|
2000
|
|
|
Oro har, ekimen erakargarria. Ments
|
du
horrek bizkaiera literarioaren tradizioan gehiago errotzea. Falta du, beharbada, testuen aldetik arreta zorrotzagoa.
|
|
|
Hau guztiau, ordea, gure artean, batez ere 1968 urtetik aurrera hasi zen mamitzen. Beraz, giro hori erabat urrun zegoen Unamunok, bizi zenean, inguruan zuen gizarte egoeratik, eta horregatik oso ondo eduki behar
|
dugu
hori kontuan bilbotarrak euskara alde batera uzteko izan zuen jarrera epaitzeko orduan.
|
|
|
Kongruente izan beharrak ordea nekatu egiten baitu batzuetan, honez gero gaixorik egonen zarete hainbeste bihotz minez eta espiritu malkoz. Hala bide zegoen Xabier Montoia ere, eta sinets iezadazue
|
bazukeela
horretarako arrazoirik, ezagutzen dudan irakurlerik asegaitzena baita. Bost hizkuntzatan pairatu behar izan zituen negar guztiek eragindako nardak poema hau sorrarazi zion:
|
|
|
Chillida lekuren inaugurazioak beste hainbat ekitaldiri nolabaiteko itzala egin die aurtengo udazkenean, baina ez
|
du
horrek esan nahi gertatu den gauza bakarra izan denik. Gogoan izateko moduko hainbat erakusketak zipriztindu ditu aurtengo udazkenean gure hiriburuak, bai Euskal Herriko artisten eskutik —Donostian batez ere— bai kanpokoen eskutik —Roberto Mattaren erakusketa Bilbon horren tokiko—.
|
|
|
kanpo jarduerak bere hasierako fasea gainditu duenean agertzen dira beroriek; xedeak ezarrita daude, eta orduan sortzen dira xedeak lortzea ahalbidetuko duten tresnak. Aurretiko bi faktorek
|
dute
horretan eragina: alde batetik, bitarteko eraginkorrak izatearen garrantziaz jabetzea; bestetik, bitartekoak mantentzea ahalbidetzen duten antolakuntza, giza baliabideak eta ekonomia.
|
|
|
Aipatutakoaren adierazgarri, besteak beste, honako hauek dira: ...sa nazionalistan argitaratzen ziren artikulu ugari, euskal gatazkaren nazioarteko dimentsioa azpimarratzen baitzuten; EAJk Eusko Idazkaltza Buruba sortu izana, kanpo propagandaz ardura zedin; hainbat naziotara egindako bidaiak; EAJk Europako Nazionalitateen Biltzarrean sartu eta urteko bileretan parte hartu izana (Ramon Bikuñaren esanetan," dar caracter mundialanuestro pleito" esan nahi
|
zuen
horrek);" Euzkadi Europa" goiburua erabili izana.
|
|
|
Informazio bolumen hauen mugimenduari begira, ezinezkoa zaigu guztiari unitate bakar batean heltzea, beharrezkoa da bereziki prestatutako profesionalak egotea, informazio kopuru izugarri horren barruan aise mugitzeko. Profesionalen beharra dugu behar
|
dugun
hori eskuratzeko bideak erakutsiko dizkigulako, denbora aurrezteko, zarata kentzeko eta behar dugun hori zehazki eta behar dugun momentuan jasotzeko. Laburtuz, informazioa erraz eta azkar eskuratzea beharrezkoa dugu; honek eskura ditugun errekurtsoen probetxua eta razionalizazioa suposatzen du, hau da, egun ditugun aurrekontuekin giza errekutso, errekurtso ekonomiko eta teknologikoak ongi erabiltzea da.
|
|
|
Informazio bolumen hauen mugimenduari begira, ezinezkoa zaigu guztiari unitate bakar batean heltzea, beharrezkoa da bereziki prestatutako profesionalak egotea, informazio kopuru izugarri horren barruan aise mugitzeko. Profesionalen beharra dugu behar dugun hori eskuratzeko bideak erakutsiko dizkigulako, denbora aurrezteko, zarata kentzeko eta behar
|
dugun
hori zehazki eta behar dugun momentuan jasotzeko. Laburtuz, informazioa erraz eta azkar eskuratzea beharrezkoa dugu; honek eskura ditugun errekurtsoen probetxua eta razionalizazioa suposatzen du, hau da, egun ditugun aurrekontuekin giza errekutso, errekurtso ekonomiko eta teknologikoak ongi erabiltzea da.
|
|
|
...ere errealitate hori, bere giza kontraesan hori, horren gizatiarra izan daitekeen kontradikzio hori ez dute onartu Legazpi aldeko hainbatek, gizakion ñabardura aberatsek dardaraz jartzen duten hainbat horiek, zuriaren eta beltzaren artean gris kolorea dagoela ameto ez duten hainbat horiek, haiek izendaturiko zintzoen eta haiek zigorturiko gaiztoen, traidoreen artean, inor ez dagoela aldarrikatzen
|
duten
horiek.
|
|
2001
|
|
|
Geure buruari esanez konfiantza dosi bat jarri dela arkitektoengan (Patxi Mangado, Rafael Moneo eta Saenz de Oiza, hurrenez hurren.) Zalantza, dena dela, ezin baztertu —behineko zalantza, noski— handikeria eta faraonismoa dariela eraikinei. Inguruan dutenarekin integratu ez baizik, hurbil
|
duten
hori gutxietsi, ukatu eta horrekiko kontrastean bilatzen dute nabarmenagotzea. Horrela, Ziudadelaren harresiekin lehian ariko balitz bezala, bizkar handiko horma gizenak eraikitzen ari dira Auditorioarenean; Oteizaren Museoan, umaldi luzearen ondotik Altzuzan mendi magalari atera zaion konkor kubikoa azalgorriturik agertu zaigu halako batean, lotsaturik bezala, barne hutsaren esperimentazio prozesuaren biltoki izan behar duenari halako antolaketa boluminosoa eman diotelako.
|
|
|
Har itzazu, bada, irakurle
|
zaitudan
horrek, mendebaldeko haize firrinda hauek. Itzulian, beharbada, aberasturik eta leundurik etorriko zaizkigu eurok, beste nonbaiteko lasaitasunaz eta gogoetaz.
|
|
|
Ordurako, ikusi dugun bezala, hartua zuen gero hain emankor gert atu ko zitzaion bertso bidea ere. Bi lan horiek —ikasketak etabe rtso bilketa— batera egiteko nola moldatzen den ez dakigu, eta ez dirudi berak interes handirik
|
duenik
horretaz hitz egiteko, Meza berria eman zuen urtea aipatu diogunean, ordea, 1959a, berehala zehaztu digu data, hilabetea, eguna, eta gainerako xehetasunak.
|
|
|
Gurean, ordea, museoaren arduradunek Francoren biloba ekartzea lortu zuten, eta, itxuraz, Armanik berak gonbidatuta, Antonia dell’Atte, garai batean jostunaren inspirazio iturri, edo maniki, edo gauza biak batera izandako emakume italiarra. Ezberdintasunak ez dira horretan gelditzen, Bilboko ahots maltzurrenek diotenez; izan ere, New Yorkeko arrakasta Bilbon askoz ere apalagoa izan omen baita, baina museoaren zuzendaritzak
|
badu
hori arrazoitzeko pisu gehiagoko arrazoirik: eguraldia kaxkarra izan da aurtengo udaran Bilbon; Euskal Herriak bizi duen egoera ez omen da kanpotarrak erakarri ahal izateko egokiena, eta beste hainbat.
|
|
|
Ez da hori txarrena: ezin
|
dugu
hori erremediatu diskriminazioa sortu gabe, eta hori antidemokratikoa da. Hizkuntz politikak legitimitaterik ez badu, euskararen egoerak ez du erremediorik.
|
|
|
Administrazioak berak ere —gogoan izan Araba eta batez ere Nafarroa— kalte izugarria egin lezake. Egia da, noski, Nafarroan, bertako gobernuaren jarrera negargarria gorabehera, jendeak oraindik euskararen alde segitzen duela, baina beldur naiz, ez ote
|
genukeen
hori interpretatu aurreko administrazio euskaltzaleagoen eraginaren inertziazko ondoriotzat —Allirena adibidez—, oraingo gobernatzaileek, iraunez gero, etorkizunean moteldu eta erabat ahul dezaketena.
|
|
|
Berriro diot ezin dela euskara eta bere kultura abertzaletasunarekin nahastu, baina gaur egun nahaspilatzen ari da eta oraingo egoera politikoan, jakina,
|
badute
hori egiteko aukera. Baina irekiko zaizkie begiak, ikusiko dute herriak erantzungo duela eta baieztatuko da ez dela gauza bera abertzaletasuna eta euskaltzaletasuna.
|
|
|
Horixe erearbuiaga rria, ez baitago bi horiek estekatzerik. Bata bestearekiko lokarriak itsu itsuan eta osterantzekorik gabe plazaratu nahi
|
dituen
horri —mutur batekoa zein bestekoa izan—, hortaz, guztizko gaitzespena, euskara ez baita indarkeria, elkarrekikotasunaren seinalea baino.
|
|
2002
|
|
|
Galdera batekin hasi naiz lan hau, eta horren erantzunarekin amaitu nahi nuke. Ez, oraindik ez dugu behar dugun Unibertsitatea, baina duela hogeita bost urte baino askoz hobeto gaude, eta lor daitekeen helburua da nonbait behar
|
dugun
hori geureganatzea. Neurri handi batean, geure esku dago.°
|
|
|
Nire ustez, garrantzi berezia du EHU bezain handia den eta ikasketen halako aniztasuna duen unibertsitate batean euskaraz ikasi ahal izateak. Izan ere, muga handi baten gainditzearen adierazlea
|
dugu
hori. Euskararen unibertsitaterako sarrera horrek, nonbait, adin nagusitasuna ematen dio euskarari kultur hizkuntza gisa.
|
|
|
Bestalde, unibertsitateaz gain, bestelako tokietan ere beharrezkoak dira ikertzaileak, doktore mailakoak, gainera. Oso gutxi dira Euskal Herriko enpresetan egun dauden doktoreak, eta ondorio kaltegarriak
|
ditu
horrek. Izan ere, enpresetan lan egiten duten doktoreen kopurua hartzen da herrienzientzi eta teknologi garapenaren adierazletzat; ez dut uste hori zentzugabekeria denik.
|
|
|
Horren adibide argia dira CNRS Frantzian, CSIC Espainian, NERC eta horren parekoak Britainia Handian eta Max Planck Institutua Alemanian. Euskal Herrian ez
|
dugu
horren parekorik, eta horrek berebiziko ondorioak izan ditzake hain garrantzitsua den estrategiazko ikerketaren alorrean. Gainera, Unibertsitateetan egiten den ikerketa jarduera ren osagarria da institutu horietan egiten dena eta, zeharka, horrek ere baldintzatu egingo du Unibertsitateetan egiten den ikerkuntza.
|
|
|
Arriskuak ere badaude, noski, gauza guztietan bezala, baina euskarazko unibertsitatearen aldean eskaintzen zaizkigunalte rnatibak ere arriskuz josiak daude. Esperientziak erakusten digu elebitasunaren ereduak (euskara erdararen baten aldamenean/ menpean jartzea) porrot egin duela, eta prentsa
|
dugu
horren adibiderik argiena: elebidunak izateko bokazioz jaio ziren komunikabideetan, erdarakbe re nagusitasuna indartu du eta euskara apaingarri edo kontzientzia lasaigarri soila izatera mugatu da.
|
|
|
Saudiar dirudun hori halako boluntario askorekin harremanetan jarri zen eta" alQaeda" deritzon erakundea sortzea lortu zuen. Nazioarteko erakunde terrorista bat
|
dugu
hori: iraultza islamikoa bultzatzen du eta Estatu Batuak derrigortu nahi ditu beren indarrak Saudi Arabiatik ateratzera eta Israeli ere babesa kentzera.
|
|
|
Hala ere, zerikusi gutxi
|
du
horrek bere teoriaren egiaztapenarekin eta, zenbait kasutan, teoria beraren ezagutza zehatz samarrarekin, nire ustez. Zibilizazioen arteko gatazkaren diskurtsoak, alde batetik, beztidura intelektualaren antzeko zerbait eskaintzen dio Mendebaldean biziro oldartu den xenofobia anti arabiar edo anti islamdar arruntari.
|
|
2003
|
|
|
Naturaren maitale mistiko bat da eta historiaren tragiko edo nostalgiko bat. Jaizkibelen mendia eta itsasoaren ikuskizun goititasunezkoa bere begiekin ikusi baino lehen, Hugoren irudimenak kantatua
|
zuen
hori Udazkeneko orriak en meditazio batean(" Ce qu’on entend sur la montagne"). Unamunok antzeko meditazio bat dauka, mendi eta itsasoaren kontrastearen motiboarekin, Paz en la gue rra ren amaieran.
|
|
2004
|
|
|
Esan nahi
|
dut
hori gazteek ikusi dutela. Esan nahi dut baztertuta egon diren batzuk izan direla, eta bazterke' M ta horren lekuko zuzenak izan diren beste batzuk izan direla.
|
|
|
besteen posizioak eta iritziak kontuan hartuta jardutea. Eta
|
badut
hori, printzipioz, elkarlan guztien alde.
|
|
|
" Nire maxima lege orokor bihurtzea nahi izan ahal banu bezala bakarrik joka dezaket". Urrezko arauaren oso antzekoa da (Ez ezarri beste inori jasan nahi ez
|
duzun
hori), baina zentzu zabalagoa du. Aginduaren ondorio batzuetan ikus daiteke hori:
|
|
|
hamarkada honen erdialdetik aurrera gertatutako arrakastarekin batera, Euskal Herriko zinemagintzan metatutako kapital soziala galbidean jartzen da, apurtzen hasten baitira haren inguruan urteetan ehunduz joandako sareak eta loturak. Eta Euskadiko administrazioak bi mailatan
|
du
horretan ardura: alde batetik, ez duelako eraikitzen beharrezko instituzio egitura Euskal Herriko zinemagintzak lortutako mailaren beharrei erantzuteko (produkziorako diru laguntzaz aparte, aholkularitza, finantza erraztasunak, formakuntza, merkataritza zerbitzuak, produkziorako azpiegitura fisikoak, behar bezalako Filmoteka bat, telebista propioaren behar bezalako integrazio estrategia bat..., alegia, zinemagintzarako taxuzko politika bat) eta kanporako ihesak saihesteko.
|
|
2005
|
|
|
Tontxu Campos Hezkuntza Sailburu berriak aditzera eman duenez azterketa pedagogiko hutsean (puro) oinarritu litzateke debatea, eta PSEkproposatzen duen" eredu misto malgua" eta Euskadiko Eskola Kontseiluak ikastetxeei eman nahiko liekeen autonomia ez da teknikoki erraza gertatuko uztartzea ikastetxe guztietako ikasleek 16 urterako euskara, gaztelania eta ingelesaren ezagutza egokiarekin, gaur gaurkoz eskura dauden baliabide, irakasle eta abarrekin. Teorian posible izanlite keen eta behar
|
duen
hori, praktikan atzera, atzeraegi geratzeko arrisku larria dago sasi interesak tarteko badira. Bestalde, azken bolada honetan aipatu den laugarren hizkuntza ere ikastearen diskurtsoa bultzatu nahi bada, norbaitek serioski aztertu du gaurko eskola eredukocu rriculuma eta haurren gaitasunak uztargarriak diren bere horretan.
|
|
|
Norat haize, harat aise! Ezin
|
dute
hori ulertu.
|
|
|
The re vo lution will not be televised. Eta arrazoi
|
du
horretan Joe Trippik, iraultza ez dute telebistatik emanen. Eragileek kontatuko dute, nork bere bitakoran, bere hedabidean.
|
|
|
2002ko produkzioan, esate baterako, 1.586ko kopurua eman nuen aldizkarian, eta gaur egun urte horri dagokion zifra 1.633koa dela diot. Zer esan nahi
|
duen
horrek. Urtean zehar 47 titulu gehiago eskuratu ditudala.
|
|
2006
|
|
|
Pasatzen ditugu mezuak konprenigarriak diren, baina teknikoki posible da.
|
Badugu
horretarako lanabes bat, Urruñako Hedagunean. Ea gehiago hedatzen ahal den, ea hurrengo agerpenetan, euskarazko sateliteak zenbat entzule dituen esateko beste datu daukagun.
|
|
|
Bagarela, alegia. Eta izan nahi
|
badugu
horretan jardun gara. Garaiz gabiltza.
|
|
|
Unibertsitateetako Jakin Talde horietakoren bat edo bestek lanean ziharduen; Donostiakoa, adibidez," Karlismoaren lehen orduak" gaia lantzen ari zen," Pio Montoiaren laguntzaz" 19 —zergatik ez dakigularik, Jakinek behintzat ez
|
zuen
horren lana argitaratu—.
|
|
|
Bizimodu berria egin behar izan zuen. Gaitz erdi,
|
bazuen
horretarako sasoia, bai eta kemena ere.
|
|
|
Ebanjelio kutsua
|
du
horrek, Mateoren liburukoa. " Utzi haurrei niregana etortzen, ez galarazi, horrelakoek baitute Jainkoa errege.
|
|
|
" Jakin entzako elkarrizketa? Gauza serioa
|
duk
hori!".
|
|
|
Bai. Hark ez
|
zuen
horretarako balio. Eta berak ere bazekien.
|
|
|
Nire lana eskuak garbi eramatea zen, horixe besterik ez. Eta nahiko lan
|
bagenuen
horretan ere. Nik zortzi urte eta beti bagenuen zer edo zer, pilota eta bestea.
|
|
|
Guztiok elkarri eragiten, laguntzen diogu. Eta beste alor batzuetan baino gehiago, euskal kulturan uste
|
dut
hori bilatzen eta aurkitzen dugula. Edo Jakin en behintzat bai.
|
|
2007
|
|
|
Erregimen frankistaren barruan Diozesiak eta Gotzainak dira zuzenean eta gertutik Gobernuak begira ditzakeenak; Konkordatuak ere
|
badu
horrekin zerikusirik. Baina Erlijiosoen Erakundeek beren Nagusiak hautatzeko eskubidea osorik eskuetan dute, teorian bederen.
|
|
|
Gero arduradun/ eragile bakoitzak bere zati edo arloko lankideak bilatu eta ekipo bat eratuko du, berak jardunez zenbaki bakoitzean bere gaiko artikuluen eta zenbaki berezien eragile eta arduradun gisa. Batzarrak honela bereizi zituen eztabaiden plataforma izan behar
|
zuen
horretako arloak eta arduradun/ eragileak: Rikardo Arregi, politika jeneralerako; Karlos Santamaria, zientzia eta pentsamendurako; Andoni Lekuona, soziologiarako; Xabier Kintana, biologia eta eboluziorako; Ibon Sarasola, literatura, poesia, zine eta teatrorako; Jose Antonio Arana, euskal legedi eta kondairarako; batzarretik kanpo izendatzeko gelditu zen erlijio eta eliz arazoetako eragile/ arduraduna.
|
|
|
Sakatu bat, sakatu bi, hiru, 23, 44, channel, kanal, canal... ezberdinak. Adituko duzu english, french, taichi, si, rent, sale... erosi edo eroski... ez dakit nik zenbat botoi sakatu dituzu, baina etxean mintzo
|
duzuen
hori ez da ageri. Ez duzu erraz topatuko.
|
|
|
Munduko populazioaren bi heren baino gehiagok uste zuten herri borondatea ez zegoela agintean euren herrietan. Latinoamerikako hiritarren %78k uste
|
zuten
hori, baita Europako Batasunaren %61ek eta AEBetako %52k ere. Euren Gobernua kalifikatzeko gehien erabilitako adjektiboak bi izan ziren:
|
|
|
Hau marka! Honek
|
badu
horregatik galdera marka.
|
|
|
10 Itsasoaren inguruan garatutako balio sozial, kultural eta naturalen defentsan lan egiten duen elkartea
|
dugu
hori, euren definizioaren arabera.
|
|
|
Iñaki Bastarrika Jakin aldizkariaren sortzaile nagusiak bederatzi orrialdeko txosten guztiz interesgarria idatzia
|
du
horren sorreraren inguruko gorabeherei buruz: " Genesis de Yakin" (1998ko azarokoa).
|
|
|
Nasciturus honi buruz aurreratu dezakeguna, nazioen imajinarioak sormenaren emaitza izan ohi direla, erkideek sorturiko asmazioak. Aurki atera behar
|
lukeen
horrekin, Leonek jarraipena emanen dio orain baino lehen argitara emana duen Los Fueros de Navarra como lugar de la memoria bere lanari. Navarrismoaren doktrinaren ahuleziak eta faltseamenduak xehatu zituen orduan.
|
|
|
Garaiaren ardurak, jakin mina, egonezina, esperantza, sintonia, tonua, indarra edo atonia islatzen lortuko duen liburua irakurria izango da, paperean edo zatika pantailan, kanta baten doinuaren bidez edo esaldika grafitietan. Bere garaiaren antena sentibera den idazleak asmatuko du adierazten irakurleek irakurri nahi
|
duten
hori: letra ipiniko dio irakurleak barnean entzuten duen soinuari.
|
|
2008
|
|
|
Asko ematen dute. Judith Montero saxo joleak esaten du askotan entzun dituela, baita musikari profesionalen ahotan ere" joe, itxura hutsari begiratuta ondo jo behar
|
du
horrek" bezalako esaldiak. Imajinatu dezakegu udako gau bat eta nazioarteko musikarien topaketa baten osteko afaria terraza batean.
|
|
|
Eta ilea atzera. Eta" ondo jo behar
|
du
horrek". Baina Judithi ez omen zaio, begiratu batean, ondo ala gaizki jotzen duen igartzen...
|
|
|
• Jaiotza. Zer esan nahi
|
du
horrek, Katalunian bertan baina kanpoko gurasoekin jaiotakoa ez dela etorkina. Kataluniatik kanpo jaiotakoa baina Katalunian bizi dena etorkina dela?
|
|
|
Irlandan musikariak zenbait zerga ordaintzetik libre daude. Zerikusirik ba ote
|
du
horrek herrialde horretan hainbeste musikari sortu izanarekin. Ez, jakina...
|
|
|
Susmoa daukat —bueno, seguru nago— hamaika pertsona daudela hor kanpoan, erlijio batera edo beste batera eramanak izan direnak, horrekin pozik ez daudenak, ez
|
dutenak
horretan sinesten edo haren izenean egiten diren deabrukeriekin kezkatuta daudenak; jendeak beren gurasoen erlijioa uzteko gogo lauso bat sentitzen dutenak eta ausartzea nahiko luketenak, baina konturatzen ez direnak uztea aukeretako bat dela. Horietako bat bazara, liburu hau zuretzat da.
|
|
|
Alegia, AHT errepidearen alternatiba izango dela. Zer esan gura
|
du
horrek. Europako errepide dentsitate handiena duen lurralde honetan ez dela errepide gehiago eraikiko?
|
|
|
Zientzia naturalen ereduari begira, Filosofiaren enborretik nortasun propioa izan nahian Psikologia sortzen da. Prozesu mentalak taxutzen dituzten legeak aurkitu nahi
|
ditu
horretarako zientziaren metodoa erabiliz eta espekulazio filosofikoetatik urrunduz. Psikologia jaio berria garunaren fisiologiari begira jarriko da metafisikarekin kateak behin betiko apurtu asmoz.
|
|
|
Azken beltzean, gure planeta unibertsoko beste hamaikaren parekoa baita, planeta sistemen sorrerari buruzko teoria zuzena bada behintzat. Daturik ez
|
dugu
hori esateko, jakina. Alabaina, duela hamabost urte baino gehiago baditugu, orain esan baitezakegu eguzki sistemaz haratago planetarik badela izarrak orbitatzen, nahiz eta, orain arte Lurraren modukorik detektatzeko gaitasunik ez dugun izan.
|
|
|
Honela, Mikel Zabalegi Carrefour ean gora eta behera doala (36 or.), bere buruari agindu behar dio, bere burua behartu behar du euskaraz hitz egitera, bestela, gaztelerak egiten diolako ihes. Identitate diglosikoaren adibide garbia
|
dugu
hori. Eta beste zenbaitetan pertsonaiak haserretzerakoan jo ohi dute gaztelerara.
|
|
|
Ez dut uste. Geuk ez
|
badugu
horretara jokatzen ez du inork gure ordez egingo. Edo bai, eta hori okerragoa litzateke, agian.
|
|
|
|
Bazuen
horretarako arrazoirik Euskaltzaindiak. Izan ere, laurogeita hamargarren urteurrenean bizi da Euskararen Akademia, 2008 urtean bukatuko dena.
|
|
|
Euskaldunok euskaraz bizitzeko dugun eskubidea ez dago bermatuta, eta nabarmenak dira egunero sortzen diren ezintasunak. Euskal Herriko hainbat eremutan, euskaraz bizitzeko aukera dagoenean, euskaldunak ahalegin gehigarria egin behar
|
du
hori lortzeko, ohiko funtzionamendua, lehenetsitakoa, erdaraz garatzen delako.
|
|
|
Euskaldunok euskaraz bizitzeko dugun eskubidea ez dago bermatuta, eta nabarmenak dira egunero sortzen diren ezintasunak. Euskal Herriko hainbat eremutan, euskaraz bizitzeko aukera dagoenean, euskaldunak ahalegin gehigarria egin behar
|
du
hori lortzeko, ohiko funtzionamendua, lehenetsitakoa, erdaraz garatzen baita.
|
|
2009
|
|
|
Topiko handiagorik ez dakit inoiz asmatu den euskaldunei buruz. Baina zer esan nahi
|
du
horrek?
|
|
|
Alegia, askatasunaren aro berrian editoreak ez du egitekorik. Aukeratzea hiritarrari dagokio, berorrek
|
du
horretarako gaitasuna, eta bitartekari batek ezin du bere ordez aukera egin. Webak ez du behar editorerik, ez argitalpen zuzendaririk, ez bibliotekaririk, eta ez liburu dendaririk.
|
|
|
Bat bateko zerbitzuan eta eskari txikiari erantzuteko gaitasunean dago aldea. Urtxintxaren arintasuna
|
du
horrek, eta inprimategiak lehoiaren gaitasuna.
|
|
|
interpretazio horren arabera, usteak eta sinesmenak parekoak dira. Zer esan nahi
|
du
horrek. Erlijio sinesmenek usteen jokoan parte hartu nahi dute.
|
|
|
Eta bestea, Don Pedro Pipaon; biak errepublikanoak! Nik uste
|
dut
horregatik nire umezaroan —hamar urtera arte egon nintzen eskola hartan— inor ez zutela zigortu euskara egiteagatik.
|
|
|
Bere lehenengo liburukia hartzen baduzu, ikusiko duzu nola aipatzen eta goratzen duen gure hizkuntza, euskaldunak herri bat garela esaten du... Uste
|
dut
horregatik izan zela izenarena. Norbaitek esan zuen:
|
|
|
• Euskaldunok euskaraz bizitzeko dugun eskubidea ez dago bermatuta, eta nabarmenak dira egunero sortzen diren ezintasunak. Euskal Herriko hainbat eremutan, euskaraz bizitzeko aukera dagoenean, euskaldunak ahalegin gehigarria egin behar
|
du
hori lortzeko, ohiko funtzionamendua, lehenetsitakoa, erdaraz garatzen delako.
|
|
2010
|
|
|
noski, proposamen biribil eta erabatekorik zehazteko, baina bai, gutxienez, eta kontraesanak kontraesan, esplorazio bideari ekiteko. Esan nahi
|
dugu
horrekin, euskal gatazkaren konponbidean bestelako gako, tresna eta bideak aintzat hartuko ditugula, gatazkaren korapiloa askatzen lagun dezaketelakoan; azken batean, Euskal Herria europar herrialdea da eta.
|
|
|
Honenbestez, funtsezkoa da arreta handiagoa ipintzea neska mutil guztiek kalitatezko edukierak eskuragarri izan ditzaten. Erakunde publikoek bereziki lehentasuntzat hartu behar
|
dute
hori.
|
|
|
Garbi dut ‘jainkoak bakarrik eman dezake bizia’ eta antzeko argudio erlijiosoek tokirik ez dutela eztabaida horretan. Etika humanista soil batetik ez
|
dut
horren garbi eboluzioak ibili ez duen biderik edo ireki ez duen aterik, gerok, eboluzio horren adar bateko bizidunok, bideok ibiltzeko eta ateok zabaltzeko eskubiderik dugunentz.
|
|
|
Ni ere horretan nago, eta geroko euskararen ibilerak erakutsia
|
du
hori. Aitortu gabe gora zetorren sentiera bati erantzun niola esango nuke, 1959ko udaberrian.
|
|
|
Geneukan eskarmentu txarrak eraman gintuen horretara. Uste
|
genuen
hori ezin zela konpondu banakako eta bakarkako lanekin, hain zuzen ere, terminoloHizkuntza trebatzearen arazo horretan, garbi ikusi genuen terminologiaren garrantzia giaren xede nagusietako bat hiztegi batasuna delako. Zientzia bati buruz hizkuntza bera eduki behar da, zientzia hori egin nahi baldin bada.
|
|
2011
|
|
|
Analista askok esaten zuen egoera aspaldiko partez lehertzekotan zegoela halako lekuetan. Baina badirudi, finantzen burbuilarekin gertatu bezala, inork ez
|
zuela
hori ikusi edo sinetsi nahi, erosoago egoten zela kontuotan pentsatu gabe. Orain burbuila autoritarioak eztanda egin du eta, sikiera hilabete batzuetan, geroa zabalik topatuko dute arabiar herrialdeetako gizarte zibilek.
|
|
|
Makila eta txanponak emanez antolatu zituen lehen euskal jaiekin, Frantziako Tolosa eta hegoaldeko, Probentza aldeko eta Kataluniako eta Europako beste leku batzuetako Erdi Aroko lore jokoen isla bereganatu nahi zen, Erdi Aroaren berrasmatze erromantikoaren giroan. Eta gurean, Abbadia
|
dugu
horren eragile nagusia, 1851 urteaz geroztik. Lehiaketa saritua," postura" edo apustu giroan giharturik zegoen jaiaren oinarria:
|
|
|
Sailburuordearen aburuz, Espainiako Erresumako Konstituzioa ez da" euskararentzat harresi izan, leiho eta arnasbide baizik" (144 or.). Argudia liteke espainolaz bertzeko" Espainiako hizkuntzak" ere ofizialak izatea aurreikusten duela Konstituzioak (3.2 art.), eta autonomia legegileren bat jatorrizko hizkuntzaren partekaturiko ofizialtasun hori ahalik eta modurik aldekoenean garatzen ahalegindu dela, behe mailako arauen bitartez. Berezko hizkuntza kontzeptuaz Kataluniako legegileak egindako garapena
|
dugu
horren lekuko, katalan hutsez zein" katalanez, bederen" erabiltzeko agintzen duen arau xedapen orok berezkotasunean baitu oinarri, eta horrek Kataluniako erakundeen hizkuntza politika lurralde eredurantz aitzineratzen laguntzen du (Sole i Durany, 1996: 108; Puig Salellas, 2009 [1998]:
|
|
|
Horrez gain, euskara ezagutzaren derrigortasun mailak errealitate soziolinguistikoaren arabera jartzeko irizpide murriztailea ez dator bat inkestetan herritarrek emandako iritziekin.10 Dena dela," denbora luzea d [el] a osasun zerbitzuak proportzio altuan euskaraz ere jaso ahal izatera iristeko" iragarri du sailburuordeak (236 or.). Hori zuritzeko herritarren hizkuntza eskubideak" ez direla absolutuak" argudiatu du, eta" hizkuntzagatik diskriminatuak ez izateko eskubidea" (303 or.) kontrajarri du. Testuinguru horretan, enplegu publikoa eskuratzeko hizkuntza ofizialetako bat ez jakitea zer eta eskubide bihurtzea erran nahi
|
du
horrek. Horregatik guztiagatik zaila da erretolika kutsurik ez atzematea Baztarrikak Espainiako Gobernuari aurpegiraturiko zenbait kexutan.
|
|
|
Prest al dago sistema horretarako? Esaterako, umeak artatzen dituzten pediatrek denborarik ba al
|
dute
hori egiteko. Prestatuta al daude ezezko jarrera duten gurasoak konbentzitzeko?
|
|
|
Nik ez dakit nondik heldu den izen hori, baina ni karrika gaiztoan sortua naiz. Ponttokerietan [Herria aldizkariko zutabean] kontatua
|
dut
hori, karrika gaiztoan jaioa nintzela eta ez nuela batere baztertzen izen hori. Gehexan Ponttok ere bere
|
|
|
Eta hiruzpalau urteren buruan izendatu ninduten buru, Dassancek erran baitzidan: " Ni zahartua naiz eta zuk behar
|
duzu
hori segitu".
|
|
|
Villasante buru eta ni buruorde, elkarrekin egin ditugu. Baina Lizundiak
|
bazuen
hori: jadanik udal batean ari zen idazkari gisa eta, sartu delarik Euskaltzaindian langile gisa, behar den bezala lotu dira guztiak.
|
|
|
Zehapenak kendu nahi izatearen edo erabili nahi ez izatearen atzean euskara ez normalizatzeko nahia ezkutatzen da. Hizkuntza eskubideen urraketa sistematikoarekin bukatzeko borondaterik agertu ez
|
duen
horrek arau bitartez egin du. Hala ere, guztiz komenigarria da etengabeko sentiberatze lanak egitea borondatea elikatzeko.
|
|
|
Dena dela, euskal kultura bere osoan hartuta, arlo bat nabarmendu baldin bada urte honetan, zinema
|
dugu
hori. Urte askotan egon gara euskarazko estreinaldi bakar bat ere gabe; bat izan dugunean, pozik, eta birekin zer esanik ez.
|
|
2012
|
|
|
Nahasgarria gerta dakioke norbaiti eleberriaren amaiera. Eta ez da gutxiagorako, protagonistaren pertsonalitatea hain irristakorra izanik, ez baitago jakiterik non
|
duen
horrek ekintza kontziente eta inkontzienteen arteko muga. Etengabe ari da iritziz aldatzen, ahotsen aginduei jarraiki; esate baterako, Asier eta Marisa hil eta berehala bere burua haien gorpuen gainean etzanda aurkitzen du, hilik daudelako negar bizian.
|
|
|
Nahiz eta zalantzarik ez egon obraren modernotasunaz (besteak beste, sinbolismoa eta dadaismoa
|
ditugu
horren lekuko), gaurko ikuspegitik irakurriz gero, Etiopia postmodernitateranzko bidaia gisa interpretatzen dut. Areago, bertako protagonista krisian dagoen egungo subjektuarekin lasai asko pareka daiteke.
|
|
|
Eta jolasa hizketaldiaren bidez adierazten zaigu, baina ez da hizketaldi bizia, are gutxiago beregaina. Hitz trukaketa behartua
|
dugu
hori, esateko besterik ezean, tribialean eta" tribialtasunean" (adi izenburuaren hitz jokora) aritzeko galderak dira elkar trukatzen dituztenak. Hitz egite mekaniko horretatik kanpo, pertsonaiei kosta egiten zaie esaldi osoak ekoiztea, eskas eta beldurti betiere.
|
|
|
Azken hogeita hamar urteetan grebak langileek presioa egiteko tresnatzat indarra galdu du. Produkzio sistema berriekin lotura zuzena
|
du
horrek, globalizazioak eta mundializazioak betiko aldatu dituen sistema horiekin, hain zuzen. Langilea kontsumitzaile eta tendentzia sortzaile da aldi berean, eta nahiz eta lantokira ez joan, bere rol gehienak betetzen jarraitzen du:
|
|
|
Agirreazkuenagaren bidea, ordea, ez da polemika edo salaketarena. Horren ordez, lehen kapitulutik mahai gainean jartzen du Erresuma Batuaren kasua, bereziki Eskoziaren aginte publikoen berreskurapena (devolution) aipatuz (19 or.), aldi berean baieztatzen duelarik Euskal Herriko historia konstituzionalak zerikusi handiagoa
|
duela
horrekin, molde jakobinoko konstituzioekin baino. Zeren Foruak baitira euskal konstituzio historikoa, eta XVIII. mendeko Ilustrazioaren pentsamenduak konstituzio liberalak idazteko bidea zabaldu zuen bezala, bai Ingalaterran, bai Frantzian, Euskal Herrian ere pentsamendu ilustratuak Foruen garapen liberal baterako bidea eskaini zuen:
|
|
|
Esan zitekeen hiru aste horietan zehar erakusketa eraikiz joan zela, taldeko partaide askok lan bereziak osatu zituztelako proiekturako, eta hainbat gairen ikuspegien zehazketa eztabaida horien bitartez eratu zelako. Azken finean, komisarioek ulertu ulertzen zutelako talde identitatea ez dela pertsona bakar batek zehaztu dezakeen zerbait; bazekitelako identitate nazional bati buruz hitz egiteak nahi eta nahi ez arazoak sortzen dituela, horren barne eta horren kanpo sentitzen diren pertsonen artean; eta argi zutelako, identitate hori anitza eta aldakorra den heinean, anitza eta aldakorra izan behar
|
zuela
horri buruz hitz egiteko prozesuak ere.
|
|
|
Esaldi batzuek hitzez hitz handik aldatutakoak dirudite. Zer esan nahi
|
du
horrek. Sahara itsaso bihurtzeko asmoari buruzko informazio iturria bat bakarra dela, hain segur.
|
|
|
Eta Ruper Ordorika Altsasun, udazkenean, Berria egunkariaren alde kantatzen. Zure etxera noa, zein nekeza den euskaldun izatea, eta maite eta gorroto
|
duzun
hori zaintzea, eta hori dena, eta askoz gehiago. Beste behin.
|
|
|
Orain crowdfunding esaten zaiona. Ez dakit, baina nik uste
|
dut
hori dena ere nor izan nahi bat baino ez dela. Jaso, iraunarazi eta hurrengoei pasarazteko borondate sakon bat.
|
|
|
Hemen, eta baita Katalunian ere, non gazteleraren aldeko hautuaren arrazoi nagusia espainiar sentitzea den. Ez ote
|
du
horrek ere gurerako balio. Horixe ba gu ez garela" identitatearekin obsesionatuta" gauden bakarrak.
|
|
|
Egutegiari so. Eta Seaskak 50.000 egutegi banatzen ditu urtero, eta 40 urtez, ikasleek etxera eramaten dituzte hogeina, eta burasoek txandak egiten dituzte gero, eskolak aurrera egin dezan, euskaraz, hizkuntzak ez lurralderik ez legerik ez ia ia hiztunik ez izatea nahi
|
duten
horretan. Baina urtero 50.000 egutegi horiek esaten digute zein egun den gaurkoa, zer ospatzen dugun gaur, gure historia, gure nortasuna, leku izenak, izendegi berri bat azken urteotako seme alaba euskaldunontzat, ikastolak sortu zituztenen lobentzat azken finean.
|
|
2013
|
|
|
Ez zegoen batere dirurik. Ez dugu behin ere aztertu zer esplikazio
|
zuen
horrek: zergatik zergek ez zuten dirurik ematen, edo zer ustelkeria, edo zer desorganizazio.
|
|
|
Zergatik gordeko ote nuen liburu hori? Osterantzeko azpimarrak
|
ditu
horrek. Ikastea eta irakurtzea ez dira gauza bera.
|
|
|
Ahotsak kantari dirau. Ezetz esaten dugu, ez dakigulako esaten bai/ nahi
|
dugun
horren atzetik baino/ nola heldu naiz honaino/ nahi ez dugunaren ihesi ematen egunak/ zoriontasunaren morroi ahulak/ zerbaitengatik borrokatu ordez/ beti zerbaiten kontra.
|