|
2003
|
|
|
Kasurako, 1854koamaieranMontevideora iritsi zenean, aitaSarrotekeuskaldunbakarraaurkituzuen urtehorretakopazkoakegindazituena.Baina, Euskal HerrianezagunazennonbaitAmeriketako euskaldunen, apostasia, orokorhori, etaizanere, ordurako argitaratutazeudenMontebideocoberriac (1853). Emigrazioarenkontrakobertsofamatu
|
horietan
, aita Hiribarrenek, besteakbeste, argiesanzuen:
|
|
|
JeanEtxeparerenumetakooroitzapenetanpeludoaklekuzabalabetetzen du, eta, goragoikusidugunez, hainbatazalpenemandizkiguhareningurukoak.Baina, peludoazgainerabestepataribiagertzenzaizkiguoroitzapen
|
horietan
:
|
|
|
...nezinezkoadirudiClovisherriakhalakotriskantzakolosalabururainoeramatea, zeren, orduko populazioahalabeharreztxikia izangobaitzen, etaehiztariakgutxi.Ikus dezagun, bada, hipotesiaren nondiknorakoa.PaulMartin ekasumituegitendu, egungo KanadakoEdmonton alderaehiztari ostebatiritsizelaorain12.000urte inguru; denetaraehunbatlagun.Jakina, ehizafrankoetaerraza, etaeguraldiahoberantz, baldintzafaboragarri
|
horietan
azkarugarituzen, etazabaldu, hasierakoostetxikihura.Martin en ustez, abiapuntutikaurreraehiztariakuhin frontemodurahedatuziren, lurraldeazirkulukaokupatuz.Azalerahorrenperiferia, fronteestubat izangozen, non, ehiztariektopoegingobaitzutenIparAmerikakoehizaki otzan otzanekin, eta, ezdagoesanbeharrik, kalituegingozituzten, hots, mundukobizidunenartetikezabatu.Populazioa handituahala, frontea zabald... Sarraskiarenhipotesiakdioskunez, gizakiakorain11.000urtezeharkatu zuenDarienistmoa, etasoilik500urtebeharizanzituenHegoAmerikako beheko muturrerainoheltzeko, eta,, bertakougaztunhandiak ezerezarenmundurabidaltzeko.
|
|
|
Larresorokoseminarioaren jarduera1733 1905tartean izanzen, etaurte
|
horietan
eraginhandiaedukizuen IparEuskalHerrian, bertako ikastetxenagusiaizanbaitzen.Horrenbestez, Larresorokoikasleohiakzirensasoi horietakoeliteak.Larresorokoseminarioareneragina euskalletretarainoiritsizen, etasarritan. Larresoroko eskola, aipatzenda, sorta horretanhainbatidazlebildurik, halanola, Arnaud Abadia, ManexHiriart Urruti, BlaiseAdema, JeanBarbier, JeanEtxepare, Jean Saint PierreAnxuberro, J...
|
|
|
Ezkontideekumebiedukizituzten: Maddalen() etaJenofa(). Buruzainengutundegiansarritanaurkitzendiraalabeningurukoaipamenak, baina,
|
horietariko
baterakutsiguraduthemen, nabarmen uztenbaitigumediku hazpandarrareneuskaltzaletasunarenneurria, etabai norainokoazeukan transmisioarenkezka, hainjustuorduan, norbait, zirenenarteaninolazereagertzenezdena.Lacomberi 1912an, besteakbeste, honakohaudiotso:
|
|
|
Hogeita biarbasohipotetiko
|
horiek
, Haeckel ek enbriologia, anatomia etapaleontologiako zehaztapenetanoinarrituzituen.Goi mailetakoarbasoakbatezereaztarnafosiletan etaanimaliamodernoenanatomianfuntsatu bazituenere, enbrioiaren garapenekolehenurratsezbaliatuzenarbaso primitiboenakeraikitzeko.Berezikiinteresgarriakdiralehenengobostkatemaila, zeren, biziduniksinpleeneibaitagozkie, hauda, munduez organiko bizigabeagainditudutenetaurra...
|
|
|
Ontogeniarenetafilogeniarenartekoparalelismoa, Haeckel enarabera.Haren iritziz, edozein animaliaren garapen enbrionarioan? Monoxeniadarwinikoralarenairudikatudu, bost urratsdaude, animaliaren eboluzioaksegituduenprozesukobostmailanagusiak erakustendituztenak.Labur esateko, sinpleenetikkonplexurantzdoazenbost urratsenbrionario
|
horietan
Haeckel ekunizelularitatearenlorpenaren etaunizelularitatehorretatikplurizelularitateetamultizelularitaterainokoprozesuebolutiboarenislaidentifikatu zituen, etabailehenanimaliaprimigenioarenagerpenaere.Irudianikusdaitekeenez, Haeckel ekizen paraleloakproposatuzituen segidaontogenikoetasegidafilogenetikokourrats bakoitzarentzat.
|
|
|
Hiriart UrrutikNietzsche renmehatxuahasiera hasieratik sumatu bezalaxe, berehalakoan ikusiduzaldibasahoribezatubeharra, zamari bihurtubeharra.Alabaina, Etxeparek, deceuxquiluttentcontreventet marée, izannahidu, hots, haizeetamareenkontraborrokatzendiren
|
horietarikoa
–horixeesandioHiriart UrrutikPierreBuruzainihilabete batzuklehenagobidalitako beste eskutitzbatean?, etasesioakgorabehera ildoberearijarraituzion, ekinetaekin, itoginakharriazulatuarte, esanohi denez.Hasierakotalkada horienondotik, Etxeparelibre geratuzen, Hiriart Urrutirenderrigorrezkoorrazketatik, hainjustuorrazketazuzentzaile zentsuratzailea, Eskualdunaaldizkariarengainerakokolaboratzaileekine...
|
|
|
Ezdakitzeinneurritan gaztetasunariegotzidakiokeen, irakasleeningurukodatubatguztizkezkagarriairudituzaidana.KarmeleArtetxekargituduenez, Ingumadatu basean, alegia, EuskalKomunitate ZientifikoarenDatu Basean? 114irakasl5edaudezenbatuta EHUUD,, NUP, NUetaUEUnirakasgaiakeuskarazazaltzendituztenak.Bada,
|
horietariko
415irakasledaudeeuskarazetaunibertsitate mailan ezertxeroeargitaratuezdutenak.Hauda, euskaladarretakoirakasleetatikhirutikbatekezdueuskarazezerargitaratuinoiz: ezdirudihoriosobermesendoaizandaitekeenikbalizkoeuskalunibertsitateari begiraArrazo.iaskoegondaitezkedatuhorrenatzean, unibertsitateenhizkuntza plangintza eskasakirakasleen, ebaluazio sistemak, motibopertsonalak, ideologikoak...?, bainadat... Euskarahutsezkobibliografiek ezdutezentzurikunibertsitatean, baina, ezdu zentzuhandiagorik karreranzehareuskarazirakurtzeko inolakomaterialik ez egoteak.Berorrenondoriologikoabegi bistakoa da: horrelakolizentziatuekezinizangoduteondoulertueuskarazkotestukorapilatsurik, horretan trebatzerikedukiezdutelako.Azkenbatean, ahozkotasunerakondenatuta dagoeuskarazkoirakaskuntzaunibertsitarioa.
|
|
|
Negargarriada: unibertsitateaneuskarazaridirenikasleeneztaerdiek ereez duteEGA mailarik. ...tasunezetafineziaz hitzeginetaidaztekogaitasunaizatea, ez dabatereprobableirakurdaitekeurtezurtekoemaitzentxostenetan.Oso zalantzazkoada, beraz, ikaslegehienenhizkuntza gaitasuna, unibertsitateko jardunakeskatzenduenabstrakzio mailan erosotasunezaritzeko.Hori horreladelarik, zerda, ba, benetanjazotzenari denaeuskallerroetako irakaskuntzan. Zenbatdira, izatez, euskarazikastenaridirenak. Portzentaje
|
horietatik
abiatuta, eta zenbakiekgezurrikezbadioskute, zazpi zortzimila ikaslebesterikezduguunibertsitate ikasketei ganorazaurreekiteko moduan, baldinetahizkuntza gaitasunaren azterketarik gabejoandako urteotanegoeraezbadagehiagookertu.
|
|
|
...itzairakurrizargiikusiduguEtxeparekjarraitueginzuelaliburua banatzen, neurriosoapalbateanbazenere.Eskutitzaosointeresgarriada baitaere, badioskulako, liburuozarra, osoarrakastatsusuertatuzelahainbatapaizenartean, etajakin minezirakurtzenzutela.Gainera, Izturitze inguruetakobene benetakoirakurleerreal horiekaipatzeazgain, Etxeparerenirakurlepotentzialeta, idealen, zerrendadamaigu.Aipaturikoirakurle
|
horien artean
, apaizzentsuratzaileakaldebaterautzita, medikuak, notarioak, botikariak, errientaketaarrantierrakditugu.Eta, bidebatezesateko, aipatunahidizutArmandDavidderitzonHazparnekobotikariapasarte hasieranagertuzaiguna, ArmandDavidesploradoreezpeletarhandiaren ilobadena, hots, pandarenaitarenfamiliakoa.Zernahigisaz, PierreBuruzainekesanbarikesandioskuna da, medikusaiogilearenirakurketaprobetxugarri batera...
|
|
|
...GerlaberaEuskalHerritikasagogertatu zen, bainabertaneragin luzeetasakonaedukidu, Iparraldekoherriguzti guztietan soldaduhilei eskainitakomonolito etaoroitarriek, eta, areago, monumentuhorietakohildakoenzerrendatristagarriekerakustendigutenez.Hilakhil, ezdakigu denetarazenbat milakaeuskaldunizanzirendeituakarmenhartzera.Aldudekobazterrean, Etxeparemedikuakdioenez, berrogeitazortzisoldadu egonziren;
|
horietarik
, hamaikahilzirengerlan, etabestehamarbatek, gerlakosarraskiak, ekarrizituztenaldean.Kasurako, Xotroeneko nagusiaren hirusemeakmobilizatu zituzten, eta, izanere, Joanesmisionista itzuliegin zenJaponiatik.
|
|
|
Bazuenfamahau: xisterazabalbatekin, bertzeguziek bainourrunago, botatzenzituelagrenadak, etaetsaiarikaltehandiakegiten.Ezdakigu
|
horiek
egiakdirenetz.Dakigunada, etahuntazduguguzizatsegin, pilotarentzat, doiezagutzabadutelagureburuzagiek; oharturik, noizbait, gizongazteberaizanditekelaorozbatpilotarihoberenetarik, beraz bakezkourtetanFrantziarenzerbitzarionberegisala, eta, gerladenboran, beragudularibihoztoibezain, lagunentzatnorinolajarraik erakusle.
|
|
|
GoragoaipatuduguAzkueksorgindu edozuelaEtxepare, baina, pasartehauirakurtzeankonturatugarenez, Aldudekomedikuaeskutitz
|
horiek
bainoaskozlehenagogeldituzenAzkuereneremugrabitatorioan harrapatuta,, eletrik hariezinhautsizko, batezestekatutaberakaitortubezalaxe. EtaAzkuerengisara, izatez, Aldudekomedikuaereneoeuskaldunbatda, euskararenmunduakoordenatuberrietanerazkokatunahiduena, ganoraz.
|
|
|
OsogizonerakargarriairudituzaitbetiLafittek1984eanirudikatu zigunEtxeparehori.Izatez, askotanfantaseatudutbilkuraetabazkaloste
|
horietariko
partaideanintzela, etajaunburuzagihoriekbananbanaezagutzennituela.Baina, tira.Osoerakargarriadabaita, lehenago, 1941eanondu zionerretratua, Buruxkakenargitarapenirenduaren aitzinsolaserakoprestatuzuena:
|
|
|
PiarresLafittebezala, Jose MigelBarandiaran1978anezagutunuen Iruñean, VI. UdakoEuskalUnibertsitatean.. Euskaletnologia, izeneko hitzaldiaemanzigunzapatuhartan, uztailaren22an; egunbereanLeizarragareninguruanmintzatuzenLafitte.Zirraragarriaeginzitzaidanikustea baterabazkaltzengureiraganhurbil etaertainekolekukoetaprotagonistabi
|
horiek
, han, Larraonako jangelanasaian, nireondokomahaian.Barandiaran berriroegonzen1979an.Osogizonfededunairudituzitzaidan, baina, inolazereeznuenpentsatukoeboluzionistaezzenik.Gerora jakinizanduthori.
|
|
|
XarritonekargitaratuduEtxeparemedikuakPiarresLafitteribidalitakoeskutitz sorta, galduezdireneskutitzakbehintzat.Esanbezala,
|
horien
arteanbadagobigarrenbathonaekarriguraduguna, aurrekoarenosagarria denbezainbatean:
|
|
|
...goetakirakurrikodituzu.PiarresXarritonmaisuamultsuaribehinbainogehiagotan entzundiotesaten, horkomendihoriUrtsuadela, alegia, Hazparneeta Lekorneartekoa, etalagunakBuruzain etaEtxepare medikuakdirela, eta Etxeparek testuhorretan, azkenbatean, Buruzainen pentsaerajasoduela huts hutsean.Hauda, horihorrelabalitz, AbadiazgaineraBuruzainmedikuaerebalegokeEtxepareren kezkenabiapuntuan, eta, egiaesateko,
|
horiez
litzatekebatereharrigarriaizango.
|
|
|
Urdailedoherahorribehereko aldetik, eskuinekokantoinetik, badatxiko hertzemeharra.Arimasalbu, xerriarengorputzeanbezaladirazer
|
horiek
, gizonarenbaitan.
|
|
|
...bada, arrangurakerranzitzon: muthikoak kondatuzionbereezinbertzea, etaeskolemaileonakarthamendatu zionezkasurikegitekoholakotentamendueri: sainduhandienekere bazituztela; bertzaldeliburuerisoberaemanazela, jakitateanezzela barnegisartubehar; hobezuelaElizaAmasainduaribibegiakhetsirik jarraikitzea, nahibazuensegurikberelehenagokobakegozohura berrizbildu.Gutizgehieneriaskizaizkotenaholkuedokontseilu
|
horiek
, ezziotenEtchepareberatzaribihotzasumindubaizik:. Zer! aphezakberakjakitatearenbeldurdirabada. Argigaldezdoakotenaribegiakhetsiketakito??. Larraldeadixkideariezzionhitzikerranholakorik, bainanbereakgolkoanurrunduzitzaionaskodenborarentzat.
|
|
|
Egia esateko, ezindutondoirudikatuParisenzerirakatsiziotenedota Larraldekberakzerikasizuen, zerbaitaratuzuen, geroLarresoron, jakitateanezzelabarnegisartubehar, aholkatzenibiltzeko.Gomendio
|
horiez
datorbatinondikerezientzialariarenjakingurarekin.Halaber, nireustezez dalarondoegokitzen, esperimentubateanerretorta printza batekbegia leherrarazidionkimikakoirakaslemaratzarekin.
|
|
|
Espeziebatzukosougaridiraetanahikoaerrazkontserbatzendirafosil gisa;
|
horietarikoen
aleakestratuetakozentimetroguztietanagertzendira. Baina, besteespeziebatzukurriakdiraetagaineraosogaizkikontserbatzen dira; emandezagunhorietarikoen fosilakhogeitahamarmetrokobataurkitzendirela.Demagunorain, aipaturikoguztiakbaterasuntsituzirela, batbatean, harroozeanikobatean120metrosedimentudepositatuetagero.
|
|
2006
|
|
|
Etaezinatzendu, bertso
|
horiek
, «Bolaños»izengoitikoiheltseroaranaz tarbatiLekarotzenjasotakoakdirela.Kontua hagitzongietaosobertatik eza gutzenzuenbaten4 kontaera, beraz.
|
|
|
eta, urkabe? kontu
|
horiek
|
|
|
(...) Orain delailabete batzuk, Goizuetakobikarioak, Don Bizente Hernandorenak, oharkizun txiki bat bidali zidan eskuz esku, Berdabio nor zitekeeneta noizkoa zitekeenadieraziz. Ez daukat hemen xehetasun gehiegiematerik, Hernandorenajaunak hasiduen azterketa bukadezanarte.Halaere, guregaurkoeginbiderako, bi argibideemangoditut: bata, MigelAntonio Zugarramurdi zelabertso
|
horien
egilea; etabestea, hemeretzigarrengizaldikoa zela, 1810eko urtarrilaren19anjaioa.(...)
|
|
|
Lehenesanazgain, zerdabataiokontuxelebrehori. Zergatikbilekuizen, OkillegiSarobeErreka eta, bikantaera
|
horiek
bataiatzeko. Askiotediraba, bitoponimoeder, kantaerahorieniturriilunaargitzeko. Ezaldirabakantuak etakontuak, batez ere, norbaitenahotik noizbait jasoakizaten?
|
|
|
Baina gero bertso
|
horienik
jaso zionik ez du inon aitortzen, ez On
|
|
2007
|
|
|
Jakinik Elizaren pentsaera nahiko aldagaitz dela, apaiz irakasle gehienek XIX. mendeko Elizaren ikusmoldeaz heziko zituzten gazteok, berauek X X. mendearen hasieran burutu arren ikasketak. Apaiz
|
horiek
Eliza aurkeztuko zioten ideologia kristauaren babesle bezala, Liberalismoaren ideiei aurka egitea helburu zuena.
|
|
|
Larresoroko apaizgaitegian berean katolizismo liberalaren ideiak nagusitu ziren garai hartan, Lammenais, Gerbet, Lacordaire eta Montalembert apaizen eskutik. Ez ziren errotzera heldu, ostera, 1831n Mgr. dArbou Baionako apezpikutegira heldu baitzen, katolizismo liberalaren jarraitzaileak sakabanatuz katolizismo berriaren ideiak desagerraraztearren2 Pio IX.a ere ideia modernista
|
horien kontra
agertu zen, Syllabus izeneko gaitzespena kaleratuz.
|
|
|
III. Errepublika 1875ean ezartzearekin, areagotu ziren Elizaren ahaleginak arrazionalismo positibistaren kontra; arrazionalismoari aurre egiteaz gain, urte
|
horietan
protestantismoaren eragina ere murriztu behar zuen. Hain betebehar neketsua burutzeko Elizaren buruek beharrezko ikusi zuten apaiz gaiak prestakuntza inelektualaz hornitzea.
|
|
|
XIX. mendearen azken urte
|
horietan
ugarituz joan ziren integrismo katolikotik urruntzearen frogak, esaterako Leon XIII. Aita Santuak Frantziako katolikoei Errepublika onartzeko, horrela hobeto egingo zietela aurka erligiotasunaren kontra zihoazen legeei eta jarrerei. Larresoroko apaizgaitegiko orduko buruak, Arnaud Abbadiek, agindua onartzeaz gain, Eskualduna> argitalpen eliztiarraren bidez jakinarazi zien herritar euskaldunei Aita Saintuak agindutakoa9.
|
|
|
Basea osatzeko iturriei dagokienez, aipatu elkarte
|
horien
aktibitateak ezagutzeko erregulartasunez argitaratu zituzten aldizkarien edukiak aztertu ditugu, aldizkarietan ematen baitzuten zegozkien elkarteen bileren berri, partaideak aipatzearekin batera. Horrez gain, jakina, artikuluak argitaratzen zituzten, lagunkideek agindakoak.
|
|
|
Aldizkariok aztertu orduko, gehien interesatu zaiguna izan da ezagutzea zein intelektual izan ziren lankide, bai sozietateek buruturiko bileretan parte hartzeagaitik, bai aldizkari berberean idatzi izateagaitik. Izan ere, bilerotako kidetasuna bada ere harremanetan sartzeko biderik aproposena, pentsalari
|
horiek
zein aldizkaritan idatzi zuten ezagutzeak13 bidea emango digu garaikideen arteko beste harreman batzuk suposatzeko ere, harremanok frogatzeko eskutitz, idazki zein lekukoen elkarrizketetara jo behar izango badugu ere.
|
|
|
Beste aldetik, eta informazio iturriak aipatzen ari garela, aztertzen ari garen urte
|
horietan
Piarres La, tte talde euskaltzale baten burua izan zen, aldizkari bat argitaratzearekin batera. Talde euskaltzalea eta Aintzina> talde horren argitalpenaren prestakuntzak postatruke mamitsua sortuko zuen, oso erabilgarria guretzat, kontuan harturik 1920, 1930 eta 1940.eko hamarkadetan eskutitzak zirela berriak jaso eta hedatzeko bide nagusia.
|
|
|
Elkarrizketa
|
horien bidez
lekukoek 20, 30 eta 40 hamarkadetan bizi zituzten gertaeren ardatz nagusiak ezagutu nahi izan ditugu, elkarrizketetan subjetibitatea nagusituko zela jakinik ere. Era berean, metologikoki elkarrizketak amaiera irekikoak izan zitezen ahalegindu ginen eta, jorratu nahi genuen gaiarekin elkarrizketen zirriborroa prestatu bagenuen ere, erantzulearen berbaldia bera izaten zen galderak eragiten zituena.
|
|
|
Jakina, elkarrizketek eskainitako datuek gertaeren zati bat baino ez digute ezagutarazi, gertaeren zati horren interpretazioa hobeto esanda16 Hala ere, oso erabilgarriak izan dira lekuko
|
horiek
eskaini dizkiguten burutapenak, iritziak eta susmoak, hainbat kontalarik agerturiko datuak bildurik, generalizazioa egin ahal izan dugulako. Horrela, liburuetatik bildu dugun informazioa argitu eta egiaztatzeko bidea eman digute, batzuetan, eta jendeaurreko jarrera o, ziala baino ez zela egiaztatzeko besteetan17.
|
|
|
Saldutako lur
|
horien
jabe tokiko notableak bihurtu ziren, gizartean zuten botere ekonomikoa, nkatu nahi baitzuten. Izan ere, dirudunak ziren bozkatzeko eskubidea zutenak; horrela, 1794an buruturiko hauteskunde zentsitarioetan lur jabeak izan ziren ordezkariak aukeratu zituztenak.
|
|
|
Lan honetan leku zabala eskainiko diogu Eskualdunari, baita garai hartako gainerako argitalpen eraginkorrenei ere, haien orrialdeetan aurkitu baitugu Piarres La, tte eta garaikideen luma. Esan beharra dago urte
|
horietako
euskal astekari gehienak, ez guztiak, alabaina?, Elizaren eskuetan edo eraginpean sortu zirela. Izan ere, Frantziako Iraultzak ekarritako liberalismo eta agnostizismoari aurre egin nahian, Elizak euskara eta euskal kulturaren garapena bultzatu zituen, baita euskara horretarako tresna bihurtu26 ere:
|
|
|
Société> des> Sciencies, > Lettres> et> Arts> de> Bayonne, > Eskualduna, > Eskualzaleen> Biltzarra, Revista> Internacional> de> Estudios> Vascos, Euskera, Gure> Herria, Bulletin> Musée> Basque> eta Aintzina. Argitalpenok aztertu ditugu intelektualen ekoizpen literarioari bidea eman ziotelako, sare intelektualaren partaide bihurtuz idazle
|
horiek
.
|
|
|
Baliteke Bulletinen agerturiko bi ikuspuntu
|
horiek
bata euskalduna eta bestea baionesa edo frantsesa, aipatu ditugun Baionako bi taldeen isla izatea. Dena dela, orokorrean baiezta dezakegu Bulletineko idazleek euskal ezaugarriak goratu eta gailendu zituzten, miti, kazioa alde batera utziz, hala ere.
|
|
|
Urte
|
horietan
Charles Maurrasek gidaturiko Action> çaise> mugimenduaren42 eragina nabaritu zen apaizgaitegietan ere. Baionako apaizgaitegian Philippe Aranart, Jean Pierre Urricarriet43, Clément Mathieu44 eta Piarres La, tte45 aipatu ditu Malherbek pentsaera horren zaleen artean.
|
|
|
1944ko abenduaren 28ko Herriaren alean La, ttek dei bat zabaldu zuen demokraziaren izenean oraindik Erresistentzian ari zirenei, adieraziz ekintzok ezinbestekoak izan baziren ere garai baten, ordua zela ekintza
|
horiek
utzi eta Gobernu berriari gobernatzen utz ziezaioten, La, tte, P.: Vers la démocratie, Herria, > 1944ko abenduaren 28a.
|
|
|
Auguste Champetier de Ribes (Parti> Démocrate> Populaire), Ybarnégaray (Union> Républicaine> Démocratique), Lamazou Betbeder (Extrême> Droite) eta Gabriel Castagnet (Union> Républicaine> Démocratique) eskuindarrek lau postu irabazi zituzten, eta Garat ezkertiarrak (Radical> Socialiste) eta erdiko Léon Bérardek (Gauche> Républicaine> Démocratique) postu bana. Micheu Puyouk honela laburtu ditu bozketa
|
horien
emaitzak:
|
|
|
euskalduna (Baiona eta Maule) eta bearnesa (Pau, Orthez eta Oloron). MicheuPuyouk hauteskunde
|
horien
zenbaketaren oinarriak azaldu dizkigu: scrutin de liste départamental avec prime à la majorité et application de la représentation proportionnelle si aucune des listes nobtenait la majorité, Micheu Puyou, J.:
|
|
|
Staviskyk, politikoekin harremanak baitzituen, Baionako diputatu alkatea zen Garat ezagutu zuen eta udal kredituak Baionan sortzera bultzatu zuen. Baina udal kreditu
|
horiek
iruzur bilakatu ziren gezurrezko kutxa bonoak kaleratu zituztenean, bitxien gezurrezko balorazioan oinarriturik baitzeuden. 1933ko abenduaren 24an, nantza ministroa iruzurraz jabetu zen eta Baionako udal kredituen zuzendaria atxilotu.
|
|
|
Beste aldetik, jadanik aipatu dugu X X. mendearen hasierako Ipar Euskal Herriko politika eta ekonomia lurraldeko handiki eskuindarren eskuetan zegoela. Jean Ybarnegaray notable
|
horietariko
bat izan zen, nagusimaizterra izan baitzen (zeukan dirutzarekin hauteskunde kanpainak ordaindu ei zituen80). Uharte Garaziko sindikatuaren burua ere izan zen eta horrek, bidea erraztu zion baserritarrekin harremanak izateko eta, beraz, botoak lortzeko.
|
|
|
Ipartarren pentsamolde politiko soziala aurkezturik, ikus dezagun orain garaiko giro intelektuala. Horretarako urte
|
horietan
argitaratu ziren aldizkarietara jo dugu, argitalpenetan nortzuk idazten zuten jakiteko, baita orduko jarduera intelektualean nortzuk parte hartu zuten ezagutzeko ere.
|
|
|
...é> des> Sciencies, > Lettres> et> Arts> de> Bayonneren sorketa bat dator Europan hedatu ziren sociétés> savantes> edo jakitun elkarteen produkzio historiogra, koaren boomarekin94; konkretuki, Baionako Sociétéren jakitunen jakin minak garatu ziren liées à limpulsion de Paris95 XIX. mendearen bigarren erdian bilakatu ziren elkarte
|
horiek
, aurreko garaiko pentsamoldearekiko haustura bat suposatu zuten:
|
|
|
urte
|
horien artean
31 bilera burutu zituzten. Buruzagiak sarri joaten ziren biltzarretara:
|
|
|
...iren, hala nola, Jean Baptiste Elissamburu, hain zuzen ere, gorago aipatu dugun Michel Elissambururen lehengusua; Jean Baptistek Piarres> Adame> lan ezaguna argitaratu zuen Le> Réveilen, pasarteka, Michel lehengusuaren Errepublikaren kontrako salaketei dagokienez, aipatu Hirur> Errepubliken> ixtoria> liburuan, Le> Réveilek aurre egin zien akusazio
|
horiei
Errepublikaren historiaren bertsio errepublikazalea argitaratuz, artikuluka, Errepublikaren bertsio txarra gaitzesteko edo120
|
|
|
Kutsu erlijiosoa nabaria izan zen Eskualdunaren ia berri guztietan, Elizaren inguruan buruturiko ekintzak espresuki aipatzeaz gain129 Azaldu dugu jadanik Eskualduna> helburu politikoekin sortu zutenean, xede
|
horiek
bat zetozela Elizaren pentsamoldearekin130 Are gehiago, batzuetan Louis Etcheverry sortzaileak, politikaz, bihotz bihotzez bonapartte tiarra131, Elizak baino Errepublikaren kontrako pentsamolde gogorragoa azaldu zuen, Elizaren jokabideari errepublikazalea zelakoan132 kontra egiteraino.
|
|
|
Polizak ez du buru egiten ahal gizon errabiatu
|
horien
. Gazeta gorriak berriz gizon horier etsenplu onak emaite orde gehiago asalda arazten dituzte135.
|
|
|
Polizak ez du buru egiten ahal gizon errabiatu horien. Gazeta gorriak berriz gizon
|
horier
etsenplu onak emaite orde gehiago asalda arazten dituzte135.
|
|
|
Euskal apaizen ekintza
|
horiek
zirela eta, eta Frantziako Gobernuak bere gain zuenez gero apaizei ordaintzea, Paueko prefetak erabaki zuen hainbat diosesatako apaizei ez ordaintzea.
|
|
|
Era berean, Elizaren Gobernuarekiko harremanak indartu nahiaz, Aita Saintuak Frantziako katolikoei agindu zien Errepublika onar zezaten, hobeto egingo zietelakoan aurka lege errepublikanoei. Larresoroko apaizek esandakoa bete zuten,
|
horien artean
Arnaud Abbadiek, Larresoroko apaizgaitegiko buruak, eta Jean Hiriart Urrutyk. Eskualdunan ere Erepublika onartzeko eskatu zieten irakurleei:
|
|
|
astekarian erdara sobera kausitzen zuen, erreklama sobera; ez ziron sofri galarrotsak edo zezen lasterrak aipa zezazten; ez zuen nahi ere besta buruetako pilota partidarik aintzinetik aipatzea, fededunak ez zirelakoan josteta
|
horien
gatik herriko bezperetarik zeiharkatu behar, La, tte, P.: Euskal> literaturaz... aipatu liburua, 232 or.
|
|
|
Baina urritasun egoerak aldakuntzen beharra sorrarazi zuen idazle askorengan174 Horrela gerratik itzuli ziren hainbat lankidek, gerlari ohiak? Eskualduna> eta Adémarengandik urrundu nahi izan zuten175, gerrak erakarritako zailtasunez gain, gerlari ohi
|
horiek
ez zutelako Adema gogoko176 Piarres Xarrittonek azaldu duenez, alde batetik, belaunaldi diferentekoak ziren, ikasle irakasleen arteko haustura nabarituz; baina bereziki, gerran egon izanak sortu zuen sentimedu berezia izan zen gerran egondako lankideak besteengandik urrundu zituena177 Aurrerago ikusiko dugunez, Gure> Herria> aldizkari kulturala banaketa horren ondorioz sortu zen.
|
|
|
Aranaren asmoekiko desadostasun
|
horiek
zirela eta, Arbelbide, Broussain, Campion, Daranatz eta Darricarrièrek Hondarribiko kongresua atzeratzea proposatu zuten. Arana ere prest agertu ei zen jokamoldea akademikoago bihurtzeko211 Adéma lehendakariak eta Guilbeau idazkariak, ostera, kongresua burutzea erabaki zuten, eta burutu egin zen; Sabino Aranak ez zuen bileran parte hartu (1902ko irailaren 11n atxilotu egin zuten).
|
|
|
Société> des> Sciencies, > Lettres> et> Arts> de> Bayonne, ostera, zientziaren arlo guztiak jorratzearren eratu zuten, ikuspuntu intelektuala nagusituz eta irakurlego intelektualari zuzenduz. Eskualzaleen Biltzarra Société baino herritarragoa izan zen, euskaltasunaren betiko ezaugarriak iraunaraztea helburu eta jende ezikasia ahalegin
|
horien
hartzaile nagusi izanik.
|
|
|
Joseba Agirreazkuenagaren hitzetan270, Oñatiko kongresu horrek gizarte berri baten beharrak islatu zituen, hain zuzen ere, gizarte industrializatuan garatutako intelektualen beharrak. Jakitun
|
horiek
jende ikasia ziren eta jakintza eremu berrietan murgiltzea eskatzen zuten. Horregatik sortu zuten Eusko Ikaskuntza, erakunde intelektualago bat falta zelako.
|
|
|
Beste aldetik, Hegoaldeko Eusko Ikaskuntzaren batzarkide
|
horiek
oso gutxitan hartu zuten parte lehenago aztertu ditugun Eskualzaleen Biltzarra edo Société> des> Sciencies, > Lettres> et> Arts> de> Bayonne> elkarteen batzarretan: José Miguel Barandiarán eta Pedro Garmendia, Eusko Ikaskuntzaren batzarkideak, Eskualzaleen Biltzarraren bilera batera baino ez ziren joan; Eusko Ikaskuntzaren gainontzeko lankideek ez zuten inoiz parte hartu ez Eskualzaleen Biltzarra ezta Société> des> Sciencies, > Lettres> et> Arts> de> Bayonne> elkarteen bileretan.
|
|
|
Georges Lacombe, ohiko partaidea Euskaltzaindian, noizean behin bildu zen Société> des> Sciencies, > Lettres> t> rts> de> Bayonneren eta Euskaltzaleen Biltzarrarren kidekin; eta Jean Elissalde noizbehinka agertu zen Euskaltzaindiaren bileretan eta bakan batzuetan Eskualzaleen Biltzarrak antolaturikoetan. Harreman gutxi
|
horiek
Euskaltzaindia eta Eusko Ikaskuntzaren kideen artean bilakatu ziren, baina batere ez Euskaltzaindia eta Société> des> Sciencies, > Lettres> et> de> Bayonnekoen artean.
|
|
|
harreman txikia Euskaltzaindia Eusko Ikaskuntzarekin, baina batere ez Société> des> Sciencies, > Lettres> et> rts> de> Bayonnerekiko. Harreman
|
horiek
jatorri berbera izanak eragin zituen, bai geogra, aren aldetik baita bultzatzaileen aldetik ere, Bizkaia, Gipuzkoa, Araba eta Nafarroako diputazioek bultzatu baitzituzten bai Eusko Ikaskuntza baita Euskaltzaindia ere. Harreman urriak izatea Eusko Ikaskuntzak eta Euskaltzaindiak aztergai desberdinak izateak eragin zuen, Eusko Ikaskuntzak zientziaren arlo guztiak aztertu baitzituen eta Euskaltzaindiak euskal hizkuntza baino ez.
|
|
|
Semenario handiko istudiantetarik mozkin hoberik athera dugu... osoki zuzen izaiteko, erran behar dugu haatik zonbat sustatu, lehiarazi, lagundu eta eskutik dituen atsiki P. La, tte, beren kide jakitatez nola adinez eta guziz eskuararen amodioz gehienak...
|
Horiek
hola, gauden ephe labur P. La, tte apezgei geroztik apeztuaren itzulkuntzari beha. Zor dakogu, ez bakarrik hoberena athera delakoa, bainan oraino berekin dakarzan erakaspenentzat...
|
|
|
Kritika
|
horiek
eskematikoki ikustearren:
|
|
|
Piarres La, tte ados agertu zen Jean Etcheparerekin luzeegiak ziren Pastoralak laburtzeko proposatu zuenean: Behar litezkela jostagailu
|
hoik
puska bat laburtu440.
|
|
|
Bainan othoi! Euzkereak hitz bat bederen ezar dezala, eta ilhar
|
horiek
irakurleak iretsi behar dituen, ala bakharrik miretsi! 486.
|
|
|
Eta nortzuk ditugu euskaltzain arduradun
|
horiek
–
|
|
|
Ez. Gora, biziki gora baitabiltza ordean idazle
|
horiek
. Gaudela gu, chumeen, aphalen zerbitzuko; euskaltzainburuak, aldiz, handienen argitzale, Bertzen irakurgaietan, Gure> Herria, 1922ko urtarrila, 49 orr.
|
|
|
Intelektual
|
horiek
murgildurik zeuden garaiko jarduera intelektualean: haietariko zazpi orduko elkarte kultural baten kargudunak ziren:
|
|
|
Hauek ere ez ziren edonor euskal Herriko aktibitate kulturalean; izan ere, Colas eta Vinson ezik, gainerakoak kargudunak ziren elkarte kulturaletan. Ulergarria da, beraz, kritikak jaso zituzten
|
horiek
, Julio Urkijok ezik, Gure> Herrian ere idatzi izana, beste aldizkariren baten ere argitaratzeaz gain; salbuespena Louis Colas da berriro, karguduna ez izateaz gain, gutxi idatzi zuelako aldizkarietan eta konkretuki Gure> Herrian artikulu bat ere ez.
|
|
|
Labur dezagun orain zer esan zuten kritikariok intelektual
|
horiei buruz
(gaitzespenezko kritikak etzanaz idatziko ditugu):
|
|
|
Laburbilduz, 1920 eta 1930 hamarkadetako Iparraldeko sare kulturalaren berri izango dugu Henri Dop, dElbée, Gavel, La, tte, Moulier eta Veyrinek Gure> Herrian egin zituzten kritikei esker. Kritikari
|
horiek
garaiko sare intelektualaren partaideak ziren, partaideak ziren era berean kritikak jaso zituztenak, hau da, Azkue, Barbier, Colas, Daranatz, Lhande, Urquijo, Veyrin eta Vinson.
|
|
|
Iparraldekoak izatea. Harrigarria da, ostera, protagonista ugari atzerrikoak izatea, hala nola Colas, Gavel, Veyrin, Vinson..., aldizkaria euskalduna izan arren; jakina, idazle
|
horien
maila intelektual altuak justi, katzen du hauen parte hartzea Ipar Euskal Herriko sare kulturalean, bertokoak izan ez arren.
|
|
|
orai artinokoan jaun
|
horieri
ez dakotegu itzalño bat baizik ezagutzen: eskuara ez dakite Espainiako erregek baino gehiago eta eskuaraz idazterat lerratzen direlarik, huna bertsulako hitzalde saltsa eskaintzen daukuten jastatzeko:
|
|
|
Beste aldetik, Bulletinen idazteaz gain beste aldizkariren baten idatzi zuten bost intelektual
|
horietatik
, lauk, Daranatz, Donostia, Gavel eta Veyrinek, harreman berriak sorrarazi zituzten aldizkarien artean, konkretuki Bulletin> du> Musée> Basque, > Gure> Herria> eta RIEVen artean; hau da, Iparraldeko eta Hegoaldeko aldizkarien artean, orain arte ikusi ez duguna. Iparralde eta Hegoaldearen arteko harreman berriak ezarri zituzten Jean Baptista Daranatz, Henri Gavel eta Philippe Veyrinek, Bulletinen idazteaz gain, RIEVen ere idatzi zutelako; eta aita Donostiak Bulletin> u> Musée> Basque> eta Gure> Herrian lanak argitaratu zituelako, RIEVen idazteaz gain.
|
|
|
Intelektual moduan 1920 hamarkadan lanean hasi zelarik, bereziki Eskualduna> eta Gure> Herriaren inguruan, 1930 hamarkadan gazteekin batera ekin zion euskaltasuna barreiatzeko ekintzak burutzeari. Ustaritzeko Apaizgaitegi txikian irakasle zegoen legez, ikasle gazteekin zein bertako irakasleekin izan zituen harreman estuak; harreman
|
horiez
baliaturik, sortu zituen Euskalzaleak, Menditarrak eta Begiraleak taldeak, baita Aintzina> aldizkaria ere.
|
|
|
Horrela, hogeita bost herritan osatu zuten begirale taldea, ordezkatzaile banarekin.
|
Horietako
batzuk: Bribet emakumea Donibane Lohitzunen, Lazcano Urruñan, Joséphine Moralès Hendaian, Hiriart Biarritzen, Gavel Angelun, Thérèse Hirigoyen Gutti Larresoron, Hillau552 Kanbon, Mayi Diharce Hazparnen, Basterreix Arüen, Anita Hastoy Atarratze Sorholüzen, Gréciet Ezpeletan eta Madeleine Jaureguiberry Alozen553 1936an izen berriak ikus ditzakegu zerrendan:
|
|
|
Mademoiselle Larramendy horrek deitu ninduen, zeren eta eskas zituzten gazteak talde
|
hoitan
hartzeko eskuara mintzatzen zuena, ez ginen frango Donibanen ongi mintzatzen, Jeanne Salharekin izandako elkarrizketa, Donibane Lohizune, 1997ko azaroaren 22a.
|
|
|
Bistan da: jendeek beren eskubideak ezagutuz geroz, Herriko Etxerat zoatzin galdezka; eta Herriko jaun
|
horiek
kexu.588
|
|
|
Politikoa zen bai zeren eta Ybarnegaray kontra ari ginen Eskualdunean izkiriatzen nuen aitzina. Egun batez izan genuen bilkura bat, Eskualdunaren konduak eman zituzten eta
|
horiek
oro. Ni xoko batetan nintzen, oraino gaztea.
|
|
|
Orduan Ybarnegary ek atakatu ninduan: Ces> jeunes> blancs> becs> qui> veulent> mettre> la> pagaille> dans> notre> ays! >/ Altxatu nintzen eta erran nion aseak ginela cacique
|
horietaz
eta hemendik goiti geronen buru izanen zirela gauzak, ez genuela haien iritziaren beharrik, ba genekiela geronek zer dugun egiteko eta bakea eman zezaten. Ai ai ai orduan, denak harrituak eta jin zitzaidan:
|
|
|
Eskutitz
|
horietan
, euskalzaleek burutu zituzten bileren berri eman zuten: 1933ko apirilaren 23an elkartu zirenean Amoçain, Eugène Goyheneche, La, tte, Jean de Jaureguiberry eta Bellevue kalonjeak hitz egin zuten, Pierre Amoçain eta Eugène Goyhenechek Eskual> Herriaren> Alde591 taldearen egitamua aurkeztearekin batera.
|
|
|
Joan zirenak eta Dargains inprimatzaileak; joan ziren eta Doriotenganat, doriotistak gero alemanen kolaboratzaile bilakatuko ziren, bainan hori lehenagatik.. zeren eta Doriot nor zen, komunista izandako bat, konbertitu zena omen... Eta besteak Ybarnegaray eta La Rocque,
|
horien
alderat itzuli ziren. Eta hor beste gehientsuenak, ez bakarrik abertzale garbi zirenak, oso gutxi baitziren, heiek ez zuten hortan interesik bainan beste guztiekin behar ziren konpondu; La, tte bat, ez zen, baitezpada, ez doriotista ez larrocquista, baina ez zuen lagunik, bakarrik gelditu zen643.
|
|
|
Ikusiko dugu aurrerago, hala ere, La, tteren jarraitzaile gazteek euskal abertzaletasunaren aldeko saiakera berri bat burutuko zutela, baina 1940 hamarkadako ekintzak dira
|
horiek
eta geroko utziko ditugu.
|
|
|
Horrela, harremanetan jarraitu zuen Alemaniako Karl Buda intelektualarekin eta Werner Bestekin661 (Best SSekoa bilakatu zen Bigarren Mundu Gerran eta garrantzizko kargua izan zuen Frantziako Administrazio Militarrean). Alemanekiko harreman
|
horiez
balia tu ei zen Goyheneche Frantzian bizi ziren Hegoaldeko errefuxiatuei laguntza eskaintzeko, baita Alemanian preso zeuden euskaldunei laguntza eskaintzeko ere662 Baina 1944an Frantzia alemaniarrengandik libre geratu zenean, gobernu frantziarrak Goyhenecheri leporatu zion etsai alemaniarrekin harremanetan egon izana. Hil arteko bortxazko lanetara zigortu zuten 1946an, libre utzi bazuten ere 1947an, Uztaritzera itzuliz 1948an.
|
|
|
Mugimendu euskaltzaleak iraun zuen denboraldian Albert Lebrun zegoen Errepublikaren lehendakari, 1932ko maiatzetik 1936ko maiatzera, Front> populaireko elkarte ezkertiarrak hauteskundeak irabazi zituen arte. Lau urte
|
horietan
zenbait bozketa burutu zirelarik, euskaltzaleek euren jarrera politikoa agertu zuten Aintzinan.
|
|
|
Eskualduna> eta Gure> Herria> aldizkariek 20 eta 30 hamarkadetako La, tte langile sutsuaren berri ematen digute; 1930 hamarkadan Aintzina> gehitu zitzaien La, tteren lanaren erakustoki bezala. Hiru aldizkari
|
horiek
bat zetozen jende ez ikasiari zuzenduriko artikuluak argitaratzean.
|
|
|
Alde batetik, Jean de Jaureguibérryk eta Piarres La, ttek Gure Herria elkartearen sei bileratan egin zuten topo; Madeleine de Jaureguibérry haiekin elkartu zen
|
horietako
hiru batzarretan eta Philippe Aranartek hirurak ikusi zituen horietako bilera batean.
|
|
|
Alde batetik, Jean de Jaureguibérryk eta Piarres La, ttek Gure Herria elkartearen sei bileratan egin zuten topo; Madeleine de Jaureguibérry haiekin elkartu zen horietako hiru batzarretan eta Philippe Aranartek hirurak ikusi zituen
|
horietako
bilera batean.
|
|
|
Behar dugu zerbait egin. Zuk segituko duzu baina behar duzu aldatu izenordea, eta eskoletan nota txarrak dituztenak,
|
horiek
geldi; Murua, I., aipatu artikulua, 93 or.
|
|
|
Hain zuzen ere, Aintzinan parte hartu zuten
|
horietariko
batzuk Enbata> mugimendu nazionalistari hasiera eman zioten 1962an, Letamendiak azaltzen duen bezala: Cest en 1962 que se forme à nouveau un mouvement nationaliste basque Enbata, autour du journal du même nom créé en 1960 Le premier numéro de ce journal sera entièrement rédigé par labbé Pierre Larzabal, un ancien dAintzina> et le nouveau parti compte parmi ses créateurs un autre ancien, Michel Labéguerie, qui est élu député en octobre 1962 grâce à labsence de candidature gaulliste.
|
|
|
Eskualdun Gazteen behin behineko Batzordea osatu zuten talde
|
horietako
ordezkari batzuek: Jean Duboscq Ustaritzeko Zazpiak> Bat> taldekoa, René Errecart eta Goyheneche Pariseko Errepika> taldekoak, Arthur Garcia Donibane Lohitzunekoa, Jean Hastoy eta Jaureguiberry anaiak Zuberoa ordezkatzeko, Jospeh Ipharraguerre Haltsuko Epherrak> taldekoa, Michel Labéguerie Bordeleko Irrintzi> taldekoa, Marc Legasse eta André Ospital Aintzinaren partez, Michel Limonaire Biarritzekoa, Etienne Sallaberry Kanboko Izarra> eta Lilette Yribarren Baionako> dantzari> taldekoak.
|
|
|
Emile Larrerren ikuspuntutik: Momentuan aldaketa handia izan zen, zeren eta ordu hartan zen piska bat kontserbadoreak, eta La, ttek ekarri zuen giro berri bat, ekarri zuen orduko sozial aldetik eta politiko aldetik; sozial aldetik lankidetzarekin eta sindikalismoarekin konpontzen zen ongi La, tte,
|
horiekin
zabilan, eta gero politika aldetik ere berdin; orduan ziren lehenbiziko demokratak eta orduan Mouvement> Republicaine, MR P Mouvement> Republicain> Populaire, eta holakoak ziren eta gero haiekin, heiei loturik sortu ziren Europako federalistak eta La, tte giro hortakoa zen, hats hortakoa zen, eta hori aldaketa handia izan zen. Bainan gero Eskual Herria barnean, horrek hemen, Iparraldeko Eskual Herrian, ez zuen horrek aldaketa izugarri bat ekartzen; hemen irakurle berririk gabe berdin segitu zuten aurrekoek, gehien gehienik; zenbait politizatuagoak ziren, zenbaitek nahi zuten berritze hori, baina beste asko....
|
|
|
Beste aldetik, bazeuden Herria> onartu ez zuten irakurle euskaldunak, Eskualdunari lekua kendu ziolakoan802; eta, aldiz, Herria> gaitsetzi zutenak, uste zutelako argitalpen berriaren atzean Eskualduna> zegoela ezkutaturik803 Azken salaketa
|
horiei
erantzun zion La, ttek:
|
|
|
Kritikak egiten zituzten, La, tte bera kritikatzeraino. Badirudi kritika
|
horiek
zirela eta hirukoteak ez zuela denbora luzez iraun Herrian idazten, La, tte irakurleak galtzearen beldur baitzen823.
|
|
|
Gazte gaztea zen 1923an (22 urte) eta 1925ean (24 urte) Eskualzaleen Biltzarrak banaturiko sariak irabazi zituenean ere, baina Letra Klasikoak goi ikasketak hasita bazituen behinik behin. Goi ikasketa
|
horiek
burutzen ari zen garaian Gure Herria elkartearen kide izendatu zuten (1924an) eta Eskualzaleen Biltzarkide bilakatu zen (1926an). Azkenez, goi ikasketak amaitu berri zituelarik (1928an), Euskaltzaindiaren urgazle izendatu zuten, baita Eskualzaleen Biltzarraren bileretan lehenengoz parte hartu ere (1928an).
|
|
|
Beraz, Euskaltzaindia, Société> des> Sciencies, > Lettres> et> Arts> de> Bayonne> eta Eskualzaleen Biltzarra elkarte
|
horiei buruzko
informazioa jasotzeko aukera ezin hobea izan zuen La, ttek, baita Hegoaldeko abertzaletasuna ezagutzeko ere.
|
|
|
Ces jeunes blancs becs qui veulent mettre la pagaille dans notra pays! 846, baita La, ttek erantzun ere: aseak ginela cacique
|
horietaz
eta hemendik goiti geronen buru izanen zirela gauzak847.
|
|
|
Azaletik begiratuta, irudiko luke euskalzaleen egitarauak bat egiten zuela Ybarnégarayren ideiekin, La, tteren mugimenduak ere ohitura zaharrak eta erlijiotasuna defendatu baitzituen. Hala ere, La, tteren komentarioak, aseak ginela, cacique
|
horietaz
–argi erakusten du euskalzaleak ez zeudela ados Ybarnégarayrekin.
|