|
2000
|
|
|
Hego Euskal Herriko arrantza sektoreak birmoldaketa gogorra jasan
|
behar izan
du azken urteotan, untzi kopurua erdira jaitsi delarik. 1997an ehun untzi baztertu eta 8.000 milioi pezetako (320 milioi libera) diru-laguntzak eskaini ziren.
|
|
|
Hainbat urtetan-bizirik eta osasuntsu darrai bere 82 urterekin-bizi eta nozitu dituen abenturek, ezustekoek, etsipenek eta desgraziek oro ez dute batere kikildu eta azkenaldi honetan egindako adierazpen batzuetan inoiz baino baikorrago zegoela adierazi zigun Euskal Herriaren egoerari buruzko galdera bati erantzunez, nahiz eta ikusitakoak eta ikasitakoak ziniko samar bilakatu omen duten bere burua. Liburua aho zabalik irakurtzen den horietakoa da, erabat harrituta uzten baikaitu lehen orrietatik, ikusirik zer nolako bizimodu barojianoa eraman
|
behar izan
duen patuak hala nahita noski. Izatez errebeldea eta outsider bat izan da:
|
|
|
Galdu ziren mota haiek ordea, beharbada bazituzten gen interesgarri batzuk gaur egun ere baliagarriak izan zitezkeenak. Egoera hori ikusita baserritarrengana jo
|
behar izan
zuten galdutzat emandako arto motak errekuperatzeko". Sagar motekin ez dute hori gertatzerik nahi, hau da, sagar motak babestuko dira ez beti osotasunean erabiltzeko baizik eta geneak aprobetxatzeko.
|
|
|
HBrekiko erasoa ohikoa zen ETAren atentatuen ondoren, Miguel Angel Blancoren hilketaren ondorengo lintxamendu giroa izan zen jazarpen giro horren unerik gorena. EAJk eta EAk egundokoak jasan
|
behar izan
dituzte Lizarra-Garaziko gurdian ekin ziotenetik, harrezkero une gogorrak bizi izan ditu euskal gizarteak eta erantzunaren logika Lizarra-Garaziren harikoa izan da.
|
|
|
Justu une horietan, zerga berrien inposaketa ezarri zelarik, izurriteak nafar populazioaren erdia hiru urteetan hilobiratu zuen. Hots, bizirik gelditu zen erdiak zerga horiek guziei aitzin egin
|
behar izan
zien. Erregeak estatu modernoa sorrarazi zuen, eta hori norbaitek ordaindu behar zuen:
|
|
|
Pilotaleku irekia eraikitzeko arazo batzuk egon ziren. Besteak beste, ezker pareta 2 metro barrurago eraiki
|
behar izan
zen, Realeko futbol zelaian ez sartzeko. 1914ko irailan pilotaleku irekian partidak jokatzen hasi ziren.
|
|
|
1998\. urtea nahiko txarra izan zen, bai baserrian eta baita inguruko sagastietan ere, sagar gutxi eman baitzuten sagarrondoek. Sagardogile askok (inoiz baino gehiago) kanpoan erosi
|
behar izan
zuen sagarra. Sagar bilketan, sagar jotzerakoan, dolarean eta upel betetzerakoan egin zuen eguraldia oso euritsua eta hotza izan zen; guztiz mesedegarria sagardogintzarako.
|
|
|
Patsak duen zukua ateratzeko 3 edo 4 kolpe behar izaten dira eta kasu honetan ere horrela izan zen, lau kolpe eman zitzaion. Prozesu hau burutzeko 4 bat ordu
|
behar izan
ziren. Hori egiten zen bitartean, beheko solairutik beste zortzi sagar zaku igo ziren, garbitu eta txikituz, patsa hurrengo egunerako bigarren laukian beratzen utziz.
|
|
|
Han lagun izan zituen emaztea eta semea, ezarri zioten zigorra eramangarriagoa gerta zedin. Alabaina, hamalau hilabeteko alaba Eibarren utzi
|
behar izan
zuten egoera hartan umearentzat bizi baldintza onik ematen ez zelako. Herritxo honetan berak horrenbeste miresten zuen naturarekin gozatu ahal izan zuen bere osotasunean eta egoera gogorrenetan ere alde ona ikusteko gaitasunaren adierazgarri dira Juan San Martini igorritako eskutitz batetik jasotako berbak:
|
|
|
1,2 milioi pezetakoa da Espainiako Estatuko beste lurraldeetan zehaztutako muga. Bizkaiko Ogasun saileko arduradunen ustez, zenbat eta gehiago murriztu atxikipenak, orduan eta aitorpen positibo (ordaindu beharra) gehiago daude eta aitorpen negatibo (itzuli beharra) gutxiago; horrexegatik estutu
|
behar izan
da aitorpena aurkeztetik libre geratzeko muga. Bizkaiko Ogasunak eginiko kalkuluen arabera, sistema berri honi esker lurralde honetan dauden ia 500.000 zergapekotatik 213.349 inguru lagun geratuko dira aitorpena aurkezteko betebeharretik libre.
|
|
|
Bestalde, PSE-EEko gazteek alderdia PPren itzalpean bide egiteagatik kritikatu zuten bere azken kongresuan. Ondoren, autodeterminazio eskubidearen eta herri kontsultaren arteko zehazpena egin
|
behar izan
zuten. Zehazpen ugari egin behar izan du PSE-EEk azkenaldion.
|
|
|
Ondoren, autodeterminazio eskubidearen eta herri kontsultaren arteko zehazpena egin behar izan zuten. Zehazpen ugari egin
|
behar izan
du PSE-EEk azkenaldion.
|
|
|
Zuek hasi baino lehen, gurean ez zen txotxongilo tradiziorik. Hutsune hori beraz, ezerezetik sortu
|
behar izan
zenuten.
|
|
|
Adibidez, zentro pilotuak aukeratzeko garaian ez zen informazioa garbi iritsi, eta zentro askok zertan sartzen ziren jakin gabe eman zuen izena. Ondorioz, izugarrizko esfortzua egin
|
behar izan
genuen programa zertan zen esplikatzeko: klaustro osoa inplikatzen zuen proiektua zela, irakasleek formatu egin behar zutela... eta korrika eta presaka ibili gara azkenean.
|
|
|
Gainera, irakasleen mugikortasunarekin egin dugu topo. Zentro batzuetan izugarria izan da, irakasleriaren erdia baino gehiago aldatzen zen tea ikasturte bakoitzean berriei esplikatu
|
behar izan
diegu programa.
|
|
|
Honi esker egunean 1.000 bisitari lortzea espero dute (Eibar.org barruan 300 bat zituen). Domeinu propioa erosteko 100.000 pezeta inguru
|
behar izan
dituzte. Helbide berria www.aurki.com da.
|
|
|
Segurtasuna ere arazo bilakatu omen da eta polizia lokala ez da herriaren tamainarekin batera garatu. Udalak Guardia Zibilari laguntza eskatu
|
behar izan
dio udaltzaingoa iristen ez den tokietan jardun dezan.
|
|
|
Arrazoi ugari du atzean Castrok XIV. mendean hasi eta XIX. mende bukaerara bitarte bizi izan zuen krisiak. Hiribilduak izurrite, sute eta eraso ugari jasan
|
behar izan
zuen Behe Erdi Aroan. Otañe, Marca, Salazar, Amoros eta beste familia handien arteko barne liskarrek ere ez zioten portuari mesede handirik egin.
|
|
|
Kultur Parkeak etorkizunean sor ditzakeen etekinak parkean berrinbertitzeko asmo sendoa azaldu dute kudeatzaileek. Hala ere, orube osoa erosteko
|
behar izan
dituzten kredituei aurre egiteko urte batzuk pasako direla ere uste du Arrizabalagak: " Etekinak baldin badaude, urte dezente pasako dira hemen egin dugun inbertsioa estaltzeko.
|
|
|
Gaizkile-piramidearen gorenean egon
|
behar izan
zutenek ere ulertu dute koiunturaren aldaketa sakona, eta diskreziorik isilenean murgildu dira, garai bateko desafio-jarrera utzita.
|
|
|
Orain Kanbon du egoitza Xalbador Kolegioak, baina eraikina izan bitartean leku batetik bestera ibili ziren. Izan ere, Baiona, Donibane-Lohizune eta Biriatun eman
|
behar izan
zituzten eskolak. Kanbon hamabost urte daramatzate, eta pixkanaka-pixkanaka eraikina ordaintzen ari dira Herri Urratsen bildutako diruari esker.
|
|
|
Bizkaiko bertsozale elkartean partehartzaile posibleen mapa egin genuen, eta eskualde bakoitzean saio bat behintzat posible zela ikusi genuen. Beraz, lehengo eskualdeetako ohiturari heltzeko aukera zegoen, eta zabalago egiteko ere bai, Lea-Artibain, Arratian eta Bilboaldean kanporaketak egin
|
behar izan
baitira. Ipar-Uribeko merindadean gainera, finala bakarra izango da, baina girotzeko bospasei saio ere egin dituzte txapelketatik kanpo dabiltzan bertsolari edo bertsoan hasi berriekin.
|
|
|
Tele 5ek aldiz, 20 segunduko iragarki batentzako salneurria 1.850.000 pezeta izatetik 3.600.000ra igo du. Ondorioz, kate horren ikurra zen" Compañeros" telesaila egunez aldatu
|
behar izan
dute, ezin baitu ezer egin asteazkenero zortzi milioi ikusle biltzen dituen" Gran Hermano" ren aitzinean. Emititzen hasia zen" Antivicio" telesaila ere" izoztu" egin dute uda pasa arte.
|
|
|
Urtebete baino gehiago
|
behar izan
zuen Tomas Gerrikagoitiak honako liburua idazteko. 1986ko irailean hasita, bertan bere bizitzaren gorabeherak jaso zituen, aldi berean, bizitako garaiaren berri emanez.
|
|
|
Beren egonaldian denetarik izan zuten gozagai. Hori bai, lehen egunean, meza entzutera Finlandiako Enbaxadara hurbildu
|
behar izan
zuten... Lehen partida Moskuko Locomotive-ren aurka jokatu zuten, 90.000 ikusleren aurrean, hegazkin batetik bota zituzten loreen artean eta beste hegazkin batetik jauzi egin zuen jauskari batek ekarri zituen baloiez.
|
|
|
Horrela, 1979ko abuztuaren 16an, Irlanda aurkari zutela, jendeak, hainbeste itxaron ostean, berriz ere Euskadi zelaian ikusteko aukera zuen. Halere, traba administratibo (12 ordu lehenago oraindik ez zuten Bizkaiko Gobernu Zibilaren baimenik) eta politiko (hainbat bonba-abisu izan ziren baina inork ez zuen San Mames utzi) ugari jasan
|
behar izan
zuten, azkenean 4 -1 emaitzarekin amaituko zen jai handi eta hunkigarriaz gozatzeko.
|
|
|
Norgehiagoka San Mamesen jokatu zen eta 4-0eko emaitzak euskal jokalarien nagusitasuna erakutsi zuen. Hurrengo partidarako beste bi urte itxaron
|
behar izan
ziren, oraingoan Errumaniaren aurka jokatzeko, baina arazoak-beste behin ere-taldeetatik etorri ziren, hauek jokalariak uzteko oztopo bat baino gehiago erakusten baitzuten. Askotan gertatzen den moduan, Euskal Selekzioaren aldeko hitzak hortxe geratzen ziren, hitzetan.
|
|
|
Euskararen eta euskal kulturaren inguruan aritzen diren erakunde gehienek kultur euskarrien eboluzio eta inplementazioa bizi izan dituzte eta askotan esfortzu handiak egin
|
behar izan
dira egoera berriek eskatzen zuten mentalitate-aldaketak eman ahal izateko. Gainera, gero eta gauza gutxiago dago denboran zehar irauten duena, hau da, informazioaren munduan goizeko 8retan emandako berria eguerdirako askotan berri zahar bihurtu da edota irakaskuntzan, aurten argitara emandako testu-liburu batek datorren urterako eranskin batzuk behar ditu eguneratuta mantentzeko.
|
|
|
Hasiera batean Errazti familiak 1960an sortutako Galmaka auzoko ikastola aitzidarian izan zituen ikasgelak.1978an, Gurasoen Kooperatibak Arabako Foru Aldundiaren laguntzaz egungo egoitza nagusia eraiki zuen. Aurretik, ordea, Villosa enpresaren txalet batean, eraikin prefabrikatuetan, Galiziar Elkartearen egoitzan eta egungo kultur etxean eman
|
behar izan
zituzten klaseak. Leku falta zela eta, 1984an Motxotekaleko ikastetxe publikoan gela batzuk utzi zizkieten eta han kokatu zuten haur hezkuntza.
|
|
|
Bost hilabete iraun zuen. Nolanahi ere, erakunde honek berak ere jasan
|
behar izan
ditu hainbat krisialdi, prezioen igoerak eta jaitsierak eraginez. Igoera eragin zutenen artean 1979koa (Iraneko iraultza) eta 1991koa (Kuwaiteko iraultza) aipa genitzake.
|
|
|
Euskal Elkartearen beste jarduera garrantzitsua euskara klaseak dira. Anglo-Basque elkartea hasi zen euskarazko eskolak ematen, baina diru falta zela-eta eten egin
|
behar izan
zituzten. Duela hiru urte berriz ekin zioten eta egun bi talde dituzte.
|
|
|
Baina horretarako trantsizio txiki bat pasa
|
behar izan
dugu. Aipatutako egoeratik gaur eguneko gutxi gorabeherako orekara iristeko, urte arraroak, eskapistak, pasa behar izan ditugu.
|
|
|
Baina horretarako trantsizio txiki bat pasa behar izan dugu. Aipatutako egoeratik gaur eguneko gutxi gorabeherako orekara iristeko, urte arraroak, eskapistak, pasa
|
behar izan
ditugu. Aurrekoaren erreakzio moduan-edo, beste muturrera joan gara.
|
|
|
Baina hori, seguruenik, garai batean nabarmenagoa zen. Igorrek eta nik ez dugu egundoko operazio mentala egin
|
behar izan
gazteleraz edo euskaraz idaztea erabakitzeko orduan. Modu naturalean gertatu da.
|
|
|
Unai Iturriagak, esaterako, bost hitzetik sei horrelakoak erabiltzen ditu elkarrizketa arrunt batean. Bere azkeneko liburuan ahalegin bat egin
|
behar izan
du denok gutxi gorabehera ulertzen ditugun hitzetara jotzeko. Efektu asko galduko zuen seguruenik.
|
|
|
Gazi ugari eta gozorik gabeko hogei urte Iruñeko Gazteluko Ingurubidean bizi den Etxeberria-Alvarez familiarentzat. Seme eta anai galduaren sofrimenduari bere desagerpenaren inguruan izandako ika-mika guztiak gehitu
|
behar izan
zaizkio urteen joan etorrian.
|
|
|
Connemarara, alegia. Beste garai batean, XIX. mendearen erdialdean, Irlandak Gosete Handia deritzona jasan
|
behar izan
zuen: patata-uztak hondatu egin ziren eta ondorioz jendetza izugarriak hil ziren, edo uhartetik alde egin behar izan zuten, gehienak Estatu Batuetara.
|
|
|
Beste garai batean, XIX. mendearen erdialdean, Irlandak Gosete Handia deritzona jasan behar izan zuen: patata-uztak hondatu egin ziren eta ondorioz jendetza izugarriak hil ziren, edo uhartetik alde egin
|
behar izan
zuten, gehienak Estatu Batuetara. Irlandako zortzi milioi biztanleetatik erdia baino ez zen geratu.
|
|
|
Jatorriz, Txorien irla hondarrezko irla artifiziala da. Hendaiako arrantza-portua eraikitzeko lanetan dragatu
|
behar izan
zuten hondarra badiaren erdian metatu zuten eta modu horretan sortu zen Txorien irla.
|
|
|
Limo-irletako bizitzari dagokionez, limoak elikagaietan oso aberatsak izan arren, mareen ondoriozko ur eta gazitasunaren aldakortasunak eta limoen oxigeno urritasunak bizi-baldintza gogorrak ezartzen dizkie bertan bizi nahi duten animalia eta landareei. Muturreko baldintza hauei aurre egin ahal izateko, bertako bizidunek moldaera bereziak garatu
|
behar izan
dituzte eta horregatik balio ekologiko handiko espezieak direla onartzen da.
|
|
|
Aitaren adin horretan bertsozaletasuna bizirik zegoen, baina gazteen artean oraindik sartzeko zegoen. Gero Nagore Fernandez eta Urko Atxotegi ibili ziren, nahiz ikasketengatik bertsolaritza utzi
|
behar izan
zuten. Ez dut erranen gurekin gauetik atera eta eguzkia piztu dela, baina gu hasteak agian gazteen arteko mugimendu hori sortu du.
|
|
|
Bake-prozesuari buruzko mintegi bat bideratu genuen-Irlanda eta Kortsikako kasuak barne-arazoa eztabaidatzeko. Su-etena hautsi ostean, bertan behera utzi
|
behar izan
genuen. EHri bereziki esan diogu, indarkeria medio gero eta zailago egiten zaigula Europako lana ere aurrera eramatea.
|
|
|
Horiek denak azaldu dira. On Joxe Mielek kanpora joan
|
behar izan
zuenean jaso zituzten Seminariotik. Oso interesgarriak dira, hor ikusten delako alde batetik zein asmo, zein gogo eta metodo erabiltzen zituen bere gaztaroan.
|
|
|
Horrela, Frantziskotarrak 1541ean bertan geratu ziren, monasterio bat fundatuz, hainbat aldiz suteak suntsitu eta berreraiki
|
behar izan
zena, azken Karlistaden ostean.
|
|
|
Hori dela-eta, bere garaian nahikoa polemikoa izan zen eta lanak behin baino gehiagotan moztu
|
behar izan
ziren. Eraikitzeko ondoko komentua eta aurreko elizaren oinarriak eta planta latindarra errespetatu ziren.
|
|
|
Ez da inoiz erraza izan euskararen alde lan egitea Nafarroan, oztopoz beteriko bidea ibili
|
behar izan
dugu euskaldunok eta zantzu guztien arabera, aurrerantzean ere horrela izango da. Ederki aski gogoratzen ditut Felix Martiren hitzak AEK-ko irakasleon lan baldintzak ezagutu eta gero:
|
|
|
Sabairik gabeko ibilgailuan jarrita, Kanadan garatu den kamera honek egonkortasuna ematen dio irudiari, helikopteroaren dardara eta itzulien gorabeherarik gabe. " Ia-ia 300 ordu
|
behar izan
ditugu airez zazpi probintzietako irudiak hartzeko. Kostaldea, hiriak, bailarak, ordokiak, mendiak eta nortasun bereziko herriak... eta paisaia erakargarriaren tartean, biztanleak, herri bizia, alegia" azaldu du Iñaki Pangua saioko zuzendariak.
|
|
|
Orobat, azpimarratzekoa da herri aldizkari eta telebistei esker, euskarak, aspaldiko partez, dirua egiteko balio izan duela. Bere produktu edo zerbitzua iragarri nahi izan dituenak euskara erabili
|
behar izan
du-eta.
|
|
|
Hemerotekan ere dokumentatu naiz. Eta gainera, Baionara, Donostiara, Oriora, Pasaira, Santurtzira eta beste hainbat lekutara ere joan
|
behar izan
dut.
|
|
|
Donostia Kulturak eta Ateri Kultur Baita Elkarteak antolatu dute erakusketa, Donostiako Udalaren, Kutxaren, San Martingo Azokaren Erabiltzaileen Elkartearen eta EHNE sindikatuaren laguntzaz. Horretarako azoka egokitu egin
|
behar izan
da zenbait salmahai kendu eta lekuz aldatuz.
|
|
|
Nik golfa ikusi banu golflaria izango nintzen, eta Ballesteros ez zen hain ona izango! Bizikletan ere ona nintzen baina itsasora joan
|
behar izan
nuen" txotxo". Txotxo ibilita denetik egin behar izaten da:
|
|
|
Urteak iraun duen ikerketa luze eta sakon baten ondoren, 2000 urtearen haseran ikusi zuen inprimaturik bere idazlana Antxon Agirre Sorondok, eta harekin batera, bere lanaren sostengu izandako getariarrek, herriko Udalak eta Gipuzkoako Kutxak. Ia bere ondare dokumental osoa galtzea egokitu zitzaion Getariari, historian zehar jasan
|
behar izan
dituen zoritxarreko gora-beheretan zeuzkan artxibategi gehienek kiskalita bukatu zutelako. Beraz, suposa daiteke nolako lan eskerga izango zuen Agirre Sorondok, Getariako partikularrengana joz, eta probintziako fondo dokumentalak, liburutegiak, hemeroteka... arakatzen, bere herriaren historia(" historia txikia", dio berak) ahazturaren mundutik berreskuratu ahal izateko.
|
|
|
Orain dela 6 -7 urte Ordiziako Gaztetxean irrati emisora bat abian zen, baina Gaztetxea bera erre zenetik jarduera haiek bertan behera utzi
|
behar izan
zituzten.
|
|
|
Lizarran jaio zen akordioarekin eta bere atzean zegoen argazkiarekin, abertzaleak eta beste sektore anitz bildurik, itxaropena eta ilusioa piztu ziren fase berri baterako oinarriak jarriz. Urte asko pasatu
|
behar izan
ziren Lizarrara ailegatzeko. Txibertatik Lizarrarako bidea luzea, luzeegia, izan da abertzaleontzako eta, batik bat, garesti ordaindutako ibilbidea.
|
|
|
Publifikazio legearen ostean ia hutsetik hasi zen Ikasberri ikastola, eta inbertsio handi bat egin
|
behar izan
zuten egoera berriari egokitzeko. 1995 -1996an, ordea, abiapuntua arras desberdina izan zen.
|
|
|
Analisia garrantzitsua da, horrela ikusten delako lanak nola dauden eginak. Bihotzekoarengatik hori dena utzi egin
|
behar izan
nuen.
|
|
|
Hori da ezagutzen dudan sistemarik onena. Haur oso txikiei hitz egin
|
behar izan
diet, eta Espainiatik kanpo, beste hizkuntzetan. Emaitza onak ematen ditu bide horrek.
|
|
|
Orain arte, Iberduerok lehenik eta Iberdrolak gero, Oriolen enpresarekin bat egin ondoren, Bilbon izan du bere egoitza. Horren ondorioz, horien zerga guztiak, ekonomi jarduerarenak, sozietatearenak, BEZarenak eta abar euskal Ogasunari ordaindu
|
behar izan
dizkio. Horrela, adibide bat jartzearren, 1999ko ekitaldian, orain arteko azkenean, Iberdrolak 129.803 milioi pezetako (5.192 milioi libera) mozkinak izan zituen, zergak ordaindu aurretik.
|
|
|
Horrela, adibide bat jartzearren, 1999ko ekitaldian, orain arteko azkenean, Iberdrolak 129.803 milioi pezetako (5.192 milioi libera) mozkinak izan zituen, zergak ordaindu aurretik. Beraz, sozietateen zergari dagokionez, mozkin horiengatik 50.357 milioi pezeta (2.014 milioi libera) ordaindu
|
behar izan
zizkion Bizkaiko Foru Ogasunari.
|
|
|
D ereduan oinarrituta, haur hezkuntzatik hasi eta Batxilergora bitarteko klaseak jasotzen dituzte Iruñerriko hainbat herritatik etorritako haur eta gazteek. LOGSE legea ezartzean bestalde, ikasketa plangintza aldatzeaz gain eraikinen berritze lanei ekin
|
behar izan
zien eta oraindik luze joko dute. Lehen faseko lanak adibidez azaroan amaituko dira, eta bigarren fasea datorren urtean hasi eta hamalau hilabetez luza daiteke.
|
|
|
Laburretarako lana egiteagatik kontent naiz eta luzemetraia egin nahi badut, istorioa konplexuagoa delako da eta, bide batez, diru gehiago dagoelako eta ez bakarrik zuretzako baita musikariei ordaintzeko ere. Izan ere, askotan ezagunak ditudan bibolinjoleak baliatu
|
behar izan
ditut zerbait egiteko; alegia," trapitxeoan", eskean ibili behar izan dut. Zera nahiko nuke:
|
|
|
Laburretarako lana egiteagatik kontent naiz eta luzemetraia egin nahi badut, istorioa konplexuagoa delako da eta, bide batez, diru gehiago dagoelako eta ez bakarrik zuretzako baita musikariei ordaintzeko ere. Izan ere, askotan ezagunak ditudan bibolinjoleak baliatu behar izan ditut zerbait egiteko; alegia," trapitxeoan", eskean ibili
|
behar izan
dut. Zera nahiko nuke:
|
|
|
Jose Donoso Chileko idazleak zioenez berak egin zuen halako tailer bat eta utzi egin
|
behar izan
zuten, ikasleek esaten ziotelako euren sormenerako bideak murrizten zituela. Horrek esan nahi du haiek muntatutakoa izan dela halako potaje bat... haientzat!
|
|
|
Hilabeteetan zehar inmobilismo oso batekin topo egin
|
behar izan
dugu. Ezin beraz bake bide iraunkor bat atxeman.
|
|
|
Euskararen Legea onartu zenean, erakundeek euren erantzuna ematen hasi
|
behar izan
zuten funtzionarioak euskaldunduz. Une horretan Zuzendaritza izango zenaren lehenengo zelula sortu zen Lehendakaritzaren barruan.
|
|
|
Publiko osoa barrez, Orkestra ere bai eta zuzendariak itxurak mantendu nahiz barrura sartu
|
behar izan
zuen puska baterako, giroa lasaitu arte. Eguraldi igarleak ez zuen hala ere asmatu.
|
|
|
Urte batzutan landu izan den politika agortzen ari dira, eta ezinbestean herri mugimenduko espresio autoantolatu eta egituratuak eta administrazioaren arteko elkarlana egituratzea helburu garrantzizkoa da. Elkarteak 13 urte pasatu
|
behar izan
ditu lanean administrazioarekin adostasun minimo batzuk hitzartzera heldu aurretik. Ez dakit aldaketak estrategikoak diren edo momentu batek eskatzen dituen beharretara egokituak.
|
|
|
Izan ere, I. Mundu Gerrako lubakietako egoera irudikatzen zaigu. Honela, Frantziaren armadara gerratean parte hartzera joan
|
behar izan
zuten euskaldunetariko bat dugu eleberri honen protagonista: Jean Etxegoien.
|
|
|
Donostiar honek bere bi eleberrietan zientzia fikzioa jorratu du. Bere lehen eleberrian espazioko piraten ondorioz lurreratu
|
behar izan
duen espazioko merkatari baten istorioa kontatzen digu: Juliusen istorioa.
|
|
|
(Zabala, Juan Luis: Egunkaria 1997X -24) Beraz, liburua idazteko dokumentazio lan handia egin
|
behar izan
zuen egileak.
|
|
|
Azkenengo atalean (hamazazpigarrenean) historia biek bat egiten dute, eta eleberriaren askaera eskaintzen zaigu; ordurako, ordea, irakurleak narrazioaren berreraikitze prozesu propioa eraman
|
behar izan
du aurrera, atal batzuetan eta besteetan Egañak tantaka eskaini dion informazioa bilbatuz. (Zaldua, Iban:
|
|
|
Bere lehen ipuin-bilduma kaleratzean liburu arina zela aitortu izanagatik kritika dezente entzun
|
behar izan
zituen alegiarrak. Beraz, bere bigarren liburuaren argitarapena zela-eta, adierazpen honen bidez defendatu zuen eginiko aukera:
|
|
|
XVII. mendean Arabako Batzar Nagusiek ahaleginik aski egin zuten, baina alferrik: konstituzio desberdinak zituztela-eta, lehenean jarraitu
|
behar izan
zuten.
|
|
|
Ez baita egokia autonomien baitara uztea zenbait eskualdetako hizkuntzak ofizial izan ala ez. Haserreak sortzeko hori baita biderik egokiena, eta ibiliak erakutsi digu bertako hizkuntza jatorra errespetaraztea eskatzen dugunok zenbat haserre leporatu
|
behar izan
dugun.
|
|
|
Bezperan, La petite Girondek, 1872ko apirilaren 7ansortua, bere azken alea zabaldu zuen. Orduan, iragana erabat ahaztu
|
behar izan
zen, batez ere Bigarren Mundu-Gerraren garaian martxan jarraitu zuten egunkariak alboratuz.Garai hartan Sud-Ouest bi aldeetatik idatzitako zatar-paperezko orri bakarraz osaturikzegoen, eta beraren banaketak (76.500 ale) ez zuen Bordeleko hiri-aglomerazioa gainditzen. Mende erdi bat geroago, Sud-Ouest lehen planoko hedabide bilakatu da.
|
|
|
Hasiera batean, Baionako irratiari zenbait irratsaioemateko hitzarmena sinatu zuten, osoki desagertu zen arte. Anglet FMk, aldiz, RTL2ko musika saioan harpidetu
|
behar izan
du, aurrera segitu ahal izateko. Noski, euskalirratiez gain, beste irrati soziatibo batzuek ere denborari, diru-faltari, lehiari, eta baitaberrerosketei ere aurre egin diete, irrati hauek adibidez; Baionako Radio BonneHumeur (%1, 7ko audientzia) 40 urte baino gehiagoko entzuleriari zuzendua eta, beraz, Nostalgieren estatu-mailako sare musikalaren ordutegia erabiltzen duena; MaulekoRadio Mendililia, gero eta entzuleria handiagoa duena? %1, 3?
|
|
|
–Euskal Irratiak elkartea,, euskal adierazpideko hiru irrati soziatiboen artekogarapen-eta itun-planaren aurreproiektuaren isla zehatza da, 1996ean. EuskalHerriaren antolamendu eta garapen eskemaren barruan aurkeztu zen proiektuautonomoa37 Hiru irratien artean beste hurbilpen-saiakera batzuk izan ziren 90ekohamarkadaren hasieran38, batez ere Irulegiko Irratia eta Euskal Kultura Institutuareneskutik. Saiakera hauek egunero 9: 30etan hiru irratietan aurkeztu eta hauetariko irratibatek edo bik ekoitzitako emankizun kultural komunen sorkuntza ekarri zuten39, etabaita Euskal Kultura Elkarteak sorturiko prestigiozko literatura-emankizun bat ere, 1995ean bertan behera utzi
|
behar izan
zutena, arras kritikatua izan zelako40.1997/ 98 sasoiko Mediametrieren galdeketaren arabera, Irulegiko Irratia, Europe1en atzetik ozta-ozta, Ipar Euskal Herriko irrati entzunenen arteko bederatzigarrenpostua lortu zuen, entzuleria-tasaren %5, 7rekin. Gure Irratia %2, 5eko entzuleria-kopurura igo da, 1994an erorketa indargetu ondoren.
|
|
|
1977an sortu zen ElPais egunkaria argitaratzeko, eta denborarekin lotura estuak eratu dira bera eta Santillana argitaletxearen artean, zeina, azken batean, bere hedapen-estrategiaren oinarriaizan den. Gaur egun kultur industria gehienetan dihardu, esan bezala, nagusitasun-posizioetan guztietan ere, nahiz eta horretarako kanpoko hainbat enpresaren laguntzaere
|
behar izan
duen. Prentsan, El Pars egunkaria eta El Pais Semanal dira berarenproduktu nagusiak.
|
|
|
Alabaina, askoz egokituagoa da Estatuaren aniztasun politiko kultural territorialari dagokionean.Zentzu honetan, nahiz eta Autonomia Erkidegoen arloaren gaineko eskuduntzak mugatuak diren eta zenbait gaitan goitik behera Estatuaren araudi eta jarrerek baldintzatuta dauden, zentralista beti; oztopatzaile askotan komunikabide autonomikoekiko; zatikatzaile gehienetan?, aukera errealak dituzte hauek beren inguruetan egiturapropioak eta ezberdinak garatzeko. Hala erakusten du EITBren esperientziak berak, nahiz eta horretarako Estatuak ezarritako lege-mugetatik harago joan
|
behar izan
duenzenbaitetan, edo horren zirrikituak baliatu, EITB bera sortu edo bigarren kanala zabaldu zenean bezala. Lurraldetasunaren arlotik ere ETB1en seinalea Iparraldera normaltasunez hedatzea lortu da; ordea, Nafarroako hedapena ez da osoa, ezta ofizialaere.73
|
|
|
iv) Azkenik, subjektuek beren adinari, sexuari, etxean erabiliriko hizkuntzarieta gurasoen jatorriari buruzko galderei erantzun
|
behar izan
zieten.
|
|
|
Haurra errefusatua sentitu da, bere izaerari eta bere nahi eta desirapropioen parte bati zegokionez, eta gero seduzitua, bere gurasoen nahiei erantzuteko. Hartara, bere gorputza sumatzeari utzi eta bere gurasoentzat berezi bilakatzeaonartu
|
behar izan
du. Gerora, beti pentsatuko du izaki berezia dela besteen begietan; energia guztia Niaren irudian dago, gorputzetik bereizita.
|
|
|
Sarreran esan dugun bezala, talde-egoerara zabaltzerakoan, psikoanalisiakmoldaketa batzuk egin
|
behar izan
zituen, eta moldaketa hauen oinarri teorikoak etaelaborazioak derrigorrezkoak izan ziren gutxieneko koherentzia eta bermea gordeahal izateko.
|
|
|
Honetan ere, talde-egoerak aldaketa batzuk moldatu
|
behar izan
ditu. Hala, subjektu baten partehartzea ez da derrigorrezkoa saioa betetzeko; eta subjektu batisilik egon daiteke saio batean eta hala ere bertan hitz egiten denaz onuratu.
|
|
|
Ondoko irailean, 1958koan beraz, Aljeriara soldadu joan
|
behar izan
nuen, 1960koabenduraino. Udatik Xarriton-ekin hitzartua nuen, itzultzean Hazparneko ikastetxeanirakasle sartuko nintzela.
|
|
|
Izan ere, mendiek etaharanek haizeen norabidea zehazten eta markatzen dute sarritan. EHHAn lau haize-mota garden itaundudiren arren herri bakoitzean moldatu
|
behar izan
dugu bere egoerara, nahiz beti ez den norabide zehatzzehatza lortu, beharbada ez dagoelako.
|
|
|
1940ko hamarkadan eta gero Erregimena hizkuntzari zor zitzaion errespetutik etahiztunen hizkuntz eskubideetatik urrun ibili zen arren, Elizaren zenbait euskarazkoazalpen ofizialago ere jasan egin
|
behar izan
zuen hark, sinestunen euskalduntasunakbehartuta. Alde horretatik, nola-halako esanahi soziala baina gogoan izatekoa du EgiaAtotxako sermolari bati dagokion 1946ko albiste honek (Cronica:
|
|
|
Martfnez Anido historia luzeko gizona zen: 1920ko hamarkadako lehen urteetanBartzelonako langileriaren aurka metodo guztiak erabili zituena, harik eta Gobernuakberak kargutik kendu
|
behar izan
zuen arte. Primo de Rivera-rekin Gobernaziotik lanegin zuen, berriz ere langileriari aurre eginez.
|
|
|
Estualdiak eta guzti, gerratea ez zen zitalegiagertatu Egia-Atotxako komentutarrentzat: komentua, noski, utzi egin
|
behar izan
zuten1936ko uztailetik iraila bitartean, Loiolako militar altxatuei bidea mozteko hartubaitzuten miliziatarrek etxea. Madariaga bermeotarra (1893-1963) zen une hartanbertako Nagusia, euskal sermolari eta idazlea berau (Varii 1935:
|
|
|
Gertakarien ingurua ezagutzeko, hemen hiru erakunde protagonistari buruz esanbehar da zerbait, hau da, arazoa xaxatu eta gidatu zuten Gobernu frankistez, nahitaezauzian esku hartu
|
behar izan
zuen Diozesiko Gotzaindegiaz (eta Gotzainaz bereziki), eta Donostiako frantziskotarren komentuaz.
|
|
|
Iraultzek hizkuntz politika osorik birmoldatu
|
behar izan
dutelarik, bi jarreraarrunt kontrajarriak erakutsi izan dituzte:
|
|
|
Telebistak hirurogeiko hamarkadara arte itxaron
|
behar izan
zuen herriratzeko. Handik aurrera, halada, zinema baztertzeraino eramango zuen erreferentzia nagusia bilakatzen hasi zen Espainiako telebista.
|
|
|
Esanguratsua Euskal Kulturaren garapen-dinamika malkartsuaren, eta ezbakarrik euskaldungoak lehen, salbuespen-egoera? nozitu
|
behar izan
zuelako, urtehartan, Txillardegik idatzi bezala,, euskal munduaren belaun berri bat sortzen da, etahazkunde isilean abiatzen?
|
|
|
Konkista kontzeptuaren definizio orokorra zehazten baino, gure Herriak azken bi milaurteetan zehar jasan
|
behar izan
duen konkista-egoeraren ikuspegitik arituko garagehiago. Konkista-egoera historiko hori aipatu eta gero, konkistaren gertaeratikabiapuntu hartuta, zenbait hausnarketa egiten saiatuko gara.
|
|
|
Harrigarriagoa da, hala ere, Fessenden ez konturatzea bere asmakariaren baliagarritasunaz eta posibilitate itzelez. Hamar urte gehiago iragan
|
behar izan
ziren (1916an) harik eta Ipar Amerikako Marconi elkarteko telegrafista gazte batek bere enpresari proposamena egin zion arte: –Badakit nola egin, esan zien bere ugazabei?
|
|
|
Morse gabe, ez zen telefonoa existituko; Edison gabe, ez zen izango baterako transmisio-jasoketarik; Fessenden gabe, giza ahotsak ez zuen Morse ordezkatuko; David Sarnoff gabe, ez zen etxeko irrati-hargailurik egingo; H.P. Davis gabe, ez zen informazio-saiorik, ez hezkuntza-saiorik ez eta saio komertzialik ere egongo? Irratihedapena kate bat bezalakoa izan zen, eta mailak lotzeko hamarkadak pasatu
|
behar izan
ziren.
|
|
|
Oso autore gutxik erreparatu diote irratibidearen elementu honi; apika, batek baino gehiagok zarata traba baino ez dela pentsatu du inoiz, adierazkortasunik ez daramala. Ezbairik gabe, horixe izan
|
behar izan
da arrazoia. Mariano Cebrián irakasleak, ostera, sakon aztertu du zarataren funtzioa, irratian eduki ohi duena, eta maisukiro aztertu ditu zaratak dituen aukerak eta posibilitateak.
|
|
|
Ez zegoen lar inzentiborik ekoizle beregainak programak sortzera anima zitezen. Horrexegatik WEAF estazioak irra-tsaio propioak egiten hasi
|
behar izan
zuen, RCA edo Westinghouse-ko estazioek bezalaxe.
|
|
|
Aurreko ataletan ikusi dugun bezala, irratia berehalako soinu-transmisioa da, leku batetik beste batera egiten dena. Laburbiltzearren, denbora iragan arau eta alor teknologikoari dagokionez, irratiak hiru oztopori itzuri
|
behar izan
die: denborari (irratia berehalakotasun elektronikoa da), espazioari (aldiberekotasuna informazioaren ibilbidean) eta ekaiari (informazio-mezua biderkatu egiten da, makina bat pertsona edo entzulerengana heltzeko).
|
|
|
Jesús Muguruza-k (1988) gogoratzen duenez, 1982ko apirilean Gure Irratiak hiru animatzaileetako bi kanporatu
|
behar izan
zituen aipaturiko legearen belutzearen kariaz. Dirulaguntzarik gabe irratiak ezin zuen aurrera egin.
|
|
|
Irratiaren ahalmen informatibo handiaz jabetuz joan ziren hainbat enpresari eta aditu, Munich-eko krisiak (1938) nazioarteko informazioaren egarria agerian utzi zuen arte. Albiste-agentziek denboraren poderioz amore eman
|
behar izan
zuten, eta, irratiaren azkartasuna (jendearengana heltzekoa) kontuan hartuta, irratilarientzako zerbitzuak eskaini.
|