|
2004
|
|
|
Gu bion arteko harremana bi txandatan hautsi zen, edo —beste modu batera esanda— harremanak bi tiratu
|
behar izan
zituen eteteko. Lehenengoa, Balantzategin hartu zuen; bigarren eta azkenekoa, elurte batean, kobazulo baten bila genbiltzala.
|
|
|
Bai, benetan eroria nengoen kontu harekin: hainbesteraino, non Setatsuak niri laguntzera etorri
|
behar izan
baitzuen.
|
|
2010
|
|
|
Pluralismoak eta diferentziak elkarren ondoan ez dira lehen aldiz gizarte garaikideetan eman eta gizakiak beti izan du korapiloak askatzeko joera hori. Historian modu anitzetan jendeak bera bezalako beste batzuekin bizi
|
behar izan
zuen eta egoera horiek ezin ahaztu dira.
|
|
|
Hortaz, kristautasuna eta hainbat teoria filosofiko, halako batean, ortodoxiatik heterodoxiara igaro ziren, eta bidean aldaketa kontzeptual handiak egin
|
behar izan
zituzten. Egia/ gezurra eskema sinplea alde batera utzi beharra zegoen errealitate ñabarraren zirrikutuetan ibiltzeko.
|
|
|
Eta honekin guztiarekin batera, protestantismoaren antolaketa hierarkiko ahularen ondorioz, sekta protestanteak ederki ugaritu ziren, sekta horiek beraiek auzi politiko berri bihurtu ziren arte. Ingalaterrak Espainia garaitu eta katolizismoarekin zuten afera bukatu ondoren, boterean zegoen Eliza anglikanoari adar txiki asko sortu zitzaizkion, eta hauekiko harremanak nola edo hala zedarritu
|
behar izan
ziren.
|
|
|
Laburbilduz, erlijio-istilu odoltsuak
|
behar izan
ziren lehendabizi pentsakera desberdinak elkarrekin bizi zitezkeelako hipotesia azaldu baino lehen. Ondoren erlijio-aniztasun zabala ontzat eman zen, inor bestearen gainetik jartzeko tentaziorik ez izateko.
|
|
|
Nolabait esateko, eboluzioa begietaratu egin zitzaion; John Gould ornitologoaren argibideak munta handikoak izan ziren horretarako. Baina, beste urtebetez itxaron
|
behar izan
zuen eboluzioaren mekanismoaz ohartzeko. Hori 1838ko irailean gertatu zen, entretenitzearren Malthus-en An Essay on the Principle cf Population irakurtzen zebilela.
|
|
|
Bai Uruguain, Argentinan edota Estatu Batuetan, mende-erdi bat
|
behar izan
zen, euskaldunen lehen saldoen iristetik eta" euskal etxeen" agerpenera arte. Tarteko urte luze horietan bazeuden egon euskaldunak, baina, ez zitzaien garatu talde berekoak izatearen kontzientzia.
|
|
|
melodrama single horrek xarma berebizikoaz tindatzen du Etxepareren irudia. Aldudeko medikuak liburua etxeko selauruan gorde
|
behar izan
zuen, zabalkunde barik. Bestalde, eboluzionismoa da Beribilez liburuak lerroen artean ostenduta-enkriptatuta kasikdaroatzan pozoietariko bat, Piarres Lafitte ondotxo jabetu zenez.
|
|
|
Historia hura aski finkatua zegoen Obaban. Fraidetza ere erotu zelako utzi
|
behar izan
zuela, pentsatzen zuen jendeak, horregatik hasi zela irakasle partikular bezala. Eta Alaska hoteleko ikasleok ere jakinaren gainean geunden.
|
|
|
Lubis azaldu zen pabiloiaren parean, eta amarekin etorritako jostun ikasleak oihuka hasi ziren," zaldi hankaluzeak" erakutsiko al zizkien, aurreko aldian ikusi gabe joan
|
behar izan
zutela. " Kasu gehiegi egin zenioten nire begi ubelduari —esan nien— Eta ez zen horrenbesterako.
|
|
|
" Ez dago hemen, osaba. Zerrategira joan
|
behar izan
du", esan nion bere atzetik korrika eginez. Zubirantz j o genuen orduan, eta zaldien sailera sartu ginen.
|
|
|
" Beste kontu bat ere zabaldu zuan —esan zidan orduan—, Pauli tiroa eman ziona Angel izan zela."" Nire aita?", esan nion. Denbora
|
behar izan
nuen entzun berria nuena irensteko.
|
|
|
Orain ere ardaila batean dabil, ez da etxetik azaldu ere egiten. Horregatik hasi
|
behar izan
du Lubisek astoarekin mendira joaten. Norbaitek eraman behar janaria basomutilei."" Halako presarik ere ez du, Beatriz, baina zaldiaren hondakinei lur ematea komeni da", esan zion osabak.
|
|
|
" Egia da Raquel Welchekin ibili zinela?", esan dit. Mary Annek istorioaren jatorrizko bertsioa kontatu
|
behar izan
du azkenean. Eta nahasmena ez da erabat desegin.
|
|
|
Kanpora atera nintzenean hego haizeak indarrean jotzen zuen, txoriak berak herrestan eramateko gai, ez bakarrik orbela edo gau tximeletak. Makurtuta egin
|
behar izan
nuen Iruainerako tartea.
|
|
|
" Korsu patentea galdu diagu", esan nahi izan zion egun batean Pirpok Txanberlaini. Baina esamoldea ezagutzen ez zuenez, isildu egin
|
behar izan
zuen, eta harra, egonezina, barruan geratu zitzaion. Dantzarako gogorik gabe ibili zen bolada hartan.
|
|
|
Txanberlain lau urte geroago hil zen Martinikako kartzela batean presoen arteko liskar batean. Pirpok, berriz, hamalau urte
|
behar izan
zituen bere ohizko lagunartera itzultzeko. Don eta Doña batzuek onartu egin zuten berriro familian, zeren, nahiz eta sentsibilitate politikoaren aldetik kideko izan, Le Roi du Champagne eta bere emaztea frantsesak ziren... azken batean.
|
|
|
Irudipenak ez zuen iraun. Onartu egin
|
behar izan
nuen, berehala, barruragoko ahots batek aurpegiratzen zidana: ez nuela Donostian, beste usain batzuk lagun nituela-ikasle-pisuko butano sukaldearena, Guzziaren motorrarena—, Iruainen mira berezirik sentitu.
|
|
|
Ez egun hartan. " Nik neronek ere behin baino gehiagotan joan
|
behar izan
dut hotelera —esan zidan Lubisek— Pantxori asko gustatzen zaio hara igotzea. Turistengatik.
|
|
|
Humberto, Goena zarra, Goena gaztia," maisuak"," amerikanoa". Segundoak besterik ez nituen
|
behar izan
jabetzeko. Ez zegoen zalantzarik, letra berbera zen.
|
|
|
Errepidea oso txarra da. Goizean ia lau ordu
|
behar izan
ditugu iristeko. Baina ez dago beste aukerarik", esan zidan serioski.
|
|
|
Azenarioak bukatu eta erabat baraurik egon
|
behar izan
zuen denbora sabaia zaintzen pasa zuen, nagusia noiz etorri zain dagoen txakur gosetu baten modura. Tartean, erorialdi bat izan zuen, ziurtzat jo baitzuen Juanek hantxe utziko zuela goseak hil arte; baina itzuli zen bere onera, aztertu zuen egoera —ordu arte hartutako arriskua, tratuko 5.000 dolar haieketa zain jarraitu zuen.
|
|
|
Kontua da salatu egin zituela. —Lubis altxa egin zen— Gotzainarengana joan
|
behar izan
omen zuten orduan kamioizaleek, eta hark berealdiko mehatxua egin omen zien. Jaunartzea galaraziko ziela.
|
|
|
" Hemen nago", esan nion. Denbora
|
behar izan
zuen hitz haien atzean zegoenaren nortasuna zehazteko. Begira gelditu zitzaidan.
|
|
|
Ontzitegi nagusiko milaka langile greban egon ziren luzaro, baina errebindikatzen zutena lortu gabe itzuli
|
behar izan
zuten lanera. Aldian behin lan-etenak egiten zituzten, edota manifestazioak; baina bistakoa zen bataila galduta zegoela; ez zirela alderdi komunistak neurri ekonomiko zein polizialak gainditzeko gauza.
|
|
|
Zigarro asko erre
|
behar izan
genituen gure gelako leihoan ustekabe hura irensteko. Nik esan nien egia zirudiela gure organizazioak defenditzen zuena, Leninen edo Troskiren jarraitzaile batek ere ezin zuela baztertu nazio jakin baten kultura.
|
|
|
Herren egiten du pixka bat", esan zidan Maribelek. Hamar segundo
|
behar izan
zituen Toshirok. " Non zaudete?
|
|
|
Harritu egin nintzen neure buruarekin, hitz haiek ez bainituen nire ohizko doinuarekin ebaki, baizik eta aldi berean arrotz eta ezagun zitzaidan beste batekin. Denbora gutxi
|
behar izan
nuen konturatzeko: doinu hura nire amarena zen.
|
|
|
Don' t speak Basque to me!". Bakarrik utzi
|
behar izan
dut.
|
|
|
Eskola txikian genbiltzan garaietan ukuilu batera joan ginen sugeak behi bati esnea nola xurgatzen zion ikustera, eta halako batean bera garrasika hasi zen orkatilan" gauza likits baten korapiloa" sentitu zuelako. Eta gero ere, Triku eta hirurok elkarrekin ibiltzen ginenean, higuina zion eguraldi sargorietan mendian ibiltzeari, eta behin baino gehiagotan esan
|
behar izan
zion Papik ez kezkatzeko hainbeste narrasti igel-jaleekin, kezkatzeko guardiekin. Kaweah erreka desatsegina iruditu zaio bat-batean.
|
|
|
Esan zion: " Monsieur le patron ikusten baduzu esan atera egin
|
behar izan
dugula, baina bederatzietarako hemen garela berriro". Gabinok baiezkoa egin zuen buruaz eta bi zigarro eskaini zizkigun.
|
|
|
Nire lehen erreakzioa, soto hartan, esker onekoa izan zen, baina gau batean, Triku ospitalera eraman
|
behar izan
zuteneko gauean —komisarian izan zen gau isil bakarrean—, portaera haren arrazoia konprenitu nuen. Polizia mezu bat osatzen ari zen:
|
|
|
Nahiago du, Sierrara edo haranera begiratu baino, lurrera makurtu eta bertan aurkitzen dituen harri koskor eta gainerako gauzaxkak aztertu, zaldizain mexikarren zigarro hondakinak barne; azterketa horrek diraueino txindurri edo beste xomorroren bat azaltzen bada, askozaz ere hobeto. Eta egun hartan ere horrelaxe ibili ginen, ordu erdia
|
behar izan
genuen txirrista bat dagoen belardira iristeko. Gero, hango jostaketarekin aspertu zenean, zaldi jaio berriak beren amekin zeuden hesiraino hurbildu ginen, eta hurrena, berriz, Rosarioren eta Efrainen etxeraino, bertako lorategian dagoen —" bizi den" — harrizko gnomoari bisita egitera.
|
|
|
Bi zurixkak ziren; beste bi gorriak; bosgarrena beltza. Zaldiz ibiltzen ikasi al nuen galdetu zidan osabak, eta eskola txikiko garaietan ahalegindu nintzela azaldu nion, hain zuzen ere Lubis izan zela nire maisua; baina Angeli ez zitzaiola jardun hura egokia iruditu soinujole batentzat, eta utzi egin
|
behar izan
nuela. " Pena eman zidan", bukatu nuen.
|
|
|
Gogoan daukat garai hartan, edo beharbada geroxeago, hamahiru urte nituela, psikologo bat kontratatu zutela gure La Salleko kolegioan, eta berarekin hitz egitera joan
|
behar izan
nuela prefektuak hala aginduta. Ez ikasle bitxia edo arau-hauslea nintzelako, baizik eta —hitz horrekintxe adierazi zidan prefektuak— nire misantropiagatik:
|
|
|
" Zer moduz oporrak?", entzun nuen aurikularrean. Denbora
|
behar izan
nuen jabetzeko. Osaba Juan ari zitzaidan Stonehametik.
|
|
|
Rantxotik kanpora bederatzi egun neramatzala pentsatu nuen, ez bederatzi urte. Baina behartu egin
|
behar izan
nuen neure burua zenbakiak benetako neurrira ekartzeko. " Eta zuek, zer moduz zaudete?", esan nion.
|
|
|
Zorionez ez zidan galdera zuzenik egin. Ez nion nire aita faxistekin ibili zela aitortu
|
behar izan
.
|
|
|
" Basque", esan nion. Segundo batzuk
|
behar izan
zituen hitz hura zerbaitekin lotzeko. " Shepherds!"" Artzainak!", egin zuen oihu azkenean, saria daraman zenbakia asmatu duenaren furfuriarekin.
|
|
|
Burura zetozkidan pentsamenduek izutu egiten ninduten, eta leihatilatik aldendu eta ohe ertzean esertzera joan
|
behar izan
nuen. Argituz zihoan Bigarren Begiekin ikusten nuen kobazuloa, eta errainu berri bat zegoen bertan, agian nagusia:
|
|
|
" Lotsarik ez duk! Nazkante hutsa haiz!" Bultza egin zidan, eta pausoa eman
|
behar izan
nuen atzera.
|
|
|
Begiak hamar egun
|
behar izan
zituen sendatzeko, eta bitarte horretan Iruainen geratu nintzen. Ez nuen Angel ondoan nahi, edo, areago, bakarrik egon nahi nuen.
|
|
|
Hotelaren goiko solairua," ganbara", oso sabai baxukoa zen, eta burua makurtuta joan
|
behar izan
nuen pasabide estu batean aurrera. Ezker-eskuin, atetilak zeuden, kandaduekin gakotuak.
|
|
|
Aurreneko lerroan" Humberto" jartzen zuen. Gero —denbora
|
behar izan
nuen jabetzeko—" Goena zarra" eta" Goena gaztia" izenak zetozen. Laugarren lerroan" Eusebio" jartzen zuela zirudien.
|
|
|
Ibaiak bihurgune zabal bat egiten zuen zerrategiaren paretik pasa ondoren, eta berrogei edo berrogeita hamar ohol-gaztelu zeuzkan sail bat besarkatzen zuen. Virginia eta biok sail hartan barrena aurreratu
|
behar izan
genuen, norabide zuzena gutxi gorabehera asmatuz. " Behin, txikia nintzela, sartu nintzen gaztelu horien guztien artean eta atera ezinik ibili nintzen ia ordubete.
|
|
|
Eta horrek jada, eta besteak beste, zenbait arazo sortarazten zuen liburua argitarabidean emateko tenorean, egileak, ohi denez eta inprimatze aitzin, ezin izan baitu parte hartu liburuaren atontze lanetan. Ondorioz, egileari legozkiokeen orraztapen, erabaki eta taxuketak argitaletxean kudeatu
|
behar izan
dira, Idoia bikotekidearekin adostasunean.
|
|
|
Irakasle on bat bezala, ikasleei irakatsi
|
behar izan
diedana sinistu izan dut, sinesgarritasun gutxikoa bazitzaidan ere eta temati, temoso, jo eta ke, testuaren ezaugarriak goraipatu dizkiet ozen. egoki, koherente, kohesionatu, zuzen, txukun, estilozko.
|
|
|
Eternoak egin behar zitzaizkidan bigarren autobide luzea utzi arteko kilometro berdintsuak. Gainera bat-batean halako behe-laino trinko batek estali gintuen eta monotonia itzelean egosi
|
behar izan
nuen nire egon eza.
|
|
|
Sakon izan naiz han, denbora tarte neurtezinez... azalera itzuli
|
behar izan
dudan arte, arnas bila
|
|
|
Lanzaroten utzi diot, ea noiz arte. Erretzen ez duten lagunekin joan naizenez ez dut askorik sufritu
|
behar izan
.
|
|
|
Atraxkua tabernan orain ez dute tabakorik saltzen, are gutxiago oparitzen. Saltzeari utzi ostean zigarro ugari oparitu
|
behar izan
zituen bertako jabeak —erretzailea berau— salgai ez egotearen aitzakiaz bezero askok tabakoa eskatzen ziolako modu lotsagabean. lazko Martxoan hartu zuen ez ematearen erabakia eta dagoenekoz herrian ez dago zigarreta eskalerik Atraxkua tabernak jada tabakorik oparitzen ez duela ez dakienik. Koadrilako inor inguruan ez dabilenez aguantatu beharko dut.
|
|
|
Hamaika aldiz idatzi
|
behar izan
dut hasiera arestiko esaldian harrapatu arte. Eskerrak askoz errazagoa suertatu zaidan jarraipena.
|
|
|
Jenderik ia ez zegoenez apenas itxaron
|
behar izan
genuen esertzeko. Teleaulkiak bostendako tokia zeukan eta desenbragablea zen, norberari esertzea tokatzen zaionean ia guztiz gelditzen diren horietarikoa.
|
|
|
Urteak dira hemen eta askotariko egoerak bizi
|
behar izan
ditut taberna honetan. Ba al dakizu nori ikasi nion trukua?
|
|
|
Gogorra izan da denontzat, bai. Orduak eta orduak eman
|
behar izan
ditut abokatuekin, bilera horietatik ezer gutxi ailegatu bazaizu ere.
|
|
|
Ospitaleraino ailegatu
|
behar izan
dute! Espero dezagun ezer larririk ez gertatzea.
|
|
|
Gaur Don Sabino ez dago, Donostiara joan
|
behar izan
duelako. Ni laguntzaile bat naiz eta bakarrik nago.
|
|
|
Ez duzu inoiz ahantzi
|
behar izan
–
|
|
|
Ez dakit, ez dut soldaduskarik egin Zergatik ahaztu
|
behar izan
zenituen; politika kontuengatik, akaso?
|
|
|
Ea, pentsa dezadan; ez dut ahantzi
|
behar izan
homosexuala naizenik, hain zuzen ez naizelako. Ezta txikitan" ni konturatu gabe" bortxatu nindutenik ere, erdararekin bezala.
|
|
|
Ahantzi
|
behar izan
dudala, ados, zer den eguneroko bizimodua berarekin ematea, horra nire pena handi xamarra. Trukean libre bizi naiz eta ez dakit alabarekin benetan bizi nahi ote nukeen etxe berean egunero.
|
|
|
Zoritxarrez Roberto bere onetik aterata zebilen eta bulegoraino antzeztu
|
behar izan
nuen berarenganako menpekotasun jatorra.
|
|
|
Zoritxarrez aparkalekurik aurkitu gabe ailegatu gara La Salve kuarteleraino eta Castaños inguruko kaleetan sartu
|
behar izan
dugu. Bertan bai, luze gabe zabaldu zaigu hutsunea beste autoen ilaran.
|
|
|
Itsasok gorantz jarraitzen duenez atzetik segitu
|
behar izan
diot. Harrapatu nahian azkarrago eskalatzen hasi naiz, ea batera ailegatzerik daukagun estruktura bikainaren gailurrera.
|
|
|
Tramankulua gelditu
|
behar izan
dut modu bortitzean.
|
|
|
Hiru segundo
|
behar izan
nituen jerenteari erantzuteko.
|
|
|
Esfortzua egin
|
behar izan
nuen Irantzu maitatzera zein gorrotatzera ninderamaten indar biak ez uztartzearren, bestela erotuko nintzen. Euskara teknikariak zutik jarraitzen zuen eta igarri nuen hitza berriz hartzeko prest.
|
|
|
Asteburu pasa abiatu gara-ez dakit nora, demagun Llanesgure auto kaxkarra tramankuluz gainezka daramagula. Semaforo batean gelditu
|
behar izan
dugunean, zebrabidea zeharkatzen hasi dira oso itxura oneko bi mutil eta neska bat. Begiratu digute eta lotsa sentitu dut.
|
|
|
Enpresa utzi ostean lortu nuen neska hura, baina enpresa utzi aurretik hasi nintzaion atzetik. Emazte eta alabarekin bizi nintzenez oso lan fina burutu
|
behar izan
nuen neureganatu arte, tarte libre urriak ongi aprobetxatuz.
|
|
|
Sentsualitatearen aldetik gozarazi zidanaz gain bestelako zerbitzu ordainezina ere oparitu zidan neska hark, bera lehenago konkistatu izanari esker indartsu sentitu nintzelako handik gutxira emaztea utzi
|
behar izan
nuenerako.
|
|
|
Aloña tabernara joan
|
behar izan
dut, baina bertatik ere kendu dute tabako makina; harrigarria. Esaten didate aldameneko Gure Leku taberna zaharrean aurkituko dudala.
|
|
|
Plazako kabinatik deitu
|
behar izan
nuen, herrian gelditzen den telefono anonimo bakarrenetarikoa.
|
|
|
Nazkaturik naukazu, zure utzikeriak ez dauka mugarik. Jasan eta sufritu
|
behar izan
zaitut urteotan, orain alabari tokatzen zaio, jainko maitea... Ez etorri zure teoria ergel horiekin.
|
|
|
Askatasun pertsonalaren izenean ez nintzen ezkondu, baina trukean onartu
|
behar izan
dut ez ezkontzearen atzean badagoela maitasunari buruzko ikuspegi partzial bat, ezkontzen direnen artean ezin egon daitekeena.
|
|
|
Ez nuen uste Gabonetan ere zabalik zeneukatenik, erdi oihukatu
|
behar izan
nion auto barrutik.
|
|
|
Alde batetik ikastola dago, bestalde bi eskola erlijiotsu daude eta hauetariko bakoitzaz moja orden bana arduratzen da, baina ikastola askoz indartsuagoa denez bi moja ordenek elkartea osatu
|
behar izan
zuten, Titok dioenaren arabera ikastetxe bakoitzeko monjek gorrotatu arren beste ikastetxekoak.
|
|
|
Duela gutxi arte mojenak eskola femenino hutsak izan dira, baina bizirauteko mutilak onartu
|
behar izan
dituzte eta orduan hasi ziren Tito bezalako irakasleak ere kontratatzen.
|
|
|
Halere ez pentsa erraza izan zaidanik kontratatzea, gaurkoa hiru hilabeteko aurrerapenaz lotu
|
behar izan
dudalako. Lan pilo bat egiten dute eta aldi berean lau eta bost obra izaten dituzte martxan.
|
|
|
Hanka egin
|
behar izan
dut ama dagoen tokitik, baina ez nuke horrela agertu nahi Itsasoren aurrean, hain ematen du gustura dagoela marokoar ahizpa biekin.
|
|
|
Aizu, betiko galdu al dira giza legean oinarrituriko hartu-eman finantziero haiek? Gure lurralde honetan-kanpoan baino garbiagonegozioetarako nagusi izaten zen giza legeaz ari natzaizu, seguru nagoelako aldrebeskeria ugari pairatu
|
behar izan
dituzuela azken aldian.
|
|
|
Seguru nago aldrebeskeria ugari jasan
|
behar izan
dituzuela. Hala eta guztiz enpresa ma-ku-la-ga-be-a erakusten duzue eta horregatik zaizue behar-beharrezkoa gure laguntza; hemendik aurrera ere ongi babesturik egon zaitezten.
|
|
|
Gure artean izarazko basamortu ezaguna; nork ez du halakorik zeharkatu
|
behar izan
inoiz. Lehen aldia genuen Irantzuk eta biok, ordu arte gogotik saiatu ginelako harremana topagune izan zedin eta ez guda eremu.
|
|
|
Lan-eskaintza lagun baten bitartez etorri zitzaidan eta printzipioz ezezkoan egon nintzen, baina azkenean onartu
|
behar izan
nuen ez neukalako putrez mozorrotuta inoren atzean joan beharrik; nire lana kobratze enpresaren beste zerbitzuak saltzea besterik ez zen izango.
|
|
|
Ajentzian aritu nintzen urte parean ehunka diptiko zein triptiko idatzi
|
behar izan
nituen, baina lanbideaz ongi jabeturik nengoela ezustean bukatu zitzaidan lana-kolpez bukatu ereajentziak kontratu garrantzitsu batzuk galdu zituelako dirudienez politika kontuak medio. Eskerrak ordurako ongi ezagutzen nuen Bilboko publizitate mundutxoa, berehala beste ajentzia batean hartu ninduten eta.
|
|
|
Ezetz erantzuten zidan konbentzimendu osoz, eta hasieran onartu
|
behar izan
nion ez ginela joango, nahiz segidan indar handiagoz hasi nintzaion eskatzen gonbitea onartzeko.
|
|
|
Lan kontu bat ageri zaigu eta luzatu egin daiteke gaurko arratsalde-arte, gezurra esan
|
behar izan
nion.
|
|
|
Bat-batean asmatu dut zergatik
|
behar izan
nuen Irantzuk hain azkartxo alde egitea nire etxetik.
|
|
|
Oinarrian bi auzoen arteko lehia zegoen. Irainak eta mehatxuak tarte, eztabaida auzi bilakatu zen eta justiziak parte hartu
|
behar izan
zuen gatazkan. Lekukoen adierazpenetan, herriko mintzoa argiki ageri da Martin de Uterga kargudunak gazte bati esan ziolarik:
|
|
|
Zangozako buruzagiek Aezkoa eta Artzibarko kargudunak deitu zituzten bilera batera, afera konpondu beharrez. Bertan apezek egin
|
behar izan
zuten artekari lana, zangozarrek ez zekitelako Euskaraz ezta aetzek eta artzibartarrek erdaraz ere:
|
|
|
"... Yusuf al-Fhirik guda talde bat igorri
|
behar izan
zuen, aginte musulmanetik askatu zen Iruñeko baskoien kontra.".
|
|
|
"... nahiz eta Pirineoak zeharkatzerakoan, Baskoien maltzurkeria jasan
|
behar izan
zuen. Bere armada lerro luze batean zebilelarik, bidearen estuak hala eskatzen zuelako, Baskoiek segada antolatu zuten, oihanaren iluna egokia baitzen horretarako, eta mendi tontorretatik jautsi ziren armadaren atzealdean zeramatzaten bagajeen eta hauek zaintzen zituzten soldaduen kontra, eta bultzatu zituzten ibarreko behealdera.
|
|
|
Geroago, 841 ean, Banu Kasitarrak. emiraren kontra altxatu ziren eta hau, Abd-el-Rahman, armadaren buru abiatu zen haiek menperatzeko nahian. Eneko Arista eta bere semea, Gartzia Iñigez, Banu Kasitarren alde egon ziren, jakina; baina Abd-el-Rahmanen oldarteak pairatu
|
behar izan
zituzten.
|
|
|
Haren seme Fortun Gartzesek erresumaren segida hartu zuen eta askotan aurre egin
|
behar izan
zien musulmanen jazarpenei. Hurrengo mendean, X. ean, dinastia aldaketa izan zen Antso Gartzes Iruñeko errege altxatu zutelarik.
|
|
|
" Nere bidaideak ezin hobeki hitzegiten zuen Espainolez; nik bezala, bazekien hizkuntza honek ez zuela inolako zerikusirik Bizkaitarrenarekin; baina guk ezin idurika genezakeen aspaldidanik Espainiaren menpe zegoen probintzia batean ez zela inolaz ere Subiranoaren mintzaira ezagutzen: hizkuntza primitiboa erabili
|
behar izan
genuen."
|
|
|
Katolikoa zen Charlesek Mauleko gazteluaren agintea zuen, protestanteek jazarri zutenean; 1587an alde egin
|
behar izan
zuten. Senar-emazteak zenbait laguntzailerekin, Otsagin herbesteraturik egon ziren 1593 arte, Zuberoara itzuli aitzin.
|
|
|
Konkistaren ondorioetariko bat Nafarroaren zatiketa izan zen. Oraindik denbora luzea iragan
|
behar izan
zuen bereizketa jende gehienek onartua izateko eta, hala ere, oraindik gaur egun askok ez dute ontzat eman, bistan da.
|
|
|
Euskarazko lehenengo liburua idazteko Etxeparek ez zuen eredurik izan, jakina. Horregatik, izkiriatzeko unean, grafia" asmatu"
|
behar izan
zuen eta Euskararen soinuak, hotsak, paperean emateko erdaran erabiltzen ziren letrez baliatu zen, apeza izanik bai baitzekien erdaraz idazten. Horrela, hauek dira erabili zituenak gaurko grafiarekin konparatuta:
|
|
|
1685 urtean Frantziako Louis XIV.ak Erreforma debekatu zuen bere lurraldeetan, ondorioz protestanteek ihes egin
|
behar izan
zuten, euskaldun asko barne.
|
|
|
Donibane Lohizunen (L) sortu zen fraide hau protestante bihurtu zen. Ihes egin
|
behar izan
zuenetariko bat izan zen. Ingalaterran erbesteraturik zegoela, euskal gramatika bat —Grammaire Cantabrique Basque— zuen egin, hala nola Latina-Euskara hiztegi bat — Dictionarium Latino-Cantabrumeta Testamentu zaharreko Genesis liburua itzulikatu.
|