|
2000
|
|
|
Birziklapena asmo izatetik errealitate bihurtzen ari da pixkanaka pixkanaka. Gero eta edukiontzi gehiago ditugu gure
|
herrietan
. Bide bazterrean dauden perretxiko erraldoi hauek espaloi grisak alaitu eta aparkalekuen eremua txikitzeaz gain, badute bere funtzioa:
|
|
|
Euskara hutsean aritzen dira Hikakoak, horrek dakartzan ondorio guztiekin. Urtebete inguru daramate «Arraultza delikatuak» kafe antzerkirako ikuskizuna taularatzen UEMAren barne dauden
|
herrietan
. Nahiz eta eredutzat euskara erabili, lanaren mamia hizkuntza gutxitua duen beste herrialde batera egokitu liteke.
|
|
|
Bai, atal batzuk nahiko orokorrak dira, eta kutsu lokala duten datuei ere zuku orokorra ateratzeko modua izaten da. Guk ere beste
|
herrietan
egiten diren lanak interes handiz irakurtzen ditugu, gurea aberasten dutelako. Uste dugu kanpora begira baduela interesik, eta salmentetan ere Euskal Herritik kanpora ikusmin handia piztu du
|
|
|
Bitxia izan badaiteke ere, Aragoiko hizkuntzak bizi du egun egoerarik latzena. Baina ez da bertako hizkuntza bakarra, gaztelaniaz gain, Herri Katalanekin mugakide diren
|
herrietan
katalana hitz egiten baitute. Aragoera baino hegoalderago eutsi dio hizkuntzari gainera.
|
|
|
Mexikon zapatistek indigenen eskubideen alde egindako erreferenduma eredu harturik, eta Lleidan joan den udal hauteskundeetan egindako udal kontsultan arrakasta handiz burutu ondoren, kanpaina honen arduradunek Kanpo Zorra Deuseztatzeko Hiritarren Sarea eratu dute. Sare hau ari da gizarte kontsulta edo erreferenduma sustatzen, berau egitea posible den Espainiako Estatuko eta Euskal Herriko hiri eta
|
herrietan
|
|
|
Plan honek, gainera, sasoikako langileak talde txikitan eta 20 pertsonen artekoak biltzea proposatzen du,
|
herrietan
eta hirietako puntu sakabanatuetan; era horretan euren gizarteratzea errazteko eta denak batera egoteak sor ditzakeen arazoak ekiditeko.
|
|
|
Estreinaldi ofiziala, Donostian egingo dute maiatzaren 11tik 14ra. Ondoren, Donostiako ferian uztailean aurkeztu eta 3X3 eta Albena konpainiekin elkarlanean Katalunia eta Valentziarako bertsioak taxutu eta hango aktore eta pianojoleak barruan direla, bertako
|
herrietan
porturatuko dute itsasuntzia
|
|
|
Biraren helburua honelako ekitaldiak antolatzeko baliabide urriak dituzten herriei laguntzea da. Aurtengoan, Bira 200 eta 775 biztanle bitarteko
|
herrietan
egingo da.
|
|
|
Hezkuntza, hedabideak eta administrazioa lekuan lekuan landu beharreko esparru horien lekuko dira. Euskal
|
herrietan
umea euskara batuan bakarrik hezi behar ote den, euskara batuaren esparrua ere mugatua den gai batzuetarako, bestetzuetan berbetarako ez eze alfabetatzeko beharra ere ez ote litzatekeen komeni...
|
|
|
Deba Haraneko eskualde bietan fenomeno indartsua da kazetaritza mota hori, eta oraindik herri ikuspegitik gora doan bidean dihardute Arrasate, Aretxabaleta, Bergara eta gainontzeko
|
herrietan
. Bizkaian ere han hemenka izan dira antzeko egitasmoak:
|
|
|
Aipatu gabe lurra saltzeko tirria: zuloak (pantanoak egiteko) eta kaskoak (haize errotak ipintzeko) saltzen dituzte udalek eta partikularrek eta, omen, horrela lortu diruak beharrezkoak dira
|
herrietan
jendea eta zerbitzuak mantentzeko, baina kalte ekologikoen eragile handiak dira, mendizaleentzat jasangaitzak. Gero eta jende gehiago, gero eta aktibitate gehiago, gatazkak hasi dira.
|
|
|
Ez nuen inolaz ere espero historiaz eta Frantzia eta Espainia artean izan omen zen guduan Nafarroa eta Gaztelaren arteko harremanak inork ez aipatzerik. Ez nuen inolaz ere uste bakearen aldeko heziketan ejerzito eta indarkeria guztien aurka altxatzen diren
|
herrietan
, mugatik gertu daudelako" herriska globala" aldarrikatzen den herrietan garaipen militar batek honelako sua piztuko zuenik.
|
|
|
Ez nuen inolaz ere espero historiaz eta Frantzia eta Espainia artean izan omen zen guduan Nafarroa eta Gaztelaren arteko harremanak inork ez aipatzerik. Ez nuen inolaz ere uste bakearen aldeko heziketan ejerzito eta indarkeria guztien aurka altxatzen diren herrietan, mugatik gertu daudelako" herriska globala" aldarrikatzen den
|
herrietan
garaipen militar batek honelako sua piztuko zuenik.
|
|
|
" Eremu itxi batez dihardugu. Muga zehatza da, Goi Bierzoko
|
herrietan
galizieraz egiten dute, eta Behe Bierzo leonera hiztuna da. Bost milak edo egiten dute galizieraz, eta ez dakit nondik datorren hogeita hamar mila eta antzeko datuak esateko tentazioa.
|
|
|
Ez da erraza baserritarra mugitzea. Eta Hegoaldean abertzaletasuna sortu bazen, neurri handi batean
|
herrietan
indar hartu zuelako da: abokatu artean, mediku artean sortu zelako abertzaletasuna, eta horiek tira zuten beste jendea.
|
|
|
Ardura teknikoa ez da nahikoa, ardura politikoa behar da. EBPN ez dago soilik goi mailakoen eskuetan, ez dago politika orokor baten baitan bakarrik, udaletako zinegotziek ere euren
|
herrietan
lan egin behar dute. Badakigu gu tartean gaudela eta artekari lana egiteko prest gaude.
|
|
|
ABren sortzeak antolaketa berri bat ekarri digu, politikan aritzeko tresna gehiago, jende gehiago, prentsan agertze gehiago, baina ororen buru emaitza berdinak eta tokian tokiko jendearekiko harremanetan aldaketarik ez. Eremu hori dugu lantzekoa bizitza abertzale bat sortu behar baita
|
herrietan
, euskararen desagertzearekin euskal nortasuna urtzen ari baitzaigu eta hau ez da biltzar nagusietan boz batzuen bitartez trenkatzen, eguneroko lanarekin baizik.
|
|
|
Bera mundu osora zabaldu da eta Estatua Hizkuntza Nazioaren eredua finkatuta zegoen lekuetan askapen mugimendu zahar berriak sortu dira. Nazio berrien askapenerako borroka sozialismo errealaren jausi aldiaren oinarrian dugu; Jugoslabiako
|
herrietan
gauzatutako gerrak, Txetxeniako lehen eta bigarren guda, Irlanda, Euskal Herria, Eskozia, Belgika, Korsika eta abar Europan; Palestina, Kurdistan, Berberia eta Sahararen azpian iraultzen dituen egungo 30 gerra inguru Afrikan; dozena herrien matxinada Asia osoan zehar eta Amerikako indigenen esnatze prozesuak argi erakusten digu munduko protesta sozial eta politikoan fenomeno honek duen garran tzi...
|
|
|
Bi, 1998ko uztailaz geroz sortu abereei analisia egitea. Lionel Jospinek" azterketarik gabe behi erorik ez dago eta probarik egingo den
|
herrietan
gaitza agertuko" zela gaztigatu zigun. Biharamunean agertu zen izurritearen lehen aztarna Galizian.
|
|
|
Hortaz, oraingo honetan Bizkaiko bi
|
herrietan
girotu du eleberria: Urtuella eta Udarbe.
|
|
|
Aipaturiko gertakariok gorabehera, Trentoko Kontzilioaren eraginez, dotrinak herriaren hizkuntzan jartzea gomendatzen zen, eta Iruñeko Apezpikutegiaren bisitetatik ikus dezakegunez, gaztelerarik ulertzen ez zuten
|
herrietan
euskaraz egitea gomendatzen zen. Hala dakar José Goñi Gaztambidek Historia de los Obispos de Pamplona (1985) deritzan obraren IV. liburukiko 390 orrialdean.
|
|
|
80ko hamarkadan sorturiko tokiko irrati lokal asko, lehengo, irrati libreen? legeriarekin sortuak (1981eko azaroaren 9ko ikus entzunezkoari buruzko legea), desagertuegin dira gaur egun. Ipar Euskal Herrian irrati independente komertzialek (RadioBayonne) edo irrati soziatibo eta udaletakoek (Anglet FM30) zenbait arazo dituzte, halanola, finantza arazoak edota nahikoa entzuleriarik eza, edota beren
|
herrietan
irratipropioak izateko interesik ez zuten alkateen pentsamoldearen bilakaera... Bestetik, Radio Bayonne izenekoa, B mailakoak izanik (irrati komertzial independenteak) 31
|
|
|
La cuestion de laaculturacion en Marruecos?, Sur y Comunicacion, Icaria, Bartzelona. Giza talde batek beste giza taldebateko balore kulturalak bere egiten dituen prozesua ulertu ohi da akulturaziotzat; eta, hori sarri gertatuohi da, formalki beren buruaren jabe ez diren
|
herrietan
.
|
|
|
Kapitalismoaren lehen globalizazioa merkataritza kapitalaren hedapenari dagokio.Honen abiapuntua XV. gizaldiko Italiar hirien garapenarekin eta diasporarekin lotzen dute aditu batzuek, eta Amerikako konkistaren hasierarekin beste batzuek.Merkataritza kapitalaren hedapenak erabilitako tresna extraekonomikoak gizateriaren historiaren garai lotsagarriena eta ikaragarriena eman dizkigu: Amerikako indigenen genozidio erraldoia; Afrikako kontinentean gauzatutako esklabuen trafikomasiboa; Asiako
|
herrietan
, herritarrak elikatzeko ezinbestekoak ziren ureztatzekoeraikuntzen deuseztapena; eta abar.
|
|
|
Lehen eta bigarren mundu gerren tartean hasitako deskolonizazio prozesuari dagokio hirugarren globalizazioa. Iparraldean, lehen iraultza sozialistak emandakoSobiet Batasuna baldintzatuz, eredu fordistak emandako ongizatearen gizartea da.Hirugarren munduko
|
herrietan
nazio askapenerako gatazken bitartez, independentzia politiko berriak lortu ziren. Alabaina, independentzia berri horiek, ia arlo guztietan metropoliarekiko dependentzia erakusten digute:
|
|
|
Esperientzia historikoak erakusten digunez, herri industrializatuetan Ongizate Estatuaren ezabaketarekin batera, gastu publikoa? murriten denean, edo Hirugarren Munduko
|
herrietan
–doikuntzarako plangintzak, aplikatzen direnean, emakumeen bizkarrean jausten da ia esfortzu osoa.
|
|
|
Estatu Nazioaren kontrako borroka mundu osora zabaldu da, eta Estatua Hizkuntza Nazioaren eredua finkatuta zegoen lekuetan, askapen mugimendu zahar berriaksortu dira. Nazio berrien askapenerako borroka sozialismo errealaren jausialdiarenoinarrian dugu; Jugoslaviako
|
herrietan
gauzatutako gerrak; Txetxeniako lehen etabigarren gerra; Irlanda, Euskal Herria, Eskozia, Belgika, Korsika, eta abar Europan; Palestina, Kurdistan, Berberia; Saharatik hegoaldera kontinente osoa iraultzenduten 30 gerra inguru daude Afrikan; dozenaka herriren matxinada Asia osoanzehar; Amerikako indigenen esnatze prozesua. Horiek guztiek argi erakusten digute munduko protesta sozial eta politikoan fenomeno honek duen garrantzia.
|
|
|
pikutara bidali zuen egitasmo hori. Aldi berean, Hirugarren Munduko
|
herrietan
mota guztietako diktadore eta militarrak sortu ziren mendebaldekoeredu demokratikoaren gerizpean. Baina, kapitalismoak demokrazia burgesa edoordezkatzailea behar du bere garapen egokirako, eta laugarren globalizazioan honenaldeko saio berria bideratzen ari da.
|
|
|
Inperialismoak askotan koloniatik metropolirako emigrazioa dakar. Erabiltzen den eskulan gehiena, jatorrizko
|
herrietan
bertanmantentzen da, tele-lanak ahalbidetzen baitu hori.
|
|
|
Bestetik, ezdu norabide zehatza adierazten. Itxuraz eta hipotesi gisa, azaldu den
|
herrietan
inkestapuntuaren eta herri-gunearen arteko harremanetan kokatuko nuke. Nagusiki Bizkaianerabiltzen da (19tan).
|
|
|
Badira beste izendapen batzuk, gure
|
herrietan
erabiltzen direnak. Guztira 15 erantzun bildu dira sail honetan.
|
|
|
Baita euskaldun gisa pentsatu nahianespainolen edo frantsesen eran pentsatzen dugunok ere, horrela pentsatzen dugunbakoitzean. Zeren eta, zoritxarrez, kultura menperatuko
|
herrietan
sortu garenok, ezinditugu erraz baztertu heziak izan garen kultura eta ezagupen moldeak. Euskaldunonauzia dugu, izenez ala izanez izango garen euskaldun.
|
|
|
Bistan da, bestalde, euskararekiko atxikimendu handia duten
|
herrietan
bizi direla.Aipatzekoa da, dena den, B taldeko hiztunak, nagusiki oso eremu urbanoan haziak zirela, erdararekin harreman estuagoan, oro har. A taldekoak berriz, nekazaritza giro osoeuskaldunean, eta itxuraz gaztelaniatik urrunago, gertueneko hizkuntz eremuetanbederen (lagunartea, herria, familia).
|
|
|
Testu horretaraino iristeko Ministeritzan zer nolako lanketa egin zen ez daki gu, eta, geure artean, hiri eta
|
herrietan
agindua nola hartu eta bete zen ere ez. Parroko, apaiz eta fraideek nola saihestu ote zuten arriskua?
|
|
|
b) Berriz ere, hiriburuetan eta herri handietan (eta baita baserri
|
herrietan
ere) erdara erabiliko zen bakarrik: con caracter de generalidad, en la predicacion yrezos de todas clases en las capitales, pueblos de importancia y parroquiasrurales, siempre que la gran mayoria de sus habitantes hablen o entiendanllanamente el idioma castellano.
|
|
|
Egia Atotxako kasuan, iraganeko ohiturei berriz helduz eta bertara bildutakofraide gazte berrien indarrez, etxean bertan, Donostian eta
|
herrietan
komentu horretakosermolaritzaren loraldia (euskarazkoarena ere) urteetan ezar daiteke, hainzuzen hemen deskribatu diren gertakarietatik urte gutxitara.
|
|
|
Lehenerabakitzat, edozein herritan zela ere, mezatan gaztelania erabiltzeko agindu zuen, nahiz eta lehen orduetakoetan euskarak, salbuespenez, lekuren bat izan zezakeen.Agindu prozedura honek hautsi egiten zuen, garbiki, Elizaren aginte autonomia, etaagintari zibil edo militarren irizpideetara jartzen elizetan zaindu zen hizkuntzpolitika. Egon zen, orduan,
|
herrietan
agindua betearazi nahi izan zuen agintaririk: Tolosako Alkateak elizgizonei azaroan pasatako oharrean ikus daiteke horren adibidebat (Torrealdai 1989: 106, 111).
|
|
|
Epe horretan, dena den, ez zen faltatu beste kultur errealitate bat ere euskal gizartean, paraleloki zebilena,
|
herrietan
–egunerokoagoa? –ez hurbilagoa ezinbestean, eta, hein handi batean, ordura arteko dinamikak eta joerek bideratzen zutena.
|
|
|
Astra eta Eurostat sateliteen bidezko irrati hedapenari esker, gure telebista aparatuek ehundik gora kanal jaso ditzakete, horietako asko dohainik jaso ere. Asko emendatu dira aukerak Mendebaldeko
|
herrietan
, eta ez bakarrik entretenimenduaren alorrean, informazioan espezializaturik dauden estazioak ere baitira. Sky News edo CNN bezalako tele emandegiek oso sare hedatua dute munduko hainbat estatutan zehar albisteak gertatzen diren une bertsuan eman ahal izateko.
|
|
|
Etorkizuneko irratia ondo ulertzeko gakoetariko bat interaktibitatea izango da. Lehen munduko
|
herrietan
ere berrogei internet urtez (hamar urte arrunt alegia) itxaron dugun arren, apurka apurka irrati telebista digitalaren interaktibitatea errealitate bihurtuz joango da, kartara egindako hedabide modura kontsideratu arte, hau da, programen autoerrealizazioa gauzatu arte. Dagoeneko hasiak gara ikusten horrelako teknologien lehenbiziko saioak.
|
|
|
Nafarroako Liburutegi Publikoen Sistemaren kudeaketa hiru mailatan ezarri da, beraz:
|
herrietan
, barrutietan eta autonomian. Hiru maila horietako bakoitzean erantzukizun zuzena duten pertsonak daude zerbitzuak behar bezala funtziona dezan.
|
|
|
Eta hala, Nafarroan gaur egun dauden 84 liburutegi horietatik 22 itunduak dira, hau da, Udaleko langileak dituzte. Horrez gain, kontuan hartzen badugu, plangintza eza dela-eta, liburutegien ia laurdena 1.500 biztanletik beheitiko
|
herrietan
dagoela, egoeraren konplexutasunaz ohartuko gara.
|
|
|
Frantzia, Belgika, Italia, Portugal, Espainia... guztiak dira tradizio horren katebegiak. Orduantxe gorpuzten da Europako
|
herrietan
Kode Zibilaren lerrakera eta ikuskera hori, Britainiako Uharteetako Common Law pentsamoldearen aurrean. Lehenak zimentarria du lege idatzian.
|
|
|
Aldi guztietan ulertu ohi da, arriskutsu bezain ezgizatiar dela senar emazteak atzera egiteko modurik gabe uztartzea, batak bestea itoa eta zanpatua. Hortik dator, modu berean ere, ezkontzaren hautsezintasuna lege zibiletan duten
|
herrietan
euretan, banantzearen erabilera, horrek leundu egiten duelako ezkontzaren lokarria, berori oso osorik askatzeke.
|
|
|
" Bizikletan etortzen zen hona", esan zuen;" esaten zigun: halako eta halako
|
herrietan
, mendi lepoz lepo ibili zela... Gero Simca zahar batean zebilen.
|
|
2001
|
|
|
Lehenengo matxakak sagar egurrez eginikoak baziren ere, berehala sartu ziren burdinazkoak. Inguruko
|
herrietan
egiten zituzten tresna hauek. Pasaiako Lasa eta Madariaga Fundizioak, Errenteriako Illarramendi, Tolosako Otaegui (hauek egurrezkoak egiten zituzten) eta Luzuriaga dira besteak beste garai hartako matxakak egiten zituztenak.
|
|
|
Joan den astean mobiliziazio ugari egin zituen Euskal Herrian Euskaraz taldeak bai irakaskuntzan bai
|
herrietan
, euskararen ofizialtasuna aldarrikatzeko asmoz. Besteak beste, Baionako Unibertsitatean frantsesezko seinaleetan" euskaraz" zeramaten afitxak jarri zituzten, euren aldarrikapena helarazteko eta hainbat hitzaldi antolatu zituzten.
|
|
|
Ondorioz, ikuspuntu horretatik ikertu izan dira euskara, Euskal Herria eta abar. Itsasertzeko
|
herrietan
baina, arrantza izan da bizibide nagusia, eta ez da inoiz langabeziarik egon. Lekeition, Ondarroan, Bermeon, ez da inoiz umerik sobera egon, gehiago, jende asko inklusatik ekarri behar izaten zuten.
|
|
|
Hala ere, barnealdekoak baino gutxiago izan arren, badaude salbuespenak ere, euskararen ikerle zenbait irten baitira itsas bazterreko
|
herrietan
, zorionez: " Azkue da nabarmenena.
|
|
|
Itsasoko
|
herrietan
egin den bilketa urri horrek ondorio ugari dauka gaur ere. Egunean egunean erronka horiei aurre egin behar izaten diete, besteak beste, Donostiako Ontzi Museoan.
|
|
|
Alfredo Oraa bertako alkateak ziurtatu duenez, hortik% 80a B edo ereduetan matrikulatzen da. Egoera hori errepikatu egiten da Trebiñoko gainontzeko
|
herrietan
.
|
|
|
Geure jokaerak aztertuaz eta geure nortasunaren analisa eginaz. Mendietan,
|
herrietan
, hondartzetan... bildu behar dugu, talde ttipietan, gure barne muinari so eginaz. Baina heziketa hau aurrerat eramateko gizon askatuak behar ditugu, diruz eta berez askatuak.
|
|
|
Gaur egun Euskal Herri osoan zehar beste leku askotan bezala mota guztietako frontoiak aurki ditzakegu, beraien kopurua ezezaguna izateraino bezain ugariak. Mendietan, zelaietan, baserrietan,
|
herrietan
, hirietan… bakoitzak egitura eta itxura ezberdina erakusten du, baina, salbuespen gutxi batzuekin, denak inguruko osotasunean ezin hobeto integratuak agertzen zaizkigu.
|
|
|
PSE EEk eta IU EBk osatu gutxiengo gobernuburu zara Errenterian. Batasuna alderdiak alkatetzak dituen
|
herrietan
kentzearen aldekoa al zara?
|
|
|
1.000 bizilagunetik gorako
|
herrietan
harategia eta kutxazain automatikoa ere izaten dira eta baita botika eta mediku zerbitzua ere (herri txikiagoetan astean behin izaten da medikua).
|
|
|
Ahal dela, aukeratu beti elikagai ontziratu edo prestatuak eta botilako ura, era berean, kostaldeko
|
herrietan
.
|
|
|
Espainiako estatuan zaleentzat eskaintza zabala dagoen arren, operan ere antzerkian bezala gertatzen da: zaila da antzezpen bikainak hiriburu guztietara iristea eta zailagoa hiri txikietan edo
|
herrietan
horrelakorik izatea.
|
|
|
Txostenak aipatzen duenez, Errioxa, Soria eta Burgosen azterturiko
|
herrietan
nahiko garbi dago atmosfera, inon ere ez baitira gainditzen azterturiko guneei dagozkien maila baxuak eta egoera susmagarriko kasu gutxi dago.
|
|
|
Bigarren merkataritza mota osatzen zutenak,
|
herrietan
egiten ziren merkatuugariak ditugu; baina horiek eskulangintza lokalerako eta kinkilarientzako lekuziren, nekazari produktuekin batera, batez ere. Irakurtzea eta idaztea elizgizonenesku zegoen soilik, merkatari garatuen talderik ez baitzegoen.
|
|
|
Nolako egoera zuten X. mendean etahurrengo mendea hasterakoan? Herrixka eta
|
herrietan
, landa munduan, askatasunanagusi zen edonon. Salbuespenak agertzen dira, baina oso gutxi.
|
|
|
Hala ere, erregeak berak, tasa hauek ezartzeko, bere aurrekoen usadioen arabera jokatu zuela aitortu zuen.Dokumentuko beste zenbait aipamenek ere praktika zaharrak islatzen dituzte.Lacarra ren ustez, Antso Ill.aren garaian() bilatu behar dira zerrendarenaurrekin historikoak. Beste historialari batzuen aburuz, ordea, ezinezkoa da IruñeakGoi Erdi Arotik edo Antzinarotik, agian, aduanarik edo ate saririk ez edukitzea.Bestalde, barneko merkataritzagatik monarkari zegozkion zergez, ia ezer ez dakigu.Badirudi koroak zergak hartzen zituela gatza ekoizten zuten
|
herrietan
. Nekazaritzaren hedakundeak soberakinak ekoitzi bazituen, erregeak kontrolatutako tokikoazokak sortu zirela pentsatu beharra dago; baina, zoritxarrez, ez dago horrelakojarduerei buruzko aipamenik 1092 urtera arte.
|
|
|
Oinarri moldean, orain eskas modura nabaritzen dugu orduko pentsamendu sailen bilketa; halaber, abiapuntu edo eredu gisa, hori ez dakit?, garai hartanidazle oso izateko kontzientzia zutenek antola zezaketen, plazaratze, sare bat faltazaigu: auzo
|
herrietan
obratzen den eran, dela argitaletxea, dela aldizkaria, dela, azkenik, sariketa propioa. Idazletasuna kontzientzia indibidualean geratu zitzaigun, Europan edo Estatu Batuetan bere eraginkortasun frogak eginak zituen Komunitarismoaren bideak ekarriko zigun elkartasunera lerratzeke.
|
|
|
Ez hain aspaldi Nazio Batuen Erakundeak aurkezturiko Giza Garapenari buruzkotxostenaren atal batean agertzen da, argiki, 1999ko uztailaren 13ko Egunkariakdioen eran, «Pauso nabarmenik ez d (el) a izan berdintasunaren alde» azken urteotan, eta ez bakarrik hirugarren munduko
|
herrietan
. Alderantziz, atzerakada handiakpairatu dira emazteen lanaren (gure Iparraldean %25 langabetuen artean %60 emakume gazteak dira), osasunaren (Frantzian Weil legea hautsi nahiz dabiltza lobbyintegristak), gorputzaren erabiltze eskubidearen (Alabamako epaile batek emanduen jujamenduak ez dio emazteari «orgasmorako neholaz ere funtsezko eskubiderik onartzen»), politikagintzako agerpena segurtatzearen (Elisabet Badinter andereakuota direlakoen aurka dago) eta kirolaren (behin gizon eta emakumeen Tourrakgarai berean egiten zirenean, entzun zen Marc Madiot txirrindularia erraiten, emaztea bizikleta gainean biziki itsusi zela) alorretan.
|
|
|
1.Lagin orokorraren %61.4 emakumezkoak dira, %75ek 30 urte baino gutxiago dituzte, euskaldunen presentzia oso txikia den
|
herrietan
jaio eta bizidira, ia hiru laurdenak bi gurasoak edo bietako bat Euskal Herrian jaioakditu, unibertsitarioak dira ia erdiak, laurdena langabezian dago, %20 ikasleak dira eta beste %21 langileak, gehiengo handi batek gurasoak erdaldunak ditu, beren lehen hizkuntza gaztelania izan da %85ean, %90 bainogehiagok ez du euskararik ikasi eskolan, eta batez beste zazpigarren urratsadute.
|
|
|
Euskararen erabilera orokorrean aldagai ezberdinek duten eragina ikusita, euskara erabilera altua dutenen perfil soziodemografikoa, soziolinguistikoazein psikosoziala egin da. Subjektu horiek Gipuzkoan eta euskaldunen proportzioa%40 baino gehiagokoa den
|
herrietan
jaio eta bizi dira; euskara dute lehen hizkuntza beren gurasoek ere, edo gutxienez horietako batek; gurasoak Euskal Herrian jaioak dituzte; euskararen erabilera altua dutenen artean, emakumezko gehiago daude gizonezkoak baino; subjektu horiek euskararen ezagutza maila altua dute, baita beren inguruko pertsonek ere (gertuko eta urrutiko sarea); euskararekikoeta euskaldunekiko jarrera positiboa era...
|
|
|
Atzerrian sartzeko biderik erabiliena, emigratzaileei gezurrezko marinel agiriak eskuratzea da. Marinelak nazio askotan bisarik gabe sar litezke itsas
|
herrietan
.
|
|
|
Gurean, adibidez, zenbat eta zenbat ez ditugu kontutan hartzen, gaiez urri gabiltzalako, inorenean, aberatsago baitira, kanpoan gelditu liratekeenak. Hizkuntzaren kondaira eta literaturarena, elkarrekin ongi lotuak beti eta nonahi, lotuago dabiltza segur aski gure artean inguruko
|
herrietan
baino.
|
|
|
Lehen begirada batetik, egitasmoa txalotzekoa da, hau da, Zuberoako udal guztiei proposatzea euren herrian bertan kantu gaualdiak antola ditzaten, Xiberoko Zohardiak bere gain hartzen duelarik kantariak etorraraztea. Ongi iruditzen zait, bai,
|
herrietan
bertan kultur animazioak izan daitezen, eta damugarritzatderitzot, berriz, asmo hau euskaltzaleek —euskal izaeraren bizirik atxiki beharraz ohartuta daudenek— ez dezaten asmatu eta bideratu.
|
|
|
Hor ere ageri da, nire ustez behintzat, euskaltzaleak edota abertzaleak herritarrengandik hurbilen egitekoa litzatekeen lanetik saihestuta bezala daudela eta eginbehar hori folklorezaleen eskuetan uzten dutela. Guztiaren beharra dago, Ma talazbezalako obra bat sortzea, baita
|
herrietan
euskal kantuaren inguruko gaualdiak antolatzeaere. Batak ez du eragozten bestea izatea, baina lan asko dela badakit eta aukerak egiterat behartuta gaudela ere. Zuberoan euskal kulturaren osotasun eta bizitasun premia horiek kontuan hartuko dituen erakunde bat eskas dagoela nabari da; eta espero dut, 2002ko kultur balantzeaz aipamentxo bat egitea Jakin ek galdegiten badit behintzat, egitura honen sorreraren berri eman ahal izango dudala.°
|
|
|
Horregatik, eta ebko hizkuntz bidegurutzeari begira, gurea bezalako
|
herrietan
apustu ausartagoaren premia larria dago, gure auzia kontuan hartuko bada.
|
|
|
Haien gizarteetan, eskolatik administrazio eta kultur zerbitzuetaraino, ez bide da" obligaziozkoa" (bertako nahiz etorkin diren) guztientzat berenhizkuntzetan jardutea. Haiek menperatu
|
herrietan
eskubide eta obligazio guztiak (lortu) dituzte, ezeingo inposaketarik gabe, nonbait; ondorioz, Euskal herrian, adibidez, erdaraz soilik nonahi bizi daitekeen bitartean euskaraz bakarrik inon ez. Inor hori, gainerat, beti erdalduna da... bereaez den etxean; euskalduna, araiz, inoiz ez dainor, ez etabe re etxean ere.
|
|
|
3 Beste
|
herrietan
EEBBetako legeak inposatzen dituzte lurraldez kanpoko injerentziaren bitartez.
|
|
|
Gutxi horrekin moldatzekoak ginen gehienak, gure ohar isilak noiztenka burbuila zaratatsuan txertatzen genituela, hobera ustez, anitzetan geronen kalterako. Pentsamenduaren uniformitateari unibertsaltasuna deitzen zitzaion eta unibertsaltasun mota bat eraikitzen genuen gure
|
herrietan
bertan, elkarrizketa apalesten genbiltzala, indarraren eta ekintza bortitzen alde. Bitartean" ofizialki" ahulezia hazten bide zuen aniztasuna aipatzen zutenak baztertuak ziren, mututuak eta gordean ehortziak, biziaren bizitzeko astiaz erabat desjabeturik.
|
|
2002
|
|
|
Hori hala da. Eta egiago bereziki, administrazio ezberdinetan zatiturik eta beraz estaturik gabeko nazio eta
|
herrietan
. (...) Baina hizkuntzaren alderdi hau bereziki eta bakarrik bilatzen eta praktikatzen denean, hizkuntzak bere egitez eta sortzen duen xedeaz kontu gutxi eginik, ez goaz bide onetik.
|
|
|
Katuen kasuan, aldiz, soilik %70ak onartzen zuen bere katuaren osasun txartela izatea. Inkesta honek beste datu interesgarri bat ere azaleratzen zuen, hain justu ere, 2.000 biztanle baino gehiagoko
|
herrietan
eta gutxiagokoetan ezberdin tratatzen direla etxeko animaliak. Inkesta honen emaitzek adierazten zutenez, 2.000 biztanle baino gutxiagoko herrietan katuak zituztenen %90ak txartelik ez zuen.
|
|
|
Inkesta honek beste datu interesgarri bat ere azaleratzen zuen, hain justu ere, 2.000 biztanle baino gehiagoko herrietan eta gutxiagokoetan ezberdin tratatzen direla etxeko animaliak. Inkesta honen emaitzek adierazten zutenez, 2.000 biztanle baino gutxiagoko
|
herrietan
katuak zituztenen %90ak txartelik ez zuen.
|
|
|
Lehen eskualdea, Urdazubi ibaiaren ingurumarietan koka daiteke. Elkartea Sara herrian sortu zen 1983an eta Donibane Lohizune, Ziburu, Azkaine, Urruña eta Hendaia
|
herrietan
zabaldu da gehienbat gaur egun arte. Bertan bizi da ikasle kopuru handiena, baita herri handiak izan arren euskaldunena ere.
|
|
|
eskolatik kanpo garatzen diren kirol, musika edota antzerki aktibitatetan elkarrekin eta euskaraz aritu ohi dira hiru eskoletako ikasleak. Hendaia eta Donibane Lohizune
|
herrietan
, kasu, ikasle aktiboen herenak euskaraz ikasten baitu. Egoera soziala aldatuz joan da eskualde honetan, eta, inoiz baino indar gehiagoz, egungo euskararen iraupenak hiru sareen arteko elkarlana eskatzen du.
|
|
|
Lodosa Sartagudako ikastola berria, Tuterako ikastolak daraman bidea oso polita da... Egia da
|
herrietan
giroa asko moteldu dela eta eskuina asko indartu da. Sozialisten aldaketa ere tamalgarria izan da.
|
|
|
Euskal Herria Sendotzen atalak 751.000 euro gastatuko ditu, Euskara, Irakaskuntza, Kultura eta Kirola eta Turismoaren inguruko jarduerei laguntzeko, batik bat Ipar Euskal Herri eta Nafarroakoei. Atal honetan kontatu da
|
herrietan
banatzen ari diren" Euskal Herria ezagutzen" izeneko liburuxkaren gastuak ere; gure herriari buruzko informazio oinarrizkoena biltzen du 16 orrialdetan, euskaraz eta gaztelaniaz.
|
|
|
Beraz, hasieran nion bezala, Bake Konferentzia prozesua ez da hemen bukatuko, eta urria arte jarraituko duenez, beste ekintzen artean, Bake Konferentziari buruzko informazioa zabaltzen jarraituko dugu Euskal Herriko hiri eta
|
herrietan
. Gizarteak parte bizia hartu du proiektu honetan eta gauzak nola doazen ezagutzeko informazioa jasotzeak merezi du
|
|
|
Besteak beste, Brasil, Portugal, Bulgaria, Polonia edota Esloveniako abesbatzek parte hartuko dute Arabako herri ezberdinetan egingo diren emanaldietan. Egunero arratsaldeko 20: 30etan izango dira kontzertuak Espejo, Aramaio, Agurain, Legutio edota Zalduondo bezalako
|
herrietan
. Gasteizen berriz, hilaren 7an aire libreko kontzertuak egingo dira eta 13an, abesbatza guztiek hartuko dute parte Jesus Guridi orkestraz lagundutako kontzertu batean.
|
|
|
Enpleguak hiri nagusietan metatze horrek sortzen du nolabaiteko desoreka Nafarroa Behereko barnealdean. Berez, laborantzan, eskulangintzan eta hiri nagusietatik urrundu samarreko
|
herrietan
ari dira gehien murrizten lanpostuak. Ondorioz, jardueren eta bizimodu sozialaren gutxitzea ari da gertatzen, eta, jakina, azken batean horretatik desertifikatzeko arriskuan segitzen da beti.
|
|
|
" Euzkadi Franco' ren menpean: Bizkaiko ta Gizpukoako agiriak" atalean, probintzi horietan frankistek hil zituzten gizon emakumeen zerrenda ageri da, eta jarraian, Nafarroako
|
herrietan
bizi izan zuten errepresioa eta haren ondorioz hilik gertatutakoena. Jelkide, sozialista, anarkista, ezkerreko errepublikarra, komunista edota alderdi zehatz batera lerratu gabea izan, ziurtatu ahal izan dituzten izen guztiak agertu dituzte Euskerazaintzakoek zerrenda horietan.
|
|
|
Argentinaren kanpo zorraren gorakada Videla jeneralak estatu kolpea eman ondoren ezarri zuen terrore erregimenarekin hasi zen. Aurreko urteetan ere zorrak gorakada handia ezagutua zuen, Mendebalde osoa krisian egonik, han soberan zegoen dirua Argentina bezalako
|
herrietan
inbertitzeko irrikitan zebilen eta. Baina Videlak kolpea eman 1976an eta ondorengo 7 urteetan %350 igo zen argentinarren kanpo zorra, 9.700 milioi dolarretatik 45.000 milioietaraino.
|
|
|
«hemen, frantsesek bidenabar, amazigh jendeak bere ohitura eta egitura tradizionalak baimendu zituzten. Ziurrenik, nekazal lur eta
|
herrietan
nagusi zirelako».
|
|
|
Negua iristearekin batera, gure inguruko ikuskizunen eskaintza asko ugaritzen da. Jai arratsalde euritsuak nolabait pasatu behar eta, guraso askok eramaten dituzte euren umeak gure
|
herrietan
antolatzen diren ekintzetara, besteen artean, zirkura. Azken aukera hau, zoritxarrez, nahikoa astuna da gure poltsikoarentzako, eta batzutan ez du espero genuen etekinik ekartzen.
|
|
|
Gaur egun, petrolio aren industriari esker, Norvegia Europako
|
herrietan
boteretsuenetarikoa da. Gainera, azken urte otan, tradiziozkoak ziren hainbat industria jarduerak beherakada handia izan dute. Hala eta guztiz ere, arrantza â??
|
|
|
Baina hain zuzen ere nekazariek egin zuten protestaldia, putzuak eta
|
herrietan
klinikak eta eskolak eraikitzea bultzatzen zuen gizon patxadatsu hura itzul zedin eskatzeko.
|
|
|
Erregimen frankistaren politika ekonomikoaren orientabidea muturretik aldarazi ez zuten neurrien multzo horrek, hala ere, eragile ekonomikoen jarduera bideratu zuen, industriaren hazkundearen ahalmenei probetxua ateratzeko bidean; hainzuzen, neurri horiek
|
inguruko
herrietan urte horietan gertaturiko tiraldi ekonomikoak eragin zituzten, eta aski izan ziren garapena oztopatzen zuten traba batzukdeuseztatzeko.
|
|
|
Enpresa txikiak ziren, baina oso dinamikoak; lurralde osoan hedatuta zeuden, ibai bazterretan, ikatza inportatzeko ur korronteak edo itsasaldea aprobetxatuz. Halaber, tokian tokiko halako espezializazio bat sortu zen; Tolosainguruan paperak hartu zuen garrantzi handiena; ehunak Bergaran; armek Eibarreneta inguruko
|
herrietan
, eta elikagaiek Donostiako aldean.
|
|
|
Azkenik, barnealdean bigarren etxebizitzen eta etxe hutsen proportzioaorokorrean aski apala baldin bada ere, mendi eta mugaldeko
|
herrietan
izaten duengarrantzia azpimarra daiteke.
|
|
|
Etxebizitza kategorien banaketa mendi eta mugaldeko
|
herrietan
|
|
|
Geroago ikusiko dugun bezala, lEHko biztanleria kostako
|
herrietan
kokatuada eta bi hamarkada hauetan Lapurdiko herriek emendio azkarra izan badute ere, barnealdekoek etengabe galdu dute biztanleria.
|
|
|
Aurrean dugun aukera, informazioa, mobilizazioa, gizarte eztabaida, kontzientziazioa eta borrokari bultzada bat ematea da. da gizartea erabakitzeko ahalmenik gabe uzten duen tankera honetako eraso bortitzak erantzunak sortuko dituela gure
|
herrietan
eta auzoetan[...] AHTren aurkako borrokak gaur egungo gizarte eta garapen eredua zalantzan jartzeko balio behar du[...] Bistakoa da proiektu horiek gauzatuz gero, ingurumenari eragindako kalte larriez gain, euskal gizartearen harreman sozialak eta balioak erabat baldintzatuko dituztela» (Mikel Albarez).
|
|
|
zatuetako biztanlerian.3 Alderantziz, mendebaldeko gizartearen modernizazioa ezaguna izan ez den
|
herrietan
, progresu eredu hori ekiditen duen eredurik ez da falta.
|
|
|
Sortu bezain pronto, jarratzaile asko izan zituen asmakizunak, eta berehala heldu zen gure hirietara. Hasieran lanpara eta galena hargailuetan munduko beste
|
herrietan
egiten ziren emanaldiak entzuten zituzten zaleak irratiaren propaganda eragile bihurtu ziren, eta laister hasi ziren bertako saiakuntzak.
|
|
|
Hortik aurrera beste emanaldiei buruzko iragarpenak argitaratu ziren. Zaleek entzunaldien berri ematen zuten, eta, haiei esker, emankizunak Bilbon ez ezik, beste
|
herrietan
ere ondo entzuten zirela jakin ahal dugu.
|
|
|
«Horrez gain, programazino guztia bizkaieraz eskaintzen dauen bakarra ere bada. Etxekotik baturantzako bidean zubia egiten dau»19 Agian horregatik oso arrakasta handia lortu du Bizkaiko kostaldeko
|
herrietan
zein nekazaritza lurraldeetan; eskualde horietan entzule euskaldunak identifikatuagoak sentitzen omen dira bizkaieraz ari diren esatariekin, Donostian kokaturiko Euskadi Irratiko kutsu gipuzkoarra duen batueraz mintzatzen direnekin baino. Entzuleria heldua da bereziki, eta berari zuzentzen zaio programazioa, zeinean euskal musika herritarra eta tokiko informazioa biltzen diren.
|
|
|
Beste aldetik, Zaborra Irratia sortu zuen Altsasun izen bereko taldeak, OR Konpon aldizkariaren osagarri gisa. Nafarroako Sakanako
|
herrietan
ziren herri talde ezberdinek osaturiko asanbladak kudeatzen zuen emisoraren martxa, bakoitzak bere helburu eta aldarrikapen propioak baztertu gabe34 Lehenengo emanaldiagramazioa moldatzeko orduan, talde bakoitzak bere irratsaio propioa zuen eta edu 1983ko abenduaren 24an eskaini zuen, eta astebete beranduago ixtera behartu zuten arazo teknikoek. Arazo teknikoak konpondu eta gero, 1984ko Maiatzaren Lehenean berriz hasi ziren emititzen, Nafarroako beste irrati askeekin batera.
|