|
2000
|
|
|
Eta horrek laguntza sistematikoren bat edukiko
|
balu
, bada, txarra ez...
|
|
|
Euskara estandar indartsu batek, erabilera eta erregistro guztietan erabiltzeko balio gabe, aurrera egingo
|
balu
...
|
|
|
. Pablo Tillacen obra ezagutu nahi duenak Baionako Euskal Museoan eta Kanbon familiaren bilduman du parada; baita Donostiako San Telmo Museoan eta Robert Poupelek kudeatzen duen Kanboko Arnaga etxean ere. Itxura batean hala ere, bere fondo pribatuan ofizialki erakusgai dagoena baino askoz lan gehiago gordetzen du, gizalegez jokatuko
|
balu
bistarazi lukeena. Joan eta galde egiozue hori egia ote den, ea zer ihardesten duen
|
|
|
«Franko eta terrorista hutsak ziren, legalki ezarria zegoen boterearen aurka matxinatu ziren. Elizak hori egin izan ez
|
balu
, agian Gerra Zibila ez zen inoiz hasiko»
|
|
|
Menturaz, kantari profesional batek egin izan
|
balu
, musikalki hobeto entzungo zen, alderdi dramatikoa kaltetuz, baina. Izan ere, ba al da kanta nahiz antzezpenean maila bikaina eman dezakeen supergizonik?
|
|
|
638 milioi pezetara iritsi da, %46ko igoerarekin. Azkenik, esan beharra dago entitate honen emaitzak hobeak izango zirela honek ez
|
balu
MCCren I+G (Ikerkuntza eta Garapena) politikan ekarpen ekonomiko berezirik egin. 1999 urte amaieran Euskadiko Kutxak 4.300 milioi pezeta eman zizkion MCCri bere ikerkuntza eta garapen programetarako
|
|
|
3 Uste al duzue Luca Cavalli Sforza munduko genetista omentsuenak neu bezalako Fernandez Gutierreztar bat hartuko lukeela aztergai baskoen gaineko ikerketa bat egin nahi
|
balu
–Eta badakit deiturek ez dutela guztietan etorkia islatzen.
|
|
|
Adina, hasi laurogei urteren bueltatik eta hogei urtez azpikoenganaino. Soziologoren batek herriko lagina hartu nahi izan
|
balu
, ez zukeen aukera hoberik egingo: hemen amona bat, hor lanean lehen pausoak ematen ari den gaztetxoa, han herritartu berri den gizon gaztea...
|
|
|
Zerainen gertatu da hemen kontatua, apirilaren bigarren zapatuan. Norbaitek ezer gehiago jakin nahiko
|
balu
, badaki nora jo: irautetik pausoa eman eta herrigintzan urrats berriak asmatzen ari den txoko horretara
|
|
|
Bada, guk nahiago genuke jende horrek hitz egingo
|
balu
eta ez horrenbeste Ibarretxe eta Imaz modukoek. Azken hauek ezin dira prozesuaren ardatzean izan, oinarriak egungo Espainiako markoan finkaturik dituztelako, oso oinarri hutsal eta ahuletan.
|
|
|
AHVk (Bizkaiko Labe Garaiak), bere jarduerarekin jarraitu izan
|
balu
, 2002 urtean beteko zuen bere mendeurrena. Haren lurretan, gaur egun, instalazio berri eta moderno bat besterik ez da geratzen.
|
|
|
Berreuskalduntzea gizarte prozesua da, gizartearen inplikazioa eskatzen duena eta ezinbestean protagonista bilakatzen duena. Administrazioaren aldetik munduko erraztasun guztiak ez lirateke ezer herriak borondaterik ez
|
balu
, eta era berean, oztopo guztiak gaindi daitezke borondate hori egiazkoa bada. Gizartea euskararen alde mobilizatzea, etengabeko kontzientziazio lana egitea, era koordinatuan aurrerapausoak emateko euskaltzaleen artikulazioa bultzatzea, gizartearen erabateko inplikazioa lantzea, euskara ikastea eta erabiltzea dira etorkizuna irabazteko bideak.
|
|
|
Ez dakit kongresuaren ondorioz beste askatasun maila bat izango duen. Adostasunaren bidea posible ez bada, gure proposamenak egingo ditugu guk edo beste alderdi abertzale batzuekin batera eta horrek gatazka politikoa ekarriko
|
balu
, bada, guk horri ez diogu beldurrik. Baina Nafarroa eta Iparraldeko egoera zein den kontuan hartuta, espainolismoaren munduan egon daitekeen indar baten beharra ikusten dugu.
|
|
|
Egitasmo hau haatik, ezinezkoa izango zen 80ko hamarkadaren hondarrean Arrasate Press aldizkariak bidea ireki izan ez
|
balu
, argia ikustean euskarazko herri hedabideen aitzindari bihurtu baitzen. Denbora gutxiren buruan, bailarako gainontzeko herriak beren aldizkariak plazaratzen hasi ziren, loraldia Euskal Herri osora zabalduz.
|
|
|
Ez dut uste EAJk Lizarrako bidea berrartzea pentsatzen duenik ere, hortik irtenbiderik ez dago-eta. Xabier Arzalluzek esan duenez, EAJk EHrekin edota ETArekin beste akordio bat egingo
|
balu
beste terminoetan eta berme gehiago izan luke. Bitartean, hoberena da gizarteak hitz egin dezan.
|
|
|
Gorabehera teknikoetan ere, nik uste sena falta nabaria dagoela. Gorabehera instrumental soilari begiratzen dion prozedura bat dago, baina teknikari batek ipuin bat idatzi behar
|
balu
, seguru gero beste modu batera egingo lukeela hitz tekniko berrien asmakuntza. Demagun:
|
|
|
guztion artean elkartasunez arituz baina bakoitzak berean dituen aukera, ingurune eta baliabideekin ahalik eta urratsik eraginkorrenak ematea. Zeren, latza litzateke gero ondokoaren mixeriari elkartasuna adieraziz bakoitzak berean egin ahal duen guztia ez egitearen kontzientzia txarra xurituko
|
balu
! Horrelakorik ikusi dut ba.
|
|
|
Ithakara iristear dagoela, etengabe bidaiatzea hobe duela erabakitzen duen Ulisses dugu Izuen gordelekuetan barrena liburukoa, Itaka beti gogoan duelarik, helburua hara iristea izanik ere, harantzako bidaian presarik ez duena, bidaia bera izango baita aberasgarria. Beti ere, bidaiez bidai, bere ziutatea gainean eramango duela dakien bidaiaria da halere," nire ahaleginak oro zapuztu egiten dira hemen" bere hirian, baina
|
balu
ere" ez duzu beste lehorrik ez beste itsasorik aurkituko" gogoratzen dio Kavafis ek.
|
|
|
hizkuntza kultua, periodo luzeetakoa, mailegu anitz darabiltzana, zehaztasun lexikal eta sintaktikoaren onetan, euskara batuaren arauak betez nolanahi ere. Efektua bitxi samarra da, aitortu behar dut, baina gutxi gorabehera horrelatsu imajina liteke izango litekeela euskara idatzia Joanes Leizarragaren bideak aurrera egin
|
balu
.
|
|
|
Honela adierazi zuen Alonsok bere jomuga: " Eleberriak bizi dugun egoeraz barre egiteko balio nahi izan du, eta beharbada, bigarren maila batean, inork horrekin gogoeta piska bat eginen
|
balu
askoz hobe, noski." (Larrion, Patxi: Argia 1548)
|
|
|
Kartzelaratzea narrazioaren erdian txertatuz, gure aburuz, irakurleak gertaera horri arreta berezia eskaintzea dakar. Izan ere, hasieratik aipatu izan
|
balu
, agian, irakurleoi ez litzaiguke hain deigarria egingo. Era honetara, kartzelan egotearen arrazoiak jakiteko asmoz, irakurleok arretaz ekingo diogu irakurketari.
|
|
|
Larramendi berberak zioen, 275 orrialdean agertzen denez: . Errege kontseju nagusiaren buruak agin dezan, ta hau are debeka dezan, Hiriak elkarganatzea ta behar zan bezala biltzea, ahalik
|
balu
ta iñoiz izandu baleu bezala, Fuero gureak ematen digun eskua kentzeko eta itxitzeko bidea. Baña zergatik horrela dabiltzan, berak dakite; baita beste guztiok ere badakigu!
|
|
|
Estaturako telebista lurrazaleko analogiko baten gainean kontrola duen pertsona edo sozietate batek, gehienez jota ere, lurrazaleko telebista digitalekobeste bostetara luza dezake kontrola (betiere sozietate ezberdinak izangodirelarik). Kopuru hori laura jaitsiko litzateke baldin eta simulcast egitekobaimenaren ondorioz, sozietateak kanal digitala izateko baimen automatikoaizango
|
balu
.
|
|
|
Euskalduna etxean elebakar balitz, hots, bere herrian elebakar moduan funtzionatuko
|
balu
, beste indar bat egin zezakeen komunikazio enpresen aurrean. Hartara, hedabideek, komunikazio enpresek, beste esfortzu desberdin bat egingo zuketenmilioi erdi bat kontsumitzaileren merkatua ez galtzeko.
|
|
|
Beraz, gure herriaren gehiengoa egiten dugun proiektu politikoaren atzean demokratikoki ipintzea lortzen badugu, guere joan gintezke ate joka Europara. Eta Estatu espainiarrak gizarte zibila zapaltzera bere armada hemen sartuko
|
balu
, Europan litzateke hori ulertu.
|
|
|
Eta Nafarroako Legebiltzarrari dagokionez, beste gehiengo abertzale bat posible balitz, bere garaian egin zen kooperazio organoa egin litzateke. Hori gauzatuta balego, eta nafar populazioak zein ondoriopositiboak ekartzen dizkion ikusiko
|
balu
, askoz errazago ulertuko luke guk planteatzen duguna, alegia Dieta Komuna Erkidego Autonomikoaren eta Nafarroaren artean.
|
|
|
– Garrantzizkoalitzateke, Oargui ren artxiboen berri norbaitek eman ahal izango
|
balu
].
|
|
|
Ministroak gogorarazi zuen, Gobernuaren arauetan euskarazko predikua, otoitzaketa jendaurreko ekitaldiak, denak, zeudela debekatuta (preces y predicaciones y entoda clase de actos publicos). Gotzainak baliozko ezer iradoki izan
|
balu
, onartzekoprest ere egon zitekeela esan ondoren, gogor eraso zion eliz agintariarenari:
|
|
|
Hiru silaba baino gehiagoko azentu unitateetarako ereduaren aplikazioa (unitateok azentu bigarrenkaria eduki dezakete). Modelatuaren azterketakazentu unitate luzeetan pultsu bat baino gehiago kokatu behar dugula adieraziko
|
balu
, modulu azentuatzaileak kontuan hartu luke eta azentubigarrenkaria txertatu.
|
|
|
Irakaspen hori erabaterratua da. Zientzia ekonomikoa lasterrago aurreratuko zatekeen, banku monetarenizaera aintzakotzat kontuan hartu izan
|
balu
. Nola edukiko lukete balio gutxiago banku monetako unitateek, alegia, kontu liburuko zenbaki hutsek (moneta bigarrendarra) edo, zirkulatzen duen?
|
|
|
Ziur aski, irrati komertziala entzuleek zer dioten aiduru dago, zeren entzulerik ez
|
balu
desagertu egingo bailitzateke; eta hori nahi ez duen efektua da, bistan denez. Baina litekeena da, horrelako helburu ekonomikoak ez dituzten beste irrati batzuk (fondo publikoen bitartez finantzatzen direnak prezeski) beharrak eragin ahal izatea jendeari, premiei aurretik heltzea.
|
|
|
–distribuzio aparatu izatetik komunikazio aparatu izatera pasatu behar dugu irratia. Kanalizazio sistema ikaragarria izango litzateke, bizitza publikorako imagina daitekeen aparaturik hoberena, eta are hobea litzateke, emititzeaz gain, jaso ere jasoko
|
balu
, entzuleei adi egonarazteaz gain, hitz eragin ere eragingo balie; ez entzuleak baztertu, baizik, harremanetan jarri. Honetarako beharrezkoa litzateke irratsaioa egiteko orduan entzuleekin beraiekin kontatzea?.
|
|
|
–unetxo batez Txemari bururatu zitzaion txiste txar bat egitea, alegia titiak ukitu zizkionean taloa egiteko orea sentitu zuela esku artean, baina laster jakin zuen Europako ekialdeko neska hark ez zuela txistea ulertuko. Taloak zer diren jakingo
|
balu
sikiera..., baina txekiar hauek txistorra zer den ere ez dakite. To!
|
|
|
Ez zen hain datu bitxia izango, izen horrek" St. Caniceren eliza" esan nahiko ez
|
balu
. Bigarrena, lehen aipatu dudan gazteluan Lady Di horren antzinako arbasoak bizi omen ziren, Spencertarrak, 1300 urtean gaztelua beste familia bati saldu zioten arte.
|
|
|
Hormak bota. Hitzok esatea bezain erraza balitz horma horien atzean gordetzen den ñabarduren mundua deuseztatzea, inora begiratuta oroipenak bere hariari segitzeko gonbita luzatuko ez
|
balu
... Baina ez da horrela, eta Txemaren begiak lurrera zuzenduko balira bertan aurkituko lituzke Eiderrekin trivialean jokatutako orduak, hori bezain oroitzapen txepela baino ez bazen ere.
|
|
|
Jakin izan
|
balu
, bera ere joango zen lasai asko, Dublinetik Cashelera eraman zuen autobusean mila pezetatik gora utzita baino hobeto. Zazpi pound eta erdi.
|
|
|
Eta, azkenik, badakizue: egunen batean elkarrenganik bereiztea erabakiko bazenute eta, beraz, Joanikotek bere dorretxerat joaitea erabakiko
|
balu
, berarekin eramanen lituzke dorretxeari dagozkion morroi neskameak, baita abereak ere, testamentean sinatuaren arabera, zeren eta etxe bakoitzak baitu bere enborra, eta enbor horretan sartzen dira lurrak eta aziendak —eta, haiek erran ondoren, aitari eta osaba Joanikoti so egiten ziela, akabatu zuen—: Arratsaldean zuekin hitz egin nahi nuke bakarka, zeren ez bainuke nahi biharko egunean zuen artean liskarrik sor ledin, ene testamenta dela kausa.
|
|
|
Zeren beti beltzari beha dagoen zuria, hisikatzen eta obsesionatzen da, itsutzen da, hartzen du buruz buruko etsaitzat, eta jotzen du azkenean haren ezabatzerat, deusezterat eta porrokatzerat. Baina jakinen
|
balu
ezen argiaren munduan ere gorputza itzalez osatzen dela, eta zuria beltzaren itzala dela nola beltza zuriarena, aldatuko litzaioke behakoa eta, itzalaren ezabatzerat baino areago, haren besarkatzerat joko luke.
|
|
|
Berori beti hain argia! Gainerat, esker oneko ere egon genuke, zeren heriotzak konfesaturik harrapatu baitu, eta jakin nahi nuke zer gertatuko zitzaion, baldin bertze itsas portu horietan harrapatu izan
|
balu
...
|
|
|
—Jainkoak hatza dorrearen goiko aldean ipini eta apur bat bulkatuko
|
balu
, goiti beheiti eroriko litzateke dorre osoa...
|
|
|
Pierre Gassendiren erranetan, berriz, bazegoan Cesare Cremonini zeritzan bertze gizon jakintsu bat —Galileoren laguna, nahiz eta ideietan etsai eta izterbegi—, teleskopiotik behatzerat ere ausartu ez zena, sinesten zuèn mundua irauli eta uzkailiko ote zitzaion beldur. Baina nagok ezen, behatu izan
|
balu
ere, bertze hogei haiei bezala gertatuko zitzaiola, eta Alessandrok bezala erranen zuela: " Ez dut ulertzen!
|
|
|
Hortik aitzina, zer erran diezazuket nik osabak Galileori buruz pentsatzen zuenaz, ez bada harekin akort nagoela eta halatsu ulertzen dudala nik ere Galileo? Zeren zientzilari italiarrak uko itsu batekin ihardets baitziezaiokeen tribunalari, eta hala egin izan
|
balu
, goretsiko nuen; aldiz, makurtu egin zen, baina ez arras, eta arras makurtu ez zelako ez dut gaitzesten.
|
|
|
—Errespetuaz eta begiruneaz mintzatu da berori, aita, baina jauregiaren erantzukizuna ene esku utzi zuen, eta eskatu eta eskertuko nioke, baldin berorrek ere eneganako tratua errespetatuko
|
balu
. Eta barka biezat bertze hau ere erraiten badiot, zeren, oker ez banago, berorrek aitortu baitzidan ez zuela olen negozioan asmatu, eta horrek erran nahi du ezen berorren moduak eta moldeak berregokitu beharra zegoela, eta nik hori bertzerik ez dut egin.
|
|
|
Ai, gure aitak jakin izan
|
balu
, Senekak erranaren bidetik, ezen ez dela gizonik ahaltsuena bertze guztiak bere menerat dituena, baina bere burua duena...!
|
|
|
Ai, gure aitak jakin izan
|
balu
eta gizon guztiok bageneki...!
|
|
|
—Zer bertze sistema filosofiko asmatuko ote zuen Descartesek, baldin izaitearen harrointzat kaka hartu izan
|
balu
pentsuaren ordez...? —eta eskailerako maila batean berriro gelditzen zela eta libre zuen eskua zabaltzen zuela, erran zuen ozentki—:
|
|
|
Edo ez al dakik matematikak egiten duela filosofia naturala bera ere naturaz gaindiko...? Matematikak huts eginen
|
balu
, Jainkoak eginen luke, eta hori ezinezkoa duk...
|
|
|
Gero, bere disertazione hura erran bakarrean laburbildu nahi
|
balu
bezala, erantsi zuen:
|
|
|
Eta orduan bertze historia bat asmatu nuen, are harrigarriagoa zena baina honat ekarriko ez dizudana, kontu honekin gehiegi ez luzatzeagatik. Zeren eta halakoa baitzen ene injenioa eta halakoa ene imajinazinoa, Avilako santak etxeko erotzat zuena... baina jakin nahi nuke zer gertatuko zitzaion bizkaitarrari, baldin etxeko eroak asmatu izan ez
|
balu
puntu hartan erlikiaren historia hura...!
|
|
|
Eta isildu egin zen eta zorrotz behatu zidan, bere kemen guztia behako hartarat bildu nahi
|
balu
bezala. Eta erran zidan:
|
|
|
—Ez al litzateke hagitzez ere hobea zure nagusiak gai honi buruz izan dezakeen iritziaren berri jakitea, deusetan hasi baino lehen, zeren hura ez baita Avilakoa eta, dakizun bezala, giristandadean ere mundu guztia ez da erlikien aldeko itsu...? Edo, ez ote duzu pentsatu zer gertatuko litzatekeen, baldin zure nagusia akort ez balego eta iraintzat hartuko
|
balu
zure asmo ona, hain gai minberan.... Gisa horretan, bertzalde, erran zaharrak ez bezala, zeinak baitio:
|
|
|
Zeren berak bezalakoek eta errege faltsuaren leinukoek bai, arima ezin handiagoa eta ezin nobleagoa baitute, eta guk nafar bentzutuok, aldiz, ezin tipiagoa... Erran nahi
|
balu
bezala ezen indiarren parekoak garela, eta Espainiako indiarrak garela, zeren eta indiarrek ez baitute arimarik, eta guk kasik ez!
|
|
|
Eta norbaitek kartaren hausteko edo haren erretzeko tentamendurik
|
balu
, jakin beza ezen maradikatu egiten dudala lerro hauetarik eta fortuna gaixto guztiak desiratzen dizkiodala... eta hala eginen diodala gaurdanik otoitz Jainkoari gauero, ene desira horiek konpli daitezen amoreakatik.
|
|
|
...ozatzen zituèn gizonak —Jainkoak faboratuak— berdintsu eta orobatsu bihur baitzitzakeen neguak uda eta euriak ateri, minak gozo eta trabailuak aisia... baina, dakizun bezala, Jainkoak ez ninduen sobera sinesbera egin, eta pentsatu nuen, segidan, ezen izugarria izanen zela, baldin tigrea Antonioren gainerat oldartu izan balitz eta haren gorputza horzkadaz horzkada xehatu eta desegin izan
|
balu
, nola baitzen basoko piztien ohitura eta usantza. Eta pentsatu nuen gero ezen, orduan izan ez bazen, hurrengoan izanen zela.
|
|
|
Eta emazteki buru argia zen, hain argia, non segur bainago ezen Huarte Garazikoak ez zituela bere Examen de ingenios famatuan skribatu zituenak skribatuko, emaztekien adimenduaz denaz bezainbatean, baldin Rosa de Osorio ezagutu izan
|
balu
, zeren zinez baitzen emazteki hura buru argia, anitz gizon baino hagitzez ere argiagoa... Eta anitz poema zekizkien buruz, solas haietan aldian behin errezitatzen zituenak...
|
|
|
Eta infernu hura, halarik ere, infernuago izan zitekeen —gaitz eta neke den arren halakorik imajinatzea—, baldin alkaideak ene aurkako neurri berezirik hartu izan
|
balu
, zeren hori ere pentsatzekoa baitzen, gizon hura jaun Santiago de Tapioles y Villarrínen sokakoa zenez gero.
|
|
|
Eta Akilesek begiak zabaldu eta mihiaz ferekatu zuen muturra, Noek Ararat mendian libraturikako erbi bikotea gogoan
|
balu
bezala... Eta, Akilesi beha, irri egin zuen osabak, zeina bat batean eneganat xuxendu baitzen, ezin seriosago, erraiten zidala:
|
|
|
Baina zer gertatuko litzaiguke —galdetzen dizut—, baldin erremedio horiek arrazoinaren argitarat jarri eta ohartuko bagina ezen funtsik ez dutela, eta irrigarri ere direla hainbatetan? Zer gertatuko litzaiguke, baldin gure arrazoinak edirenen
|
balu
ezen gure erremedioek ez dutela erremediorik, eta hori dela egiaren egia erremediorik gabea. Horregatik erran ote zuen amak ezen hobe zela egiarik ez jakitea, zeren superstizioneak zulo horiek estal baititzake, eta arrazoinak, aldiz, ez, eta arrazoinaren argiak zulo ilun handiago baterat garamatzala edo eraman gaitzakeela, azken finean?
|
|
|
—Eta zer, gure arteko auzia xakeak erabakiko
|
balu
...?
|
|
|
Izan ere, haren erretzeko modu hura ez zen soil ke hartze eta ke jaurtikitze bat, mintzatzeko modu bat ere bazen. Zeren, noiz eta haserre baitzegoen, hodei tipi zurrunbilotsu bat egozten baitzuen ahotik, bere nahigabearen adierazteko; edo, aitzinean zuenari aurpegirat xuxen egozten zion, baldin hark haserrarazi bazuen, ke artean estali nahi
|
balu
bezala eta bere baitarik desagerrarazi; aldiz, noiz eta bertzeen arreta piztu nahi baitzuen, kokotsa jaso, ezpainak bildu, eta kezko eraztunak biribiltzen zituen, gero eta zabalago egiten zirenak beren gorako bidean.
|
|
|
" Jaso nuen zure gutuna, zeinak zure asmoen berri eman baitzidan, eta jaso dut, halaber, gure zerbitzu sekeretuen informazinoa, zuri eta zure familiari buruzkoa". Aitak besagainak goratu eta begiak zabaldu zitian, galdetu nahi
|
balu
bezala: " Eta...?" Eta erregeordeak bertze irri bat eskaini, eta erran zioan:
|
|
|
Eta, orduan, aitona Nikolas mintzatu zen, kementsu, hitzak ongi artikulatzen zituela, mihiaz bertze artikulazione guztiak, erreumaren ondorez, gero eta desartikulatuagoak zituen arren, erakutsi nahi
|
balu
bezala ezen, hitza eta mihia zituen artean, zerbait zela eta bazuela jauregi hartan zer erranik:
|
|
|
Eta aitonaren begiek dir dir egin zuten, esperantza dir dir hartarik mintzatu nahi
|
balu
bezala... eta erlikia eskuan hartu eta aitonak musu eman zion, eta egun osoan eman zion musu, baina ikusi zuenean ezen guztia alferrikakoa zela, leihotik egotzi zuen, erraiten zuela:
|
|
|
Argumentu hark Troiako zaldia izan zezakeen salbuespen, baldin herriko apezak, astoaren ordez, zaldiaren iduria erabili izan
|
balu
, jaun André... baina, txantxetarik haratago, arrazoin osoa zuen don Frantziskok: hain zen begi bistakoa bere premisa hura, non ez baitzuen erran hari buruz maiseatzen eta lardaskatzen ibiltzea merezi.
|
|
|
Ai, osabak jakin izan
|
balu
mementu hartan ezen bertze kide bat ere galtzeko puntuan zegoela eta bakar bakarrik geratzerat zihoala...!
|
|
|
Eta maite dudalako gorrotatzen dut, hain zuzen ere! —eta, bere hitzetan urrunegi joan balitz bezala, eta arima oharkabean biluztu, noraezean geratu zen, harik eta bertze hitz batzuetarat jo zuen arte, bere arima biluztuaren janzteko eta maskaratzeko, bihotzak hain gordin adierazia adimenduz eta arrazoin hitzez estali nahi
|
balu
bezala—: Zeren, ona maitatzeko, gaitza gorrotatu behar baita.
|
|
|
Ezagutu ditut kleriko katoliko onak, orobat protestantak, eta ezagutu ditut, halaber, kleriko gaixtoak, baita diruzaleak ere... ahantzi gabe zure ahotik aditu nuen kasua: Zuberoako kalvindar harena, Mathalasen denboran ezagutu zenuena, zeinaz erran baitzenidan ezen, ministroa ez ezik, prestamista ere zela, hain abariziosa eta hain eskulaburra, non koberatzen baitzien bere bezeroei, interesetan, %10a, Kalvinek ezarri zuen %5eko mugaren gainetik... neurri harekin frogatu nahi
|
balu
bezala ezen Kalvin bera baino bi aldiz kalbindarragoa zela. Eta herriska hartako apeza ere ez zitzaigun hagitzez hobea gertatu...
|
|
|
Bertzea, ezkutu ezdeus, aurpegitik sabelaldera joan zen eta buelta, nire gorputza zartada erauntsitik gerizatu nahirik. Putakume horrek bertze hiru lau gehiago sakatuko zizkidan, ahots ezagun batek boxeo saioa eten ez
|
balu
.
|
|
|
—Honaino duk zartakoa —esplikatu zuen, zerbait zuritu beharra
|
balu
bezala— Ipurmazela erdia harrapatu dik.
|
|
|
Munduko txisterik libertigarriena aditu
|
balu
, ez zuen irri handiagorik eginen. Une hartantxe erabaki nuen, neure buru osasuna zaintze alde, ironiak bertze egun baterako uztea.
|
|
|
flana eta," etxekoak" biak. Eranskin hori gehitu ez
|
balu
, ausartuko nintzatekeen, beharbada, iraungitze dataren erruleta errusiarrean jokatzera. Sukaldean kukututako sadikoaren sareetan berriz ere erortzea gehiegizkoa zitzaidan, ordea, eta Potzolok nirea ere jateari uko eginen ez bazion ere, ez nuen nahi inork erantzukizunik eskatzerik, hertzeetako perforazio batek polizia bertze mundura igorriz gero.
|
|
|
Norbaitengandik xehetasun eskeren bat espero
|
balu
bezala egin zuen etena. Charlyk, ordea, estatua bat zirudien, Jainko gupidagabe batek bekatu ezezagun batengatik gatzitua.
|
|
|
—Hezurtegi komunera —lursail hurbil baten aldera egin zuen keinua. Erdian gurutze handi bat landaturik izan ez
|
balu
, amaren herriko patata soro iraulia idurituko zitzaidakeen.
|
|
|
Munduko zozokeriarik handiena aditu
|
balu
bezalako keinua eginik, mahai gainean utzi zizkidan tostadak, kea zeriela. Gogotik makurtu nintzaien.
|
|
|
—Hara, Saragueta —hasi zen noizbait ere— Saragueta, Saragueta —nire deitura errepikatu zuen, josteta inozo horretan gozamena handitu nahi antzo— Gaur kontent nagok eta ez diat egun hau hirekin ozpintzeko pentsamendurik. Zuzendariordeak deitu ez
|
balu
...
|
|
|
Horrela erraten diozue, ezta? " Eskalatzailea" —errepikatu zuen— Bada," Eskalatzaileak" deitu ez
|
balu
, ez nindukek orain hiri kargu hartu beharrean egonen. Ni ez nauk hi baino gehiago, eta ez nauk bulego honetara neure kabuz etorri.
|
|
|
Giltza sorta potzoloa etorri zen gero. Ez nintzaion sobera ohartuko emakumeak giltza horietariko bat bereizi ez
|
balu
. Handi luze horietarik zen, zuloz eta ildoz betea.
|
|
|
" Lisboan" inondik ere ohikoa ez den garbitasun erakutsi hori aski ez, esku artean erratza ikusi behar izan nion, ene eskariari ezaditua egiteko asmo tinkoa zuela konprenitzeko. Abuztuko asteazken gau horretan Musu tristek eta biok ez genukeen tratu onik eginen, ate gaizki olioztatuaren kirrinkak norbaiten sarreraz gaztigatu ez
|
balu
.
|
|
|
Natura jakintsua da. Ez legoke bizian aurrera egiterik, ahanzturak babesik eskainiko ez baligu, eromenak gutaz beste egingo ez
|
balu
. Nola eraman hainbeste sofrikario?
|
|
|
Eta inortxok ere ezer ez zekienez, bizitza halakoxea izan eta, denboraren poderioz, Joseba eta Karmelo harremanetan hasi ziren. Eta harremanak aurrera egin zuen egun batez Josebaren eta Karmeloren aitak harreman horren berri izan ez
|
balu
(ziur nago sentituko zuen hotzikarak buruko ileetatik oinetako behatz ttikienaren atzazaleraino zeharkatuko zuela).
|
|
|
Ahobero halakoa! Gainera, hara non esaten didan hasieratik zekiela Ruben ez zela homosexuala, baina, hark kluk egin izan
|
balu
, bera arduratuko zela marrubizko izozki horretaz. Dâailleurs, Tom atzo ez zen taldekideekin afaltzera joan, eta ni ere ez.
|
|
|
Orduan Estherrek ere zerbait esan behar eta, zenbait bidailagunen oniritziarekin, New Yorkek egun gehiago merezi zituela esaka hasi zaio, eta, bestalde, oso nekeza dela fardelak ekipaje tokira igo behar izatea, eta agentziak hobe lukeela fardelak garraiatzeko erremolke ttiki bat erantsi izan
|
balu
. Danek, furgonetaren gainaldetik, begirada sutu eta sarkorra luzatu dio, eta isilean jarraitu du Adelak, txintik ere esateke, pasatu dion gurpilekiko maleta kokatzen.
|
|
|
Ni ere bekaduna izan nintzen gure presidentea Etxe Zurira etorri zenean hasi da astiro eta apal samar, gu denok une horren solemnitateaz jabe gintezen edo; eta gaztelaniaz jardun izan ez
|
balu
, zinez presidentearen bekaduna izana zela sinetsiko genuen. Aurrez aurre ikusi nuen egun beretik liluratu egin ninduen eta ezin izan nion neure grinari eutsi:
|
|
|
Ez dakit zer pentsatu: gizon hori hasiera beretik egin zitzaidan susmagarria (haren ezinegona, haren galderak, gau eta egun eguzkitako betaurrekoak eta soil soilik epaiketarako eranzten duen sonbreirua jantzirik eramatea, bere burua etengabe ezkutatu nahi
|
balu
bezala nahiz eta gisa horretan nabarmendu besterik egin ez, fiskala izateko erakutsi zuen grina, biboteordea probatzearena, pistola eramaten dutenen keinu ezaguna...). Baina berriro diot, Mexikoraino egin nahi duen bidaiari susmo txarra hartu arren, ez dakit zer pentsatu.
|
|
|
Ordea, hori ez zen gertatzen euskaldunen erru soilagatik. Estatuaren gainegitura politikoak, euskara zapaltzen eta baztertzen jardun beharrean, hura bere administrazioan onartu eta irakaskuntzan bultzatu
|
balu
, berehalaxe agertuko zatekeen hizkuntza estandarizatzeko premia. Baina euskaraz diogunez, joanak joan eta balizko oleak burdinarik egin ez daroa, gauzak ez ziren horrela izan, eta, beraz, alferrik da orain izan balizko horiekin burua nekatzea.
|
|
|
Norbaitek hori definizio moduan hartuko
|
balu
, berehala konturako da, hala ere, zabalegia dela artea definitzeko tresna gisa, labean ondo egindako legatz bat ere kabituko litzateke-eta artearen atalen batean; eta zabalegia den neurri berean, muga zorrotzegiak jartzen dituela pentsatzea ere litekeena da, artetzat onartu baikenuke gorrotoa, nazka, barregura maltzurra, inbidia edota egilearenganako lastima sortarazten digun edozein lan.
|
|
|
Bertan gaiak egoki sailkaturik daude, zehatz eta taxuz. Magistratu horrek, jakintsu bezain jakile, ez zigun deus ere egiteko utziko bere argi eta oinarriei men eginda askatasun osoz jardun izan
|
balu
. Inguruabar aginduzko eta iragankorrek egin zituzten zuzenbide axiomak hark erro errotik arbuiatzen zituen errakuntza eta makurrak(...).
|
|
|
Bertan gaiak egoki sailkaturik daude, zehatz eta taxuz. Magistratu horrek, jakintsu bezain jakile, ez zigun deus ere egiteko utziko bere argi eta oinarriei men eginda askatasun osoz jardun izan
|
balu
. Inguruabar aginduzko eta iragankorrek egin zituzten zuzenbide axiomak hark erro errotik arbuiatzen zituen errakuntza eta makurrak.
|
|
|
3) Azkenik, aipaturiko behatzaileak entrenamendu logikoa ere
|
balu
, orduan ez litzaioke gehiegi kostako mundu ikuskera nazionalsozialistaren usteltze logikoa nabaritzea: sofismak, kontraesanak, lizunkeria politikoak agerian uztea, bestela esanda.
|
|
|
Bere hautaketak oinarri autopsikologikoa aukeratu zuen; haatik, beste abagune asko zeuden, fisikarena esate baterako. Azken hau aukeratu
|
balu
, munduaren —hau da, kontzeptuen— eraikuntza sistema fisikaren elementuekin osaturiko oinarritik hasi zukeen. Carnapen iritziz, posible da bi sistema modu postulatzea, bere oinarria objektu fisikoak edo objektu psikikoak izatearen arabera.
|
|
|
Kontrafaktikoen forma aintzat hartuz —’baldin... orduan’ baldintzazkoarena() —, orain eta hemen hipotesi bat egiaztatu ezin duten gauzak hipotesia bera egiazta zezaketenak izan balira, orduan hipotesiak esanahia edukiko zukeen. Baldintzazko kontrafaktikoez fidatzea —P izan balitz, orduan Q izango litzateke (Bengoetxeak bere botila uraren tiketa gorde
|
balu
, orduan iraganari buruzko enuntziatu bat egiaztatzeko froga bat egongo litzateke) — erabat problematikoa zen Vienako Zirkuluarentzat, enuntziatu esanahidunak esperientziaren enuntziatuetara murrizteko lehenengo ordenaren predikatuen logika erabiltzen baitzuten. Eta ez zeukaten modurik enuntziatu kontrafaktikoak logika horretan ahokatzeko.
|
|
|
Nire irudikapena hurrengo metaforaren bidez bakarrik deskriba dezaket: gizon batek benetako etika liburua izango litzatekeen etika liburu bat idatzi
|
balu
, liburu honek eztanda batean munduko gainerako liburu guztiak suntsituko lituzke. Gure hitzak, zientziaren baitan bezala erabilita, esanahia eta zentzua, esanahi eta zentzu naturalak, eraman eta edukitzeko ontziak baino ez dira.
|
|
|
Halako ekintzak senezko ekintzak dei daitezke. —Eta azalpen batek, kasu, esango
|
balu
nik edo nire arbasoek benetan sinesten genituela lurra jotzea ezertan baliagarria zela, hau ameskeria izango litzateke, ezer azaltzen ez duten suposizio funsgabeak baitira. Ekintza eta zigortzeko ekintza baten arteko antzekotasuna da garrantzitsuena, baina ez dago gehiagorik egiaztatzeko, antzekotasun hau izan ezik.
|
|
|
" behin honek etxe bat izan behar zuen, bestela inork ez zukeen harri landu eta irregularrez osatutako halako pilaketarik egingo"? Eta norbaitek hurrengoa galdetuko
|
balu
: " nola dakizu hau?", esan dezakedan gauza bakarra hauxe da:
|
|
|
2.0211: Munduak substantziarik ez
|
balu
, orduan perpaus batek zentzurik izanen luke baldin eta soilik baldin beste perpaus bat egiazko balitz.
|
|
|
1929an emandako Etikari buruzko hitzaldian ere ideia bera errepikatuko digu: gizon batek benetako etika liburua izango litzatekeen etika liburu bat idatzi
|
balu
, liburu honek eztanda batean munduko gainerako liburu guztiak suntsituko lituzke. Baina eztanda etikoa ez zaigu maiz gertatzen.
|
|
|
Dudarik gabe imajina dezakedan gauzarik arraroena izango litzateke hau. Haatik, gure ezustea gainditurik, medikuarengana joatea eta kasua zientifikoki ikertzea proposatuko nuke, eta baita bibisekzioa egitea ere, horrek zaurituko ez
|
balu
. Non legoke miraria?
|
|
|
Halako ekintzak senezko ekintzak dei daitezke. —Eta azalpen batek, kasu, esango
|
balu
nik edo nire arbasoek benetan sinesten genituela lurra jotzea ezertan baliagarria zela, hau ameskeria izango litzateke, ezer azaltzen ez duten suposizio funsgabeak baitira. Ekintza eta zigortzeko ekintza baten arteko antzekotasuna da garrantzitsuena, baina ez dago gehiagorik egiaztatzeko, antzekotasun hau izan ezik.
|
|
|
Zaputzaldi inpresioa utzi zidan Parisko 68ko maiatzak, frustrazioarena; gauza txikia izan zela, alegia, izan zitekeenaren ondoan. Maiatz hartan autoritate eta agintari guztiak gainezkatu egin zituen gizarte mugimenduak; armada eta polizi indarrak ere larritu egin zituen tupusteko iraultza hats hark, eta egoera goren hura beste apur batez luzatu izan balitz, gehixeago iraun izan
|
balu
, urrunago iritsiko ziren ondorioak. Baina norbaitek edo zerbaitek desegin egin zuen hura guztia, zapuztu.
|
|
|
Oso maitea du musika ere. Baina nahiago lukeela erabat galduko
|
balu
dena berehala!, sindrome horren larritasunik gehiago ez izatearen alde.
|