|
2000
|
|
|
Patxi Gorraiz, Itoizko Koordinakundeko kidearen irudikoz, aldiz, Nafarroako Ubidea ez da oraingo kontua, historikoki 20ko hamarkadan hitz egin baitzen aurrenekoz antzeko egitasmoaren harira: " Yesa urtegitik aterako zen ubidea hegoalderantz, baina aragoarrak kontra
|
zeudela
, orduan Ilunberriko urtegitik irtengo zela erabaki zen 70eko hamarkadan. Orain Itoitzi tokatu zaio txanda".
|
|
|
Gure programa egiteko eskatu zigutenean, DBH diseinatzen ari ziren, legea martxan jartzen. Legeak zehar lerroei buruz egiten duen planteamenduan gauza asko landuta
|
zeudela
konturatu ziren, baina hutsune handiak zeudela ere bai, eta bat sexu heziketaren kasua zen. Horregatik, programa hau DBHrako eta ez beste beheko mailetarako izatea gauza koiunturala izan da gehienbat.
|
|
|
Gure programa egiteko eskatu zigutenean, DBH diseinatzen ari ziren, legea martxan jartzen. Legeak zehar lerroei buruz egiten duen planteamenduan gauza asko landuta zeudela konturatu ziren, baina hutsune handiak
|
zeudela
ere bai, eta bat sexu heziketaren kasua zen. Horregatik, programa hau DBHrako eta ez beste beheko mailetarako izatea gauza koiunturala izan da gehienbat.
|
|
|
Ondoren, alderdi, sindikatu eta eragile guztiekin banakako bilerak burutu genituen. Konpromiso maila ezberdinak
|
zeudela
ikusi genuen; hala ere, guk nork bere neurrien araberako ekintzak burutzera gonbidatu genituen, esanez, aste honetako disenua ez zela helburu bat, baizik eta abiapuntu.
|
|
|
Manolito zale porrokatuak izan gara beti, gazte literatura dirudien arren, helduentzat ere badelako. Hasieran sinetsita geunden eskubideak emanda
|
zeudela
, Alfaguara argitaletxeko libururik salduenetakoa izanik, irratian ere entzule ugari zuen, eta hori gutxi balitz, filma ere prestatzen ari ziren. Baina ez.
|
|
|
Hasierako helburuei eusten die orain ere ikastolak, hezkuntza proiektua sendotzea behinena izanik. Ildo horretatik, 1990an HSAOL eta LOGSE etortzear
|
zeudela
, Etxaurren Ikastola abiatu zuen bailarako ikastolekin batera, batxilergoa bertan ezarri zutelarik.
|
|
|
Ni txapelketak jokatzen hasi nintzenean, oraingo sistema bera izaten zen, taldeka. Baina arestian esan dizut 8 pilotari
|
zeudela
aukera zutenak txapeldun ateratzeko; orduan lau talde egiten ziren (laugarrenean txapelduna bakarrik) eta txapelduna finalaurrekoetan hasten zen jokatzen (lehen hiru taldeetan pilotari bana sailkatzen zen finalaurreetarako eta bestea txapelduna). Oraingo txapeldunak, aldiz, gehinez ere hiru partida jokatzen ditu.
|
|
|
Esperientzia pertsonal batetik abiatu nintzen, eta terapia moduko bat izan zen niretzako. Egun batean nire gurasoak jatetxe batera joan eta afaltzen
|
zeudela
, bat batean aita hil egin zen. Amak deitu eta gertatutakoa kontatu zidan.
|
|
|
Frankismoan erresistentzia nagusia apaizena izan zen. Beti esaten zen gudari batailoietan soldadu baino kapilau gehiago
|
zeudela
. Eta gaur egun, ikuspegi abertzale batetik Setien apezpikua izan da gauzak argien esan dituena.
|
|
|
" amets gozoetan asebeteta" ikusitako" kristau" horiek nahita ez katolikoak izan zirela, protestante, ortodoxo eta beste kristau guztiak ez baitut uste oso pozarren izango zirenik, beren sinesmenen debekua tinkatu besterik egiten ez zuen agiriarekin. Gogora dezagun Francoren agindupean katoliko apostoliko erromatarra baino ezin zitekeela izan hiritarra, eta beraz, aipatu" beste kristau" ak, ateoak bezain gaizki ikusiak ez dut esango, baina hortxe hortxe
|
zeudela
... Diodana oso eztabaidagarria dela?
|
|
|
\ 1966: Brusselatik" Branka" aldizkari abertzalea sortu zuten, tartean Benito del Valle (Ekin eta ETAko lagun zaharra) eta Krutwig
|
zeudela
.
|
|
|
Erlaxatuak sentitzenziren atxikimendu gertaerak gogoratzerakoan, eta oroitzapenak, oro har, baikorrak ziren. Gertaera ezezkorren bat bururatzerakoan, subjektuakgauza ziren azterketa arin batean integratzeko, bere alde positibo etanegatiboak barruan
|
zeudela
.
|
|
|
Esandakoarekin, agerian geratu zen bi botereen arteko desadostasun batenaurrean
|
zeudela
eztabaidako protagonistak, Eliza eta Gobernua, eta bataren nahizbestearen zerbitzariak: Nor zen legezko agintaria eremu horretan, Gotzaina alaMinistroa?
|
|
|
Ministroak gogorarazi zuen, Gobernuaren arauetan euskarazko predikua, otoitzaketa jendaurreko ekitaldiak, denak,
|
zeudela
debekatuta (preces y predicaciones y entoda clase de actos publicos). Gotzainak baliozko ezer iradoki izan balu, onartzekoprest ere egon zitekeela esan ondoren, gogor eraso zion eliz agintariarenari:
|
|
|
Bistan da ondoko hilabeteetako konponbidea ez zegoela Egia Atotxako eta besteeliza komentuetako apaiz eta fraideen esku, eta guztiak ere goiko eliz agintarien aginduen zain
|
zeudela
. Gotzainaren arauak indarrean jarri ziren igande beretik euskarazkosermoiek ere beren betiko lekua izan zuten (martxoaren 13an) (Cronica:
|
|
|
Badirudi elkarren jarraian idatzi zuten bi kronikariak, behintzat, ez
|
zeudela
adosgertatzen ari zenarekin; ez dakigu sentiera hori zenbateraino zen gainerako fraideena.Nolanahi ere, 1938ko Jesusen Bihotzaren hila iristean (ekaina), debekuak bazuenartean indarrik Atotxako bizitzan (Cronica: I, 372):
|
|
|
Sistema komertzialaren eraginkortasuna handia izan zen, publizitateak akuiluturik lehiakortasuna sortuz. Gogora dezagun 1917an 125 mila irrati hargailu
|
zeudela
merkatuan, zortzi urte geroago bost milioi eta erdi aparatu, eta 1950 urtean edo 72 milioi, hau da, familia bakoitzeko bat baino gehiago.
|
|
|
Bere ikaran oiloak esnatu zituen, eta ondoren kortako hiru behiak, zeinak lo sakonean baitzeuden, minutu gutxiren buruan gertatuko zen hondamendiaren berri jakin gabe. Oilarrak keinuz aitortu zien gertatuko zena, munduaren akaberaren aurrean
|
zeudela
eta jateko, jateko gogoz, behintzat tripa beteta hil zitezen, eta agur esan zien hegoekin, heriotza gauza luzea da lagunok esan nahi izan zien, eta gauaren ondorengo amildegian ahalik eta duintasun handienarekin eror zitezen eskatu zien oilar izutuak. Hilda gaude, hilda gaude!
|
|
|
" Hain gauza txikia gara, hain gauza txikia gara..." errepikatzen zuen ahots ezezagun haren letaniak. Klik klik klik entzuten zuen Txemak bere barnean, baina begiak irekitzean ohartu zen turista estatubatuarrak bere inguruan
|
zeudela
biribilean, eta euren kamerak zirela: klik klik klik.
|
|
|
Eta beno, kontua da gurditxoan sartu nituela konpresok. Edo hori uste nuen, ze Lahinchera heldu eta motxilak ateratzen hasi ginenean, konturatu nintzen ez
|
zeudela
inon. Eta mutilei esan nien dendaren bat bilatzera nindoala Lahinch hartan, eta eurak joateko aterpetxera bien bitartean.
|
|
|
Lehenengoz, bere bizitzan lehenengoz, iragana, orainaldia eta etorkizuna puntu bakarrean
|
zeudela
ohartu zen: iraganari begiratuta, esan zitekeen aspaldiko aje guztiak berpizten ari zitzaizkiola.
|
|
|
Eta, hala, egun batean, aitak astebeterako kondenatu zuen ziega itsu hartarat morroi bat, Urbiaindik mozkorturik itzuli zelako eta biharamunean bere egitekoei buru egin ahal izan ez zielako. ...tuak egiten; eta, honelatan, mozkor hark amestu edo asmatu idurietarik hartu zuen ziega ilun hark fama are ilunago hura, jauregiko bertze morroien eta neskameen kontsentimenduarekin; eta ez hauek erran ziotelako sinesten ziotela, baina bai isilik geratu zirelako, irririk eta trufarik egin gabe morroi mozkorrari gai hartaz solasten zenean, erakusten zutelarik, gisa hartan, ezen sinestetik hurbilago
|
zeudela
ez sinestetik baino. Eta Mattin eta biok ere halatsu geunden, zeren eta artean umeak baikinen, imajinazinoaren edozein fantasia sinesteko prest.
|
|
|
Berehala eman zizkidan osabak argibideak: " Izan ere, nik ere ez diat komunionean sinesten... zeren komunionean sinetsiko banu, antropofagoa bainintzateke", eta, haren jarraikian, nola ikusi baitzuen ez niola hitz hotsez bete hura ulertu, azaldu zidan ezen bai Afrikan, bai Indietan eta bai mundu osoan tribu batzuk
|
zeudela
, zeinetan gizonek elkar jaten baitzuten, eta katolikoak ere halakoak zirela, komunione bakoitzean Kristoren gorputza jaten zutelako eta haren odola edaten. Eta oroitzen dut irri egin niola, neure esker onaren adierazteko:
|
|
|
Oroit dezaket, konparazione, nola irakatsi zigun latineko dikzionarioa erabiltzen eta nola egun haietan erran zigun ezen dikzionarioa hitzen logela zela, eta hantxe genuela hura, guk noiz zabalduko zain, hitzek ezkutatzen zituzten ametsak eskura genitzan. Eta erran zigun, halaber, ezen dikzionarioa baso bat ere bazela, non pagorik lerdenenaren iduriko hitzak aurki genitzakeen edo belarrik xumeenaren idurikoak; eta zerurat beha zeuden hitzak
|
zeudela
, eta lurrari beha zeudenak eta lurrean sartzen zirenak, bertze hitzen ongarri bihurtzeko; eta hitz gozoa, komunzki eta eskuarki, ederra zela, eta hitz garratza eta pozointsua, itsusia; baina bazirela hitz gozoak, gozoaren gozoaz gibela eragin ziezaguketenak, okaztagarri egin arteraino, nola izan ohi baitziren usu gorteko poeten hitzak, kapare eta handikien zerbitzuetarat zeudenenak eta haien fabo... Eta hitz bat ez zela berdin non paratzen zen, hitz baten edo bertze baten aitzinean, zeren, batekin dir dir egin zezakeen arren, bertzearekin, aldiz, net itzal baitzitekeen...
|
|
|
—Orthezerat itzuli ondoren, ene lagun protestant batek, zeinari Jacques de Bela baitzeritzan, gutun bat skribatu zidan, non jakinarazi baitzidan ezen berak ere gutun bat jaso zuela eta kontuz ibili beharra nuela, zeren baitzirudien, gutunak zioenaren arabera, ezen bizkondearen aldeko jende batzuk goganbehartsu
|
zeudela
nitaz, Mathalasen buruaren kontu hura zela kausa: " espainiarraz" goganbehartsu zeudela, alegia, zeren frantsesentzat espainiar bainintzen, are espainiarrago gauzak okertzen hasi zirenean —eta, behakoa iluntzen zenuela, zeure etorkizunaren berri bazeneki bezala, erantsi zenuen—:
|
|
|
—Orthezerat itzuli ondoren, ene lagun protestant batek, zeinari Jacques de Bela baitzeritzan, gutun bat skribatu zidan, non jakinarazi baitzidan ezen berak ere gutun bat jaso zuela eta kontuz ibili beharra nuela, zeren baitzirudien, gutunak zioenaren arabera, ezen bizkondearen aldeko jende batzuk goganbehartsu zeudela nitaz, Mathalasen buruaren kontu hura zela kausa: " espainiarraz" goganbehartsu
|
zeudela
, alegia, zeren frantsesentzat espainiar bainintzen, are espainiarrago gauzak okertzen hasi zirenean —eta, behakoa iluntzen zenuela, zeure etorkizunaren berri bazeneki bezala, erantsi zenuen—: nola espainiarrentzat izanen bainaiz frantses hemen Salamancan gauzak okertzen bazaizkit, zaude segur, Jainkoak ez dezala nahi, Doctor Navarrus ekin gertatu zen bezala.
|
|
|
Baina, hartaz baino gehiago, zeren baitakizu nola izaiten diren kontu horiek, amaren eta aita Bartolomeren arteko konbertsazione hartaz mintzatu nahi nizuke. Uste dut ezen aitaren gorputza etxerat ekarri genuen egun berean izan zela, Mattin hil aitzin, noiz eta arratsaldeko lehen orduan ohartu bainintzen ezen ama eta aita jesuita elkarrekin
|
zeudela
, kaperauaren bizitokirat jotzen zuen kaperako atearen bertzaldean. Kaperan nengoela, haien marmara aditu eta ate ondorat hurbildu nintzen.
|
|
|
HATSARREAN kontatu dizut nola bai aitak eta bai aitona Nikolasek ere erraiten ziguten ezen urbiaindar guztiok ginela noble, baina batzuk bertzeak baino nobleago, eta halakoak ginela etxegoiendarrak. ...ta bertzeen arteko harremanak fintkatzen, halako suertez, non, goiti beheitikoak baitziren manuak eta desaireak ezinbertzez, eta beheiti goitikoak begirunea eta obligazinoak; aitonak, bere aldetik, ez zuen ukatzen marra hura, ezta manuen emaitea goikoei zegokiela ere, baina berez hala zena ez zuen azpimarratzen ibili beharrik, eta uste zuen, bertzalde, ezen begirunea eta obligazinoak bi aldeetarat
|
zeudela
, eta goiti beheitikoak zirela beheiti goitikoak bezainbat; eta desaireak beti zeudela, edo gehienetan, soberan.
|
|
|
HATSARREAN kontatu dizut nola bai aitak eta bai aitona Nikolasek ere erraiten ziguten ezen urbiaindar guztiok ginela noble, baina batzuk bertzeak baino nobleago, eta halakoak ginela etxegoiendarrak. ...iren manuak eta desaireak ezinbertzez, eta beheiti goitikoak begirunea eta obligazinoak; aitonak, bere aldetik, ez zuen ukatzen marra hura, ezta manuen emaitea goikoei zegokiela ere, baina berez hala zena ez zuen azpimarratzen ibili beharrik, eta uste zuen, bertzalde, ezen begirunea eta obligazinoak bi aldeetarat zeudela, eta goiti beheitikoak zirela beheiti goitikoak bezainbat; eta desaireak beti
|
zeudela
, edo gehienetan, soberan.
|
|
|
Turutak iragarri zuenean ezen Villagrandeko dukea tribunan azaltzeko puntuan zela, guztiak zutitu eta isildu ziren, eta kapela edo sonbrailua jarria zutenek burutik kendu zuten, dukeari zor zioten begirunea zela kausa. Dukeak, bere aldetik, jendearen abegi ona eskertzeko, eskua luzatu zuen baterat eta bertzerat eta, noiz eta ikusi baitzuen ezen bere tribunako lagun adiskideak nor bere lekuan
|
zeudela
, eseri zen eta gorako mugimendu bat egin zuen eskuaz, festa hasteko. Eta, jendearen txaloek eta oihuek airean bat egiten zutela, turutots bat aditu zen.
|
|
|
...tiak, eta oihanean sarturik segitu nahi zuten, giristinoen eta gizon zurien erranetarat plegatu eta makurtu gabe... eta indiar horiak, aldiz, onak, zeren kontzientziaz sinpleak, plaunak eta maliziarik gabekoak baitziren, eta zeren harat joan ziren giristinoen zerbitzurat bizi baitziren bai hango eta hemengo misionetan eta bai inguruetako etxaldeetan ere, giristinotasuna onartu edo onartzeko bidean
|
zeudela
. Eta erran zigun, halaber, ezen deus gehiago jakin nahi bagenuen, elizarat joaiteko eta galdetzeko apez don Anselmogatik, zeina baitzen, beti ere Fernando Pa checoren erranetan, bere lagun handia.
|
|
|
Eta, hargatik, Joxe Aberasturik ez zuen indiar gorrien paradisu hartan deus ere sinesten, eta egun osoan maradizinoka eta biraoka ibiltzen zitzaigun, hark Potosirat joan nahi zuenez gero, edo, bertzenaz, etxalderen baterat, non bere ezpata erabil baitzezakeen, baten zerbitzuan, bertze bortz zaldun haiek bezala... edo haiek baino hobeki, zeren segur baitzegoen ezen haiek baino ezpatari trebeago, bitoreago eta entreguago zela, nola erakutsi baitzuen ezpata joko hartan, Lorenzo Cortés zeritzan zaldunaren kontra, begien herts ireki batean hil zuenean. Ordea, Joxek bazekien ezen oihan hartarik ateratzeko indiarren beharra zuela, eta bazekien, halaber, ezen hauek ez
|
zeudela
hartarako prest, ez bederen leku segur baterat iritsi eta leku hartan denbora bat eman arte, indiar horien eta gizon zurien pertsegitze eta akometatze perilosetarik urrun.
|
|
|
Eta Iriyamak eta Iriyumok, bertzalde, ezin hobeki dantzatzen zuten, don Venancioren plantazionean trabailatzen ziren chaimek bezala, Sugearen Dantza, zeren indiar haiek uste baitzuten ezen lurpean suge batzuk
|
zeudela
, han eta hemen lurrikarak sor zitzaketenak beren mugimenduekin, eta uste zuten, halaber, ezen dantza harekin sugeak sosega zitzaketela... eta uste zuten, finean, ezen laku guztien hondoan suge jigant bat zetzala, aldian behin lakutik iltkitzen zena, eta halaxe sortzen zirela ortzadarrak.
|
|
|
Eta Antonioren pazientziaren ontziak gainez egin zuen, eta, handik aitzina, hasi ziren biak borrokan, eman zizkioten elkarri ukabilkada batzuk eta, ikusi nuenean ezen odoletan
|
zeudela
, sartu nintzen tartean, gisa honetan mintzatzen nintzaiela:
|
|
|
Eta neurri hura erabiltzen zuen, konparazione, grabitatearekin loturik egon zitezkeen hainbat mugimendu studiatzeko, hala nola erortzerat uzten zuenean brontzezko bola tipi bat zortzi cubitumeko ohol inklinatu batetik, zeinak kanal luze bat baitzuen, brontzezko bola desbidera ez zedin. Eta, orain handik eta orain hemendik erortzen uzten zuela, neurtzen zituen distantziak, neurtzen zituen, halaber, denborak, eta ondorea izaiten zen ezen distantziak denboren karratuekin loturik
|
zeudela
, oholaren inklinazinoa edozein zelarik ere.
|
|
|
Eta handik aitzina kontatu zidan nola, gaitzaren sendatzeko, Donibane Lohizunerat itzuli, eta medikuarenganat joan behar izan zuten bai berak eta bai osaba Joanikotek ere, eta nola medikuak erakutsi zien —zeren osaba Joanikot ez baitzen medikuez gehiegi fidatzen, halako moldez, non, haien ardurapean zegoen bakoitzean, mila galdegite egiten baitzien—, ezen bi teoria
|
zeudela
: bata zen Fracastoro ren tratatuan agertzen dena, eta eriari guaiakoa hartzea kontseilatzen ziona:
|
|
|
Mignon bere pieza bakarreko soineko luzea kentzen hasi zenean eta ni ere biluzten hasi nintzenean izan zen, neure arropak aulki batean uzten nituela, zeina baitzegoen barren leiho bat estaltzen zuèn errezel baten aitzinean, ohearen eta barren leihoko hormaren artean... Zeren baitzirudien ezen etxe hura hainbat gelaz osatua zegoela eta hainbat korridorez, eta batzuen eta bertzeen artean barren leiho haiek
|
zeudela
, erridau edo errezel batzuek estaliak... bezeroei jateko, edateko edo bertze edozein zerbitzu eskaini ahal izaiteko diskrezione osoz, Mignonek erran zidanez, eransten zuelarik: " Baina munduan diren trabailari onest guztiek bezala, trabailua ongi eginez gero eskatuko ditugu guk ere eskatu beharrekoak, ongi baderitzozu..." Eta Mignonek biluztu eta solastu, biak baterat egiten zituen, eta nik ez nekien zerk nindukan liluratuago, haren gorputzak edo haren mintzamoldeak, gorputz hark eragiten zidan sukarrak edo haren hitzen egokitasunak...
|
|
|
Eta ehiza zakurren ikusterat joan ziren biak, nitaz ahantzirik, harik eta, eneganik hogei bat urratsetarat
|
zeudela
, aita nitaz oroitu zen arte:
|
|
|
Villagrandeko dukea ere umoretsu jaiki zen, irri batean... ez, aldiz, haren emaztea, ezta Mantillanako kondearena ere, zeinek ez baitzuten gosaldu ere egin, tripak apur bat nahasturik zituztelako desenkusarekin... nahiz eta aitortu beharra dagoen ezen haiek ere, bertze guztiak bezala, ordu batzuk lehenago baino hagitzez hobeki
|
zeudela
, zeren guztioi zerbitzatu baitzitzaigun, afalondoko hondamenduaren ondotik, ura, dukearen medikuaren kontsentimenduarekin Maddalenek prestatua, eta zeren baitzirudien ezen erremedio hark guztioi on egin zigula.
|
|
|
Eta, osaba eta Pedro liskar hartan
|
zeudela
, Piarres Oihartzabal kapitaina etorri zen egun batean, eta berri gaixto hura eman zion osaba Joanikoti: Montpelliertik gibela egotzi ziotela liburua, nahasiegia iduritu zitzaielako eta ilunegia, baita arbitrarioa ere animaliei buruzko hainbat iritzitan.
|
|
|
nola senarrak aurkitu zituen galtzoinak, eta nola ez zekien hark non gorde zituen... eta erran zion, halaber, ezen desgustu handia zuela, zeren ez baitzekien zer desenkusa asmatu, bentura gaixto hartan. Fraideak, berriz, hura jakin bezain fite ulertu zuen ezen herstura ezin hertsiagoan
|
zeudela
biak ere. Eta agertu zion bere kezka bertze fraide frantziskotar bati —zeina baitzen bere adiskide mamia, adinetarat heldua, jakintsua eta esperientzia handikoa, eta zeinari frai Domenico baitzeritzan—, eta honek liskar egin zion eta erantzuki.
|
|
|
Izan ere, nik uste nuen ezen, etxeko tigrearekin gertatuaren ondotik, ez
|
zeudela
etxekoak ezta Urbiaingo herritarrak ere ipuin berrietarako, baina ez, zeren baitzirudien ezen Lutheroren baitan piztu zela piztitzarra, aita Bartolomeren aburuz bai bederen. Eta, baldin zalantzaren bat banuen, ongi bai ongi aditu nion nik aita jesuitari hurrengo igandeetako sermoietan, erraiten eta errepikatzen zuelarik behin eta berriro ezen mastin zuri handi haren baitan inkarnatu eta mozorrotu zela Eislebengo heresea, zeina deabruen printze izendatu baitzuten han infernuan, Pagabasoko leizean, alegia, eta kalte eta gaitz izugarriak ekarri zizkiela urbiaindarrei, izurri hura lekuko, eta are gehiago ekarriko zizkiela, baldin neurriren bat hartzen ez bazuten.
|
|
|
Eta zer egin nezakeen nik, baldin munduko spiritu guztiak apezarekin hitzarturik
|
zeudela
bazirudien. Zeren uda hartan lehorte izugarria izan baitzen, eta gosea heldu zen Urbiainerat eta, gosearekin batean, bertze izurri bat, baina gizon emakumeak hiltzen zituena, sukar izugarri eta beheitiko are izugarriago batzuk zirela kausa.
|
|
|
...r haiek iruzur egin zigutela, eta hargatik jarrarazi zizkigutela jantziak aulki haietan, zeinak baitzeuden gelak eta korridoreak bereizten zituzten barren leihoetarik hurbil, eta, halatan, korridoreotarik nornahik hartzeko moduan, eskua leihoak estaltzen zituzten kortinen azpitik sarturik, eta zalantzarik ez zegoela ezen putatzar haiek bertze jende batekin edo bertze jende batzuekin elkar harturik
|
zeudela
, hauek guri jantziak aulkietarik ken ziezazkiguten eta diru poltsak ebats... gu haragizko atsegina hartzen ari ginela: erran beharrik ez dizut ezen azken erran hartan trufaz bezala aritu zitzaigula, eskarniozko irria ezpainetan; haatik, begien hertsireki batean irritik beltzurirat egiten zuela eta ezpata bularraren aitzinean dantzatzen zigula, erran zigun:
|
|
|
Saioak ugaritzearekin joan zitzaidan begitartea iluntzen. Gaueko hamaiketan egunkaritik urratua etxeratuta, irrigarririk batere ez zuen denak bonbilla ahul batek argiztaturiko gure egongelako mahaira murmurika metaturik aurkitzeak, afari merienda oparo baten hondarrak zoko batean pilaturik
|
zeudela
. Halakoetan, sukaldera jotzen nuen zuzen, eta hozkailu beti hustuegitik lehen soberakina ahora eraman.
|
|
|
Hamaikak ederki jota
|
zeudela
atera ginen ostatutik. Hurrengo pausoak artaz prestatuak nituen, deusek huts egin ez zezan.
|
|
|
Altxatzekoa egin nuen, baina erdibidean gelditu nintzen, arestian nire zigarroa bezala, ez harat ez honat, ez zutik ez jarririk, ez zeruan ez lurrean. Lipar bat gehiago behar izan nuen, Edurneren ezpainak nireetan josita
|
zeudela
ohartzeko.
|
|
|
Karteran hainbertze ordu alfer eginak ziren bi kondoietariko batek nire zuztar jaikia begiratzen zuen, lekatik kanpora leka. Klararen azpikoak bere poltsan
|
zeudela
profitatuta —gaueko bertze mirari bat—, korridorean berean ekin nion, paretari begira ezarri eta gona altxata. Ageri zen, ordea, horma berme eskasegia zuela, zutik egonen bazen.
|
|
|
Zinemako porrotak muturtuxea ni, eta zabor janari emana semea, isiltasunak jo gintuen puska batean. Biharamunean igerilekura itzultzeko hitza emanarazi zidan, bata bertzearen kontra lasterketa bat egitera, eta hori lortuta elkarrekin solasteko guztiak agortuak
|
zeudela
ematen zuen. Erdia zorroratua zuela mintzatu zitzaidan berriz.
|
|
|
Eztulen eta imintzio gehiegizkoen artean erre nuen zigarroa. Pentsatu nuen bidaiari haiek guztiek bertan lasai ederrean eserita jarraitzen bazuten, guztiz bere baitara bilduta eta honi eta hari hortzik gabe irribarre eginez, zinez istripurik izan ez zelako
|
zeudela
halaxe; eta, bene benetan zerbait gertatu bazen, ez zela inondik ere istriputzat hartzeko moduko zer bat, are gutxiago oraindik ezbehar lizuntzat edo kontaezintzat, hasiera batean nik egin nuen gauza bestalde, nire irakurketek eraginda eta hiperbolerako eta neurrigabekeriarako dudan erraztasunaz bultzaturik, duda izpirik gabe. Gertakaria, bada, hoztasun gehiagoz gogoratzea erabaki nuen, distantziaren zuhurtasunarekin, eta jarduera haren ondorioz ohartu nintzen urrunegi joan nintzela nire epaietan, ez zela izan halako burrunbarik ez lizunkeriarik, bai noski zimurdura akordeonistiko hura, baina akordeonistikoa hain prezeski, ezen istantean bagoia bere onera etorri baitzen hauspo erraldoi ikusezin batek bultzatuta bezala, eta, beraz, kaskateko edo zauri arinen bat izan ezik, denak bere hartan jarraitu zuen, ezer gertatu izan ez balitz bezala.
|
|
|
Hara badoaz, laster jakingo dute hilkutxan datzana ez naizela ni, beste bat baizik. Eta sosegu une haren baitan jabetu nintzen, gelako mahaiaren gainean, larunbat gauean Ramonek eta biok hartutako whiskyak
|
zeudela
oraindik jasotzeko, hala nola zigarrokinez betetako hautsontzia. Xehetasun txiki horrek asko harritu ninduen.
|
|
|
" Izatearen arintasun jasanezinak oro berdinduko gaitu, sasoi beteko nahiz elbarri, aberats nahiz pobre, zoriontsu nahiz dohakabe, azken argiaren zantzuan". Eta den denek baietz bezala egin zuten buruarekin, konforme
|
zeudela
guztiz nire ahotik irten zen aforismoarekin.
|
|
|
Ez. Ez zituen kontu harekin garunak gehiago estutu nahi, baina ziur zegoen arrazoi psikosomatikoak
|
zeudela
tartean, eta aldatu bezala etorriko zirela, beraz, azazkal demonioak beren onera. Gainera, pentsatu zuen hain berea zen ikuskera baikorrez, azazkal batzuen gorabeherak muinean ezer aldatzen al du, bada?
|
|
|
Animaliarik txikienak, fisikoki ahulenak zirenak akabatu egiten zituztela, inpudikoki, eta zinpeko zaintzaile zolien baimen isilekoarekin? Gero eta bertago
|
zeudela
gugandik, eta gero eta begiratu gaiztoagoak egiten zizkigutela. Nire begiek eguna bezain argi ikusten zutena, ez al zuten, bada, gainerako gonbidatuek ikusten?
|
|
|
Hurrengo goizean, elizara joan behar izan genuen senide guztiek, eta garrantzi handikoa aurkitzen nuen neure burua, neure galtza eta seriotasun berrien barruan. Harrituta
|
zeudela
iruditzen zitzaidan kale ertzetik begira genituen haurrak, eta banekien neureganatuak nituela egun batzuetarako. Ez zen txantxetakoa nire seriotasuna.
|
|
|
Galdua aurkitzen nintzen. Neure sei urteak bakardadearen hutsetik zintzilik
|
zeudela
iruditzen zitzaidan, eta ez nuen argi zulorik ikusten gabon inguruko zeru beltz haietan.
|
|
|
Bitartean, beldur aleak laztantzen zituzten nire hatzek, eta gustura esango nukeen nahiago nuela sukaldean jolasean ibili, baina izebaren begiak ikusten nituen beti. Nigan ipiniak
|
zeudela
iruditzen zitzaidan, eta, gainera, gizon  tzat jo nahi nuen neure burua, eta nahiago nuen gizatasunaren gurdian sartu. Baita munduko haize guztien sorgin hotsak entzun behar banituen ere!
|
|
|
Arratsaldeko bisita amaiturik, Danek kanpinera ekarri gaitu. Sarreran bertan, hobeki zegoen Adelak agurtu gaitu (ziurtasunik ez badut ere, egingo nuke ez duela oraindik apustua irabazi) eta aurreraxeago, ustekabean, denda guztiak muntatuak
|
zeudela
ikusi dugu! Hori lana, hori!
|
|
|
Ez dut ukatuko hasiera batean deseroso samar sentitu naizela (nahiago nuen inork zer eskatzen dudan, nola jan edo zer uzten dudan ez ikustea), baina bidailagunen artean hautatu behar izanez gero, Ruben ez da aukeraketarik txarrena. Horregatik, mahai guztiak beterik
|
zeudela
ikustean, ez zait gehiegi kostatu nirekin bazkaltzera gonbidatzea, horregatik eta bera ere bakardadezalea delako, oso lotsatia dirudielako, gustuko dudalako.
|
|
|
Orain, ordu ttikitan, hori guztia hartu dut Adela eta Esther turismo sexuala egiten ikusi ditudalako: Adela eta Karmelo belarretan etzanak zeuden eta tarteka bi zigarroren mutur goriek, atxikia ematerakoan, elkarrengandik oso hurbil
|
zeudela
erakusten zuten; Esther eta Ruben, ordea, bazter bateko eserleku batean bistatu ditut, elkarrengandik urrunago eta soilik solasean arituko balira bezala (beharbada ongi egin nuen Chicagon berarekin ez afaltzen). Ez dakit, baina berriro ere estrainio samar sentitzen hasi naiz.
|
|
|
Aurton, hiru urterik behin bezala, euskal herriko idazleoi egokitu zaigu Galeusca biltzarraren antolaketa, eta honezkero Ja ki n eko irakurle gehienek ondotxo dakiketen moduan urrian egin dugu Bizkaiko itsasaldean, Lekeition, Bermeorainoko egun bateko txangoarekin. Eta lehenengo eta behin, gure ostarien ustekabe polita aipatu behar dugu, benetako herri euskaldunetan
|
zeudela
konturatu baitziren. Idazle katalan batek esan zidanez, larunbatean goizeko hamarrak inguru Lekeitioko kaleetatik ibilia zen, eta ez ei zuen behin ere erdararik entzun.
|
|
|
Kontuan izan behar dugu elementu hauek neutroak direla, hots, ez fisikoak ezta psikikoak ere; soilik interpretatu behar ditugun datuak dira, eta interpretazio horrek modu ugari izan ditzake, horien artean fisikoa nahiz psikologikoa ere. Oinarriztapen fenomenalista honen azken helburua zientzien batasuna zen, psikologia eta fisikarena batik bat, garai hartan bata bestetik oso urrun
|
zeudela
baitzirudien. Zientzien batasuna ez zen jada soilik posibilitate hutsa Machentzat, errealitate epistemologikoa baizik, ezagutzaren objektua beti berbera baitzen, alegia:
|
|
|
Alabaina, Vienako Zirkuluko hasierako ideia asko tradizio neokantiarrean —Natorp, Cassirer16— murgildurik
|
zeudela
uler ditzakegu. Neokantiarren ardura nagusi bat forma/ eduki bereizketa izan zen —Zirkuluaz geroztik teoria/ behaketa bereizketa lez ezagunagoa— Planteamendu hau, hain zuzen ere, Vienako Zirkulua osatu baino pixka bat lehenago sortu zen, Historiaurreko Vienako Zirkulua deiturikoan —ikus 2 atala— Neokantiarren eraginak nabari ditzagun, hurrengo testu hauek izan behar ditugu kontuan:
|
|
|
Ez dago garrantzirik gabeko arrazoirik, hau da: benetan ez zitekeen arrazoirik izan giza arraza batzuek haritza ohoratzeko joera izan zezaten, baizik eta hauek eta haritza bizitza erkidego batean elkarturik
|
zeudela
; beraz, elkarrekin sortzen dira, eta ez hautaketa batengatik, zakurra eta arkakusoaren antzera. (Arkakusoek errito bat garatuko balute, zakurrarekin zerikusia izango luke.)
|
|
|
Beti bi mundutan zatiturik bizi zen. Egia da logika matematikoaren gurasoak —Frege eta Russell— bere maisuak izan zirela, baina egia ere bada Goethe, Schopenhauer, Weininger, Kraus edo Nietzsche bere gaztetako irakurketetan
|
zeudela
. Egia da Moorerekin hizkuntz analisia filosofiaren arma bihurtu zuela, filosofo analitiko bat balitz bezala, baina egia ere bada bitartean Tolstoi, Dostoievsky, Agustin, Pascal eta Kierkegaard irakurtzeko ohitura ez zuela inoiz galdu.
|
|
|
Hori dela eta, errito eta datu antropologikoak beti izan ziren Wittgensteinen gustukoak, eurozentrismotik at. Horrela, 1936an M. O’C. Druryrekin Dublinen paseatzen ari zela, ikusi zuen kaleen izenak gaelikoz idatzita
|
zeudela
eta hitz egiten hasi zen hizkuntza berreskuratzeko egin zituzten ahaleginez:
|
|
|
Urte hartan ez dakit atzeratu egin ote zuten Francoren heriotzaren urtemuga edo zer gertatu zen, baina DGSn nengoen egun haietako batean ari ziren txakurrak haren oroitzapenetan, eta gogoan dut denak mozkor arraio eginda
|
zeudela
. Txakur haien artean buru egiten zuenetako bat ikusi nuen, ni ninderamanari esaten geroxeago ostera eraman nintzala hara, bere aurrera.
|
|
|
Behin, Sotero Etxandi eta biok patioan paseatzen genbiltzala, preso arruntak bazterretan multzoka elkartuta
|
zeudela
erreparatu nuen. Giro arraroa iruditu zitzaidan.
|
|
|
Telesforo Monzon zen orduan Euskal Gobernuko Barne ministro eta berak ziharduen, besteak beste, modu horretako lekuak apailarazten. Zurriolako hotel horretatik, Kontxa pareko etxe batera pasako ginen, eta hantxe geratuko harik eta, frankistak sartzear
|
zeudela
, Donostiatik alde egin genuen arte.
|
|
|
Moilara iritsi nintzen ontzia hartzera, eta han nire lehengusu bi eta euren lagun batekin egin nuen topo. Santa Klararako asmotan zirela esan zidaten, abiatzeko puntuan
|
zeudela
. Ezin egokiago, beraz, eta horrelaxe abiatu ginen laurok.
|
|
|
sukaldea, mahaiak eta aulkiak alde batean, bi ohe eta armario handi bat bestean. Gelako alde hura aski ilun bazegoen ere, Xani ohe biak hartuta
|
zeudela
iruditu zitzaion. Lazaro txaketako poltsikoak husten ari zela, Xan zain gelditu zen, hark nora behar zuen esan ziezaion.
|
|
|
Orduan ikusi zuen Xanek, berari bizkar emanda, sofa batean beste bi emakume jarrita
|
zeudela
. Haietako batek, besoa luzatuz, Ivani burua laztandu zion.
|
|
|
Elik kanpora begiratu zuen. " Zein?", esan zuen; gizona, ordea, ezkutatu egin zen; haur talde bat pasatu zen, andereño batekin; biak kanpora begira
|
zeudela
: " gero zer egin behar duzu?", galdetu zion Elik.
|
|
|
Berriz ere, orain gorago, kale nagusira heltzera zihoala, bertan zen parke txiki batean, zuhaitz batzuen azpian, lagun batzuk bilduta
|
zeudela
ikusi zuen. Lagun haiek, hogei bat, gehiagorik ez, semizirkulo baten hastapena bezalako lerro bat osatzen zuten:
|
|
|
Xan,, gelditu egin zen. Bertan lagun haiek zerbaitek, segurrenik ideia, edo kausa batek batu zituela zirudien; antza beren isilaz zerbaitegatik protesta egin, zerbaiten alde edo kontra
|
zeudela
adierazi nahi zuten. Inoiz ez elkarri begira, inoiz ez elkarri mintzo, bazitekeen aldez aurretiko erabakiz, baina bazitekeen lotsaz, bazitekeen elkarrenganako estimarik ezaz.
|
|
|
Burlak haatik ezin ez ikusizkoak ziren. Xan hari begira zegoela, bada, bat batean ohartu zen, emakume gaztearekin zeuden gizonezkoak, jertse gorrikoari ez baina, berari begira
|
zeudela
: zorrotz eta lazki.
|
|
|
Hor dago bat". " Non?", galdetu zuen Xanek, espaloiaz bestaldeko etxe hartan, ate leihoak itxita
|
zeudela
, ez baitzen argirik ikusten. " Hor; hori da sarrera".
|
|
|
Gero beste behin mutil harekin berarekin etorri zen. Komedorean, eztabaidan aritu ziren; ematen zuen zerbait zela ta ez
|
zeudela
ados. Nik ez nuen ulertzen.
|
|
|
Xanek bere gelako argitxoa piztu zuenean, bere ohean Bele eta Lupo
|
zeudela
ikusi zuen. Biak ahoz gora, Lupo lo, Bele lotsaz, berari begira.
|
|
2001
|
|
|
Horiei buruzko liburu mardula eta interesgarria dago kalean; Aurelia Arkotxa lapurtarraren hitzaldia tarteko. Angel Zelaietak dioskunez, Aurelia Arkotxak Gabrielen bizitza ganoraz ezagutzeko libururik ez zegoela merkatuan esan zuen, aurreko liburuak agortuak
|
zeudela
, eta abar. Horrek animatu zuen Zelaieta edizio berri bat prestatzera berriz ere.
|
|
|
Txinparta talde abertzalearen inguruan zebilen orduan. Geroago, 1959 urtean EGI erakundeko hainbat militante ETAko bihurtzeko zorian
|
zeudela
atxiloketa ugari izan zen Bizkaian. Gabrielen laguna zen EGIko Gabi del Moral atxilotu zuen poliziak:
|
|
|
Nahiz eta bazkaldu zuten ostatuko jabeak behin eta berriz esan baso hartara ez hurbiltzeko, ez zela leku segurua, bikoteak ez zion kaso zipitzik egin eta harantz joan zen, baso ilun eta zabal hura zeharkatzeko asmotan. Bat batean, ordea, tartalo bat agertu zitzaien aurrez aurre, basoa berea zela eta beraiek ere bere menpean
|
zeudela
esanaz. Beldurtu ziren, jakina, baina halere asmatu zuten hartatik nola ihes egin.
|
|
|
Izan ere, beka bat jasotzeko orduan epe bat jartzen dizute, eta epe hori edukitzeak badu bere abantaila (ni bezala nahiko alferra denarentzat motibazio modukoa ere badelako); baina bestetik data zehatz batean liburua aurkeztu behar horrek zama moduko bat ere sorrarazten dizu. Gainera, idazlanaren proiektua aurkeztu nuenean nik baneukan soka bat mataza bat, nahi baduzu, baina hasi nintzenean hariz hari tiraka, konturatu nintzen korapiloak ez
|
zeudela
sokan, nik sortu behar nituela poliki poliki, zeren gauza bat da buruan korapiloz betetako poltsa edukitzea, baina, kasualitatez edo, zaila izaten da korapilo horiek askatzen joatea, askotan elkarrekin korapilatuta dauden soka desberdinak direlako, buruan dauzkagun ardura, gai, korapilo desberdinak. Korapilo mota bat dira horiek.
|
|
|
" Gazteak bortitzak dira bereziki. Goiz batean etxeak erretzeari ekin zioten; pertsonak barruan
|
zeudela
. Herria errea izan zen eta bizirik atera zirenak sarraskituak matxete kolpeka.
|
|
|
Estatu Batuetan suertatu zen, nola ez: autobide berri bat egiteko kanposantu bat lekuz aldatu behar izan zuten eta gorpuak eta hezurrak erauzten hasi zirenean harriduraz ikusi zuten hainbat urte lehenago hildako gorpuen atal eta gorputz adar artean ere erabat usteldu eta desegin gabeak
|
zeudela
(eta iruditzen zait den denak ez zirela santuak edota martiriak izango!).
|
|
|
Nire iritziz, eta agian ozen pentsatzea da, norabidea galduta gabiltza. Badirudi duela urte batzuk gauzak argiago
|
zeudela
. Beste mentalitate bat zegoen.
|
|
|
Aurten betetzen da gainera bere jaiotzaren mendeurrena, eta Gasteizera bere lana ekartzea lortu dute, eragozpenak eragozpen. Izan ere, Giacomettiren beste bi eskultura ekartzeko negoziazioak itxita
|
zeudela
, Suitzako Giacometti Fundazioa finantza ustelkeria kasu batean nahasi eta gobernu suitzarrak muga itxi zien italiarraren arte lanei.
|
|
|
Ibarretxeren gainerako gobernuko kideek berehala zuzendu zituzten Madrazoren hitzak, esanez txosten berriak egiteak ez zuela ezertan atzeratuko eraikuntza lanak ekiteko data. Eta nolabaiteko zalantzarik geratzen bazen ere, Amman-ek, joan den azaroaren 17an, berriro adierazi zuen ingurumen arloko bermeak" ezarrita
|
zeudela
dagoeneko".
|
|
|
Nahiz eta jakin, arrazoi desberdinak direla medio, historian zehar pertsonaia famatu ugariri ukatu zaiola betiko zoriona (RIP), ezin esan kontuok beldur edo higuin sentimenduak eragiten ez dizkigutenik. Dela gaizkile famatuak hilobian
|
zeudela
frogatzeko (Jesse James), dela politiko edo filosofo ezagunak babesteko (Abraham Lincolm, Galileo), desehorzketa ekintzek hilotzak jartzen dizkigute begien aurrean, mendebalde honetan tabua den heriotzaren lekuko ixilak.
|
|
|
Henry James), egile iparramerikarrek objektiboki behagarriak diren gertakizunetarantz lerratuko dituzte euren unibertso literarioak. " Zine kamara" edo" narrazio objektiboa" ere deitu izan zaion teknika honen oinarrian, Teoria Konduktistaren ideiak
|
zeudela
ezin ukatuzkoa da. Azken honek psikearen barrubizitza ukatuz, instrospekzioa baztertu zuen ikerketa metodo bezala.
|
|
|
OFF Errusiarrak agintean
|
zeudela
, Alexandro lehena enperadoreak Helsinki hiria berriren berri diseinatzea agindu zuen, eta 1816an Carl Ludwig Engelek Senatuko plaza nagusirako harrizko eta marmolezko hiru eraikinen proiektua prestatu zuen: Katedrala, Unibertsitatea eta Gobernu Jauregia.
|
|
|
Lapurreta gela barruan gertatu bada, erreklamazioak nekez egingo du aurrera: zaila izango da dirua edo bitxiak han
|
zeudela
frogatzea.
|
|
|
Aseguru etxeak dio nire familiartekoak ez duela kalte ordaina jasotzeko eskubiderik eta defentsa eskubiderik ere, auto biak geldirik
|
zeudela
alegatuz.
|
|
|
Hasteko, aginpidetza izateagatik erregeak ondare publikoa administratzen zuen, eta ondasun multzo horretatik errentak jasotzen zituen. IX eta X. mendeetako froga dokumentalek erakusten dutenez, ukaezina da koroaren eskuetan mendiak, basoak etabelardiak
|
zeudela
. Printzipioz, beren ustiapenerako kobratzen ziren tasa bereziak (belardi saria edo herbcticum a), baina monarkak, leku jakin batzuetan populaketabultzatzearren, salbuespenak eman ziezazkiekeen bai monasterioei, bai landa komunitateei.
|
|
|
Beraz, honek guztiak giza ezarkuntza eta nekropolien antolaketa zein hobiratzerako tokiaren aukeraketan irizpide berdinak
|
zeudela
erakusten du.
|
|
|
Euskal Autonomia Erkidegoari (EAE) dagokionez, hala ere, duela gutxira artebi sare publiko
|
zeudela
aipatu behar da: HABEren euskaltegiak batetik, eta udalenesku daudenak bestetik.
|
|
|
Bertan erretzen ari ziren kandelek otoitzak kearen bidez?, per fumum?? gauzatzen zirela gogorarazi ziguten, eta usain horretan bi motatako kandelak
|
zeudela
ikusi genuen; batzuei eztiaren usaina zerien, eta parafinazko beste batzuen usaina, ordea, kimikoagoa zen. Gezurra izango litzateke bertan intsentsuaren usaina antzeman genuela esango bagenu, aspalditik ez baita gehiegi erabiltzen (hiletetan salbu).
|
|
|
“PSA ehun onberetan eta tumore ehunetan dagoen arren, telomerasa zelula kantzerigenoetan bakarrik aurkitzen da”, dio Corcittok. Biopsien emaitzak telomerasa probaren emaitzekin konparatu ondoren, ikertzaileek ikusi zuten bi emaitzak 18 kasutan korrelazionatuta
|
zeudela
, 20 kasu guztira. Ikerketa pilotuak martxan jarraitzen du, eta emaitzak etorkizun handikoak badira, azterketa handiago batek biztanleria anitzago batean duen eraginkortasuna aztertuko du.
|
|
|
Hori dela eta, 2000 urtean sarrerak asko hobetu dira, erabiltzaile kopurua asko hazi baita. Zehazki, autobideetako gidarien eguneko batez besteko intentsitatea %10, 4 igo zen, bide guztietan 20.987 erabiltzaile
|
zeudela
(17.665 ibilgailu arin eta 3.322 ibilgailu astun).
|
|
|
Artoaren existentziaren ebidentziarik zaharrena, 7.000 urte ingurukoa, Tehuacán ibarrean (Mexiko) aurkitu dute arkeologoek, baina litekeena da Amerikako bigarren mailako beste zentro batzuk egotea. Zereal hori funtsezko artikulua zen maien eta azteken zibilizazioetan, eta zeregin garrantzitsua izan zuen erlijio sinesmenetan, jaietan eta elikaduran; bi herriek ere esaten zuten haragia eta odola artoz osatuta
|
zeudela
. Artorik zaharrenaren biziraupena eta haren hedapena gizakiei zor zaie, haziak bildu eta gero landatzeko.
|