|
2017
|
|
|
Bezeroen zerrenda zahar hauek hilotz-zelaia dirudite beti, eta batez ere garai hauetan; nolanahi ere, ez nuen aparteko ezer aurkitu: aspaldiko erosle gehienek enkanteetan saldu
|
behar izan
zituzten euren jabetzak; beste asko hilda zeuden, eta bizirik zirautenengandik ezer gutxi espero zitekeen. Baina, halako baten, gure bezero zaharrenaren eskutitz mordoa aurkitu nuen.
|
|
|
Baina ongietorri-keinu adeitsu eta espontaneo honi zurruntasun arraroa kontrajartzen zitzaion. Ez zuen urrats bat ere eman nigana gerturatzeko, eta ni-zertxobait harrituta-hurbildu egin
|
behar izan
nintzaion eskua emateko. Bere eskua estutzera nindoala konturatu nintzen bere eskuek ez zituztela nireak bilatzen:
|
|
|
Azkenean, alde egin behar nuela esan nuenean, ikaratu egin zen, mainak egin zituen ume baten moduan eta, haserre bizi, kolpe bat eman zuen hankarekin zoruan, bildumaren erdia ere ez nuela ikusi esanez. Ama-alabek eginahalak egin
|
behar izan
zituzten alde egiten utzi nezan, bestela, trena galduko bainuen.
|
|
|
Nire izenez deitzen zuten, eta bai, bera zen, zaharra, bere begi itsuekin nire norabidea jarraitzen zuena. Horrenbeste aurreratu zen leihoan ezen ama-alabek kontu handiz heldu
|
behar izan
zioten. Zapia astinduz hauxe oihukatu zuen:
|
|
|
Eta orduan, zer saldu ez genuela... eta zer egin ez genekiela... orduan... amak eta biok pieza bat saldu genuen. Aitak ez zigun egundo baimenik emango, baina berak ez daki gauzak zein gaizki dauden, ez daki zein zaila den merkatu beltzean jatekorik aurkitzea, eta gerra galdu dugula ere ez daki, Alsazia eta Lorena entregatu
|
behar izan
dugula ere ez... Egunkaria irakurtzen diogunean ez diogu holakorik aipatzen, kezkatu ez dadin.
|
|
|
Sobratu zitzaiguna bankuan sartu genuen, baina handik bi hilabetera guztia xahutu genuen. Beste pieza bat saldu
|
behar izan
genuen, eta gero beste bat, baina antikuarioa atzeratu egiten zen dirua bidaltzen, eta heltzen zenerako galdua zuen bere balioa. Saiatu ginen enkanteetara joaten, baina han ere iruzur egin ziguten, nahiz eta prezioak ikaragarriak izan...
|
|
|
Zarraparra zabalduz zihoan neurrian jendearen arreta piztu zen eta zainketa-lanak ere areagotu egin
|
behar izan
ziren. Deplisi ezinezkoa gertatzen zitzaion, egunik beroenetan ere, itsasoan edo errekan bainuak hartzea:
|
|
|
Eta izekok gosaltzera deitu nau. Bai, gaur ere goiz atera
|
behar izan
omen du amak. Eta izekok eraman behar izan nau eskolara.
|
|
|
Bai, gaur ere goiz atera behar izan omen du amak. Eta izekok eraman
|
behar izan
nau eskolara. Asko maite dut nik izeko Ana.
|
|
|
Eta jada bere laguna izan nahi ez dudala esan diot. Pixka bat harroputza da Alazne, baina nire lagunik hoberena da eta barkatu egin
|
behar izan
diot" Parkatzen...?" esan didanean.
|
|
|
Orduan arazo bat izan nuen nik. Belarri ostean jarri
|
behar izan
nion hirusta, ilerik ez zeukalako. Gero hil egin zen aitita eta geroztik hiru petalodun hirusta gustatzen zaizkit, lau petalodunak baino gehiago.
|
|
|
Haur bat izan zen bitartean lan ugari egin
|
behar izan
zuen berak familia aurrera ateratzeko. Eta orain, trukean zerbait espero zuen.
|
|
|
Azken baten, improbisetan hasteko, zuk oso ondo menperau bizu, eskema bat euki biozu. Bertsolarixek heuren eskemak dauzkixe eta nik asmatu
|
behar izan
dabaz beste neretzako eskema batzuk: personajian gorpuzkeriek, zelan eiten den berba, ze ahots tono dauken, ze gaiekin ondo moldatzen dan eta zein dan bere ikuspuntu.
|
|
|
Ez behintzat ekonomikoki: heziketa artistikorik gabea, Ramaren hasieretako obran eragina izan zuten heriotzak-aitak buruaz beste egin zuen, alabak 22 urte zituela-eta itxialdi instituzionalak-ama psikiatriko batean sartu
|
behar izan
zuten, aitaren heriotzaren ondotik-. Orduantxe hasi zen pintatzen erakusketa honetan atentzioa gehien ematen duten akuarelak:
|
|
|
Argazki agentzia ez zen ausartu Breslauerren lana haren izenez argitaratzera, ez baitzen ariarra. 1936rako erbeste-bidea hartu
|
behar izan
zuen, Amsterdamera, gero handik Suitzara joateko, non bizi izan zen 2001ean heriotza iritsi zitzaion arte. Baina Bigarren Mundu Gerrarekin galdu zuen argazkiarekiko gosea.
|
|
|
Bere kalea, naziek izena aldatu ziotenetik, Rosenberg Strasse zen. Odol palastaz estalita zeuzkan oroimenean ihes egin eta Ameriketara etorri aurretik han bizi
|
behar izan
zituenak.
|
|
|
Harri oso astun baten pareko zerbaitek estutzen zion sabela. Hautsez jositako horma hotz bati heldu
|
behar izan
zion.
|
|
|
Ezta gutxiago ere! Itzulpen honek, horregatik, haren borondateari jaramon egin eta nolabaiteko irtenbidea eman
|
behar izan
dio eta, konturatuko zinenez, hala egiten saiatu naiz herri-hizkeran eman ditudan pasarte ugarietan, herriak berak, zenbaitetan zuzen egon ez arren, darabiltzan esaera-esamoldeak erabili ditudanean.
|
|
|
Gorroto dio kuartel-giroari. Bizitzak agintzen du, ordea, eta gerra egin
|
behar izan
du; eta irabazi. Garaitu bada, ordea, guduak xake-partidak bezala jokatu dituelako izan da.
|
|
|
(1909-2003) Gallegos Lara jaio zen urte bereko idazle ekuadortarra. Hau ere, gurea bezala, ezkerreko alderdi bateko militantea eta bere ideiengatik kartzelatik pasa
|
behar izan
zuena.
|
|
|
Baltsa erabat okertzen ikusi zuen. Tente jarri
|
behar izan
zuen, ez erortzeko. Ez zegoen zalantzarik:
|
|
|
Zeren eta latza baldin bada norberak egin duen ekintza gogorren bat gordean, bizkarrean garraiatu behar izatea, inori kontatzeko gogorik gabe, edo kontatu ezinik, ahaztu nahian maiz, hori latza baldin bada, zer izango da zuri jasanarazi dizutena gorde behar izatea? Zu izan zara baztertua, zerbitzatu
|
behar izan
dituzu zure senideen hiltzaileak, bortxatu zaituzte, umiliatu, pentsioa kobratu ahal izatearen truke zure senarra" marxismoaren aurkako gerraren karietara hil zela" deklaratu behar izan duzu-desagerrarazi zuten berberak izanik heriotza-agirian lekuko-, ilea arras moztu dizute, errizino-olioa eman beherako latzarekin kalean ibil zaitezen... eta isilik egon behar. Emakumezkoei gertatu zitzaien batez ere, askatu zituzten herrietan gertatu zen hori.
|
|
|
Zeren eta latza baldin bada norberak egin duen ekintza gogorren bat gordean, bizkarrean garraiatu behar izatea, inori kontatzeko gogorik gabe, edo kontatu ezinik, ahaztu nahian maiz, hori latza baldin bada, zer izango da zuri jasanarazi dizutena gorde behar izatea? Zu izan zara baztertua, zerbitzatu behar izan dituzu zure senideen hiltzaileak, bortxatu zaituzte, umiliatu, pentsioa kobratu ahal izatearen truke zure senarra" marxismoaren aurkako gerraren karietara hil zela" deklaratu
|
behar izan
duzu-desagerrarazi zuten berberak izanik heriotza-agirian lekuko-, ilea arras moztu dizute, errizino-olioa eman beherako latzarekin kalean ibil zaitezen... eta isilik egon behar. Emakumezkoei gertatu zitzaien batez ere, askatu zituzten herrietan gertatu zen hori.
|
|
|
haurrak ez, emakumeak falta zaizkigu! Haiek arduratu izan baitira seme-alabak hazten zaharrak zaintzen arduratzen hasi
|
behar izan
duten arte. Eta gehienean hala izanik oraindik ere, gauzak aldatu egin dira:
|
|
|
Herritar ez hautatuok igual-igual joan
|
behar izan
genuen astelehenean lanera, eta irribarrean edo begietako tristuran nabarituko zitzaigun zein ekipotakoak garen, datorren astelehenean bezalatsu. Hori lana dutenak, noski, etxetik kanpo lana dutenak.
|
|
|
Hori bai, euro batzuk esleituko dituzte migrazio mugimendu hauek zaintzera. Dirua zaindariari emango baitzaio, ez diru-premiak bultzatuta-edo gerrak-ospa egin
|
behar izan
duenari. Gerran dagoenari dirua hartu egin zaio lehen, armen truke, orain kendu nahi zaizkien arma horien truke.
|
|
|
Auzitegietan honetaz hitz egin ahal izateko Argentinara joan
|
behar izan
da, berrogei urte geroago. Beranduago ere esango nuke, kasu honetan.
|
|
|
Ezinbestez, New Yorker Daily News egunkarikoek irribarrez irakurri
|
behar izan
zituzten hitz horiek guztiak, zalapartako harrabotsen artean txin-txin metalikoak entzun ustean.
|
|
|
Hotzikara batek zeharkatu zion bizkarra Kristopherri. Adorea bildu
|
behar izan
zuen irakurtzen jarraitzeko.
|
|
|
Poliziak hotz-bero geratu ziren, zur begira, eta Kristopherrek burua makurtu
|
behar izan
zuen kikildurik, patriketan giltza bilatu aitzakian. Aterainoko eskaileratxoak igo zituen gero, baina emaztea aurreratu zitzaion barrutik, senarraren ahotsak erakarrita.
|
|
|
Elisabeth Mirrow izan zitekeela baino ez zen esan, errelatoan jasotako bera zelako. Nonbait, egia juridikoak ezin izan zuen aintzat hartu amets baten bidez hildako batek egindako salaketa eta txosten ofizialerako hipotesia asmatu
|
behar izan
zuen: Ferreirak, nonbait, norbaiti entzun behar izan zion Smithek berak noizbait kontatutako istorioa, ahoz aho zabaldua, ziur aski taberna zuloetako mozkorraldietan.
|
|
|
Nonbait, egia juridikoak ezin izan zuen aintzat hartu amets baten bidez hildako batek egindako salaketa eta txosten ofizialerako hipotesia asmatu behar izan zuen: Ferreirak, nonbait, norbaiti entzun
|
behar izan
zion Smithek berak noizbait kontatutako istorioa, ahoz aho zabaldua, ziur aski taberna zuloetako mozkorraldietan.
|
|
|
Semeari ez dio esan, adibidez, hainbeste kostatu zen demontrezko ohe hari ezin zaiola gutxiagorik eskatu, atsedena ziurta dezala baino ez; edo ez dio esan, esaterako, berak hamalau urte izan arte, hau da, amona hil zen arte, egongelako ohe tolesgarri batean egin
|
behar izan
zuela lo. Horiek ohea erostean pentsatu zituen, Barakaldoko IKEAn, hasierako asmoz beste eginda Igone Astigarragako altzari dendako ohe garestiagoa erosten tematu zenean.
|
|
|
Gela txikian lan-txokoa zeukan, garai hartan artean sortu nahi zuen informatika enpresaren hastapena. Baina semearen etorrerarekin enpresako aktibo bakarrak pasilloaren bukaera itsura eraman
|
behar izan
zituen: Mac ordenagailua, inprimagailua, asto parea eta haien gainean jartzen zuen ohola.
|
|
|
Oraindik ere bi minutuz itxaron
|
behar izan
du. Ispiluak doitu ditu, eserlekua egokitu, turuta jotzeko tentazioari eutsi, beste gidaria korrika txikian kotxearen aurretik pasatzen ikusi duen arte; besoa luze eta eskua zabal, barkamena eskatu dio Martxelori, edo pazientzia, edo badoala...
|
|
|
Ezin zuen ezkutatu baso hartatik ahalik eta lasterren aldendu nahia, sasietan zelatari begi gorriak etengabe asmatzen. Gizonak besotik heldu
|
behar izan
zion gelditu zedin. Neska atzean geratua zen iratzeekin borrokan, nondik egin aurrera asmatu ezinik.
|
|
|
Aurpegi eta gorputza bera akaso, baina orrazkera eta arropak ez zetozen bat haren oroipenekin, eta ondo aztertu eta aurpegia ere ez, orain bai, orain ez. Gainera, betidanik izandako emakume neurritsua, agian hotzegia, histeriak jota zirudien, hainbeste, non erizainak gelatik eraman
|
behar izan
baitzuen goxo mintzatuz eta eskuetatik helduz.
|
|
|
Pasilloetan, patioan, ikastetxearen aurreko espaloian taldetxoak sortu dira. Oso jatorra zela Floren, lagun asko zituela, motorrez joaten zela ikastetxera, neska-laguna ere bazeukala, lur jota dagoela gaixoa eta lasaigarriak eman
|
behar izan
dizkiotela... Batek entzun du Florenen lagun bat ere ingresaturik dagoela; nor den galdetu diote eta ezin izan du erantzun; eta ea nola jakin duen, eta entzuna duela erantzun du.
|
|
|
Hortza bestelakoa da: gosariko galletei atzeko haginekin kosk egin
|
behar izan
die, aurreko aldetik saiatu denean hortzaren sustraian ziztada jaso duelako, sudurraren barruan. Gainera, barrura hondoratuta dauka, oso gutxi, baina nahikoa ondoko hortzarekin lerrokaturik ez egoteko.
|
|
|
Martxelok ez zuen besterik gogoratzen egun hartaz, baina pentsatzen zuen solasean jarraitu
|
behar izan
zutela kafea bukatu eta bulegora itzultzeko garaia iritsi zitzaien arte, orduantxe izango zirela gizalegezko aurkezpenak: "... ni urlia naiz","... ni sandia".
|
|
|
Lasaitzeko ohi baino buelta luzeagoa ere egin
|
behar izan
zuen hartan. Berandu iritsi zen bazkarira, baina horrek aitzakia eman zion partidua hasi arte etxean geratzeko, kuluxkan, emazteak eta alabak paseoa egiten zuten bitartean.
|
|
|
Baina, lehenik eta behin, presidenteak, jakinak baitziren haren negozio ustelak, nolako iruzurrak eginak zituen eta nola erabili zuen kluba patrikak areago betetzeko. Presidentetzara iritsi orduko, adibidez, klubaren porrot ekonomikoa eta epaileen esku hartzea saihestu omen zuen maileguaren berri eman zuen harro prentsaurreko batean, bankuekin negoziazio latzen ondoren lortutakoa zela eta bere ondasunak ere jarri
|
behar izan
zituela berme, santu salbatzaile ageri, baina ez zuen esan mailegua hiriaren erdian hogei solairuko dorrea eraikitzeko ere bazela eta bermeak, estadioaren gaineko hirugarren hipotekaz gain, dorrearen orubea bera baino ez zela, orube jabea kluba zela! Eta gero, akziodunen batzarrean, denak txaloka!
|
|
|
Oso urte txarra izan da! Harrituko zinateke zenbat baja eman
|
behar izan
dudan depresioen ondorioz... Denok ari gara sufritzen!
|
|
|
Eta ez, inoiz ikusi gabe, erantzungo zuten. Ur azpitik garrasika hasi
|
behar izan
zuen berriro gizonak mutila esnatu eta mozala kendu ziezaion.
|
|
|
Gerra eta Bakea nobelak adibidez, Errusiako estepa hotzetan Napoleon frantses enperadore konkistatzailearen falanga gosetua nola trabatua suertatu zen kontatzen zuen, Berezina ibai ankerrean herritarrek jolastu fantasia heroikoa ahuspatuz. Anna Karenina obran bederatzi ehun orrialde
|
behar izan
zituen amodiozko istorio minbera eta ukigarriaren orrazteko. Hemen ere gertaera intimo indibidualak nahasten zituen Errusiaren destinoaren gorabeherarekiko zantzuekin:
|
|
|
Datu batzuk emango ditugu: 38 urte
|
behar izan
ditu irratiak 50 milioi entzule izateko; 13 urte besterik ez telebistak, ikus-entzule kopuru bera izatera iristeko; 500 milioi jarraitzaile lortu ditu Facebookek, zazpi urteko tartean; eta irakurle gehiago ditu Twitterrek, gaur egungo Estatu Batuetako egunkari garrantzitsuenek baino.
|
|
|
Egun batzuk pasatu ziren eta Jon gero eta aspertuago zegoen, ezin zuelako telebista ikusi eta ordenagailuan jolastu, begiak bendatuta zituelako, eta horrela hilabete bat egon
|
behar izan
zuen gutxienez.
|
|
|
Herritar haiek urte askoan zehar bizi ahal izan ziren inguru hartan. Baina joan ere egin
|
behar izan
zuten, bertara jende gehiago etorri zenean. Joan aurretik, ordea, zerbait ezkutatu zuten bertan, altxor bat.
|
|
|
Azkenean haiek zituzten hiru gudaririk hoberenak aukeratu zituzten. Lurrera etorri baino lehen, estralurtarrak oso ondo prestatu
|
behar izan
zituzten. Oso ondo mozorrotu zituzten, inork ez konturatzeko beste planeta batetik etorri zirela.
|
|
|
Pasabidea ez zela amaitzen zirudien, baina gure bi lagunek ez zuten etsi eta aurrera jarraitu zuten. Pasabidea gero eta estuagoa zen eta makurtuta joan
|
behar izan
zuten. Une horretan polizia goranzko beste pasabide bat zegoela konturatu zen, eta gorantz jo zuen.
|
|
|
Agur gisa isatsa bi aldiz astinduz, gurdira igo eta hauts laino baten erdian alde egin zuen. Josebak, lagun eta etsaien artean banatu zituen opariak eta gertatutakoa behin eta berriz kontatu
|
behar izan
zuen. Eta bukatzen zuen bakoitzean, norbait presaka etxera joan, gurdia hartu eta inora ez zihoan bidetik abiatzen zen.
|
|
|
Guraso eta bost anai-arrebekin bizi nintzen, bi logela baino ez zituen etxe txiki bezain zahar batean. Aitak irabazten zuenarekin tripetako hotsak isiltzeko lain ez eta, nik, seme-alaba guztietan zaharrena izanik, txikitatik hasi
|
behar izan
nuen, han-hemenka, ahal bezala, sosak eskuratzen: atzerritarrei mota guztietako tramankuluak salduz etab.
|
|
|
Bertan hiru astez aritu nintzen fruitu bilketan, sortaldean lehen eguzki printzak azaltzen zirenetik eguzkia ezkutatu arte jo eta su lanean. Ez nuen denbora asko behar izan hura ez zela nik amestutako paradisua ohartzeko. izan ere, arrazakeriaren ondorioak pairatu
|
behar izan
nituen lehen une tik: gainerakoek baino soldata baxuagoa, irainak eta, denak aipatzen hasi ezkero, amaiezinezko zerrenda bat.
|
|
|
Zortzi urte
|
behar izan
nituen, izerdi eta malko ugari isuritako zortzi urte, nire herrira itzultzeko. Apurka-apurka, ogerlekoz ogerleko, zerbait aurreztea lortu nuen, inolaz ere ez txikitako ametsak asetzeko adinako dirutza, baina bai nire herrira itzuli eta familiari denboraldi batez lasaixeago bizitzeko aukera eskaintzeko adina, bederen.
|
|
|
Azaroko egun hartan, lo falta zuen Joseba Andoni Etxebarria Etxebarriak, bere alaba txikiaren asma zela-eta ospitalean pasatu
|
behar izan
baitzuen gaua. Erantzunik gabeko kezkak eta ospitaletako usain berezi horrek ez zion lorik hartzen utzi.
|
|
|
Hurrengo eguna libre har zezan aholkatu zion bere emazteak, baina Joseba Andoni Etxebarria Etxebarriak eginbeharraren zentzu astun eta sendo bat zuen. Gainera, egun libreak agortu egin zitzaizkion urriaren hasieran bere alaba zaharrenak hamaikagarren aldiz kolikoak jota ohean gelditu
|
behar izan
zuenean. Joseba Andoni Etxebarria Etxebarriak bere alaben osasun ahula madarikatu zuen une hartan, gosea kentzeko laranja bat jaten zuen bitartean.
|
|
|
Framtonek makila eta sonbreirua hartu eta arrapaladan atera zen etxetik; ihesean zihoala apenas erreparatu zituen bidezidorra eta sarrerako atea. Errepidetik zetorren bizikletari bat bide-bazterrean sartu
|
behar izan
zen kolisioa saihesteko.
|
|
|
" Uste dut spanielagatik izan dela", esan zuen ilobak lasai asko;" beldur ikaragarria omen die txakurrei. Behin, txakur paria saldo batek Ganges ibaiertzeko kanposanturaino jarraitu zion atzetik, eta gau osoa pasatu
|
behar izan
zuen panteoi zulatu berri baten barruan, piztiak hilobi gainean zeuden bitartean marmarka, hortzak erakutsiz eta ahotik bitsa zeriela. Normala, gero, nerbioak dantzan izatea."
|
|
|
taberna batetik besterako erromesaldian, Kresala bazterrean utzita hurrengora salto egitea ohikoa izan da urte askoan. Herritarrak zein bisitariak erakartzeko pintxoak, irudia, argiak, kolorea, musika eta bezeroarenganako arreta zaintzeaz arduratu
|
behar izan
dute tabernek, gustu, estilo eta ohitura garaikideetara moldatuz.
|
|
|
mastari lotu
|
behar izan
zioten,
|
|
|
-Zuk zeuk esan duzu, behartsuen artean behartsuenak gara, hain behartsuak zeren gure zorrak handiegiak baitziren kitatzeko, ustezko negozio honekin eta horregatik berriro ere saldu egin
|
behar izan
genuen gure ohorea... tira, ohorea gehiegi esatea litzateke, aspaldi galdu baikenuen, zerbitzua hitza egokiagoa litzateke-eta hori esanez belaunikatu egin zen Ximenoren aurrean negarrez, erreguka.
|
|
|
Bizpahirutan errepikatu
|
behar izan
zuen Ximenok, Gartxot trantzean zegoela baitzirudien.
|
|
|
Nahikoa izan zen erakustaldi hori soldaduak harrituta uzteko, beraien muturren aurretik, Ximenoren agur zeremoniatsu bat jasoz, lehen almadia igarotzeko behar bestekoa. Baina berriro ere, bi gezi nahiko ez, hor nonbait, eta armaz oldartu behar zitzaizkienean, atzeko almadiatik Martinek gauza bera egin
|
behar izan
zuen. Lau gezi nafar Aragoiko banderaren mastan iltzaturik!
|
|
|
Hitz horiek janda, baina abenturaren harrak dantzan, abiatu
|
behar izan
zuen Antso kapitainak bost gudarien taldearekin Aragoiko lurretan barrena; baina, kasu honetan Nafarroako gudarostearen jantzirik gabe, bidaiari arruntak bezala, badaezpada.
|
|
|
Onbera zen gizona eta denboraldi bat egon
|
behar izan
zuen berarekin Ximenok hizketan, azalpenak ematen almadiaren eraikuntza prozesu guztiari buruz. Noiz moztu, nola, zergatik xafla haiek?
|
|
|
Urteko azken egunean, Zaragozako Daroca espetxean dauzkaten Aitor Olaizola eta Kemen Lertxundi bisitatzera joan diren bi autok topo egin duten espetxeko aparkaleku hotzean. Bi ondarrutar eta bi donostiarrek elkarrekin egin dute bisitaren aurreko ordubetea, eta ateratzean, ia beste horrenbeste
|
behar izan
dute elkar agurtzeko. Hormigoizko eraikin erraldoia parean dutela, lagunak berriz ere hor utziko dituztela jakitun, Angela Davisek hilabete batzuk lehenago aldarrikatutako kartzelen abolizioaz hizketan amaitu dute.
|
|
|
" 80 urteurrena izanik, hemen ere alde egin
|
behar izan
zuten neskato-mutikoak egon zirela gogorarazi nahi dugu. Euskal Herria harrera-leku izatea nahi dugu", azpimarratu digu.
|
|
|
" Turista askok galdetzen dute ea ez ote dagoen herrian gertaeraren arrastorik; baina kontua da bonben osteko Gernika erabat suntsituta geratu zela eta berreraiki egin
|
behar izan
zela", diosku Uriartek. " Egiaz ez dakigu ezer Gernikari buruz, bonbardaketa osteko Gernikari buruz.
|
|
|
Askok onartu zuten hori egitea. Halaber, Frantzian gelditu zirenek Estatu frantziarraren desbideratze faxista jasan
|
behar izan
zuten II. Mundu Gerra medio, lehenik Daladier eta Reynaudekin, eta ondoren Petainena Vichyko erregimenarenarekin.
|
|
|
Askatasun gose hori. Emazteak ez dira
|
behar izan
komentuan edo ezkondu, bazuten beste asmorik ere, denbora horretako beste emazte batzuek ere. Zeren eta geroztik irakurria dut Kristobal Kolonekin joaten zirenak denak gizonak zirela, eta Pizarro eta Cortesekin emazteak ere joaten ziren konkistarat.
|
|
|
Izaro Arbe zesta-punta jokalariak parte hartu zuen muralean eta ongi barneratua du leloa: ezkerra, atzelaria eta gizonen munduan emakume bakarra urte luzez, bere lekua irabazi
|
behar izan
du frontoietan.
|
|
|
" Frontoia eremu erabat maskulinizatua da eta" zer egiten du honek hemen?" izan zen besteengandik hasieran jaso nuen inpresioa. Era guztietako jendea dago eta denetik entzun
|
behar izan
dut". 14 urteen bueltan, indar kontuetan mutilekiko aldea nabaritzen hasi zenean, txapelketa bat jokatu ostean antolatzaileak zera esan zion:
|
|
|
Indarra ezaugarri garrantzitsua da zesta-puntan eta une batetik aurrera mutiko gazteagoen kontra hasi zen markinarra, partidu parekatuak jokatzeko. Nagusiena izateaz gain, txapelketa ofizialetan parte hartzeari utzi
|
behar izan
zion, kategoriak eskatzen zuen adinaz kanpo zegoelako, eta Federazioak ez zuelako ezer egin horri irtenbideren bat aurkitzeko. Txikiekin entrenatu eta entrenatu, partiduen pizgarririk gabe," motibazio aldetik gogorra izan zen", dio.
|
|
|
Errespetu gutxi dago mezuan. Jakin badakigu jende askok eskatu
|
behar izan
duela munduko edozein lekutako metroetako ateetan, eta biolin jotzaile famatu batek esperimentua egin zuenetik argi dugu, jendearen borondate onak ez duela asko jateko ematen. Hala ere, Donette paketea geuk hasi eta buka dezagun, gure lagunak metrora bidali ditu eskatzera Panrico enpresak.
|
|
|
Baten batek pentsatzen badu hori ez dela horrela, maiatzaren 15eko mugimenduari jarraitzea baino ez dauka, politikariek, berriz, ez dute ezer egin gauzak konpontzeko: urte bi
|
behar izan
zituzten krisia dagoela onartzeko, eta gehiago beharko dituzte txarto egindako plan ekonomikoa aldatzeko. Gobernuak ez du jakin herritarren kezkei erantzuten, bankuek etxerik gabe utzi duten jendeari laguntzen, langabeak babesten... herriarengandik oso urrun egon dira hala nahita, baina orain hauteskundeak datoz eta botoak behar dituzte.
|
|
|
Sukaldean, soroan, isilik egin behar zuten egiten zekiten guztia. Esan zieten gizonak zirela mundua gobernatzeko kapaz zirenak, eta, bizirik irauteko, onartu egin
|
behar izan
zuten. Ez zuten historiarik idatzi, eta ez dakigu haietatik zenbat izan ziren lehen lerroko gudariak, politikariak, medikuak, artistak, alkateak... guk dakiguna idatzi zutenek ez zituzten kontuan hartu, eta orain guk ez dakigu haietaz ia ezer.
|
|
|
AEBek ezin izan zuten bere botere gosea ase Sadam Husseinen estatua lurrera bota eta Irakeko gobernu berriaren kontrola hartuta: Sadam Hussein nola urkatzen zuten ikusi
|
behar izan
genuen guztiok. Eta ez da nahikoa izan Libia eta bertako baliabide ugariak hartuta:
|
|
|
Orain, oinordekoaren oinordekoari euskara ere irakatsiko omen diote eta gaitz erdi! Francok ipini zuen erregea orain dagoen lekuan, eta herritarrek hala nahi duten galdetu ere egin gabe jasan
|
behar izan
dugu pertsonaia horren presentzia; baita Euskal Herrian ere. Erdi Aroan artotan edo garitan kobratzen zutena dirutan kobratzen dute orain, eta batzuentzat gauza normala da.
|
|
|
Gau batean hitz egiteko gogoa joan zitzaion, eta ez zigun berbarik egin sei urte luzez. Bere kabuz jateari eta edateari utzi zion, fardela ipini
|
behar izan
genion bere parteak ondo gordetzera ohituta zegoen emakume bati. Nortasun handiko emakume izandakoa sekulako karga izan zen guretzat bederatzi urte luzez:
|
|
|
Denbora igarri barik pasatzen da, eta ezin dut kalkulatu ere egin zenbat gauza pasatuko ziren Gernikan 75 urtean: berriak jaio ahala zaharrak hil egin dira, lapurretak egon dira, etxe berriak eraiki dira, jende berria etorri da bizitzera, kiroldegi berria dago, saihesbideak... baina bada zerbait bai Gernikak, zein Durangok eta Otxandiok duela 75 urte inguru egin
|
behar izan
zutena: erraustutako herriaren gainean herria eraiki.
|
|
|
Jendeak kaleak hartu zituen. Erregeak Frantziara alde egin
|
behar izan
zuen familia guztiarekin. Laster hartu zituen errepublika jaioberriko gobernuak bere lehen erabakiak, baina kontrario gehiegi zituen.
|
|
|
Aitona bera ere halako jolasetan ibiltzen zen anaiarekin, baina behin, ilobak hanka bezala, anaia jo zuen arte bala batek. Orain, lagun berriak aurkitu
|
behar izan
ditu jolasean jarraitzeko, eta guztiori osten digun diruarekin Botswanara joan da. Interreconomía-ko zezena ere hil zezakeen, baina ez, horretarako badago tradizio odoltsu bat.
|
|
|
Eta ez zuten ezer esan. Baina berrogei urtean haien nagusitasuna jasan
|
behar izan
zutenek ere, ez zuten ezer esan. Ez publikoki behintzat.
|
|
|
atxilotu behar zena hamabietako zein zen jakin zezaten, Judasek muxu emango zion Jesusi soldaduen aurrean. Atxilotuta zegoela, erromatar enperadorearengana jo zuten soldaduek, eta atxilotu bakarra Jesus ez zenez, enperadoreak aukeratu egin
|
behar izan
zuen nor askatu. Eskuak garbitu zituen:
|
|
|
Santa Luziaren gorpu ustelgabea. Zeremonia berezia, palioa eta guzti, egin
|
behar izan
zuten hura ekarri zuten egunean, meza kontzelebratua, pazkoko zuzia, eta intsentsua jo eta ke. Aldare berezi bat ipini behar izan zuten hain ornamentu bikaina zuen hilkutxa parrokian kokatzeko.
|
|
|
Zeremonia berezia, palioa eta guzti, egin behar izan zuten hura ekarri zuten egunean, meza kontzelebratua, pazkoko zuzia, eta intsentsua jo eta ke. Aldare berezi bat ipini
|
behar izan
zuten hain ornamentu bikaina zuen hilkutxa parrokian kokatzeko.
|
|
|
Haiekin batera babestua zegoen gizona maldizioka hasi zen, sotoetan ere babesa aurkitzerik ez zegoelako ahopeka marmarka. Abioiak urrundu zirenean, galdutako alpargata ez zegoen kalean, eta erdi hankutsik bueltatu
|
behar izan
zuen etxera. Kanpaiak beranduegi hasi ziren joka egun hartan, Bilboko lehen bonbaketako egun hartan, eta hurrenetik aurrera hasiko ziren sirenotsak abisu ematen jendeari.
|
|
|
Dozenaka inguratu eta xixatuz ari zaizkio pausa gabe. Ez da beste minutu pare bat ere gehiago
|
behar izan
. Ukabilaz, balantza-burdinaz, arrain-kaxaz, lehertu egin dute azkenerako emakume faxistazalea.
|
|
|
Zuk ba al dakizu nola jarriko den??! Pasa den urtean urtehurrena ahaztu egin zitzaidan eta bi astetan sofan lo egin
|
behar izan
nuen.
|
|
|
Oraino, egia hau frogatzeko beha diezaiogun ongi gizonaren bekatuagatik egin zen ordainketari eta satisfazioari, eta aurkituko dugu arrazoirekin ematen zaiola denbora gutxiz egiten den bekatuari sekulako gaztigua. Zeren bekatua bere bidean eta osoki ad aequalitatem iustitiae-berdinki justiziaren arabera-ordaintzeko,
|
behar izan
zen pertsona infinituak, Jainko eta gizon zenak ordain zezan; eta hartarako, heriotza errezibitu zuen, halatan, zorra bezala, ordaina ere izateko infinitu.
|
|
|
Eta azkenean hain hoztu edo iraungi zen debozioa, non Inozentzio, izen honetako hirugarren aita santuak agindu
|
behar izan
baitzuen urtean behin bederen konfesa gintezela, eta errezibi gorputz santua pazko garizumakoz.
|
|
|
Eta hainbat mintzo ziren ezen, azkenean, konparazio batzuk ipinirik ihardetsi
|
behar izan
baitzien, esaten zuela (Lk 15:4 -7):
|
|
|
Eta gero, bila abiatu zirenean, ediren zuten hirugarren egunean (Lk 2:42 -46). Denbora gehiago
|
behar izan
zuten edireteko, galtzeko baino.
|
|
|
Eta nola baitzihoan dudatuaz eta konfiantza galduaz, hala zihoan itsasoan barrena ere sartuaz, estaliaz eta hondatuaz, halako moldez ezen azkenean, guztiz honda ez zedin, bere nagusiak eskua, goiti edukitzeko, eman
|
behar izan
baitzion, esaten ziola (Mt 14:31):
|
|
|
Autoa egoitzako aparkalekuan utzi eta besapean sartzen zitzaizkigun Ander guztiak hartuta abiatu ginen aitaren gelarantz (tigreari, elefanteari eta ardiari, bi behi eta Ander olagarroa gehitu
|
behar izan
genizkien: peluxe familia ugaria ginen Ander Enean).
|
|
|
Estuasunak eta bitxikeriak izan zituen Italiako itzuli hark Anquetilentzat. Alde batetik, Livorno eta Santa Margarita artean erorikoa izan zuen eta jazarpen proba egin
|
behar izan
zuen helmugara bitartean; 33 segundorengatik eutsi zion magliari. Beste etapa batean, Gianni Motta italiar gazteak erasoa jo eta estu hartu nahi izan zuen sailkapenaren burua.
|
|
|
Zuzendariak mekanikaria bizikleta gainean bidali zuen, ziklista baten moduan, Anquetilengandik ahalik eta gertuen egoteko aginduarekin. Mekanikari gizajoak, jakina, gibela bota
|
behar izan
zuen Anquetili jarraitzeko...
|
|
|
" Goiz hartan, presoak fusilamendu pelotoiaren aurrera nola, hala eraman
|
behar izan
nuen Anquetil irteerara". Geminiani zuzendariaren hitzak dira.
|
|
|
Horren adibide, 1966ko udaberrian, Paris-Nizan, gertatutakoa. Poulidor lider jarri zen eta nork eta Anquetilen emazteak jarri
|
behar izan
zion liderraren maillota. Izan ere, Janinek karrerako babesleetako batekin kontratua zuen.
|
|
|
Irudi bitxia inondik ere. Poulidorren zale batzuek bere ziklista kutunaren alde egin beharrean, Anquetilen aurka egin zuten lotsagabe eta bere emazteak epelak entzun
|
behar izan
zituen podiumean zegoela. Gauean, gertatutakoaren berri izan zuenean, Jacquesek, sututa, lasterketa uztea erabaki zuen.
|