|
2000
|
|
|
(Lam Entralgo, Torrente Ballester, Antonio Tovar, Foxa, Cunqueiro, Eugenio d’Ors, Garda Serrano...), amets egin zuten Iruñea Atenas espainiar bihurtzearekin estatu kolpe beltzari gurutzada sainduaren izena eman ondotik. Haietako batzuek frankismotik urruntzen
|
jakin
zuten gero. Besteren batek frankista izaten jarraitu du egundaino.
|
|
|
Ez du euskara maite. Ez daki euskaraz, ezta
|
jakin
nahi ere.
|
|
|
Eskerrik asko, poeta lagunok. Zuen malkoari esker daukagu gure maluren eta pozen berri; gure begian ikusten
|
jakin
izan duzuen zuen malkoari esker gure samin pertsonalak gozatu dizkiguzue; negar egiteko beldur ez zaretelako ikasi dugu kantatzen gure saudade kolektiboa, gure fado nazionala: " Nesta vida desvairada, ser felizecoisa pouca." j
|
|
|
Ikuspegi" atomista" (Taylor, 1997) honen arabera, isolaturik aurkitzen den, hots, aurresoziala den eta lotura komunitariorik ez duen gizabanakoak, giza harremanetan sartu aurretik, nortasun finko eta erabat osatua dauka. Nor den, zer bizimodu jarraitu nahi duen, bere balio eta nahiak zeintzuk diren, bere bizitzan desiragarri eta arbuiagarri diren helburuak —galdera horien guztien erantzuna aldez aurretik ezagutzen du, gainerako gizartekideekin nortasun osatze horretaz" negoziatu" behar ez duelarik3 Liberalismoaren kritiko hauentzat, aldiz, ni a praktika sozial eta kultural
|
jakin
batzuetan" uztarturik" dago; bizitza onaren norabide jakin bat hartzerakoan, gizakiok kokatzen gareneko ingurune soziokulturala ezinbestekoa egiten zaigun datua da, ingurune horrek eskaintzen baitigu, azken finean, bizimodu onen zabalera eta horizontea, hala nola haietariko bakoitza perspektiban jartzeko irizpideak. Hauxe da, funtsean, zenbait autore komunitaristek defendatzen duten" tesi sozialaren" mamia (Taylor, 1997).
|
|
|
Poesiak badu bere zailtasuna, geometriak planoaren azpia ere
|
jakin
behar duen gisan azaldu nahi baitu ilargiaren ostea; are gehiago, poesia ezagupide modu berezia da. Den mendreneko ahalegina eskatzen eta bide laburrena eskaintzen duen gure egungo literatura prosaikotu honetan ez da harritzekoa" poesia hermetikoa" izeneko lelopean kokatu izana kritikoek Iñigo Aranbarriren lehen bi liburuak.
|
|
|
Konturatu zarete naturaren erreferentzia errepikatu egiten dela, nolabait ere, irakurri dizkizuedan poema zatietan: Berrizbeitiak haizearen fereka inbisiblea ikusten du fago, ezki, zumar, platanoetan; Aranbarrik errekaldetik itsasora ekarri du lizarra, edo itsasoa lizarraren bihotzera; zu eta ni hosto inutilen parekoak garela diosku, Prevert en oihartzunez; Urretabizkaiak ezin du
|
jakin
arbolak bizirik dauden ere, zu baten aiduru malenkoniatsuan dagoelarik...
|
|
|
Ni neu, alderdi horretatik, apur bat eszeptikoagoa naiz. Duela bi hilabete inkesta baten berri
|
jakin
genuen: Kalifornian, 9 eta 17 urte bitartekoen artean, hirutik bik telebista baino nahiago du Internet.
|
|
|
Dokumentu bat existitzen dela dakigun momentutik eskuratu arte fase ezberdinak erretzen baititugu: dokumentua nork produzitzen duen
|
jakin
, lokalizatu eta eskuratu. Linean argitaratzen denarekin ez da hainbeste lan egin behar, zuzenean dokumentua eskura baikenezake.
|
|
|
Liburutegiek1 gizartearen aurrean beraien benetako balioa azaltzen (saltzen) hasi behar dute, arazoak konpontzeko gaitasuna agertu behar dute, egoera ekonomiko berri honetan beharrak asetzen
|
jakin
behar dute.
|
|
|
Guk dakigu zer dagoen sarean, bere erabilera nola antolatuta dagoen, kalitatezkoa den edo ez... Ezagutzaren kudeatzaileak garenez, informazio egokia nola optimizatu, eta erabili ahal izateko sarbidea nola erraztu
|
jakin
dugu.
|
|
|
Oker izkribitu ere. " Inoiz" hori oso aro
|
jakin
eta zehatza izan zen, II. Gerrakoa, hain zuzen ere. Gerhard Alemaniako hiritarra genuen.
|
|
2001
|
|
|
Migel Izu Bellosok, Navarra como problemaliburuan, 1841eko lege hitzartua ren errealitate eta interpretazioen analisi kritikoa egin du. Hitzarmen adostuaren itxura ematen
|
jakin
zuten orduan ere menperaketa militarra izan zenari. Eta bertsio horrek arrakasta izan du berriro gizartean.
|
|
|
Horrela uler daiteke, adibidez, Bizkaiko museoetan, bai eta Enkartazioetan ere, idazki guztiak bizkaieraz ipintzea; Zornotzako jendea alfabetatzeko eta herriko berriak emateko omen den aldikaria Arkalaz izen aberranteaz bataiatzea, bizkaitar gehienek horrek zer esan nahi duen
|
jakin
ez arren, guk hori normalean" alkarregaz" esaten dugulako; bizkaieran euskara batuak ere onartzen duen forma bat dagoenean (ditu eta dauz, zituen eta ebazan, kanta tzen eta kantetan), sistematikoki aldenduena eta dialektalena erabiltzea; Balmasedan, Barakaldon edo Bilbon dauden euskaldun gehienak de facto euskara ikasitakoak direnean, bertoko berriakEgunkari a n dialektoz eskaintzea, ho...
|
|
|
Alez ale, emanaldien informazioa emateaz gain, arte eszenikoetako lan berrien aipamenak, elkarrizketak, azterlanak eta beste gai asko jorratuz jantziz joan da Elorrioko inguru emankorrean argia ikusi zuen aldizkari hau. Eta, horrela, lau urte luzetan, nahitaezko errefe rentzia bilakatu da Euskal Herrian eszena gainean zer egiten den
|
jakin
nahi duen ororentzat. Esparru honetan zulo handia zegoen eta oso zaila zirudien era honetako informazioa ematen duen aldizkariak aurrera egiterik izateak, baina hileroko hitzordua txukun baino txukunago betetzen ari da.
|
|
|
Biztanle guztiei heldu zaie definitzeko garaia eta nork bere hautua egin du. Sentimenduak arrazonamenduak baino zintzoagoak direnez, euskal hiritarrek erraz
|
jakin
genuen non kokatzen den gure nazionaltasuna, poza edo etsipena sentitu baldin bagenuen maiatzaren 14an.
|
|
|
Hasiak dira, dagoeneko, milurteko eta ehungarren berriak, eta urte erreskadaren zenbatgarrenean, lehena joan zaigu eskutik. Bi mila eta batgarren urteko euskal kulturaren zantzuak zein ote igarri behar, eta nondik hasi
|
jakin
ez.
|
|
|
Domingo Soubelet kalonje hazpandarrak —euskaltzain urgazle izan zen—, Petain mariskalaren biografia idatzi zuen4, eta horrekin batean edo hori baino gehiago, katoliko frantses euskaldunek une historiko
|
jakin
hartan zituzten eginbideen zerrenda. Labur esan, Petainen mutil oso agertzen da, morroirik leialen, jarraikien eta miresleena.
|
|
|
Posibilismoaren bidetik ibili nahi zuen, eta prest zegoenho rretarako Xalbat Arotzarena hitlerzalea rekin elkarlanean aritzeko. Hala, ekainaren 27an," Hiruak bat" izeneko artikulua argitaratzen du Eskualduna astekarian, eta hor salatzen du Charles Brun adiskidearengandik —Vichykogobe rnuko kidea—
|
jakin
duen berria, nola Vichyko batzorde berezi batek eskualdekatzeari buruz bere proposamena aurkeztu behar dion Petain mariskalari uztailaren 25ean. Astekariak kanpaina egiten du euskaldunen aldetik delako proposamenari buruz atxikimenduak lortu eta mariskalari igortzeko, eta bai lortu ere Baionako gerlari ohiena, hainbat herritako herritarren zerrenda luzeak, bai etapresoner ohiena ere.
|
|
|
Hitzok bere inguru historikoan interpretaturik, euskaldunak kanpoko jantzietan aleman gelditu edo frantses ez zen axolazkoa, axola zuenaba rnetik euskaldun gelditzea zen, benetako kristau euskaldun. Gainera, nork
|
jakin
, aberri handien ttipitzeak, Frantzia renak esaterako, ez ote zuen ttikien altxatzea ekarriko!
|
|
|
Are gehiago:
|
jakin
badakit egileren batek ea zegokion zatia euskaraz idatzi ahal zuen galdetzean, gaztelaniaz egin behar zuela erantzun zitzaiola. Eta, bai, aukera galdu bat da, euskara eta historialaritza uztartzen saiatu diren profesionalek ez dutelako ikasi eta landu duten guztia Lur Entziklopediaren eta, horren bitartez, gizartearen esku uzteko aukera izan, terminologia zientifikoaren arloari dagokionez, batez ere.
|
|
|
Ez naiz, norbaitek pentsa dezakeen bezala, kritika justiziero bat aldarrikatzen ari: kritikoak, ez edo baina esaten ausartu behar duen bezala, bai esaten
|
jakin
behar du, baita ere. Edozelan ere, ziur nago (ia):
|
|
|
Lehenago ere aipatu dugu, baina non dago eta zer da,
|
jakin
badaiteke, zure artxiboa. Zer material klase da?
|
|
|
Gertakari historiko hainbatek izaten du bertute hori, mundua aldatzearena, batzuetan urteak behar izaten dira aldaketa horietaz jabetzeko (Daviden tenplua suntsiaraztea erromatarrentzat gerra ekintza ziztrin bat ez zen izango beharbada, juduen matxinada zapaltzeko ekintzatxo bat, baina oraindik ere ematen du zeresana), eta irailaren 11n garai berri bat zabaldu dela uste dut nik ere. Beste kontu bat izango da zertan gelditzen den garai berria eta nora eramango gaituen, baina etorkizuna izarretan irakurtzea lortzen dutenen esku bakarrik dago hori jakitea, zientzia maite dugunok izarretan astronomiaren ikerketaobjektua ikusten baitugu, hainbeste jakintsu arabiar eta mundu osokoen
|
jakin
minak bultzaturik, eta, tarteka, poesia izpiren bat edo beste.
|
|
|
Rutherford en eredu atomikoa ontzat emanik —apa rt ikulekin eginiko esperimentuetan oinarriturikoa baitzen— eta atomoetako elektroiek etengabe erradiatzeko erakusten duten ezintasuna onartuz, 1913 urtean Niels Bohr-ek hauxe proposatu zuen: atomoetako elektroiek egoera geldikor jakinak izan ditzakete, haietariko bat oinarrizko egoera izanik, egoera
|
jakin
batetik bestera ‘jauzi’ egiten duten bakoitzean fotoi bat igortzen dutelarik. Elektroiakoinarrizko egoera duenean erradiatzeko modurik ez dago eta atomoa egonkorra dugu, beraz.
|
|
|
Azken 20 urteetan, informazioa kontzeptu fisikoa dela ohartu gara eta unibertso materiala gidatzen duten lege berberek gidatzen dutela
|
jakin
dugu. Azken urteetako informazioaren ulermenak bide eman die konputazio eta komunikazio kuantikoan gertatu diren hainbat garapenkitzikagarriei, zeinak aldizkari teknikoetan zein egunkari arruntetan argitaratu baitira.
|
|
|
Mari Karmen Garmendiaren agintaldi luzearenondo ren, pentsatzekoa da Azkarate andreak, Ibarretxek izendatu zuenetik, udako hilabeteak 2002 urteko aurrekontuak prestatzen pasako zituela, horixe izango baita bere politika propioa aurrera ateratzeko tresna garrantzitsuena. Momentuz, ordea, ezer gutxi
|
jakin
da datorren aurrekontuei buruz, non eta Zenarruzabeitia andrearen ohizko zuhurtziaren zipriztinak Gobernuaren sail guztietara zabalduko direla ez bada.
|
|
|
euren alde egiteko erabilgarri dituzten baliabideak oso eskasak dira, hizkuntza boteretsuek dituztenekin konparatuta. Horregatik, ondo
|
jakin
behar dugu indarrak biltzen eta ondo erabiltzen; plangintza zorrotzaren eskutik, hain zuzen; bestela, errekurtsoak alferrik galduko dira-eta.
|
|
|
Bapo, ezagutza neurtu bai, baina zelan neurtu? mendebaldeko gizarte aurreratua gai da aspalditxodanik inbertsio materiala (eraikuntza, makinaria, ekipamendua etab.) neurtzeko eta, azken bolada honetan, baita teknologia berriei dagokien inbertsioa zehazteko ere, nahiz eta ez beti erraz
|
jakin
ahal izan noiz hasten den teknologia berria benetan berria izaten. Esate baterako, telefono mobila berria da bai, baina telefono finkoa berria ote?
|
|
|
EAEko, Kataluniako eta Galiziako hizkuntz legeek, 1982 bitartekoek," normalizazio" kontzeptua erabili dute, bertako berenezko hizkuntzen berreskurapena eta garapena antolatzeko orduan. Orain, iritzi argitaratu
|
jakin
batek kontzeptuarekin batera prozesua bera auzitan jarrinahi ote duen nago ni.
|
|
|
Ibarretxek korrika eta presaka ikasi omen zuen euskara, eta barre egin zioten erdal komunikabidetan. Baina orain badira bi lehendakarigai, euskara ez
|
jakin
, ez ikasteko asmorik daukatenak. Errealitate hau ezin da ahaztu.
|
|
|
Hiruzpalau pasartetan irakurri dut Krutwigek edo Txillardegik diotena, abertzale batek, koherentea bada, euskara
|
jakin
behar duela. Eta hortik atera nahi dute euskara eta abertzaletasuna banaezinezko lokarriz elkartutadaudela.
|
|
|
Ez, ordea, ez dago" minorizaziorik" zera esan nahi bada, alegia, borondate politiko
|
jakin
bat egon dela historian zehar euskara baztertzeko ahaleginetan.
|
|
|
Irrati eta telebistakorik ez dago. Hala ere, nahikoa, ikusmolde kritikoen berri
|
jakin
ahal izateko.
|
|
|
Orain ez dute horrenbeste aipatzen euskarak ez duela balio goi mailako irakaskuntzarako, edo maitasuna adierazteko eta antzeko zozokeriak, garai batean zioten moduan. Badakite
|
jakin
euskarak erroak bota dituela Euskal Herriko jendarteko esparru esanguratsuetan eta goi mailako hizkuntz funtzioetarako balioa baduela eduki. Zalantzan daude, gu gauden modu berean, euskararen normalkuntza atzera itzuli ezineko prozesuan sartu ote den.
|
|
|
Euskara" ofizialkide" den lurraldeetan bizi garen euskaldunok konstituzionalki behartuta gaude espainiera
|
jakin
eta erabiltzera, eta eskubidea dugu euskaraz jakiteko. Ez da berria beraz, egoera.
|
|
|
Egoera aztertzeko gaitasuna izan, beraz, eta, horrekin batera, orain artean eraikitako proiektuak eta irabazitako eremuak babesten
|
jakin
luke euskalgintzak. Hauxe da euskalgintzako eragileek garai honetan darabiltenardura nagusia:
|
|
|
Izan ere, Eskal Herri honetan (Hegoaldean behinik behin) azken urteotan sumatzen da berebiziko eragina, indarkeria nahas mahasean emateko euskal kultura eta euskalgintzarekin eta orobat, iritzi publikoarenaurrean batera plazaratzeko, gauza horiek sustrai berekoak balira bezalaxe. Horretan, uzkur naiz, ea ez ote dugun
|
jakin
euskalgintza hori guztiona egiten. Abertzaletasuniksutsuenak ere onartu luke euskara gizarte osoarena dela, eta euskal gizartearen sustraia dugula.
|
|
|
Aldiz, euskara, egun ere, gizarte honen sektore batzuentzat arrotz eta ezezaguna da, borroka eta iraultzaren eramaile soila. Arroztasun hori hurhurrekotasun bihurtzen ez dugu
|
jakin
, euskara bera erakargarri egiten asmatu ez dugun ber. Euskara abertzaletasunaren aldetik lerratua bizi ohi da oraindik ere. Bistan da, bestalde, abertzaletasun hori garaitzeko eta gainditzeko tenorea agerikoa izan denean, aurkakoek erakutsi duten nahia, abertzaletasun horrek beretzat hartu dituen euskal nortasun zantzuak —besteak beste, euskara bera— erro errotik deuseztatzeko.
|
|
|
Bibliak berak dio: ez dezala
|
jakin
eskuinekoak ezkerreko eskua zertan ari den. Pertsona bakar baten esku botere gehiegi uztearen arriskuak.
|
|
|
Miguel Sanz Sesmak eta Rafael Gurrea Indurainek —biak dira dekretuaren sinatzaileak— argi erakutsi dute neurri politikoak eraginkorrak izan daitezkeela hizkuntza kontuetan. Euskarak atzera egin duen bakoitzean, gizartearen mugimendu natural edo hautu kulturalak ez baino erabaki politikoak izan dira benetako eragileak, eta kasu honetan ere tresnarik eraginkorrenetakoa erabiltzen
|
jakin
dute" Del Burgo’s boys" hauek. Ez dago jada euskaraz idatzitako kartelikUnibertsitate eta Hizkuntza Politikarako zuzendaritzan; hainbat eta hainbat inprimaki gaztelania hutsez eginak daude dagoeneko; euskararen presentziak galdu du dagoeneko hainbeste kostatako eremuaren zati bat behintzat.
|
|
2002
|
|
|
Adibideak ugari dira. Baina hori horrela bada, egia da ere 1991n bereonda rea Altzuzan uzteko erabaki zuenetik administrazioan ardurak izan dituztenek edo eskultorearen inguruan ibili direnek ez dutela toreatzen
|
jakin
.
|
|
|
Madrilen Saria nori eta Unai Elorriagari, hots, euskaldun idazle bati, eman zitzaiola
|
jakin
nuenean, aitor dut berehala susmo txar bat ukan nuela, hau da, ez ote zen oraingoan ere berriz garaile gertatu Galeuscaren solidaritatea.
|
|
|
Beldur nintzen, beraz, agian oraingoan ere horrela ko zerbait ez ote zen gertatu, eta noski, Unairen idazle merezimendu objektiboez fidatzen ez nintzelako, epaimahai horien funtzionamendua eta jokabide maltzurrak ondotxo ezagutzen ditudalako baizik. Eta zertarako uka, botazioen nondik norakoak
|
jakin
nahirik, galdezka ibili naiz. Bai eta erantzun zehatzak lortu ere, fidagarriak erabat.
|
|
|
Eta agian liburu hauek, ustez zailagoak diren hauek, irakurzaletasun sendoagoa ereingo dute irakurlearengan. Nork
|
jakin
.
|
|
|
Uste dut euskal gizartea ren —eta ez beste edozein gizarteren— zerbitzuan egongo den unibertsitate sistema bat eraikitzen saiatu genukeela, euskal herritarren kultur eta ekonomi beharrei egokiro erantzungo dien eta euskal nortas unaren alde egingo duen sistema bat. Eta ez naiz ari, ez Euskadi osoari egokituko litzaiokeen euskal unibertsitate bakarraz, ez hizkuntza bakarrez —euskaraz— jardungo duenun ibertsitateaz, ez eta egitasmo politiko
|
jakin
eta bakar baten lorpenerako egituratuko den unibertsitateaz ere.
|
|
|
Lanpostu kualifikatuetarako hautagaientzako, salbuespenak salbuespen, lanpostuaz jabetu ahal izateko ezinbesteko baldintzetariko bat unibertsitate mailako tituluduna izatea da; unibertsitate mailako titulurik ez duenak ez du goi mailako lanposturik eskuratzen, ez alor pribatuan ezta publikoan ere. Jende xeheak badaki
|
jakin
, unibertsitate mailako zenbat eta titulu gehiago —eta hobeak— eduki orduan eta lanpostu itxurosoagoak eskura daitezkeela.
|
|
|
Sortu dugu Inguma (Euskal Komunitate Zientifikoaren datu basea, www.inguma.com). Horri esker
|
jakin
ahal izan dugu azkenurteetan lau mila eta bostehun pertsona baino gehiagok zerbait egin izan dutela euskaraz (hitzaldiak, aldizkari art ikuluak, liburuak eta abar), Inguma datu basean 17.000 erregistrotik gora dago dagoenekoz. Sortu dugu EuskarazkoSoftwa re Katalogoa, Ikastetxeko Hizkuntza Normal kuntzaproiekturik handienean (Uliba rriprograma) elkarte aholkularia gara, urteko 10 liburu eta Giza eta Gizarte Zientzien aldizkaria (Uz ta ro, www. uzta ro.com) argitaratzen ditugu, urteko bi jardunaldi berezi (glotodidaktika, informat ika, historia eta abar) eta hogeita hamar urte dira (orain Iruñean eta Miarritzen) udako ikastaldiak antolatzen ditugula.
|
|
|
Suediarrek, hala ere, ez dute, beren artean eta mintza gai arruntetan, ingelesa erabiltzen. Nahiz suediarrek ingelesez, esan dugunez, polito
|
jakin
, beren artean komunikatzeko tresna bakarra suediera dute.
|
|
|
Ongi dakigu,
|
jakin
, informazioa ez dela beti nahi genukeen bezain zabala edo zehatza. Eta dagoen horretanere, egin beharreko bilaketa eta hautaketa nekez egin daitezkeela hutsik gabe.
|
|
|
Jakina, borondate politikoa ez da hutsean sortzen eta egitasmorik zoragarrienek ere baldintza sozial eta politiko batzuk behar dituzte mamitzeko. Baina hausnarketarenune
|
jakin
honetan lehenengo eta behin litzaiguke argitzea zein den Eusko Jaurlaritza sostengatzen duten alderdien asmoa euskarari buruz, alegia, euskararennormalizazioa nahi dute, bai ala ez. Noizko?
|
|
|
Masa horrek, irakasle eta ikasleek, prest egon luke unibertsitatebe rri horretan parte hartzeko, eta ezezko asko egongo litzatekeelakoan nago. Euskal Unibertsitatearen aldarrikapena, nagusiki, joera politiko
|
jakin
batekin lotu izan denez, irakasle asko beldur da erakunde berria joera horren lan esparru bilakatuko ez ote den. Guraso askok, beren aldetik, ez lukete onartuko seme alabak istilu ugari eduki lezakeenun ibertsitate batera bidaltzea, ezta lan merkatuan bigarrenmailan geratzeko arriskua eduki lezakeen erakundera.
|
|
|
Gurasoek garbi ikusten dute: gure haurrek, Euskal Herrian biziko badira, euskaraz
|
jakin
behar dute.
|
|
|
Hala ere, euskal gizarteak oro har, eta euskalgintzak bereziki, behin baino gehiagotan erakutsi du oztopo guztiak gainditzeko edo saihesteko gauza dela, aurrera egiteko erabaki irmoa hartuz gero. Frankismoaren garaietatik euskalgintzak
|
jakin
du legalitateak uzten zituen zirrikitu eta hutsune guztiez baliatzen bizirik iraun eta aurrera egiteko. Hor dago gakoa:
|
|
|
Azken hori egia ukaezina da, baina aurrekoa bezain egia da ustezko eleaniztasun horren atzean erdaren nagusitasuna bermatzeko eta mozorrotzeko trikimailua aurkitu nahi duela zenbaitek. Gure ikasleek hizkuntza bat baino gehiago
|
jakin
dute, jakintza zientifiko modernoaren iturritik bitartekaririk gabe edango badute; baina hori ezin da aitzakia izan gure hizkuntzaren menpetasun egoera betikotzeko. Litekeena da gai baten inguruko bibliografia guztia ingelesez baino ez egotea, baina gai horretaz espezialduko diren euskal profesionalek Euskal Herrian, euskal gizartean murgilduta egin dute lan, eta horretarako euskara ezin alboratuzko lanabesa izango zaie nahi eta nahi ez.
|
|
|
3. Lehen aipatu ditugun arrazoiak direla-eta,
|
jakin
badakigu gurea baino iritzi sendoagorik badagoena, euskal unibertsitatearen zer nolakoaz eta hara heltzeko egin beharreko pausoez dihardugula. Dena dela, gauza bat nabarmendu gura genuke:
|
|
|
EAEko gazteek hezkuntza prozesua amaitzean euskara
|
jakin
behar duten bezala, irakasleek ere ikasgaiak euskaraz emateko gaitasuna izan lukete.
|
|
|
Edozein herritan unibertsitateko irakasleek bertakohizkuntza
|
jakin
behar dute, eta Euskal Herrian ere horige rtatzea izango litzateke normala, eta, ondorioz, hizkuntzno rmalizaziorako ezinbesteko urratsa den hori egitea.
|
|
|
Hizkuntzen ezagutzari dagokionez, planteamendu eleanitza egin dugu, gure ikasleek euskara eta gaztelaniaz gain ingelesa ere erabil eta
|
jakin
dezaten.
|
|
|
Arazoa politikoa da. Jakin aldizkariak trantsizio politikoa ren garaian
|
jakin
izan zuen Unibertsitatearen gaia behar bezala plazaratzen. Aldaketa politikoen tenorea zen.
|
|
|
Badakit
|
jakin
pare bat paragrafotan garbitu dudala balizko prozesu bat zein izango baita, mundu errealean inoiz gauzatzen bada, korapiloz beteriko zorroa. Ez da arinkeria.
|
|
|
Dena den, hizkuntza bat politizaturik egoteko bi baldintza bete behar dira, nahitaez: batetik, hizkuntzak kolo re politiko
|
jakin
batzuen atxikimendua lortu; bestetik, gainerako ildo politikoen axolagabekeria edo aurkako jarrera jasan. Horrexegatik, euskara politizatua izana ezin zaio alde bati leporatu, biei baizik.
|
|
|
Gatazkako ezein alde ez zen proposatutako lurralde banaketarekin ados agertu, nahiz eta azken orduan juduek formalki onartu zuten. Izan ere, arabiarrek akordioa baztertu zutela
|
jakin
zuten, eta horiek agresore gisa agertzea interesatzen zitzaien. Horrela, bada, 1948ko Israelgo Estatuaren aldarrikapenak elkarren arteko erasoari eta gerra gatazkari bidea ireki zion.
|
|
|
gaurkotasunari loturik, euskal kulturaren eremuan eta, batez ere, literaturgintzan jazo denaren inguruan iritzia ematea. Eta halaxe egiten ahaleginduko naiz, nahiz eta badakidan (eta azken urteetan berton idatzi ditudan urteko balantzeak irakurri dituenak ere badaki)
|
jakin
ere, gaurkotasunetik abstraktura ihes egiteko joera handia izaten dudala. Beste arlo askotan gertatzenden bezalaxe, kulturgintzan ere ezin baitira gertakizun solteak bere horretan ulertu, ingurune eta prozesu batean kokatzen ez badira.
|
|
|
Ezbai honetan murgildurik, euskararenegoera eta joera ezagutzeko ahaleginetan, eskertzekoa litzateke ahalik eta argazkirik errealena marrazten saiatzea. Bestela esanda, aburu ezkorrak bezain antzua zaigu triunfalismoa, horiek guztiek batere laguntzen ez digutelako zilegitzat jotzen dugun
|
jakin
mina asetzen.
|
|
2003
|
|
|
Aitaren aurretik hil da, berrogeita bat urterekin, harrokeria eta kalapita artean nonahi ibilita, azken denboran Erroman. Aitak ez du seme hilaz ezer
|
jakin
nahi. Errukiz edo konpromisoz, bereziki maite ez zuen Hiri Eternoko kolonia aleman artista eta literarioak hala ere eraiki zion hilarriak," Goethe filius (1830)" dio soil, mendeku edo burla bat agian, bere izen propioa aipatu ere gabe.
|
|
|
Historia, denok badakigu, garaileek idatzi dute; gero historia hori garaituek berek sinesten dutela, tristeena hori da, badakigu. Ez daukagula, ordea, zergatik sinetsi, euskaldunok badakigu aspaldi hori ere, edo
|
jakin
genuke. Liberalak hemen ez dira Izpiritu Santuak oso inspiratuak ibili.
|
|
|
Baina errealitateak aldatu egiten dira. Europaren globaltasun kontzeptua goitik behera aldatu zen Amerika aurkitu zenean eta, zer esanik ez, mundua ez zela unibertsoa ren erdigunea
|
jakin
zenean. Eta, bihar etzi gure telepolis hau beste handiago baten auzuneetariko bat baino ez balitz?
|
|
|
Hezkuntza mundurako ez da ordea, osorik eta erabat, zuzena. Eskola munduan zer gertatu den
|
jakin
nahi duenari, izan ere, zera azaldu behar zaio lehen lehenik: pauso handia egin dela zinez, mende laurden honetan, Euskal Autonomia Erkidegoko irakasle jendea alfabetatzen eta euskalduntzen.
|
|
|
Behera ordez gora doaz goi mailako eskabide horiek, eta ez dago motibo sendorik aldi bateko moda iheskor baten aurrean gaudela uste izateko. Nolanahi ere datu publikoak dira horiek, neurri batean, eta horren berri
|
jakin
nahi duenak badu nora jo.
|
|
|
Gizarte eragileen papera aztertzeko unean oso garbi dugu zer esan. Ez dira inplikatu eta ez dugu inplikatzen
|
jakin
. Helduak euskalduntzea ez da HEAren arazoa, gizarte osoaren arazoa da.
|
|
|
Gobernuak ez ditu helduak euskaldundu nahi eta bere politika kontsekuentea da; are okerrago iruditzen zait euskararen normalizazioa bide onetik ez doala
|
jakin
eta elkarkidetzan oinarritutako ekimenei muzin egitea, politika eraginko rragoak ez hartzea eta hizkuntz politika keinu politika huts bihurtzea, beti arazoa besteena izango balitz bezala jokatzea, kasu honetan HEAren arazoa balitz bezala. Elkarkidetzan, diru inbertsioetan eta hizkuntz politika eraginko rrak aplikatzean dago gakoa.
|
|
|
orain hamar urte10 gaztetik 6k egiten zuen" Euskal Herrian jende guztiak euskaraz hitz egin lukeelako" iritziaz bat, orain berriz 4k baino ez. Euskara
|
jakin
beharraz zuten iritzia ez da, ordea, ordutik hona aldatu.
|
|
|
Hitz bitan, gizarteari dagozkionak eta sektoreari dagozkionak. Guk hemen
|
jakin
nahi duguna da zer gertatu den euskal gizartean, Euskal Herrian, 70 hamarkadetatik gaurdaino, hain zuzen ere beherakada hau esplika dezakeen zer. Galdeketa hau euskalduntze eta alfabetatzearen errealitatea oso ongi ezagutzen duten adituen artean banatu dugu.
|
|
|
hain zuzen, euskararen normaltze logika ezin da parametro horietan planteatu, ezin da iraganeko egoera errefe rentzian funtsatu, normalizazio aren kontzeptuak euskarak etorkizunean eskuratu behar duen estatus eta erabilera normalduaren erreferentera garamatzalako. Ez atzera, aurrera baizik, normalizazioarenirudikapenak jomuga
|
jakin
eta zehatza duenez gero: hau da, euskaraz bizi ahal izatea.
|
|
|
Carlosen hilobian gutxienez hiru pertsona ezberdinen hezurrak agertu baitziren, eta inork ezin zuen ziurtatu hiru haietako bat Carlos bera ote zen, Blancaren semea. Kontuak kontu, azterketak ez zuen emaitzarik izan, nahiz etazalapa rta handia sortu, eta ez genuen
|
jakin
Blancarengorpua ote zen Gaztelan agertutakoa, eta Pobleten geneukan printzearen inguruko mitoa ere zertxobait desegin zen. Kontrakoa uste arren, mitomanoak baikara oso inguru hauetan.
|
|
|
Artikuluari ez nioke amaiera eman nahi Berria eta susa aipatu gabe, euskal literaturaren alde egiten duten lanma rdul, interesgarri eta eskergagatik. Ezinbesteko erreferentzia dira gaur egun euskal literaturaren nondik norakoa
|
jakin
nahi duen edonorentzat.
|
|
|
Nafarroako administrazioaren plantilla organiko berria onartu zen. Euskara derrigor
|
jakin
beharra exijitzen zuten lanpostuak, irakasleak kenduta, 153 ziren. Aurreko urtean, 248 Kopuruetan behera, baina baita eskakizunetan ere.
|
|
|
Dekretu berria rekin, eremu euskalduneko bederatzi liburutegi publikoetako liburuzainak, esaterako, erdaldunak izan zitezkeen aurrerantzean. Ez zen euskaraz
|
jakin
Osasunbidean zaindari izateko, lanpostua eremu euskaldunerako izanik ere; itzultzaile eta interpretari gutxiago izango ziren administrazioan, eta baita mediku euskaldun gutxiago ere.
|
|
|
Hogei urte iraun zuen euskaroen elkargoak eta desagertu zen une berean, 1896an alegia, izan zuen ohorezko lehen goratzarre ofiziala euskarak Nafarroan. Ezusteko bitxi preziatu baten bidez, Nafarroako Diputazioak bere hizkuntza zaharraren aldeko adierazpen sentibera bidali zion Gipuzkoako Aldundiari, atsegin handiz txalotuz aurrerantzean maisuek euskara
|
jakin
behar zutelako erabakia. Jakingarria da benetan adierazpen luzean agertzenduen euskararenganako atxikimendua.
|
|
|
Lehenagoko egoeragatik kexu ginen; orain lehenagoko hura zela ohartu, eta ontzat emanen genuke. Kontent ginateke genuen egoera hura iraunaraztearekin; egokitzapena egiten ez dugu
|
jakin
.
|
|
|
Opo rtunitate batzuk aprobetxatzen
|
jakin
dute euskalgintzako taldeek, Euskararen aholku batzorde moldakaitza salatzeko.
|
|
|
Gure mezuen koherentzia ere kolokan utzi dute zenbait ekintzak, eta horiei etekina ateratzen
|
jakin
dute Dia rio de Navarra bezalako hedabideek. Alferrik ari izan gara errepikatzen Foru Gobernuaren neurriek Nafarroako aniztasuna eta bizikidetza larriki urratzen dutela, gero Sanzen dekretuaren ondorioz oraindik kendu ez dituzten seinale elebidunen gaztelaniazko atala Euskal Herrian Euskarazek ezabaturik aurkitzen baduzu hurrengo egunean.
|
|
|
" zerbait egin behar da". Bai, egia da, baina gutxienez
|
jakin
behar da" zerbait egiten ari garela". Ez da, dudarik ez dena, behar edo nahi dugun guztia, eta akaso ezta ahal dugun guztia ere.
|
|
|
Motibazio hori euskararen balio soziala azpimarratu eta elikatzen duen politika batek mantentzen du eta Nafarroako Gobernuaren erabaki anitzek motibazio pragmatiko hori ahuldu eta ito nahi dute, euskararen balio soziala eta prestigioa gutxituz, euskara ez dadila izan abantaila soziala eta ez dezala motibazio instrumentalik piztu. Euskara ikastea otu zaien nafarrek
|
jakin
dezatela euskara jakiteak ez diela abantailarik emanen eta ikasteagatik ez direla zerbitzu publikoak hizkuntza horretan hartzeko eskubidedun izanen.
|
|
|
Vascuencearen legea bultzatu zutenen asmoa oso bestelakoa izan zen: euskararen errealitatea Nafarroako esparru geografiko
|
jakin
batera mugatu nahi izan zuten lurralde osora hedatzea eragotziz. Euskarari muga gaindigaitzak jarriz euskarak izaera sinbolikoa ez zuela gaindituko pentsatu zuten.
|
|
|
E rrealitate horrek behartu du UPN euskararen kontrako politika aktiboa martxan jartzera. Berriro ere, euskara gune geografiko
|
jakin
batean itxi nahi dute hedapena eragotziz, baina, oraingoan, suntsiketa politika erabiliz. Lotsarik eta kupidarik gabe joko dute euskararen kontra honek" Nafarroa desberdinduaren" proiektu politikoa kolokan jartzen duelako ozenki.
|
|
|
euskaldunen, hau da, ‘euskaradunen’ multzoa soziologikoki asko ari da aldatzen, azken urteotan. Eta ikuspuntu demolinguistikotik egindako analisiak aldaketaren berri eman ez ezik, euskaldunen eta erdaldunen ezaugarri batzuk ezberdin xamarrak direla erakusten digunean, gure
|
jakin
mina areagotzen da.
|
|
|
Euskal Herriko haurrak hiru ikasketa eredutan zatiturik daudenez zenbateraino eredu horiek beren balore propioak ez ote dituzten eta haurren nazio ideiaren bilakaeran present ez ote dauden
|
jakin
nahi izan dugu.
|
|
|
Ez dakit nik bi liburu moten arteko proportzio egokia zein den, oraingo hau ala besteren bat. Badakit
|
jakin
beste herri batzuetan pisu txikiagoa duela itzulitako liburuak, hori bai. Baina gure kulturak eta hizkuntzak dituzten baldintzak kontuan hartuzge ro, ez zait iruditzen kezkatzekoa denik orain agertzenzaigun proportzio hau.
|
|
|
Azken tokian dator multzo hau produkzioaren mailaketan, 20 bat libururekin. Hemen
|
jakin
badakigu kontsumoa handiagoa dela. Eliz barneko kontsumoa da gehiena, eta hor liburua baino gehiago liburuxka eta antzeko materialak erabili ohi dira.
|
|
|
Eta honetan murgilduta genbiltzan, Oteiza bera neumoniak jota Gipuzkoako poliklinikara eraman dutela
|
jakin
dugunean. Iaz Iruñean egon zen egun luzetan, Opusen klinikan, beste neumonia bat sendatu zioten arte.
|
|
|
Erlatibizatzen ikasi dugula ematen du. Ezin dugu ekoizten den guztia ezagutu, eta badakigu,
|
jakin
, betiko lau izen handitara joz gero, lan interesgarri asko galduko dugula. Elorriagarekin gertatutakoa lekuko.
|
|
2004
|
|
|
gaiak gozo etorri zitzaizkion eta bizimoduaz duen bere ikusmoldea adierazten asmatu zuen. Txapeldunek ohi duten moduko suertea izan zuen nahi bada, baina hori ere kudeatzen
|
jakin
behar da. Garaile, beraz, horrenbeste urteren ondotik.
|
|
|
Antologia honetan sartutakoak eta sartu gabeak, batzuek eta besteek egin dute ibilbidea eta egiten ari dira ibilbide... eta inork
|
jakin
nahi badu zein den euskal poesiaren osasuna ondo harro esan dezakegu: oso ona da, eta hobea litzateke irakurle gehiagotara iritsiko bagina.
|
|
|
Nik, berriro, itaunaren gunea bilatu eta zernolakobahitura zen hura
|
jakin
nahian, ea Europak berak ez ote gaituen bahituko adierazi dut, inori ezer esan ez eta bakarrik banengo legez. Bistan da halakoak sarri sarri gerta daitezkeela, batik bat norberak gauzak noiz eta nola azaldu jakin gabe diharduenean.
|
|
|
Hutsak eta hutsarteak, alabaina, laburrak izaten dira, eta mundua, mundu deino, beti jirabiran eta dantza eroan ibiltzen da. Hala gertatu da aurten ere, Andolin Eguzkitza euskaltzainkide eta adiskidearen heriotza
|
jakin
izan dugunean. Tristezia eta sumindura izan dira lehen une latz horietako sentimenduak.
|
|
|
Guggenheim Museoak, 2004an ezagutzera emandako informazioan, 874.807 bisitari izan zituen 2003an, aurrekoan baino %3 gehiago; eta autofinantzaketa %70era iritsi zen. Azken kontzeptua nola xehatzen duten
|
jakin
nahi nukeen arren, datuek positiboak dirudite eta informazioak ez du interes berezirik sortu. Ez da beharrik ere, baina gogoratzen naiz, bai, Guggenheim" euskal euskaldun" eta" euskal erdaldun" kultur egile eta eragileen kritika zakua izan zela hasieran.
|
|
|
Eta aurrera eginez, ez dago komunikaziorik Jainkoarekin. Goiko ahots batek hitz egingo baligu, genuke
|
jakin
Jainko baten ahotsa denik, gure arrazoimenakezin baitu sentsuen bermerik ez duen ezer onartu. Baina bai ezagut dezakegula Jainkoaren ahotsa ez dela, alegia, agindu moralaren aurkakoak esaten baditu.
|
|
|
Historialariek ere kasu berezia egin izan diote filmen ekoizpenari: " L’idee d’etudier les filmes comme des documents et de proceder ainsiaune contre analys de la societe" 1 2 Horrela
|
jakin
nahi izan dute garai bakoitzeko pentsamoldeak nola ziren eta, bide batez," nazionalitate bakoitzaren pentsaera nola irudikatzen den" 1 3 Bide honetatik aurkitu daitezke kezka beraren gerizpean antropologo ak1 4zeinso ziologo ak1 5 Azken hauek ikertu nahi dute kultura jakin batean ez erreala zer den baizik eta zer nolako errealit atea den herriak onartu eta atzematen duena. Askotan filmak azaltzen duen fikzioari kasu egin beharrean, filmaren egitura eta muntaia aztertu nahi izaten dute; besteetan, berriz, ikuslearen begirada barnean sartuz, kultura jakin bateko gizaki bakoitzaren eta kultura oroko rraren artean suertatzendiren elkar trukaketak ikertu nahi izango dituzte.
|
|
|
Sahara azpiko Afrikan egiten ari den zinemak, esate baterako, bere erre ku rtsoak erabiltzeaz aparte, bertako betiko ohiturak kritikatzen ditu gizarte eraldaketarako bideakirekitzen lagunduz berezkotasunetik abiaturik. Horrela, Burkina Fasoko hiriburuan, adibidez, zinemagileen enparantza badago,
|
jakin
badakitelako herri osoarengana irits daitekeen bitartekoa dela zinema. Erabili beharrekoa, beraz.
|