|
2000
|
|
|
Baina mehatxuren baten zurrumurrua zabaldu da gure artean, hitzaldiak bonba mehatxua jaso duela, alegia. Eta jendea hasi da esaten protestante putakumeen errua zela, gaur euren egun seinalatua zela (artean ez
|
bainekien
hori ere, nahiz eta famatuak izan" orangista" izeneko talde horiek gaurko egunez egiten dituzten desfile eta alarde harroak), eta Ipar Irlandan istilu larriak izan direla gaur, eta gauean larriagoak izango direla seguruenera. Bitxiena da Errepublikan ere, alegia Hegoaldean, zenbait ekintza txiki burutu omen dituztela txerri lealistek aurten; garrantzirik gabekoak, bai, baina han hemenka izua hedatu dutenak.
|
|
|
Eta egun hartan ere, horixe gertatu zitzaidan, zeren, erran nahi nuena erranik, noiz eta baitzirudien ezen ausartziaren zaldiak beldurrarena garaitu zuela, aldiz, nola ez bainuen nik erabakitzen noiz akabatzen zen lasterraldia baina bertze bazkaldar guztien usteak eta aburuak, eta nola susmatzen bainuen ezen aburu hura ez zela ene aldeko izanen, aitzinatu zitzaidan beldurraren zaldia, eta jaundu zen hura nitaz, finean. Eta, eskuak bururat eramanik, bekoz beko nuèn don Frantziskoren begi kanporatuei beha geratu nintzen, ekaitza eta tormenta noiz lehertuko, zeren
|
bainekien
ezen munduan ez zegoela ekaitz hura geldiaraziko zuen santabarbararik... Baina ez, ekaitza ez zetorkidan aitzinaldetik, baina albotik eta saihetsetik, noiz eta aitak sekulako zaflakoa eman baitzidan.
|
|
|
Baina, behin barrenean, ez nuen bakerik izan, zeren, alde batetik, ez
|
bainekien
norat beha, so egiten nizunean erreus eta urduri jartzen nintzelako, eta zeren, bertzetik, eskolaren hastean gertatuak torturatzen eta tormentatzen baininduen. Eta, nola ene arimak ez baitzuen atsedenik hartzen, gero eta gaitzago sentitu nintzen.
|
|
|
nola espainiarrentzat izanen bainaiz frantses hemen Salamancan gauzak okertzen bazaizkit, zaude segur, Jainkoak ez dezala nahi, Doctor Navarrus ekin gertatu zen bezala. Eta horrela, bada —segitu zenuen—, nola
|
bainekien
ezen Miguel de Sandoval Salamancan zegoela, zeren kartazko harremanak bainituen harekin, hura Bordeleko unibertsitatetik Espainiarat itzuli zenetik, eta nola geratua bainintzen harekin ezen elkarri lagunduko geniola edozein hersturaren aitzinean, hala, Espainiarako bidea hartzen nuela, haren etxerat joan nintzen, non egin bainuen denbora bat, harik eta, Miguel de Sandovalen beraren esku luzeari e...
|
|
|
tigreak Mattin larrutu zuen eta berriak larritu egin ninduen. Ordea, oroitu nuenean tigre hezitzaileak errana, noiz eta jakinarazi baitzigun ezen suerte hartako tigreak ez zirela gizonen aurka oldartzen, eta ikusi nuenean, bertzetik, ezen aztarnarik ez zegoela ingurune hartan, nahiz eta lurra hezea eta umela zegoen, harritu egin nintzen, zeren nik
|
bainekien
nolakoak ziren tigrearen atzaparrak eta haren aztarnak, ongi baino hobeki, eta iritziz aldatu nintzen.
|
|
|
Nehork ez! —eta, nola ez
|
bainekien
, artean, kataroen historia harrigarria, ez haien sakrifizioarena, osabak historia haren gorabehera printzipalak kontatu zizkidan, ez xehero baina laburzkiro, historia haren aroma usaintzeko modua izan nezan; eta gero erran zidan—: Galileok, aldiz, erdibide bat bilatu zian:
|
|
|
Baina, etxekoei kasu egin behar badiet, iduri du ezen akats batekin jaio eta kolpe hark akasgabetu ninduela, edo hala uste izan zutela haiek. Eta, handik harat, gauzen ikasteko ere halako erraztasun baten jabe, aitzina eta aitzina egin nuen, halako suertez, non bederatzi urterekin
|
bainekien
apez don Frantziskok —Mattin eta bion lehen prezeptoreak— jakin zezakeen guztia, nominatiboak eta genitiboak, kredoak eta gloriak.
|
|
|
Halaxe ihardetsi nion, bai, jaun André, erran biribil harekin...! Baina erran hark bazuen esplikazionerik, zeren, nola
|
bainekien
kasik segur ezen osabak galdegite hura eginen zidala, hala, osabak eta napolitarrak hitz egiten zuten bitartean, prestatzeko eta asmatzeko denbora izan nuen, buruko eltzean neure pentsuak eta neure injenioa egosten jartzen nituela, harik eta buruan egosia egotzi nion arte. Eta ez nuen, agi denez, gaizki asmatu, zeren Jainkoak asmatzeko dohain horretaz bederen hornitu baininduen, eta zeren esplikazione harekin kontent utzi bainuen, itxura batean, osaba.
|
|
|
Eta orduan atsegin izaiten nuen, baina atsegin hark atsekabetzen ninduen segidan, zeren eta iduri lizun haietaz gozatzea lizunkeriazko bekatua izan baitzitekeen, eta lizunkeriazko bekatua zen. Eta, neure buruarekin borrokan, zalantzak etortzen zitzaizkidan, mementu haietan bekatu egin nuen ala ez, zeren eta ez
|
bainekien
nehoiz ere borroka haietan behar hainbat borrokatzen nintzen ala ez.
|
|
|
Ene bozkarioa, Elbira jauregitik modu hartan alde egiten ikusi nuenean, apaldua eta zapaldua!, zeren iduritzen baitzitzaidan ezen bihotza hautsi eta arrobatu zidala, eta haren traizioneak ez zuela bertze pagamendurik merezi; baina zer pena hartu nuen, aldi berean, zeren
|
bainekien
ezen jaio orduko ihartu eta hostogabetu zitzaidala Elbiraren begietako leihoetarik atzeman eta usaindu nuèn udaberri ezin ederrago hura...! Eta ene eskuei behatu nien lehenik, eta imajinazinoak lumarik gabeko bi usakume ekarri zizkidan haietarat, biak hatsik gabe; eta ene bihotzari behatu nion gero, eta barrenaldea harrak janik ediren nuen.
|
|
|
Eta Elbira eta bion arteko maitasuna, nik hain garbitzat eta hain txukuntzat jotzen nuena, lohiturik ote zen, bada, orduko...? Eta, nola
|
bainekien
ezen zalantzarik tipienak torturatu eta martirizatu eginen ninduela erremediorik gabe, eta nola bainekien, halaber, ezen ene pentsu eta erreflexione guztiak ezin izan zitezkeela sukai berriak baizen, ene barrengo sua areagotuko zutenak, hala permatu eta entseiatu nintzen, handik harat, anaiaren eta Elbiraren urratsen eta aztarnen isil gordean jarraikitzerat, egia neure begiz frogatu ahal izaiteko...
|
|
|
Eta Elbira eta bion arteko maitasuna, nik hain garbitzat eta hain txukuntzat jotzen nuena, lohiturik ote zen, bada, orduko...? Eta, nola bainekien ezen zalantzarik tipienak torturatu eta martirizatu eginen ninduela erremediorik gabe, eta nola
|
bainekien
, halaber, ezen ene pentsu eta erreflexione guztiak ezin izan zitezkeela sukai berriak baizen, ene barrengo sua areagotuko zutenak, hala permatu eta entseiatu nintzen, handik harat, anaiaren eta Elbiraren urratsen eta aztarnen isil gordean jarraikitzerat, egia neure begiz frogatu ahal izaiteko.
|
|
|
Halarik ere, ez nuen Urbiainen itzal bat bezala sartu nahi, zeren
|
bainekien
ezen bertzeen aitzinean itzal bat bezala agertzen dena bihurtzen dela, finean, bertzeen goganbeharraren iturri, eta nik ez nuen halakorik nahi. Hargatik, igandean amarekin eta sor Klara Uraitzekoarekin Urbiaingo elizarat joan nintzen, meza entzuteko asmoz, eta, horrela, apezarekin, alkatearekin eta bertze jende batzuekin egoiteko parada izan nuen, meza adituz gero.
|
|
|
Baina don Luziorekin banuen bertze kontu bat gehiago, zeren
|
bainekien
ezen elizak konfiskatu zizkiola osaba Joanikoti, honek Inksizionearekin izan zuen auziaren ondotik, dorretxea eta bertze ondasun guztiak, halako moldez, non dorretxe hura baitzuen apez hark bizileku, baita sakristauak —zeina baitzen apezaren anaia—, eta sakristauaren familiak ere... eta zeren nik bainuen ingurune hartan, bertzalde, kutxa lurrez estali bat, ene liburuak eta osaba Joaniko...
|
|
|
Eta gerla hartan guztia zen baliozko, baldin heresiaren uxatzeko edo haren aurizkitzeko bazen. Eta hala igorri nion egun batean Maddaleni gutun hura —zeren
|
bainekien
ezen osaba Joanikotek irakurtzen irakatsi ziola—, non osaba Joanikoten heriotzarekin mehatxatzen bainuen, baldin honen dorretxetik alde egiten ez bazuen. Eta hura egin nuen eta are gehiago eginen nuen, baldin egoerak hala eskatu izan balit, zeren Jainkoa eta Erroma baitzeuden jokoan, Erroma eta Jainkoa, eta Jainkoaren borondatea baitzen Ha ren ohorearen izenean nork bere ohorea ere galtzea, baita hartarakotz betiko laguna salatu behar bazen ere, heresea zelako —eta, isilune baten ondotik hats hartzen zuela, erran zuen—:
|
|
|
" Ene bigarren amorioa mendozatarren etxeko zaldizaina eta palaferneroa izan zen; nik ez dakit zinezkoa edo despit hutsezkoa izan zen amorio hura —zeren
|
bainekien
ezen amorio hark amari min emanen ziola, eta ni aldi hartan amaren kontra bainengoen, bekoz beko—, baina kontua da ezen harekin amorostu nintzela, burua galdu arte. Burua galdu arte erran dizut eta ongi erraiten ari natzaizu, zeren jakizu ezen egun batean ama sutan jarri zitzaidala eta erran zidala etxe hartan berak manatzen zuela eta berak deliberatuko zuela norekin ezkonduko nintzen ni eta norekin ezkonduko ziren bertze bi ahizpak, eta nik ihardetsi niola ezen, orduan, mendozatarren zaldizainarekin ihes eginen nuela.
|
|
|
Eta nik guztiz ulertu nion, zeren
|
bainekien
orduko nolakoak ziren gizon zuriak...
|
|
|
Aitortzen dizut, jaun André: soinekoen kontu hark ustekabean harrapatu ninduen... zeren eta nik
|
bainekien
ezen don Fidelek, aldarte gaixtoan zegoenean, bere emaztekiak jotzen zituela, baina ez nekien ezen, haien jotzeaz apart, bazerabilela eta bazerakusala, bere desiren asetzeko, bertze modu eta bertze mundu partikular bat, hagitzez ere finagoa, baita adimendutsuagoa eta kilikagarriagoa ere, nik uste...
|
|
|
Eta guztiak zirudien orduan bakea eta harmonia lurgain hartan, nahiz eta nik ongi antzemaiten nion orduko ezen bake haren azpian noiznahi den ikara zitekeela lurra, zeren osaba Joanikotek anitz historia kontatzen baitzizkidan libertatearekin lotuak zeudenak eta zeren
|
bainekien
, osabak berak erranik, ezen libertatea, hainbatetan, lur-ikara baten ondore baizik ez zela.
|
|
|
Baina orduan nik erran nion, ez oihuka, zeren ongi
|
bainekien
orduko ezen gai batzuk isilik mintzatzekoak zirela, baina bai fintko eta tinko:
|
|
|
Eta, baldin zaharraren ezaugarrietarik bat esperientzia bada, nola sentitu nintzen, gazte nintzen arren, zaharturik eta sentondurik...! Zeren neure esperientziaz
|
bainekien
jada munduko erokerien eta joan etorrien berri, eta zeren heldu baitzitzaidan gaztetasuneko mainen eta tornuen uzteko ordua... Baina, ai, jaun André:
|
|
|
Zer erran ez nekiela utzi ninduen, kikildurik. Zeren ez
|
bainekien
zinez ari ote zitzaidan edo txantxetan. Ordea, kikildurik ikusi ninduenean, irri karkaraka hasi zitzaidan.
|
|
|
Baina artean zalantza bat nuen, zeren, kapitainaren hitzak entzun bezain fite, osaba Joanikot eta Maddalenen amoriozko iduri ezin ederrago hura etorri baitzitzaidan berriro bururat: ordea, bertzeetan ez bezala, iduri hura bertze iduri batek irentsi zuen segidan, zeren orain
|
bainekien
zertarat joaiten zen osaba Joanikot Iruñarat, Donibane Lohizunerat edo Baionarat Pazko Mendekosteetan, urteroko konfesionearen aitzakiaz bekatu bat gehiago egiten zuela eta bekatu bat gehiagorekin itzultzen. Eta, gogoan bertze iduri hura nuela, galdetu nion neure buruari ez ote nuen nik ere Pazko Mendekosteekin konplituki konplitzeko eskubiderik, nola izan baitzuen osabak, gero gerokoak.
|
|
|
Hurrengo urtean, edo handik bi urterat, aitak ezpata erregalatu zidan neuri ere. Baina iragana nuen sukarra orduko, zeren
|
bainekien
ezen, Mattinen aurka, ezpatari gisa, beti nintzela galtzeko eta haren azpiko izaiteko, ikusirik nola moldatzen zen hura arma harekin, aitarekin edo administratzailearekin ibiltzen zenean, trebetasun handiz, eta zeren, lerro batzuk lehenago adierazi dizudan bezala, bainuen orduko bertze mundu bat, edo bertze mundu batzuk, prezeptore jaun Marcelen eta osaba Joanikoten eskutik zetozkidanak eta gero ...
|
|
|
Halarik ere, ez ote ninduen amaren kontrako sentimendu hark erdiz erdi harrapatzen nihaur ere...? Zeren amaren baitarik erditu bainintzen ni, eta haren odolekoa nintzen erdi batean, eta zeren
|
bainekien
zer zen bihotzaren inguruan sugegorri bat edukitzea, zeinak hitza mihitik ken baitiezazuke eta lagunen salatzerat bulka, nola ibili bainintzen ni ere, bai osaba Joanikotekin berarekin aldi batez eta bai zurekin ere, jaun André, tentamendu izugarri hartan murgildurik, nahiz eta azkenean ez zintuztedan ez zu eta ez hura, uroski, salatu. Eta uste dut, halatan, ezen, ama ez ezik, neure burua ere gorrotatu nuela, zeren amaren begiak ispilu bat baitziren, non neure iragana irakur bainezakeen, eta neure burua ikusi, sugegorri haren erranetarat.
|
|
|
Biharamunean, loak indarberritu ninduelako edo, neure buruaren jabe itzarri nintzen —ez, halarik ere, arras sendaturik, baina bai egunari buru egiteko moduan—, bertze marinel guztiekin batean. Eta berriro loratu zitzaidan bihotzean itsasoari nion amorioa... baina ene amorioaren lore hark, bezperakoarekin konparaturik, petalo bat gutxiago zuen, zeren
|
bainekien
ezen itsasoak eneganaino luza zezakeela, noiznahi den, bere esku beltza —bezperako oinazeak memorian utzi zidan lorratz sakona lekuko—, eta esku beltz haren gerizpean ezin zitekeela ene amorio hura osoa eta guztizkoa izan, zeren itsasoa ez baitzen nik idurikatu nuen bezalakoa, baina zen bezalakoa.
|
|
|
Eta, hura erran zidanean ere, liluraturik bezala geratu nintzen. Eta, nola ez
|
bainekien
zer erran, ez zer egin, pitxerretik edan nuen nik ere... Eta, arnoa zainetan hedatzen zitzaidala, osaba Joanikot eta Maddalenen iduri ezin ederrago hura etorri zitzaidan bat batean, haien eskuek eta amorioaren eskuek sufrimenduaren oihalean hain modu eztian brodatu zutena.
|
|
|
Baina, hats har nezakeen arren, larri nengoen artean, deusetaz segur ez nengoela; eta ene larritasunean espainiarrei behatzen nien nik, zeren, nola
|
bainekien
ezen ezin oilarragoak eta ezin urguilutsuagoak zirela guztian, ohoreari loturik zeuden gaietan partikularzki, hala iguriki nuen istant batez ezen oldartu eginen zitzaizkiela guardiei, baina haiek ere han geratu ziren oilar lumatuen antzo, hitzik gabe eta mutu, ez kikiriki, ez kukurruku.
|
|
|
Egilearen sinadura bilatu nuen, aztura hutsez bilatu ere, haren izena aurkitu baino lehenago
|
bainekien
Isabel Sanjoseren balentria zela. Bere berea zuen lehengo okerrak zuzentzeko trebezia hori, irakurle oroimendunak ez sumatzeko maneran.
|
|
|
Badakizu azkenean argitu egin dela X Orain ez naiz izenaz oroitzen astronautaren misterioa? Nik eten egin nion, hasteko ez
|
bainekien
misterioa zegoenik ere: Bai, Rakel, ipar amerikarrak ilargira lehen aldiz iritsi zirenean, X ek esandako hitz batzuk net misteriotsuak gertatu ziren:
|
|
|
Eta negarra ere franko. Hainbesteraino, non batzuetan ez
|
bainekien
bata edo bestea egin nahi nuen (haur denboran, barre zein negar kasik aldi berean egiten nuenean, ongi oroitzen dut amonak honela esaten zidala: " Negar eta barre, kaka berde").
|
|
2001
|
|
|
1 Gauza errealak (jolasak, matematika, marrazki bizidunetako fantasmak) eta 2 Misterioak. Umetan ez nuen pentsatzen, ondo
|
bainekien
ez nituela misterioak ulertuko, arrebak pazientzia antojugarriz azaltzen bazizkidan ere. Misterioak ziren eta misterioak gozoak ziren.
|
|
|
Behin eta berriz esana dut ez nintzela neure gogoz sartu saltsa horretan, besteren eskez eta bestek bortxaturik baizik. Ongi baino hobekiago
|
bainekien
, batere atsegin ez zitzaidan erantzunbeharra biz  karreratzeaz gainera, nolako lokatzetan sartzen nuen neure burua.
|
|
|
Ez zen ezer entzuten. Kirioak airean nengoen, ez
|
bainekien
Juliak norantz jo zuen basoan barrena. Metro gutxi batzuk egin nituen lehen tiro hotsa entzun nuenean.
|
|
|
Goragale eta zorabioaren arteko sentsazio zehaztugabe batez etxeko eskailerak binaka jaitsi eta kotxea hartu nuen. Martxan zegoela bi aldiz pentsatu nuen abiatzea, komisaldegian zer izango nuen zain bai
|
bainekien
ederki asko; hala ere, eta itxurazko arrazoirik aurkitu gabe, nire eginbeharra horixe zela erabaki eta abiatu egin nintzen.
|
|
2002
|
|
|
Baina, handik aurrera, deus gutxi nezakeen. Bai
|
bainekien
, gutuna idatzi aurretik ere, ez niola Sarari gutunik igorriko, ez hura ez aurrekoa. Neure gaixoa bainuen, azken finean, Sara.
|
|
|
Bai, ongitxo nekien nik, bizio hark bere ondorio gaiztoak izan zitzakeela, eta haiek iristean damu izango nintzela, baina ongitxo nekien, halaber, guztiak duela prezio bat bizitzan. Eta prezio hura ordaintzeko prest nengoen, bai
|
bainekien
, beste gauza batzuen artean, biriketako minbizia harrapatzeko probabilitate gehiago nituela. Baina horrek ere ez zuen zertan gertatu, halabeharrez.
|
|
|
Noraezean geratu nintzen, une batez. Ez
|
bainekien
zer esan, eta alferrikakoa baitzen emakume harekin eztabaida teologikoetan sartzea. Begirunez esan nion:
|
|
|
Analisiak jakinda gero, Sararekin egon beharra nuen. Harekin egon baino lehen, baina, mila burutazio izan nituen, ez
|
bainekien
egia ala gezurra esan. Pentsatu nuen, lehenik, beste medikukide batzuekin kontsultatzea.
|
|
|
Baina kontuz ibili beharra nuen, aldi berean, errukiarekin. Gaixoekin izandako hainbat urtetako esperientziaren ondoren, bai
|
bainekien
errukia bertute bat dela, errukitzaileak maiz ezkutatu eta mozorrotu beharrekoa, errukituari apalgarri eta iraingarri gerta ez dakion. Ezin zerbitzari leialagoa izan baitaiteke errukia, nola maitasunarena hala umiliaziorena.
|
|
|
Oker esan zidan, eta nik banekien. Bai
|
bainekien
nik orduko, natur zientzietan ikasitakoaren arabera," apendizitisa" zela termino zientifikoa. Eta berehala jakingo nuen beste hitz antzeko bat:
|
|
|
Arazoak hain gogaiturik nindukan, ezen, momentu batez, dena bertan behera utzi, eta hanka egitea ere otu baitzitzaidan. Baina berehala kendu nuen asmo hura burutik, ondo asko
|
bainekien
Anaia Dabitek ez zidala horrelako aziorik sekula barkatuko. Oharkabean, idazlumaren punta ostera paperean finkatu, eta, poliki poliki eskua bere kasa hasi balitzait bezala, falta zitzaizkidan hitz biak marratu nituen, lehentxoago idatzitakoaren aldamenean.
|
|
|
Jatetxe pare bat eta MacDonalds kenduta, ezer gutxi zegoen herri hartan ostiral gaua pasatu ahal izateko. Zinema bazegoen, bai, baina Independence day edo El jorobado de Notre Dame ikusteari uko egin nion, ikusi gabe ere, bai
|
bainekien
gabonetan pelikula horiekin matraka ederra emango zigutela. Polizia etxea ere bazegoen, baina, aterpeko morroiak esandakoaren arabera, ez zuen ematen lan handia zutenik.
|
|
|
Ostera ere barreak eta ziriak ziren nagusi. Nik, ordea, ezin nion barruan senti  tzen nuen mingostasun puntuari itzuri egin, bai
|
bainekien
bidaia amaitzen ari zela eta laster hegazkin batean egongo ginela Euskal Herrirako bidean.
|
|
2003
|
|
|
–Baina, ai, ni dudan nenbilean garai hartan neure bokazioarekin, ez
|
bainekien
Jainkoak apaiz nahi ote ninduen; edo abokatu, edo injineru, edo albaitero, edo, aita bezala, mediku. Honek askotan galdetzen zidan zer estudiatu nahi nuen, baina nik ez nioan garbi erantzuten, ez bainekien garbi zer nahi nuen.
|
|
|
–Baina, ai, ni dudan nenbilean garai hartan neure bokazioarekin, ez bainekien Jainkoak apaiz nahi ote ninduen; edo abokatu, edo injineru, edo albaitero, edo, aita bezala, mediku. Honek askotan galdetzen zidan zer estudiatu nahi nuen, baina nik ez nioan garbi erantzuten, ez
|
bainekien
garbi zer nahi nuen. Hori bai, aitak erabakia zian orduko Parisen estudiatuko nuela, berak ere hantxe estudiatu baitzuen:
|
|
|
–Hala, bada –esan zidan Patxi maisuak–, nola ez
|
bainekien
zer estudiatu, aitak bezala medikuntza egitea erabaki nian. Eta iritsi ninduan Parisa... eta, ai, nola aldatu ninduen Frantziako hiriburuak!
|
|
|
Horregatik, neure artean pentsatu nuen bidaia hartan lasai egoten ahal zela, seguruenik ez bainion kezkatzeko arrazoirik emango, seguruenik inor ez baitzitzaion lapurreta salatzera joango, eta berandu gabe heldu ahal izango zen Hendaiako amorantearengana. Hori ere bai
|
bainekien
, eta horrexegatik gogoko zuela Hendaiaraino joaten ziren espresetan bidaiatzea. Baina hiru bagoiak zeharkatu arte ez nuen argi izango iluntze hartan lanik egingo nuen ala ez, egunari koipea aterako nion ala ez.
|
|
|
Hori guztia oroi dezaket, baina gehiago oroitzen naiz iluntze hartan egiten zuen hotzaz eta, parte hartzaileei, hitz egiterakoan, ahotik ateratzen zitzaien lurrunaz, urriko gau hartan aitaren behorrei ateratzen zitzaienaren modukoa. Gehiago oroitzen dut, zera, artega nengoela, ez
|
bainekien
zehatz mehatz gau hartan zer gertatuko zen, gure erantzuna nolakoa izango zen," gogor sakatzea" zer izango ote zen.
|
|
|
Horrela ezin nuen haserretu eta berarekin egoteari utzi, eta ez nekien bera nola nereganatu ere. Jakin bai
|
bainekien
diruz askoz zauritu ezinago e zela edonondik Ajax burdinaz baino, eta bera harrapa zitekeela uste nuen gauza bakarrean jada ihes egin zidan. Ez nekien zer egin bada, eta beste inork inor ez bezala gizaki honek menperatuta bere inguruan nenbilen.
|
|
|
–Emakumeak ere tarteko diren ipuintxo batekin? –maltzur galdetu nion, aldez aurretik
|
bainekien
ezetz, emakumerik ez zidala proposatuko azeri hark.
|
|
2004
|
|
|
Ahotsa argiarekin batera sartu zen nire buruan. Pentsatzen saiatzen nintzen, bai
|
bainekien
kinka larrian nengoela, baina ezin nuen gogoratu zer zen gaizki zebilena, zer zela eta kezkatu behar nuen. Nahi nuen bakarra zera zen, argi itsugarri hartatik ihes egin, ilunpe minik gabekoen baitan babestu.
|
|
|
Haren mezuek, beraz, ni erakarri beharrean, atzeraka eragiten zidaten. Bai
|
bainekien
nik orduko, edo susmatzen bainuen, ez dagoela bere maitemina sublimatzeko gai ez den maitemindua baino izaki arriskutsuagorik. Nik lortu nahi nituen helburuetarako ez behintzat.
|
|
|
Sarritan ibiltzen nintzen haien zelatan, zer esaten ote zuten. Bai
|
bainekien
gaizki konpontzen zirela beren artean, eta egoera hark areagotu egiten baitzuen nire jakin mina. Noiznahi bana zitezkeen, izan ere, koadrilako hainbat lagun edo ikastetxeko hainbat ikaskideren gurasoak bezala.
|
|
|
Amarekin konparatuta, beste gauza bat zen, zinez, citroëneko neska! Eta zalantza ere etorri zitzaidan –barrutik guztiz aztoratu ninduèn zalantza–, nik neuk ere ez
|
bainekien
, azken batean, zer egingo nukeen aitaren lekuan jarriko banindute, ama eta citroëneko neska aukeran, hain nindukan azken honek txoratuta...!
|
|
|
Baina Montsek ere bere arrazoi zatia zuen, beharbada, nik ez
|
bainekien
jolasten, hain zen eskasa eta urria nire esperientzia alor hartan...
|
|
2005
|
|
|
Ez dakit ikasi ote nuen, nik bai
|
bainekien
hori aurretik. Banekien, eta beti esan izan diet nire jokalariei, partida hasten duzunean, edozeinen aurka izanik ere, kontziente izan behar duzula irabaz edo gal zenezakeela, eta saskibaloi partidak berrogei minutu irauten dituela.
|
|
|
–Hala ere, gaizki pasatu nuen denbora batean, ez
|
bainekien
artean Anbrosio Ameriketara edo alde egina zen, edo etxean agertuko ote zitzaidan noiznahi. Baina okerrena handik hilabetera izan zen, guardia zibil bikote bat etxera etorri zitzaidanean.
|
|
|
Erantzun zidatenean arazoa azaltzen saiatu nintzen baina oso urduri nengoen. " Chèvre" antzeko bat harrapatu genuela adieraztea lortu nuen, hots, ahuntz bat, ez
|
bainekien
oreina nola esaten zen frantsesez. Ondoren, beste norbait jarri zen, euskalduna bera.
|
|
|
Abuztuaren azken asterako agindua nion amari bidaia bat egingo genuela biok Sanabriara, Palentzia aldera, erosi eta berritua nuen Golf ean. Idoiari esatea asko kostatu zitzaidan, ez
|
bainekien
hura ikusi gabe egoteko gauza izango ote nintzen, eta beldur pixka bat ere bai baineukan gaizki hartuko ote zidan: hala joatea, gure harremanaren hasiera bero beroan...; baina Idoiak hauxe besterik ez zidan esan:
|
|
|
Orduan ondotik datorkidala Manterola makiniston aldagelan sartzen utzi gabe, ondotik etorri zitzaidan Manterola bera, eta oraino irria ezpainetan zeukala galdegiten dit ezetz asmatu zer jakin nahi zuen urketariak. Nola jakinen nuen nik, ez naiz inoren argudioak entzuten egoten, ez dut fitsik entzuten, sorgortua nauka soberaniazko Babcok Wilcox motor horrek, trasatlantiko batean nago makinista, ezetz, ez
|
bainekien
, hori bertzerik ez nuen entzun nik," Hik ezagutzen omen duk!". Denok egiten diogu zuka Manterolari, kapitain merkantea da eta gu analfabeto hutsak.
|
|
2006
|
|
|
Hitzaldi honetako gaia nahiko zabalean hartua dago: izena du, euskal gatazkaeuskal poesian?; ez
|
bainekien
zer izen jarri, sakonean ezagutzen ez dudan gaiari.Azken aste honetan ibili naiz gaiari buelta batzuk ematen, eta egia esan, ez dutjakin ongiegi nondik heldu. Beste hizlari guztiek gai zehatzagoak hartu dituzte, etanik larre zabalean hartzeko hautua egin nuen, eta orain apur bat galduta nabil, zertarako engainatu.
|
|
|
irainik ez dagoen lekuan irainak daudela salatzeak egiazko irainak sortzen ditu luze baino lehen; eta batzuen laguntasuna bilatzeak beste batzuen etsaigoa ekarri ohi zuen, kit beraren barruan. Baina, egia izanda ere, horrek ez ninduen guztiz lasaitzen, bai
|
bainekien
nirea zela hasierako laidoa, eta ez bainekien jatorrizko bekatu hark konponbiderik ote zeukan.
|
|
|
irainik ez dagoen lekuan irainak daudela salatzeak egiazko irainak sortzen ditu luze baino lehen; eta batzuen laguntasuna bilatzeak beste batzuen etsaigoa ekarri ohi zuen, kit beraren barruan. Baina, egia izanda ere, horrek ez ninduen guztiz lasaitzen, bai bainekien nirea zela hasierako laidoa, eta ez
|
bainekien
jatorrizko bekatu hark konponbiderik ote zeukan.
|
|
|
Salan, petrolio lanpara baten azpian, mahai luze batean lerrokatuta, orotariko gauzakiak zeuden. Banan banan erreparatu nien, hura zer altxor klase zen ulertu ezinik, jakin ere ez
|
bainekien
zertara joan nintzen hara. Nora ezean, ez nuen ezer galduko han geldialdi bat eginagatik.
|
|
|
Nobelak izaten ziren ekartzen zizkidan liburu gehien gehienak, eta horrek asko harritzen ninduen, nik bai
|
bainekien
Umberto poeta zela, ordurako irakurriak nituen-eta haren poema batzuk. Behin, liburu denda itxian idazten aurkitu nuenekoa gogoan, lantzen ari zen liburuaz galdetu nion.
|
|
|
Luze joko lidake hona ekartzeak Müller jaunari buruz esan zizkidan guztiak, baina haren hitzek errespetu handi bat eragin zutela nigan, koska segurua da. Kikilduta nengoen, ez
|
bainekien
nola hitz egin behar nion Öchlerren hitzetan" kultura alemanaren errealitate bizi handienetakoa" omen zen filosofoari. Nekiena, Marseillaraino lagunduko niola, han Estatu Batuetarako ontzi bat har zezan.
|
|
2007
|
|
|
Aitzakiaka hasi nintzen, ez
|
bainekien
poztu eta harrotu, ala burua zaku batean sartu. Izan ere, harreman arraroa neukan nik euskararekin.
|
|
|
Nik ez dut horrenbesteko pretentsiorik: zahartzen ari naiz, baina maitasuna orain bezain gaizki islatzen nuen lehen, Elvis hil zen urtean esate baterako, okerrago igual, zer zenik ez
|
bainekien
, ezta zer nahi nuen ere, Inmaren kuleroak eta nire adiskideen gorputzak eldarnio berean nahasten nituenez gero.
|
|
|
–Zer egin behar dugu, Elisa? , galdetu nuen, ez
|
bainekien
emakume bat haurra izateko zorian dagoenean zer egin behar den, ezta zer egiten den ere.
|
|
|
Eman zidan zaplastekoak erabat argitu zidan burua, izarrak ez ezik, itsasoko uhinak ere ikusi bainituen, bertatik bertara. Uretara erori eta, igeri egiten ez
|
bainekien
, itotzen ari nintzenez, Elisak berak jauzi egin zuen ni salbatzera. Baina berak bakarrik ezin, oso kankailu eta sardina zaharra baino flakoagoa banaiz ere, eta turista bik lagundu behar izan zioten ni ateratzeko langintzan.
|
|
|
Taldekideek txangoetan parte hartzen jarraitzeko asmoa azaldu dute, seinale ona da hori.Eta zuretzat, zer moduzko esperientzia izan da txangoak prestatu eta asteburuak aurrera ateratzea. I.Z.: Hasieran beldur pixka bat ematen zidan egitasmoa martxan jartzeak, ez
|
bainekien
zein izango zen erantzuna. Behin hasitakoan, oso gustura aritu naiz.
|
|
|
Hark izkiriatzen ez zekien, baina herri honen oroitza hura zen, eta harengana joan nintzen gure aitzinekoek ziotenaren ikasteko. Nik deusik ez
|
bainekien
. Geroztik jakin dut, baina dakidana ez dut oro izkiriatuko, eta beharbada ez dut nehoiz hitz bat izkiriatuko, larru zuriko jendeek ez baitute dena jakin behar.
|
|
|
Eta ordaindu zidan, nahita ala nahi gabe, jakin bai
|
bainekien
Diccino mila gauza izan zitekeela, lagun txar txarra ere bai, baina ez, inondik inora, lapurra. Hori banekien garbi, zoriontsu izateko jaioa ez nintzela nekien bezalaxe.
|
|
2008
|
|
|
eta gero, zuen aitak niri eskutik heldu, dantzan hasi? eta ez dakit zer gertatu zitzaidan, ez
|
bainekien
jada lurrean nengoen, edo airean ninderaman, hain zen eta hain da zuen aita dantzari trebea?; edo kontatzen zien: –Bals hura dantzatu nuenean, egia esango dizuet:
|
|
|
Denbora guztian irribarrez eta mihia ateratzen segitzen zuen, halako modu baldar eta susmagarrian non ume batek ere antzemango baitzuen azpikeriaren bat amarauntzen ari zela. Azkar erantzun nion, hala ere, bai
|
bainekien
non zegoen nire abantaila, eta halako elementu ergel batekin erraz gordeko nituela nire susmoak azkeneraino.
|
|
|
" Festan ikusi orduko ohartu nintzen zuen aita maite nuela. Gero, Straussen bals hura jo zuten... eta gero, zuen aitak niri eskutik heldu, dantzan hasi... eta ez dakit zer gertatu zitzaidan, ez
|
bainekien
jada lurrean nengoen, edo airean ninderaman, hain zen eta hain da zuen aita dantzari trebea"; edo kontatzen zien: " Bals hura dantzatu nuenean, egia esango dizuet:
|
|
|
Hark ez zuen itxura onik, irensten hasita nengoen uko egingo ziola bi bat hilabete lehenago hasia genuen gure arteko jardunari. Eta pena ematen zidan, pena handia, bai
|
bainekien
bere istorioa kontatzeak on egingo ziola Rosaren auto-estimuari, agian haren nortasuneko defizit handienari.
|
|
2009
|
|
|
Denak, tripulazioa osatzen zutenak izan ezik? Niri, hasieran, harrigarri xamarra egin zitzaidan, ezen ez
|
bainekien
bidaia hirugarren adinekoentzat soil soilik zenik?, baina ez nuen ezer txarrik sumatu, egia esan behar badut, esan zuen Hamarrek, pentsakor.
|
|
|
Eulalik hamar arte, eta nik hamarretik gora, hogei arte. Hogei arte kontatzen
|
bainekien
nik, eta Eulalik, bi urte gazteagoa zenez, hamar arte baino ez. Baina ederki moldatzen ginen.
|
|
|
Henrikek gupidarik batere ez zuen izan bidaiari lerroa geldiarazteko, bera uretan murgildu beharrez. Ni hautatu ninduen bainu lagun, igerian
|
bainekien
.
|
|
|
Berehala deitu nion Tim i, ez
|
bainekien
oso ondo zer egin. Badaezpada, badakizu.
|
|
|
Eta ez da gogoeta poetiko hutsa izan; sendatzeko modu bat izan da. Ordura arte ez
|
bainekien
nondik heldu horri.
|
|
|
Foutriquetek zer esan nahi zuen azaldu zidan, ez
|
bainekien
: gizon nanoa, txikarra, ezdeusa, ñarroa, kakanarrua.
|
|
2010
|
|
|
nirea beste kasu bat da, nik uste, baina aitortzen dut ederki profitatu nuela bigarren izaera hura, etxekoen baldintzarik gabeko laguntza eta babesa? jatorrizkoa gizentzeko; eta, originaltasuna bazterreko altxorra zen neurrian, bazterra bilatzen nuen, jakina, hortik, beharbada, nire bakardaderako joera?, nahiz eta nire bakardade ustezko hark bakardadetik gutxi zuen, nik bai
|
bainekien
begi asko eta asko nituela neuri begira, baita begiratzen ez zidatenean ere, halaxe puztu bainuen neure egoa eta sortu neure mundua:
|
|
|
Eli, eli, lama sabactani??. Nik zerbait esan nahi nion, baina urteetako esperientzia nuen erizain gisa eta ez nion ezer esan, bai
|
bainekien
, zoritxarra heltzen denean, minaren eskutik heldu ere, soberan daudela hitz politak eta apaingarriak?. Lasai, zenbat eta mina handiagoa izan, orduan eta handiagoak izango baitira zure merituak Jainkoaren aurrean?, adibidez, edo: –Lasai, borroka honen ondoren zerua izango baituzu sari??:
|
|
|
–Non dago bekatua??. Ni, ordea, nora ezean bezala gelditu nintzen, nik neuk ere ez
|
bainekien
non zegoen bekatua. Baina Maria Bibianak esan zuenak egia behar zuen, etxean sartu ahala amak (une hartan bi arrebei errieta egiten ari zitzaienak:
|
|
|
Nik, funtsean, gizaki arrazionaltzat dut neure burua, eta horregatik, errealitatearekiko harremana kudeatzeko, aintzakoagotzat hartzen dut arrazoimena irudimena baino, baina gauza bat da hori, eta beste bat ez ohartzea ezen, gizakiaren berezko izatean, badagoela osagai irrazional bat, non bete gabeko amets eta desioek aurkitzen baitute asaskabidea? nik bai
|
bainekien
ordurako, ongi jakin ere, beste mundu haren berri, ez hankarik ez bururik ez zuèn mundua, errealitate inkontzienteari lotuta zegoen heinean?, halako moldez, non artikulua ebaki eta gorde egin bainuen, hain benetakoa, gogoratu nola ibili zen Ada gaixotu zenean, Gabino, orain buru argi, orain buru ilun, bere baitan bi nortasun balitu bezala, marra argi batek bereiziak!, eta hain egiazkoa begitandu zitzaidan; eta handik bospasei egunera erakusketa berriro ikustera joan, eta guztiz beste inpresio bat jaso nuen, jakina?
|
|
|
Urduri nengoen, eta gau hartan ez nuen ongi lo egin, ez
|
bainekien
hartarako gai izango nintzen ala ez, harik eta eguzkiarekin batera jaiki, ai, eguzki hura, kontraleihoak zabaldu ahala gelan sartu zitzaidana, baita begietatik burmuinetaraino ere, lasaigarri bat bezala!, eta Regina enetik hamar bat minutuko ibilalditxoa egin nuen arte; zalantzen artean nengoen, bai, aita eta Teofilo Maria lehentxeago atereak ziren lanera?, baina zalantzek arrasta nintzaten baino lehen, harresi bikoitz bat eraiki nuen neure baitan, eguzkiaren argia eta airearen freskotasuna oinarri hartuta; gero, anai arrebekin eta ama izebekin gosaldu, haiek hirigunerantz abiatu, nor bere zereginetara, anai arrebak berehala, nor bere eskolara, eta ama izebak, handik ordu erdira, tapiz dendara?, eta orduan, lorategiko aulkietako batean eseri nintzen eguzkiaren epelean, sukaldeko leihotik hurbil, sagar dantza txistukatzeko?
|
|
|
Eta zuri, Damaso, begia alaitu zitzaizun, baina niri, nola
|
bainekien
ateoa edo erdi ateoa zinela, errealitatea noiznahi aipagai zuen arren, pikutan zebilen, zinez, aita, zuri buruz zuèn iritzian, zu zernahi izan baitzintezkeen, Elizaren zerbitzuan zebilkeèn filosofo edo teologo bat izan ezik?, nazka eman zidan zure alaitasunak, eta ni zure konbertsioa irrikatzen?. Joango ahal zinen infernura buruz behera!?, eta, nazkak bultzatuta, amaren defentsa kartsua egin nuen hondarrean:
|
|
|
Gizon honek Karl Liebknecht irudikatzen baitu eta emakumeak Rosa Luxemburg??, eta, taulatik errege erregina beltzak baztertzen zituela, marmolezko irudiak ipini zituen haien ordez. Gerhardek irri egiten zidan, baina nik amorrua sentitu nuen, bai
|
bainekien
serio serio ari zitzaidala, txantxetan zirudien arren, txantxetan bezala esan baitzidan, halaber:
|
|
|
Eta nik izterrean nuèn zauriaren hasiera erakusten nion, puska bat besterik ez? bai
|
bainekien
gurasoek beren erara jakinarazi ziotela niri gerran gertatua: femurrarena jakinarazi ziotela, alegia, eta potroena ezkutatu.
|
|
|
–Teo ikusi nahi nuke, ahal balitz??. Eta nik, nola
|
bainekien
lagun minak zirela, esan nion: –Aurrera, poztuko da-eta!?.
|
|
|
–Badakizu zuretzat lan bat nuela, laborategietan, eta oraindik ere hortxe duzu, nahi baduzu??. Eta ni, bai
|
bainekien
, edo susmoa bainuen kale itsu batean sartzera nindoala, zalantzan bezala geratu nintzen, baina ohartu nintzenean Teok modu berezian so egiten zidala, so harekin esaten ariko balitzait bezala: –Nik ere behar zaitut, Damaso, eta orain, horrela nagoela, ez didazu hutsik egingo, ezta??, ez nintzen ezetz esatera ausartu.
|
|
|
nik zer ez nion Helenari emango, muxu baten truke?; Regina enea ere emango nion, jauregia nirea izan balitz? baita mundu osoa ere. Erroma, Londres eta Paris; Pekin, Tokio eta New York?, mundua neure eskuan eduki banu!; batzuetan, hala ere, Domingoren aurkako susmoa berritzen zitzaidan, nik ez
|
bainekien
hark ere gutunen bat idatzi ote zion, edo opariren bat egin: lepoko bat, esate baterako, Helenak egunaren hogeita lau orduetan lepotik zintzilik eraman zezakeena?
|
|
|
Non geratzen zen, baina, gozoki hura?; urrun baitzegoen, Helenaren ezpainak bezain urrun, hiriaren bestaldean!; baina ezinezkoari ere erremedioa bilatzen hasita, neure burutazioak nituen, eta hala, nola nik bai
|
bainekien
non bizi zen Helena gutxi gorabehera, egun batean amarengana hurbildu, eta honela esan nion: –Gero eta hobeto nago, eta bizikletan hasi nahi nuke, pixkanaka?; asmo hura azaldu nionean, gibel asmoz nenbilkion, bistan da, baina ez hainbesteraino ere, menturaz; izan ere, bi urte egin nituen sendategian, beste bi urte eskas etxean, eta kaiolaz kaiola ibili zèn mutilak kaiolatik ateratzeko unea irrikatzen zuen, ezer irrikatzekotan;. Hara:
|
|
|
Ai, zeinen ongi gogoratzen naizen, bai, egun haietaz, zazpi bat urte nituen arren!; nik ulertu egiten bainuen amonaren jarrera? are gehiago, hari ere, niri bezalaxe, ametsetan globoak agertzen hasi zitzaizkionetik; edo zepelinak; bolada hartan, zehatz mehatz esateko, zepelin bat ikusten zuen, herriko belardien kolorekoa; eta nola nik bai
|
bainekien
amonaren ametsen berri, benetan ikusten ote zituen globoak eta zepelinak, edo nire jokoa jokatzea erabaki ote zuen amonak??, haren defentsa egin nuen aitaren aurrean: –Amonak atzo amets bat izan zuen, aita:
|
|
|
Garaile sentitu nintzen? baita galtzaile ere, aldi berean, bai
|
bainekien
Domingo mutil temosoa zela eta hegan egiten ahaleginduko zela, baita egun batean abioi bat pilotatu ere!
|
|
|
erraietako sentimendu bat zen, beldurraren ertzekoa eta haiek eragiten zidatèn segurtasun ezetik sortua. Zerbait irrazionala zen, arrazoiaren mende jartzen saiatzen nintzena, jakin ere bai
|
bainekien
bihotz onekoak izan zitezkeela langileak, ni baino hobeak ere bai, alferrik.
|
|
|
heriotzari niòn beldurra eta gorputzaren higadurari niona, adibidez? Bai
|
bainekien
higatzen den gorputza norberarena ere badela, heriotzaren itzala gurea ere badela jakiten dugunean hasten gara bizitzen beherapenetan?, beste norbaitena den arren: ederki errotu zitzaidan sentimendu hura, Gabino, zu tuberkulosiak jota egon zinenean. Montaignek ere ederki esan zuen, que philosopher c, est apprendre à mourir??, zure gaitzak ezin hobeto definitu balu bezala bizitzako ibilaldia:
|