimaz, Azken egunak Gandiagarekin.Olerti, Anaitasuna, Egan, Anaitasuna, Larrun, Argia, Egunkaria, Ostiela! eta Egin aldizkari eta egunkarietan argitaratu ditu bere artikuluak,
|
besteak
beste. 1969an Hitz berdeak poema liburua argitaratu zuen.
|
|
|
Elizen Arteko Bibliaren itzultzailea da.Bere lan batzuk: Bibliaren itzulpena (Hasera, Jalgitza eta Lebitikoa, Jondoni Paulo,
|
Beste
Gutunak eta Apokalipsia, Testamendu Berria (egokipena), Biblia osoa (egokipena), Ibaiak eta haranak (elkarlanean), Les STÈLES discoïdales et l' art funéraire basque: hil harriak.
|
|
|
60ko hamarkadaren erdi aldera, Ez Dok Amairu taldeko hasieratiko partaide izan zen. Bertan bide aitzindari oparoa jorratu zen kantagintzan,
|
beste
zenbait arte eta kulturgintzarekin trabatua (antzerkia, dantza, literatura, arte plastikoa...). Garai horietan Herri Gogoa argitaletxearen fundatzaileetarikoa izan zen.70ko hamarkadan, hainbat urtez Nafarroako ikastolen sorreraren mugimenduan ibili zen, herriz herri ikastolen aldeko dinamika sustatuz.
|
|
|
Hitzarmen horren ondorioz,
|
besteren artean
, Deia egunkariak 2.000 urtetik hona ekoiztu dituen euskarazko testuak Euskaltzaindiaren eskuetan jarriko ditu, Akademiak Lexikoaren Behatokia deritzan egitasmoa garatu dezan.
|
|
|
Euskaltzaindiak erantzuna emango die Editorial Iparraguirrek egindako kontsultei, kontsultok euskal lexikoari, gramatikari, onomastikari batez ere toponimia alorrean ortografiari eta, oro har, euskararen araugintzaren
|
beste
zenbait gairi buruzkoak direnean.
|
|
|
Ezin da konparatu gurea bezelako nazio bateratua eta
|
beste
estatu deszentralizatu edo federalekin, hala nola Espainia, Erresuma Batua, edo Alemania. Metropolio lurraldean badira gutienez 10 eskualde hizkuntza, edo 20 oc eta oïl hizkuntzen dialektoak onartzen badira.
|
|
|
Frogatzat hor dago Euskararen Erakunde Publiko arrakastatsua,
|
besteentzat
ere jarraibide izan daitekena.
|
|
|
Arazo burokratiko batzuk direla medio, sinadura bilketaren hasiera atzeratu egin zen. Hori dela-eta, Hautes Batzordeak
|
beste
hiru hilabeteko epea eman du sinadurak jasotzeko. Beraz, maiatzaren 15ean izango da azken eguna sinadurak biltzeko.
|
|
|
Pozik agertu da Bernardo Atxaga. Batetik, Irlandari buruzko atala ikusita, oso interesgarria delakoan dago
|
besteak
beste, Seamus Heaneyren testu batzuk ageri dira, Paddy Woodworthenak, baita Patxi Ezkiagaren itzulpenak edota Txomin Artola eta Jose Angel Irigarairen testuak ere, eta bestetik, aldizkariaren atalak finkatzen ari direlako, jende askoren konplizitatearekin gainera. Jendea esan du Atxagak laguntzen ari da, eta nik idazle guztiekin hitz egingo dut, denei idatziko diet, ahots desberdinak interesatzen zaizkidalako niri.
|
|
|
Bertan, hitzaldi bat egongo da, baita errezital laburrak, bideo emanaldi bat eta kantak ere, Irlanda eta Euskal Herriaren inguruan. Bernardo Atxaga eta Andres Urrutia euskaltzainburua bertan izango dira, eta,
|
besteak
beste, hauek ere parte hartuko dute: Txomin Artolak, Josu Zabalak, Jose Angel Irigaraik, M. A. Elustondok eta Kepa Altonagak.
|
|
|
Oraingoan, presagatik nonbait, kulturgunea bertoko hizkuntza ofizial bietan jartzea ahaztu zaiei arduradunei. Barkatu, espainolez besterik ez dute jarri, bertokoa ere,
|
bestearekin batera
, jakina, aspaldiko 30 urteotan ofiziala den arren. Esan didatenez, Katalunian honelako gauzetan behintzat, arduratsuagoak izaten omen dira.
|
|
|
Txikitandik ezagutzen dut tokia, ohiko lanean zebilenetik. Inguru osoari ardo usain berezia zerion eta, eraikinaren helbururako beharrezkoak ziren zurezko upel, larruzko zahagi eta langileez gainera, baziren
|
beste
zeregin osagarriak ere, Iparragirre kaleko zahatogileena, adibidez, gaur zoritxarrez, jada galdutzat eman daitekeen eskulana, mendirako txango eta ibilaldietarako ezinbesteko laguna eskaintzen ziguna.
|
|
|
Prozedura hau ere erabili dute kanpaina hau Euskaltzaindiarekin batera babestu duten Kontseiluak eta Eusko Ikaskuntzak. Bide honetatik 40.602 sinadura jaso dituzte Valentzian eta horiek
|
beste
erkidegoetan bildutako sinadurei batuko zaizkie. Beharrezkoa da 500.000ko kopurua gainditzea.
|
|
|
Hitzarmen horren ondorioz,
|
besteren artean
,
|
|
|
Euskaltzaindiak erantzuna emango die Noticias de Gipuzkoak egindako kontsultei, kontsultok euskal lexikoari, gramatikari, onomastikari batez ere toponimia alorrean ortografiari eta, oro har, euskararen araugintzaren
|
beste
zenbait gairi buruzkoak direnean.
|
|
|
Hemen sortu, 1889 urteko azken egunean, hemen hazten hasi eskolan eta etxeko eta lur lanetan, hamalau urterekin apaiz izateko erabakia hartu eta Baliarrainen latin eta
|
beste
ikaskuntzetan bi urte eman ondoren, Gasteizko Seminarioan sartu zen eta 8 urtetan (azken urte erdia Burgosen) apaiz ikasketak burutu eta 1914an apaiztu zen gure euskaltzaina izango zena. Ordenatu ondoren, 23 urte, gerra etorri arte, Gasteizko Apaizgaitegian irakasle izango da, hiru lurraldeen garai hartako Elizbarrutiak egoitza Gasteizen zuen-eta.
|
|
|
Eta hemen hasieran eta gero Europako
|
beste
toki askotan egiten zituen ikaspen eta ikerketatik ateratzen zuen lehenengo ondorioa hauxe zen: tokian tokiko izan zuela eta gizakiaren bilakaera bere hurbileko inguruan ikusi eta ikasi.
|
|
|
Euskaltzaindiak urtarriletik uztaila bitartean kaleratu dituen liburuak bildu dira hemen.
|
Besteren artean
, Euskararen herri Hizkeren Atlasaren I. eta II. liburukiak daude, baita Euskaltzainak bildumaren hiru liburu berri edota Mendaur, Iker eta Jagon bildumen azken lanak ere.
|
|
|
fonologia, morfologia eta sintaxia. Dialektologia. Bertan Burundako hizkeran zer sortu den, zer gorde den, eta
|
besteetatik
zer hartu den aztertu du egileak.
|
|
|
Urtarriletik hona lau zenbaki argitaratu dira.
|
Besteak
beste, gai hauek jorratu dira: ohorezko euskaltzain berriak, Lourdes Oñederra eta Patxi Uribarrenen sarrera hitzaldiak, Akademiaren argitalpenak, hitzarmen eta jardunaldiak, e.a.
|
|
|
Euskaltzaindia Euskal Herriko ibai nagusien izenak arautzen ari da. Onomastika batzordeak bederatzi multzotan banatutako 400 ibai izen inguru aztertu eta proposatu ondoren, osoko bilkurak
|
beste
bederatzi bilkuratan berraztertu eta onartzea aurreikusi da.
|
|
|
galtzen du ondoan
|
beste
determinatzaile bat edo adjektiboa daramanean. Adibidez:
|
|
|
Hona hemen Andres Urrutia euskaltzainburuaren eta Iñaki Erroz ikastolako zuzendariaren hitzak, bai eta Pello Mirena Gurbindo Atarrabiako alkateak euskaltzainei esandakoak ere. Ondoko egunotan
|
beste
mintzaldiak argitaratuko dira hemen.
|
|
|
Dabilen herria liburuan ikastolen izaera kolektiboa kontatu nahi da, ikastolen eta gizartearen arteko elkarrekintzarekin batera. Lan honek ikastolen historia sozialarekin zerikusia duten datuak, gertaerak, lekukotzak eta aburu kontrajarriak biltzen ditu,
|
besteak
beste.
|
|
|
Gella Schweid Fishmanen emazteak, bilduta zeuden hogeitaka senide, lankide eta lagun aurkeztu zizkion Mikel Zalbideri. Bertan zeuden,
|
besteren artean
, Ofelia García, Ricardo Otheguy eta, Galestik, Colin H. Williams irakasleak. Ondoren, Mikel Zalbidek azaldu zituen, labur labur, euskaldunek Hizkuntzaren Soziologiaren profesoreak egindako lana eskertzeko dituzten motiboak eta, bereziki, Euskal Herrira egindako bisitaldien bidez euskaldunekin izan dituen harremanak eta euskararen egoeraz bere liburuetan egin dituen aipamenak (Some remarks in honour of Professor Joshua A. Fishman).
|