|
2000
|
|
|
Ipuin sortari buruzko kazetari oharrei begiratuz, aldiz, Joxean Muñoz(" Ifar aldeko orduak", Habe, 1990, 177 alea, 29 or.) bere erreseinan, hamar ipuinok euren dibertsitatearen azpitik
|
zer
duten komunik bilatzen saiatzen da, eta bere ustez, batasun hori euren mamian, giro minberaz," lekuz beste egin beharra" z mintzatzen da egilea: " Norberaren sorterritik, etxetik eta haurtzarotik, senide, adiskide eta burkideengandik edo norberaren baitatik lekuz beste egin beharra edo egin behar izana darabilte airean ipar aldeko ipuin hauek.
|
|
|
Leonardoren zein testuri buruz diharduen ezin argitu izan dugu, Lopez Gasenik bezala, lagunentzako, eruditoentzako edo adituentzako bakarrik diren aipamenen klabearen falta sumatzen du irakurleak honelakoetan. Baina horretaz gain,
|
zer
da arteztasun hori, bizkaitarren" zuzentasuna eta leialtasuna" ala iparraldekoen adieraz," sutilitatea". Sarrionandiak sinboloen eta orakuluen mintzaira nola maite duen ikusita, pentsatzekoa da bi arteztasunak izan dituela gogoan.
|
|
|
Poemak liburuan zertarako bat ere nabarmentzen du, erabakia du saiatzea: "... ekin dezagun harik eta gure aberri eta/ sasoiaren tankerako hitzak aurkitu arte..." (Nuyi illa, 108 or.). Izan ere, sasoi makaletan ere poetek," gau sagaratuan lur batetik bestera aldarrai dabiltzan" Hölderlin en poeta horiek, badute
|
zer
esanik eta zer eginik. Poesian bezala prosan ere zeregin horri lotzen zaio beti, aberriari eta garaiari doitasunez dagokion hitza bilatzeari poesiaren giltza ttipiaz, edota eguratsa arteztasunez besarkatzeari gilletak bezalako aizto txipiez.
|
|
|
Poemak liburuan zertarako bat ere nabarmentzen du, erabakia du saiatzea: "... ekin dezagun harik eta gure aberri eta/ sasoiaren tankerako hitzak aurkitu arte..." (Nuyi illa, 108 or.). Izan ere, sasoi makaletan ere poetek," gau sagaratuan lur batetik bestera aldarrai dabiltzan" Hölderlin en poeta horiek, badute zer esanik eta
|
zer
eginik. Poesian bezala prosan ere zeregin horri lotzen zaio beti, aberriari eta garaiari doitasunez dagokion hitza bilatzeari poesiaren giltza ttipiaz, edota eguratsa arteztasunez besarkatzeari gilletak bezalako aizto txipiez.
|
|
|
Gerardo Markuletak Zabaliken bi artikulu idatzi ditu Sarrionandiaren liburu honetaz, lehenengoa 1990 I 31ean" Sarrionandia: samurtasun berreskuratua" izenekoa (3 or.) eta II" Sarrionandiaren samurra
|
zertan
den." (3 or.)
|
|
|
Aldiz, 1995eko poema sortan gainditua du, bizitzaren beraren indarrez, Becketten hastapen gisako hura" nothing is left to tell" ek (ez da esatekorik geratzen), metaliteratura ororen abiapuntua izango zena. 1995ean aldiz, Sarrionandiaren ustez" poemarik behinenak izkiriatzeke daude..." (Hnyi illa... Poemak, 147 or.)" Mezurik sakonenak ez dira oraindik esan" (Hnyi Poemak, 147 or.). Ez daki oraindik poemek
|
zertarako
balio duten, ezerk" ez du bermatzen poemok ezer aldatuko dutenik": " Ai sasoi makaleko poetok,/ zer eginen dugu,/ zer irekiko dugu poesiaren/ giltz tipiaz?
|
|
|
1995ean aldiz, Sarrionandiaren ustez" poemarik behinenak izkiriatzeke daude..." (Hnyi illa... Poemak, 147 or.)" Mezurik sakonenak ez dira oraindik esan" (Hnyi Poemak, 147 or.). Ez daki oraindik poemek zertarako balio duten, ezerk" ez du bermatzen poemok ezer aldatuko dutenik": " Ai sasoi makaleko poetok,/
|
zer
eginen dugu,/ zer irekiko dugu poesiaren/ giltz tipiaz? (Nuyi illa, 153 or).
|
|
|
1995ean aldiz, Sarrionandiaren ustez" poemarik behinenak izkiriatzeke daude..." (Hnyi illa... Poemak, 147 or.)" Mezurik sakonenak ez dira oraindik esan" (Hnyi Poemak, 147 or.). Ez daki oraindik poemek zertarako balio duten, ezerk" ez du bermatzen poemok ezer aldatuko dutenik": " Ai sasoi makaleko poetok,/ zer eginen dugu,/
|
zer
irekiko dugu poesiaren/ giltz tipiaz? (Nuyi illa, 153 or).
|
|
|
Kaiera honetan, kritikoek eta komunikabideek Joseba Sarrionandiaren liburuen ganean
|
zer
esan daben aurkituko dau irakurleak. Eretxi ezbardinak eta, aldi berean, osagarriak, gure literaturako idazlerik handienetako baten literaturgintzara hurreratuten lagunduteko.
|
|
|
Gerardo Markuletak" Sarrionandiaren samurra
|
zertan
den" (Zabalik, 1990) artikuluan, Sarrionandiaren bilakabide literarioaren errepaso azkarra egiten du eta hiru ezaugarri berezi azpimarratzen ditu liburu honetan: " Europarekiko zabaltasuna, baliabide poetiko erabilien aniztasuna eta hizkera berezi propial baten guraria".
|
|
|
Itxuraz, eleberri honek galdera honi erantzun nahi dio: "
|
Zer
gara. Berez gurekin datorrena ala, bizitzan zehar egiten goazena?" (Fernandez, Jose Jabier:
|
|
|
Karlos Linazasoro:
|
Zer
gerta ere (1994) eta Ipuin arriskutsuak (1994)
|
|
|
|
Zer
gerta ere liburua, ostera, luzera ezberdineko hamabost ipuinek osatzen dute. Ipuin hauek batez ere gai jakin batzuen inguruan hezurmamiturik daude:
|
|
|
Ipuin arriskutsuak bildumako ipuinak ere ederki sar zitzakeen
|
Zer
gerta ere bilduman, marko narratibo berean sar baitaitezke. Nahiz eta gazte literaturako sail batean argitaratu diren, aipaturiko bilduma honekin duen lotura dela bide erabaki dugu lantxo honetan leku txiki bat eskaintzea.
|
|
|
|
Zer
gerta ere bildumari jarraiki, hauek ere ipuin labur eta zorrotzak dira. Hemen ere," gehientsuenetan amaierako ezustearen laztasunak ematen die ipuinoi irakurlearen barruak astindu, zartatu eta asaldatzeko indarra." (Egunkaria VII) Are gehiago, bilduma honetan ere Berardok idatziriko ipuinak eskaintzen zaizkigu.
|
|
|
Unzuetak aitortzen digunez, ez dute testuok
|
zer
ikusirik adimenarekin, bihotzarekin baizik, ideien interpretazioarekin ez, bai sentimenduenarekin.
|
|
|
Ereduei dagokienez, Ramon Olasagastik eginiko elkarrizketan Carverren eragina nabaria dela onartzen du: " Carverren istorioak irakurrita, iruditzen zitzaidan gauza handirik ez zela gertatzen, baina, halaber,
|
zer
edo zer transmititzen ari zela" (Egunkaria XI). Elkarrizketa egiten duenak berak Hauster ere aipatzen du.
|
|
|
Ereduei dagokienez, Ramon Olasagastik eginiko elkarrizketan Carverren eragina nabaria dela onartzen du: " Carverren istorioak irakurrita, iruditzen zitzaidan gauza handirik ez zela gertatzen, baina, halaber, zer edo
|
zer
transmititzen ari zela" (Egunkaria XI). Elkarrizketa egiten duenak berak Hauster ere aipatzen du.
|
|
|
90eko hamarkadan idazle honen hiru ipuin bilduma eskuratu ahal izan ditugu. 1992 urtean Eldarnioak lehen bilduma argitaratu zuen, eta ondoren, 1994 urtean estuki loturik dauden
|
Zer
gerta ere eta Ipuin arriskutsuak kaleratu zituen (ikus 4.3). 1999 urtean ere ipuin labur bat argitaratu zuen ipuin askeen atalean aipatuko duguna:
|
|
|
Itxuraz, bidaia izpiritual honek indar gehiago bereganatuko du narrazioak aurrera egin ahala. " Azken batean, bidaia honetan pertsonaia konturatu egiten baita bidaiekiko bere zaletasuna,
|
zer
den ez dakien baina bilatzen duen zerbaiten lasterketa dela. Baina mutila ez dago bakarrik, neska du itxoiten, bidaiak noiz amaituko." (Egunkaria III) Baina, istorioan aurrera egin ahala, ordura arteko narrazioaren zenbait ezaugarri hankaz gora utziko dituen beste pertsonaia batekin topo egingo dugu:
|
|
|
Elkarrizketa batean honakoa aitortu zuen: " Berez naiz esaera errazak eta sinpleak egitearen zale.(...) Baina
|
zergatik
kontatu behar dira gauzak ahalik eta zailen. Erraz kontatuta uler balitezke eta esanahi berdina baldin badute, askotan, grazia gehiagorekin gainera..." (Habe 219)
|
|
|
Pertsonaien indarra beren indarezan datza. Bizi dira,
|
zergatik
bizi diren jakiteke; jan eta edaten dute (edan galanki), kalez kale ibiltzen dira beste zer egin haundirik gabe. Ez da berebiziko historiarik, pertsonaia gogoangarririk.
|
|
|
Pertsonaien indarra beren indarezan datza. Bizi dira, zergatik bizi diren jakiteke; jan eta edaten dute (edan galanki), kalez kale ibiltzen dira beste
|
zer
egin haundirik gabe. Ez da berebiziko historiarik, pertsonaia gogoangarririk.
|
|
|
Azken honetara ihes egingo du Mikelek atxiloketen berri izatean. Eta amaiera irekia duela esan daiteke, ez baitakigu Parisen Mikelek
|
zer
egingo duen.
|
|
|
Aitak gerra egin du Francoren alde, karlista baita. Bere aurrean ezin da Euskadi
|
zer
den aipatu. Amaren aldetik, aldiz, nazionalistak dira.
|
|
|
(Ubeda, Joxi: Egunkaria IV) Gure aburuz, intimotasun hori
|
zertan
datzan azpimarratu litzateke: izan ere, eleberrian ez baitigu pertsonaiaren mundu intimo horretan sakontzeko ahalegin berezirik aurkezten.
|
|
|
1994
|
Zer
gerta ere, narrazioa, Alberdania.
|
|
|
Bere barne munduan sartuz, pertsonaia hauen aldaketen berri izango dugu. Horrelako pertsonaiekin ezin dugu
|
zer
egingo duten aurreikusi.
|
|
2001
|
|
|
Alabaina, baieztapen hauek idazlearen helburu eta idazketabeharren inguruan zenbait argibide ematen badute ere, ez dute
|
zertan
argigarri gertatu kontamolde aukeraketari dagokionez.
|
|
|
8 Ez dago
|
zer
kontaturik: errepikapenak, objektuak, zenbakiak
|
|
|
Gauza batzuk. Gorde dezaketen esnearen edo zopa hotzaren edo
|
zergatik
ez, gorde dezaketen ardoaren abstrazio eginez, haien formaren estudioan konzentratuko naiz. (37.or.)
|
|
|
Baliabide honen bidez, egileak nobelan bertan esaten denaren egiazkotasunaz haratago, bere unibertso literario eta sozio-kulturalaz datuak ematen dizkigu. Argi dago bertan azaltzen diren pertsonaia horiek
|
zer
diren edo benetakoak diren jakin gabe nobela" irakurri" eta" uler" daitekeela, baina helburua ez da irakurgarritasuna erraztea, nobelaren eta egilearen munduaren berri ematea baino.
|
|
|
Alabaina,
|
zer
esan nahi dugu Saizarbitoriaren nobelak modernoak direla esaten dugunean. Modernitatea, kasu honetan, nobela bera ulertzeko moduari dagokio.
|
|
|
...eak 2001eko apirilean Rossetti-ren obsesioa ren berargitalpena zela-eta prestatutako aldizkari monografikoan argitaratua. izan daiteke, eta Rosseti ren obsesioan bezala, gizon emakumezkoen arteko komunikazio zailtasuna da aitzakia literarioa;... Alabaina, gerra nahiz sexu desberdinen arteko ulertezintasunak nobelagile donostiarraren unibertso literarioa alderik alde zeharkatzen duten gaiak badira,
|
zer
esanik ez idazketaren beraren, literaturaren, gaineko hausnarrak eragiten dituen lerro eta pasarteen ugaritasunaz. Ene Jesus eko edo Hamaika pauso ko narratzaileen antzera, Rossetti margolariari erreferentzia egiten dion nobela laburrak literaturaren helburu eta nolakotasuna ditu etengabe mintzagai.
|
|
|
Rossetiren obsesioa n, ostera, literaturaren beraren funtsa da, etengabe, auzitan jartzen dena:
|
zertarako
idatzi?, zer azaleratzen du testu literarioak?... bezalako galderak dira bizitzari aurre egiteko gaitasunik ez duen protagonistaren baitan bueltaka dabiltzanak. Berdin generrake, Marcel Martinen aitatasun ukatua z edo Asaba zaharraren baratza delakoaz.
|
|
|
Rossetiren obsesioa n, ostera, literaturaren beraren funtsa da, etengabe, auzitan jartzen dena: zertarako idatzi?,
|
zer
azaleratzen du testu literarioak?... bezalako galderak dira bizitzari aurre egiteko gaitasunik ez duen protagonistaren baitan bueltaka dabiltzanak. Berdin generrake, Marcel Martinen aitatasun ukatua z edo Asaba zaharraren baratza delakoaz.
|
|
|
Nobela labur honetan, Saizarbitoriaren lerro gogoangarrienetakoak bildu direlakoan gaude eta bere biribiltasuna izan da, ezpairik gabe, jarraian datozen haunasketak eragin dizkiguna. Biribiltasuna eta,
|
zergatik
ez esan, morboa, morbo asko baitago testuan. Artea, bizitza, sexua, amodioa/ heriotza, abertzaletasuna, testuak bilbatzen dituen osagai erakargarriak ditugu.
|
|
|
" J´espère pour toi que tu n´auras pas à emprunter des mots, comme ton Rossetti" (220).
|
Zer
dela eta eskaintza hori. Zerk egiten du hain baztergarria Rossetti-ren jokabidea Victoriaren begietara?
|
|
|
Zer dela eta eskaintza hori?
|
Zerk
egiten du hain baztergarria Rossetti-ren jokabidea Victoriaren begietara. Erantzunak nobelan bertan ematen diren informazio zehatz eta benetakoetan daude:
|
|
|
urteetan, bere nobelen sarrera gisara" Critical Prefaces" (Sarrera Kritikoak) direlakoak idatzi zituen, eta" post of observation" (Behaketagunea) delakoaz mintzatu zen. Aipatutako sarreretan, eta jadanik 1884an argitaraturiko The art of Fiction liburuan, nobelak literaturaren barruan
|
zer
leku daukan definitu nahi izan zuen. James-en lanetan, nobela bizitzaz dugun inpresioa dela baieztatzen zaigu, eta bere iritziz, inpresio hori sinesgarriagoa izan dadin, narratzaileak pertsonaia baten ikuspuntutik kontatu behar du istorioa.
|
|
|
Alabaina, gure ustez, badago bertan zenbait iluntasun. Esate baterako, barru fokalizazioaz ari garenean,
|
zer
adierazi nahi dugu zehazki?: fabula barruko pertsonaia bat dela fokalizazio ekintza horren subjektua edota fokalizatzen den hori psikeari (sentimenduak, pentsamenduak,...) dagokiola?, ala biak?
|
|
|
Jesus Mª Lasagabaster kritikariak 1991ko artikulu interesgarrian dioen bezala, azterkizun dugun nobela honek azken 20 urte hauetan idatzi diren beste zenbait nobelarekin batera, hala nola, Txillardegiren Haizeaz bestaldetik (1979), edo Joan Mari Irigoienen Poliedroaren hostoak (1982), edo, zaharragoa izan arren, hausturazko jarrera bera erakusten duen Patri Urkizuren Sekulorum Sekulotan (1975) nobelarekin, transgresioaren esperientzia bera azaltzen du. Dena dela, esan dezagun, horietaz gain, esperimentazio giro berean sartzen direla Koldo Izagirreren
|
Zergatik
bai (1977) eta Luis Haramburu Altunaren Zera... (1975) liburuak.
|
|
|
"
|
Zer
da hormaren kontra zapaltzen nauen oinaze hau, galdetuko dio gero mutilak bere buruari.
|
|
|
|
Zer
da harrilako hutsune hau. Eta erantzuna kolore ubelaren metafisikari buruzko tratatua izanen da, mintzaira hil batetan, borrero itzalen artean.
|
|
|
|
Zer
izkiriatu da Voprosi Literaturi edo Tel Quel aldizkarien ertzean euskal presoen gose greba amaigabeetaz?
|
|
|
|
Zer
axola zaio konpromezua polizien tiro artean bere bihotza erreboluzioaren bandera legez ezkutarik gabe ihes doan mutilari?"
|
|
|
errealitatea eta ametsa biltzen diren tokia.
|
Zer
ote den egia galdetzen badugu, hari fin batek mantentzen du egiaren eta gezurraren arteko atea. XVII. mendeko idazle barrokoentzat egiaren eta ametsaren arteko kinka zen bien artean kokatzen dena, XVIII. mendean razionalismoak bikoiztasun bera mantendu zuen, razionalismoaren ondoan munstroak agertzen dira.
|
|
|
Eta orduan ispiluak hitz egingo dio eta erakutsiko nor den, nola heltzen den bentzitua, nola aguretu den eta denborak zein ahurra egin duen bere aurpegian. Agian, ispilua ez da isiltzen, jarraituko du mintzatzen eta Ulyses en buruaz gain, Penelope-ren pazientzia hartuko du mintzagai, eta adieraziko dio
|
zer
gertatu den Itaca n bera kanpoan izan den arte.
|
|
|
Irudiak ezin izan daitekeen mundu baten aurrean jartzen gaitu, galderak zabaltzen dira: ateak
|
zertarako
daude, zer egiten dute hor. Ezustean harrapatzen du irudiak ikuslea eta honek erantzun beharra dauka.
|
|
|
Irudiak ezin izan daitekeen mundu baten aurrean jartzen gaitu, galderak zabaltzen dira: ateak zertarako daude,
|
zer
egiten dute hor. Ezustean harrapatzen du irudiak ikuslea eta honek erantzun beharra dauka.
|
|
|
|
Zer
den amaren begian egotea!" (GP, 33)
|
|
|
Bidaia beste
|
zer
ote da bada, norberaren nortasuna aurkitzeko bidea da, hirugarren antzaldaketa, zinema pantailaren eta ispiluaren ondoren, espazio aldaketak norberaren indarren agerpena dakar. Ez da kasualitatea Sarrionandiak adierazten duen bidaia honetan koordenada biren artean kokatzea:
|
|
|
Hona hemen bidaiaren lehendabiziko asmoa. Bestea
|
zer
den ezagutzea. Sarrionandiaren liburuaren lehen aipuek horixe adierazten dute.
|
|
|
Ezin esan daiteke aldaketa bat batean gertatzen denik, landare bat errotik ateratzen den legez. Bizitzak bazuen lehen liburuan
|
zer
esanik eta zer erakutsirik.
|
|
|
Ezin esan daiteke aldaketa bat batean gertatzen denik, landare bat errotik ateratzen den legez. Bizitzak bazuen lehen liburuan zer esanik eta
|
zer
erakutsirik.
|
|
|
|
Zer
da bidaia honetan harrigarria. Ba, gauza bi, zalantzarik gabe.
|
|
|
haurtzaroko bizkaiera, eta zubereraren aztarnakoa. Miranderen poesiaren eta idaztankeraren eraginak badu hemen
|
zer
esanik. Dialektalismoa, beraz, gehiago da Sarrionandiarengan estilo nahia eta ez bidaia liburuetatik harturiko hizkera zipriztina.
|
|
|
"
|
Zer
adierazirik ez, zertaz adierazi ere ez, nundik adierazterik ez, ezin adierazi, adierazi nahi ere ez, adierazteko halabeharrarekin batera"
|
|
|
" Zer adierazirik ez,
|
zertaz
adierazi ere ez, nundik adierazterik ez, ezin adierazi, adierazi nahi ere ez, adierazteko halabeharrarekin batera"
|
|
|
|
Zergatik
agertzen zaigu bidaiaren gaia hain mirestua literatura honetan?
|
|
|
Eta bidaia guztien zentzua aurkitu du Sarrionandiaren itzalak ere: kanpokoaren bila abiatu da barnean duen nortasuna aurkitzeko, atzerrian ibili da, sorterria
|
zer
den ulertzeko. Antonio Bonet ek idatzi duenez:
|
|
|
Begiratu, hegaztien itzal hatzeman ezinak lurrean.
|
Zer
egin dezakegu. Paseatu, urrats bakoitzean errauts apur bat utziaz" (GP, 10)
|
|
|
" Eta
|
zer
egiten duzu hor, maitea, eta zergatik desegiten zara ni hurreratzean?"
|
|
|
" Eta zer egiten duzu hor, maitea, eta
|
zergatik
desegiten zara ni hurreratzean?"
|
|
|
Hain zuzen ere, espazioan definitzen baikara, eta denborari buruzko filosofiari aurre eginez, espazioari buruzko filosofiak munduan dugun tokiaz galdetzen du. Bizitzari buruzko galdera da, eta, zuzenean, munduan gurekin batera bizi direnekin
|
zer
nolako loturak eta harremanak eduki ditzakegun adierazi nahi luke, elkarkidetzaren filosofia sortuz.
|
|
|
Horregatik Atxaga eta Sarrionandiaren poesia lanak aztertu ditugu bertan, baina inon baino gehiago aipatuko da hitz lauzko lana. Poesian gutxi agertzen bada ispilua,
|
zergatik
aipatzen dugu, ba. Beste munduaren, beste aldearen sinbolo da eta, era berean, hauskortasun eta zehargabearen seinale, misterioaren agerbide, garenaren eta ez garenaren arteko hari finaren erakustoki.
|
|
|
Gizartearen eran idatzitako batek adierazten bazuen ezin zela edozer edozein tokitan esan, surrealistek dena esateko joerarekin batera agertu zuten hizkuntzaren mugan eta bazterretan aurkitzen ziren hizkuntza anormalekiko interes berezia. Dislexiak eta afasiak nahikoa bide erakusten zuten hizkuntzaren marginalitatea
|
zer
zen ikusteko. Horrelako bidea jarraiki eman ziren argitara Euskal Herrian Saizarbitoriaren prosa ero etxean bakarrik dagoenaren diskurtsoa, Koldo Izagirreren Zergatik bai haur baten eguneroko hizkerak osatzen zuen kontakizuna, eta oro har Ustela aldizkariko joera berritzailea.
|
|
|
Dislexiak eta afasiak nahikoa bide erakusten zuten hizkuntzaren marginalitatea zer zen ikusteko. Horrelako bidea jarraiki eman ziren argitara Euskal Herrian Saizarbitoriaren prosa ero etxean bakarrik dagoenaren diskurtsoa, Koldo Izagirreren
|
Zergatik
bai haur baten eguneroko hizkerak osatzen zuen kontakizuna, eta oro har Ustela aldizkariko joera berritzailea.
|
|
|
" Ainhoa" ere abangoardiazko giroan sortu baita: Izagirrek
|
Zergatik
bai nobelan egin zuen moduan, hemen ere haurraren hizkera jaso nahi duen testu baten ondoren datorkigu Ainhoa haurrari egiten zaion poema.
|
|
|
Baina, zinemaren eraginaz badago
|
zer
esanik oraindik. Hain zuzen ere garbi ez dagoen arazo batez ari gara.
|
|
|
|
Zer
gertatzen da, bada, joeren artean. Erantzuna poetak banan banan ikusterakoan sortzen da.
|
|
|
Baina Atxagak beste joera bat hartu du tratamenduan. Orain arte poesia honek zinematik
|
zer
duen kanpo aldetik aztertu dugu. Bada garaia literaturaren eta zinemaren artean gertatzen den besarkadaren bihotzeraino jaisteko.
|
|
|
Mundua hautsia dago, zientziak ezin du sintesi bakarraren antolaketa egin. Eta mundua hautsia dagoela behin eta berriro errepikatzen duen idazleak
|
zer
maite lezake gehiago Arestik Eliot en itzulpenari jarririko sarrera baino. Hain zuzen ere denbora pasatua, eta denbora futuroa biltzen duen denbora presentea.
|
|
|
Irudia sortzen dugun neurrian. Gerra aurreko euskal idazleek poesia gardenaren egile lez ezagutu zuten Pierre Reverdy k hona
|
zer
dion irudiari buruz: irudia izpirituaren sorkuntza garbia da.
|
|
|
Horrelako poema gogotsu bat eginen nizuke, baina
|
zer
laburra den lirikarena.
|
|
|
|
Zer
da Molly Bloom entzat Carabanchelgo egunsenti jostorratzez betea?
|
|
|
|
Zer
izkinatu da Voprosi Literaturi edo Tel Quel aldizkarien ertzean euskal presoen gose greba amaigabeetaz?
|
|
|
|
Zer
axola zaio konpromezua polizien tiro artean
|
|
|
" Baina
|
zer
axola zaio zigor zeldetan dagoenari urtaroen aldaketa" (GP, 9)
|
|
|
" Gure poesia
|
zer
ezdeusa den, mundua bezain zabala den alor honetan
|
|
|
Edertasuna
|
zertan
datzan jakitea ez da erraza. Ez da garbi jakiten Goya-k" Maiatzaren biko errebolta" pintatu zuenean noiz zen pintura hori dokumentu historikoa eta noiz bihurtu zen giza sufrikarioaren sinbolo.
|
|
|
Ez da garbi jakiten Goya-k" Maiatzaren biko errebolta" pintatu zuenean noiz zen pintura hori dokumentu historikoa eta noiz bihurtu zen giza sufrikarioaren sinbolo. Ez dugu oraindik jakingo geroak
|
zer
estimatuko duen poesia honetatik. Baina irakurle honek gogokoago ditu egoera pertsonalaren aitapen direnak, bizipen pertsonaletik hasiz giza izaeraren alde iluna adierazten dutenak.
|
|
|
Joera pesimistaz hitz pixka bat egin nahi nuke, azken batean sofrikarioaren lehen ondorioa delako ezezkortasuna. Pertsonaia bakarrik geratzen denean
|
zer
sentitu du. Zeri dagokio bere" facultade do sentir" hori?
|
|
|
Pertsonaia bakarrik geratzen denean zer sentitu du?
|
Zeri
dagokio bere" facultade do sentir" hori?
|
|
|
" Sartzen zarenok utzi esperantza".
|
Zer
da itxaropena poema honetan. Denbora amaigabea:
|
|
|
"
|
Zer
egin dezakegu. Paseatu, urrats bakoitzean errauts apur bat utziaz; mundua ere geure antzera biratzen da bere buruaren giltza aurkitu ezinik" (GP, 10)
|
|
|
" Poesiaren gaia errealiatea da" (NENH, 190) baieztatzen da oso garbi poetika horretan. Baina bat batean matizatu da
|
zer
den" errealitatea". Hori norberaren esperientziarekin lotzen da lehen lehenik.
|
|
|
" dena esanda dago eta
|
zer
akigarria den errepikatzea.
|
|
|
" Nahiago nizuke izkiriatu gutuna hitzik gabekoa: dena esanda dago eta
|
zer
akigarri den errepikatzea, batez ere hitzek esan nahi dutena geroago eta gutiago denean" (P, 215)
|
|
|
" Eta
|
zer
dio lehoiak gutaz?
|
|
|
"
|
Zer
zoriontsua zatekeen euskaldun sortzea mundua Pierre Loti ren liburua balitz" (P, 34)
|
|
|
Bizitza exilioa bada, ez gaude Joseba Sarrionandiaren exilioaz hitz egiten soilik, harenaz hitz egiten dugun neurri berean hitz egiten dugu gure exilioaz.
|
Zer
da, baina, guztion exilioa. Bat batean jakitea heriotzarantz goazela, bide batez liburu hau bera ere heriotzarantz doan moduan:
|
|
|
"
|
Zergatik
itzuli Itacara, Ulyses?...
|
|
|
Hau da: bisitaturiko lurraldeetan
|
zer
aurkitu du Sarrionandiak. Zer jarri digu begien aurrean?
|
|
|
bisitaturiko lurraldeetan zer aurkitu du Sarrionandiak?
|
Zer
jarri digu begien aurrean. Beste alde batetik, bidaiaren zentzu erromantikoan sakondu nahi genuke, liburuaren zentzu politiko eta literarioa genero horren jarraipena den heinean gertatzen dela uste baitugu.
|
|
|
Eginkizun horretan, itsu izatetik begi izatera doan bidean, bidaiak zentzu asko hartzen ditu, giza izaeraren forma desberdinak. Bidaia ez da bizikizun fisikoa soilik, batez ere mentala da; giza izaeraren metafora bihurtu dugun bidaiak nor garen eta
|
zer
ez garen azaltzen digu. Bidaiaria arrotza da lur arrotzean, eta zentzu horretan ikusten duen herria ezagutzen duen munduarekin konparatu behar du, eta joko horretan zorrozten zaizkio ulertzeko moduak, luzatzen begiradaren indarra, sakontzen pentsakizuna.
|
|
|
Bidaztia den Sarrionandiak
|
zer
erakutsi nahi izan dio irakurleari. Literatura egiteko beste modu bat, mundua ikusteko forma berritua.
|
|
|
joan eta geratu era berean nahi duen ni idazlearen tinta papurretan. Lehendabiziko paradoxa" Sorterri hautatuan" gertatzen da,
|
zeren alde
batetik urruntzearen lilura aipatzen da:
|
|
|
|
Zer
eskaintzen du bidaiak. Musika, literatura, arte giroa.
|
|
|
Parisetik igortzen deunat gutun hau, badakin
|
zer
den gutun bakoitza, geltoki bat bidaia amaigaitzean, pausa bat bizitzaren saihetsean" (IGB, 41) eta Lisboatik fado oroimenak:
|