|
2000
|
|
|
Badaude herri euskaldunak, Berriatua, Ondarroa edo dena delakoa. Irakaskuntza alor inportantea iruditzen zait eta irakaskuntzan ikusten dituzu aldenik alde dabiltzan irakasleak, eta ez dela kontuan hartzen
|
horien
euskara zelakoa den. Santurtziko bat topa dezakezu Antzuolan edo Ondarroan...
|
|
|
El Correo, Diario de Noticias, Diario de Navarra, Sud Ouest eta Periodicode Alava izenekoek. Ez soilik gutxi; egunkari
|
horietan
euskaraz argitaratutakoa raraavis ezezaguna da.
|
|
|
arteangailentzen ziren uste funsgabe eta itxuragabeak salatu zituen gartsuki. Izan ere,
|
horientzat
euskararen egitekoa ez baitzen, oinarri oinarrian eta funtsean, hutsarenhurrengo kontua baizik: aberriaren soineko apaina alegia, geroago ikusi ahal izangodugun moduan.
|
|
|
Irrati lokalen artean, euskara hutsezko estazioak ere badaude. Estazio
|
horiek
euskararen normalizaziorako eta informazio lokalerako abiaburu eta lagungarritasuna dute xede nagusitzat. Dena den, estazio horiek oraindik ez dute asmatu programazioarekin, eta lege aldetik baldintza estuegiak topatu dituzte.
|
|
|
Etorkizunean, koordinatzaile bat izanen da iparraldeko 14 liburutegiez arduratzeko (bertan dago liburuzain euskaldunen kopuru handiena), eta beste bat Iruñerriko 21 liburutegietarako. Koordinatzaile
|
horiek
euskararen normalizazioa lehentasuntzat hartu dute, noski, eta hala izan dadin lortzeko haien esku egonen da proposamen zehatzak egitea (jendearekin euskaraz aritzeko gutxieneko euskara mailak ezartzea, prestakuntza planak, liburutegien seinalizazioa, euskarazko gai zerrendak sartzea, etab.) eta halaxe eginen dutela espero dugu. Erosketa zentralizaturako prozedura, hala Liburutegien Sareak nola Nafarroako Liburutegiak erabiltzeko pentsatua, tresna funtsezkoa da, eta liburutegiek titulu askoren artean (Nafarroako Liburutegi Nagusian urtero sartzen direnak, 10.000 inguru) beraien bilduBiblinleka metarako egokienak hautatu ahal izateko behar bezain malgua.
|
|
2001
|
|
|
Ezta ere aski andereñoek ikastolan euskeraz egitea, gero kalean adiskideekin edo ta beren etxetan erderaz ari izaten baldin badira. Eta, lantokietan toki bat betetzeko pertsona bila ari garenean, edo ta egunkarietan egiten ditugun dei
|
horien bidez
euskeraz jakin behar denik esaten ez badugu, eta telefono hotsari euskeraz" nor da" edo" esan" edo" bai" edo horrela erantzuten ez badiogu, lantegi barrutan, etxean, kalean, kafeterietan eta non nahi eta beti euskeraz egiten ez badugu... UTIKAN automobiletan eta jartzen ditugun" Euskeraz" letrerotxoak.
|
|
|
epe erdia (5 urte) eta epe luzea (2021). Epe
|
horietan
euskararen egoera zein izan daitekeen aztertzen ahaleginduko dira kongresuan. Gaur egun, zenbait alorretan (Giza eta Gizarte Zientziak) euskarak garapen franko ezagutu badu ere, beste zenbait alorren egoera ez da hain positiboa, Teknika, Teknologia eta Osasun zientzietan adibidez.
|
|
|
Horren arrazoiak bat baino gehiago izandaitezke: 1) portaera; subjektuen urratsa neurtzen dugunean, transmisio kanpainako subjektu
|
horien
euskara maila oso baxua da, eta subjektu gehienak lehenaldiz matrikulatuak dira gainera; beraz, portaera ez da ikusgai edo neurgai oraindik, baina urte batzuk barru agian bai, eta beharbada orduan eredua baliagarria izandaiteke; 2) subjektu horien portaera; etorkizunean beren seme alaben portaeraizango dena bezala defini daiteke. Izan ere, subjektu horiek euskararen transmisio kanpainetan matrikulatzeko duten arrazoietako bat da egunen batean beren euskaldunak izango direla.
|
|
|
1) portaera; subjektuen urratsa neurtzen dugunean, transmisio kanpainako subjektu horien euskara maila oso baxua da, eta subjektu gehienak lehenaldiz matrikulatuak dira gainera; beraz, portaera ez da ikusgai edo neurgai oraindik, baina urte batzuk barru agian bai, eta beharbada orduan eredua baliagarria izandaiteke; 2) subjektu horien portaera; etorkizunean beren seme alaben portaeraizango dena bezala defini daiteke. Izan ere, subjektu
|
horiek
euskararen transmisio kanpainetan matrikulatzeko duten arrazoietako bat da egunen batean beren euskaldunak izango direla.
|
|
|
Azkenik bariantzaren %5.6a azaltzen duen 5 FAKTOREAn orientazio motaguztiei dagozkien itemak sailkatzen dira, eta mistoa deituko diogu (u= 0.62). Subjektu
|
horiek
euskara ikasten dute seme alabei beren ikasketetan laguntzeko, euskaldunekin komunikatu ahal izateko, euskaldunen artean erosoago sentitzekoeta seme alabek euskaraz egiteko beraiek ere euskaraz egitea beharrezkoa dela ustedutelako.
|
|
|
Euskararen erabilera orokorrean aldagai ezberdinek duten eragina ikusita, euskara erabilera altua dutenen perfil soziodemografikoa, soziolinguistikoazein psikosoziala egin da. Subjektu horiek Gipuzkoan eta euskaldunen proportzioa%40 baino gehiagokoa den herrietan jaio eta bizi dira; euskara dute lehen hizkuntza beren gurasoek ere, edo gutxienez horietako batek; gurasoak Euskal Herrian jaioak dituzte; euskararen erabilera altua dutenen artean, emakumezko gehiago daude gizonezkoak baino; subjektu
|
horiek
euskararen ezagutza maila altua dute, baita beren inguruko pertsonek ere (gertuko eta urrutiko sarea); euskararekikoeta euskaldunekiko jarrera positiboa erakusten dute; horrez gain, euskaldunei etaerdaldunei buruzko irudi ezberdina dute, euskaldunak oso taldekoiak ikusten dituzten bitartean, erdaldunak ez dituzte hain taldekoiak ikusten; euskararen bizitasun etnolinguistiko subjektiboari dagokion...
|
|
|
Lan honen emaitzetan ikusten den bezala, testuinguru objektiboak eta testuinguru horrekiko jarrerak, hautemateak, usteak eta gehienbat identitateak eragina duteeuskararen erabileran. Areago joanez, euskaraz egiteko gai direnen artean, aldagisoziodemografiko eta soziolinguistikoek, edo testuinguruak aldagai psikosozialekbaino eragin gehiago dute, pertsona
|
horien
euskararen erabilera azaltzeko lortu deneredu psikosoziolinguistikoak adierazten duen bezala. Azken emaitza hori bat dator orain arte euskarari buruz egin diren ikerketa gehienetan lortutako emaitzekin.
|
|
|
Bietan bi azpilaginaztertu dira, neurri batean behar hori enpirikoki neurtu eta azaltzeko: 1) Arratibelen (1999) tesian, Hego Euskal Herriko euskaltegi mota guztietako ikasleen lagin errepresentatibo orokor bat, eta transmisio kanpainakoikasleen (guraso gazteak gehienbat) azpilagin berezia. 2) Garciaren (2000) tesian, berriz, Hego Euskal Herriko unibertsitate guztietako titulazio ezberdinen lehen eta azkeneko ikasmailetako ikasleak, lagin errepresentatiboorokorrean, eta
|
horietatik
euskaraz zekitenekin bakarrik osatutako azpilaginberezia. Bi kasuetan, aldaketa txiki batzuk sumatu dira lortutako eredupsikosoziolinguistiko kausaletan, horrela aurretik literaturak esaten duenaberriz ere euskal testuinguruan baieztatuz, gainera geroz eta indar handiagorekin.
|
|
|
Frankotan ezinbestean, erdaldunekin ari ginelako eta erdaldun
|
horiek
euskara ez zekitelako eta gu txikiak ginelako; euskara jakiteaz gainera, erdararen bat ikasia genuenez gero, gu izaten ginen, eta gu izaten gara orain ere, besterekin erdaraz mintzatzen garenak. Zenbait gauza, eta ez dira nolanahiko gauzak, beti gure artean erdaraz agertu izan dira.
|
|
|
Ez du horrek esan nahi
|
horiek
euskaraz erabili behar ez direnik. Baina bi gauza dira, eta arras bereziak, jakintza irakastea eta jakintza aurreraraztea, edo aurrerarazi nahian ibiltzea, gizon ikasi askojakina eta bilatzailea zeharo ezberdinak diren antzera.
|
|
|
Arrazoibidea honela ikusten dut: a) zenbait (gazte edo) ari dira gure artean inon sor daitezkeen barrabaskeriak idazten; b) zenbait
|
horiek
euskaraz idazten dituzte barrabaskeriak; c) munduaren azken fina hurbil ez badago, izango dira gazteagoren batzuk oraingoen ondorengo; d) gazteago horiek, beharbada eta Jaunak nahi badu, hobeak izango dira, hots, ez gurasoak bezain aldrebeskerietara emanak; e) gazteago horiek euskaraz jakingo dute, gurasoenak irakurtzeko lain, behintzat. Ergo, f) gazteago horiek gorroto izango dituzte gurasoak (hori gaitz erdi litzateke) eta, bidenabar, gorroto izango dute gurasoek erabili duten hizkuntza.
|
|
|
Arrazoibidea honela ikusten dut: a) zenbait (gazte edo) ari dira gure artean inon sor daitezkeen barrabaskeriak idazten; b) zenbait horiek euskaraz idazten dituzte barrabaskeriak; c) munduaren azken fina hurbil ez badago, izango dira gazteagoren batzuk oraingoen ondorengo; d) gazteago horiek, beharbada eta Jaunak nahi badu, hobeak izango dira, hots, ez gurasoak bezain aldrebeskerietara emanak; e) gazteago
|
horiek
euskaraz jakingo dute, gurasoenak irakurtzeko lain, behintzat. Ergo, f) gazteago horiek gorroto izango dituzte gurasoak (hori gaitz erdi litzateke) eta, bidenabar, gorroto izango dute gurasoek erabili duten hizkuntza.
|
|
|
...kin ez arren, guk hori normalean" alkarregaz" esaten dugulako; bizkaieran euskara batuak ere onartzen duen forma bat dagoenean (ditu eta dauz, zituen eta ebazan, kanta tzen eta kantetan), sistematikoki aldenduena eta dialektalena erabiltzea; Balmasedan, Barakaldon edo Bilbon dauden euskaldun gehienak de facto euskara ikasitakoak direnean, bertoko berriakEgunkari a n dialektoz eskaintzea,
|
horiek
euskara ikasi edo hobetzeko egindako ahalegin guztia kontuan izan gabe; eta guztia ez batua ez bizkaiera behin ere irakurriko ez duten bizkaitar analfabeto hipotetikoen mesederako!
|
|
|
Miguel Sanz presidenteak, bere aldetik, ez du denbora galdu kalifikatiboen bila. Sanoagoa iruditu zaio altura
|
horietatik
euskara jaistea. Jose Ignacio Lopez Borden as UPNko Herri Lan kontseilari ohiak txalo jo dio bide seinale guztiak gaztelania hutsean jartzeagatik.
|
|
2002
|
|
|
Datu
|
horiek
euskarazko literaturara ekartzen baditugu, irakurle batzuk irabazi egiten dituela ematen du, baina oso fenomeno erlatiboa da. Hau da, datuak interpretazioaren menpe jarri ohi dira eta horrek azterketak okertzera eraman gaitzake.
|
|
|
Aholkularitza eta kolaborazioa normalizatubeharko genituzke: kanpainak, diru-laguntzak, etab. Adibidez, intereshandiko jakintza arloak (komunikazioa eta informatika) bultzatzekoelkarlana,
|
horiek
euskara normalizatzeko tresnak ematen dizkigute eta.
|
|
|
Bistan da, Donostiako Irakasle Eskolan erdal lerroetako ikasle erdaldunekegiten duten euskalduntze prozesuaren jarraipena euskarazko irakasleen arduraizaten dela. Era horretan, ikasle erdaldun
|
horien
euskararen jakintza maila aztertzen dute lehendabizi euskarazko irakasleek. Hasteko, ikasleek beren bizitza akademikoan zehar euskara ikasten zenbat ordu erabili dituzten zehaztu behar dute.Ondoren, euskara orduen kopuruaren arabera. Irakasle Eskolan atxikitzen zaiekopuru hori?, euskararen maila erabaki behar da.
|
|
|
Bestalde, hautazko eta aukera askekoen artean bi irakasgai bakarrik daude titulazio guztietan. Kimikan bame?. Baina kasu berezi horiek beste ikuspuntu batetik aztertu behar ditugu, zeren eta gai
|
horiek
Euskara Teknikoa I eta II direnez, matrikulatu diren ikasle guztiak talde bakar batean elkartzen baitira euskara hutseanikasteko.
|
|
|
Dakigunez, ezagutzen ditugun lan soziolinguistikoei esker, Euskal Herrian zonalde ezberdinakbereizten ditugu.
|
Horietan
euskara ala gaztelania izango da giro hizkuntza nagusia.Halere, badakigu ikaslea bizi den auzoko giroak edo bere testuinguru hurbilekogiro hizkuntzak ere eragin handia izango duela erabiliko duen hizkuntzan, eta, halaber, bere motibazioan eta hizkuntzaren ezagutzan. Errealitate hori, ordea, aldatzen ari dela esan daiteke.
|
|
|
ematen direnean ere Koldo Zuazok berak salatzen duen hizkera horretan ematen dira, euskarri ortopedikoan oinarritzen den hizkeran, eta hola ez da modurik hizkuntzaren pasarazte naturalik egiteko. Horregatik ez dugu zuzentzen neurri handi batean, kontu
|
horietan
euskara bera egiten ari garelako gure eguneroko jardueran oraingoz, erabileraren erabileraz eta nekea dela neke. Lana izango dugu hor zuzenketak bideratzeko orduan, guk geuk ez badugu argi zer esan behar dugun eta idazle bakoitzak, hiztegi bakoitzak edo itzultzaile bakoitzak, nork bere proposamena egiten badu norberaren iritziak agintzen baitu beti holakoetan.
|
|
|
Galera horren arrazoiak era askotakoak izan daitezke, baina argi dago ikasleek dutela euskaraz ikasi irakasleek ez badakite. Euskaraz dakiten ikasleen kopurua %49koa da eta irakasleena aldiz %29koa, eta dakiten
|
horien artean
euskaraz zerbait irakasten dutenak %20 Hau da, Euskal Herriko Unibertsitateetan ez dago euskaraz dakien behar adina irakaslerik eta daudenak ez dira euskaraz irakasteko probetxuz erabiltzen. Datu horien alde ezkorra ezaguna da; baina niri hemen datu horien alde baikorra, hau da, unibertsitatean euskaraz dakien masa kritikoa 2000 ikasturtean 47.422 ikaslekoa izan dela interesatzen zait.
|
|
2003
|
|
|
Egitasmo horrekin, lauzpabost urteren buruan bailara
|
horietako
euskara gordeta geratuko den itxaropena dauka Aitor Aranak. Bera da «Zaraitzuko Hiztegia»ren eta «Zaraitzuko Uskara» liburuaren egilea.
|
|
|
Hau da, Aezkoako euskara bizirik dago, eta Zaraitzu Erronkarietakoak ikerlariek azter ditzaketen lekukotza aberatsak utzi omen ditu oso testu ugari eta interesgarriekin. Baina hiru ibar hauetatik hegoaldera Irunberrirainoko euskara aztertzeko orduan, besterik omen dira gauzak eta toponimia eta hondarreko euskarara »hau da, gaztelaniaz hitz egitean leku jakin batean erabiltzen diren euskal hitzek osatzen duten hondarreko euskarara» jo beharrean dago leku
|
horietako
euskara ikertu nahi duenak, ez delako bertako euskararen idatzizko testurik geratu," Agoizko salbuespen txikia kenduta", Aitor Aranaren hitzetan. Eta bistan da, nahiz eta iturriok oso euskara pobrea eskaini, ikerlariak ez dauka besterik eta horiekin konformatu beharrean dago.
|
|
|
Epe laburrean, honen lorratzetik etorriko da Prozedura Zibilaren Legea, eta bi biok jauzi kaulitatiboa ekarriko dute, justiziaren munduan eta zuzenbide arau-emailean euskara integratzeko bide luzean. Eurek ahalbidetuko dute esparru
|
horietan
euskara nabarmenago egitea.
|
|
|
Ez dugu solas
|
horien
euskaraz itzultze beharrik, ohartzeko biarnes jakintsu handiak ere aitortzen zuela nola euskaldunak populu bat garen eta nazio bat ere.
|
|
|
Udalbiltzak argitaratu duen bezala: " munduan egun sei mila hiz  kuntza inguru hitz egiten dira, eta Unesco erakundearen Munduko Atlasaren arabera, erdiak desagertzeko arriskuan daude,
|
horien artean
euskara". Panorama ederra, gizartean nahiz hedabideetan.
|
|
|
" berezko nahiz kulturazko transmisioaren" bidez (Txepetxen hitzetan) euskarazko gaitasun nahikoa lortu duten ume, gazte edo helduak euren gizatalde etnokulturalaren hizkuntza gutxitua (euskara gurean) indartzera datoz, baldin eta" soziokulturazko muga hesi" horiek oraindik existitzen badira. Hau da, euskaldundu diren
|
horiek
euskaraz jarduteko baldintza egokiak dituen hiztun komunitaterik aurkituz gero, euskararen erabilera areagotuko dute, seguru aski. Horrela uler daiteke Gipuzkoa eta Bizkaiko zonalde batzuetan antzematen den kale erabileraren gorakada.
|
|
|
Nire ustez, hizkuntza politika jakin honen helburuaeuskararen etorkizunerako erabakigarria den" indiferenteen" gizarte sektore zabala da, herritar
|
horiek
euskararentzat irabazi ezean oso zail izanen duelako gure hizkuntzak bere etorkizuna eta biziraupena ziurtatzea, eta horiexek direlako egoera gatazkatsu baten aurrean edo aukera bat egin beharrean suertatuz gero (ingelesa eta euskararen artean, adibidez), erdaren mesederako izanen den praktika batera errazen lerratuko direnak.
|
|
2004
|
|
|
Joan den larunbateko arratsaldeak hartu zituen hamar oren horiek Donibane Lohizuneko kaleetan. Ordu
|
horiek
euskaraz betetzeko eta erdaldunak hara gerturatzeko hainbat ekitaldi eta denbora pasa prestatu zituzten antolatzaileek. Haurrentzako jolasak, liburuak salgai, antzerkia, musika...
|
|
|
Gure hezkuntza ereduek mugak dituzte, jakina, baina bestela egingo ez genituen gauzak egin ditugu horiei esker. Aipatu ditudan Neguriko
|
horiek
euskararen oihartzuna dute nahiz eta, oraindik ere, beraien etxean euskara ezjakinen, baserritarren, nekazaritza girokoen edo hiri girotik aparte bizi direnen zerbait bezala bizi duten. Hemen, Rikardo Arregi ekarri behar dut berriz ere gogora.
|
|
|
Bestetik, lan aukerak ugaltzeko, herrialdeen artean herritarren ezagutza zein lekualdatzeak ahalbidetzeko, eta abar, bestelako hizkuntzak »ez ingelesa soil soilik» eskuratzeko beharra zabalduz doa, gizartearen aldetik presioa areagotzen ari da, beraz, halako hizkuntzak ganoraz eskuratu ahal izateko euskarari »horren beharrezko ikusten ez denari» lekua kendu balitzaio, zein izango da gizarteak egiatan erakutsiko duen jarrera? Azkenik, etorkinen etorrera berria bizitzen ari garela kontuan, eta
|
horiek
euskararekiko erakutsiko duten jarrera euskara indarberritzeko garrantzi handikoa dela kontuan, haien hizkuntza eta kultura mantenduz, zein izango da haien integrazioa ahalbidetzeko sistema eragingarria. Nagusia den hizkuntza »gaztelera» ahalik lasterren eskuratzeko asmoz, gero eta baztertuago dagoen A ereduan murgiltzea?
|
|
|
Beharbada hemen maila batean edo bestean erabiltzen ziren hizkuntzetan euskara maiteena, bihotzekoena, kuttunena zen, edo nahi baduzue, etxekoena; baina etxetik irten ahala eta beste beharretara eratzen ginenean, hasten ginen berehala beste hizkuntzaren bat erabiltzen, honetarako edo hartarako. Frankotan ezinbestean, erdaldunekin ari ginelako eta erdaldun
|
horiek
euskara ez zekitelako eta gu txikiak ginelako; euskara jakiteaz gainera, erdararen bat ikasia genuenez gero, gu izaten ginen, eta gu izaten gara orain ere, besterekin erdaraz mintzatzen garenak. Zenbait gauza, eta ez dira nolanahiko gauzak, beti gure artean erdaraz agertu izan dira?. 121
|
|
|
Jakin dezagun eguneroko praxi hori nola hautematen duen Saizarbitoriak: . Era pasiboan bada ere, euskaldunok uste duguna baino hobeto onartzen dute
|
horiek
euskararen auzia. Gertatzen dena da, guk askoz gehiago eskatuko geniekeela.
|
|
|
Fishmanen gogaide, euskararen corpusa arautzeko bide liskartsu
|
horietan
euskararen ereduan eta kalitatean bertan baino areago euskara aldaera horien sozializazio ahalmenik ezean idoro dute euskaltzale batzuek benetako arazoa. Ez alegia begiz jo behar genukeen hizkuntza moldean, molde hori gizarteratzeko orduan daukagun ahulezian baino.
|
|
|
Horrela, ikasketaren ezaugarriek izaera akademikoa eta kulturala baldin badute, erne belarriak. Kostata adituko baitute belarri
|
horiek
euskarazko mintzorik bazterretan. Haatik, ikasteko jardunaren prozedura jabekuntza naturalaren bitartezkoa izan bada, ikasia bizitzaren sozializazioan bertan mamitutako komunikazio ekintza gertatu bada, euskal hitzen hotsa errazago adituko dute euskal belarriek.
|
|
|
Euskal Autonomia Erkidegoan indarrean dagoen ofizialkidetasunaren izaera daukagu jomugan. Izan ere, hiru herrialde
|
horietako
euskararen izaera ofiziala ez baitu zalantzapean ezarriko ideologia ofizialak. Alabaina, nik neuk behintzat, lege gaietan aditua izan gabe, euskararen izaera ofizial hori ez nuke erdarak bermaturik daukan izaera ofizialaren pare jarriko.
|
|
|
Batzuetan ho rrela tipifikatzen da eztabaidaren gunea, alde batean leudekelarik ertzeko bi na zionalistak Eleizalde jeltzalea eta Gotzain espainola eta bestean beren arrazoiak euskalaritzan bakarrik oinarritzen dituzten euskaltzaleak. Ertzeko bi jarrera
|
horiek
euskara eta euskal kultura instrumentalizatu besterik ez dute egi ten, agian ohargabean, baina egiazki. Nolanahi ere, hitzaldiaz geroztik Jurgi Kintana historialariak gutun baten bidez jakinarazi digunez, izendegiaren kasu honetan, badirudi eztabaidan parte hartu zutenek beren iritzia motu propio eman zutela, alderdi jakin baten agindura jokatu gabe.
|
|
2005
|
|
|
Axularko ikasleak ez dira bereziak eta hauek ere gaztelaniaz egiten dute kalean, etxean eta baita eskolan ere. Guraso batzuek gehiegi pentsatu gabe matrikulatzen dituzte ereduan haurrak eta motibazio gutxi izaten omen dute ikasle
|
horiek
euskaraz aritzeko. Motibaziorik ez eta inguruak ere, motibatzeko laguntza handirik ez die ematen.
|
|
|
UNESCOk mundializazioak milaka hizkuntza desagerraraztea ekarriko duela dio, eta
|
horien artean
euskara datekeela.
|
|
|
Aldaketa
|
horiek
euskararen lurralde osoan ari dira gertatzen, neurri batean edo bestean. Baina, bereziki agerikoak dira Euskal Autonomia Erkidegoan.
|
|
|
Honetan uste genezake gazteentzako literatura baten aurrean gaudela, ez dugu erabat uste, baina. Esan bezala, literatura honen erabiltzaileetako asko Labayruko bertako alfabetatze nahiz Hizkuntza Eskoletako ikastaroetako ikasleak izan dira, gazteak zein helduak adinari dagokionez, baina, bai ordea, esan genezake badirela ikasle
|
horiek
euskaraz irakurri dituzten lehenengo liburuak. Beharbada horiek ez dira liburuok izan dituzten irakurle bakarrak, baina horiek bai osatzen dute multzorik handiena.
|
|
|
Zer mila sorgin ote da?. !... frantsesez erra neo dautzuet, zeren ez baitire Miarritzeko jakintsunen burutikako egia(?) handi
|
hoik
eskuara motz eta zotz, korotz huntan kokatzen ahal. Emazkitzue lunetak.
|
|
|
Atal honekin bukatzeko, Euskararen herrian hezkuntzaren hizkuntzaegoeraren emaitza
|
horiek
euskarazko euskal curriculum bat garatzeko legeakematen dituen aukerekin alderatuko ditugu.
|
|
|
Baldintza
|
horietan
euskara nekez izan daiteke lan hizkuntza eta Kontseiluak konpromiso bat eskatu dio Legebiltzarrari urtez urte euskararen ezagutza eta erabilera gehituz joan dadin.
|
|
|
Ikaratu? [...] Ziur naz, gai
|
orreik
euzkeraz erabiliko ba lira, millaka ta millakari sartu aziko geunskioela euzkerea. Bide okerra dala euzkera aldez jokatzeko?
|
|
|
Euskara zazpi probintzietan da bikaina, baina hautatzekotan, estrukturari begira, nik Aramaioko, Arrasateko, Oñatiko... eta eskualde
|
horietako
euskara hautatuko nuke. Beste guztiok galdu ditugun molde zaharrei eutsi diete.
|
|
|
Euskal idazleak behar ditugu. Gogoa badute, idazle
|
horiek
euskara hobetu eta osatu egingo dute eta etorkizunean gauza ederrak idatz litzakete.
|
|
2006
|
|
|
Hortik abiatuta, hipotesi hau planteatzen dut: euskararen azken garaiko historia, zenbait kronotoporen agerpenen menpe egon dela, kronotopo
|
horiek
euskararen eta hizkuntzaren inguruko esperientziaren ukapenari lotuta egon direlarik. Horrela bada, euskarak jasan duen atzerakada hein handi batean euskarari eta hizkuntzaren inguruko unibertso kulturalari begira bere burua eta bere nortasuna definitzeko eskubiderik gabe hazitako gizaldi oso baten esperientziari lotuta legokeela esan daiteke.
|
|
|
Alabaina, hizkuntz ereduen hautuak, euskara ikastearekin loturik dagoen heinean, eragin zuzena izan dezake beraien seme alaben etorkizunean, beraien integrazioan, hain zuzen ere. Izan ere, haur
|
horientzat
euskara ikasteak edo ez ikasteak hainbat ondorio izan ditzake haien orainaldiari zein etorkizunari begira.
|
|
|
Joseba Intxausti bera, 1970ean Jakinen zuzendaritza hartzean Bartzelonan Historia irakastetik zetorren. Hango ikasle zelarik, berriz, harreman estuak izanak zituen bertako ikasle euskaldunekin —horietako hainbat ere Euskal Unibertsitatearen ametsarekin seguruenik—, eta
|
horiei
euskara irakasten ere gogoz jarduna zen. Hango batasun espiritua eta koordinazio esperientzia baliatu zituen, hain zuzen ere, Euskal Herrira itzulita, eta Jakin Taldearen zuzendaritzan oinarrituta, alde bateko eta besteko Unibertsitatetan ziharduten ikasle euskaldun hainbaten koordinazioa eta elkarlana bultzatu eta eratzeko.
|
|
2007
|
|
|
Eta hori arazo bat da. Ez dut esan nahi biraoen corpusa egin behar dugunik, baina hizkuntza arrotzetan lehenbizi ikasi ohi diren hitz
|
horiek
euskaraz azkenak izango dira. Eta ez dago normalizaziorik biraorik gabe.
|
|
|
Gainera, talde txikiago batzuk izango dira, sektore jakin batzuetan lan egingo dutenak; argentinarrak, kasu.
|
Horiek
euskaraz ikasten ez badute, ez baditugu maitasun berezi batekin hartzen, ez dute euskaraz ikasiko. Espainolen gaztelania ikasiko dute, askoz errazago zaie eta… Etorkizuneko terminoetan ari naiz.
|
|
|
Kutxak Udalarekin harreman zuzenak dauzka eta harremanok hizkuntzaren bitartez gauzatzen dira.
|
Horietan
euskara bultzatzea izango litzateke lehendabiziko partea. Bestalde, bigarren zatia gehiago da herritarrei begira eta zerbitzu hizkuntza bezala".
|
|
|
Ikasle gazteenei buruz aritzean,
|
horien
euskara mailari buruzko datu bat eman badugu ere, hemen ikasle guztien ikasturte hasierako mailari erreparatuko diogu, eta horretan gertatu den bilakaera azalduko dugu (aldaketa uste baino eskasagoa izan bada ere):
|
|
|
Arabako adinekoen artean, aldiz, jaitsiera nagusitzen da, hamazazpi urteetan lau puntu galduz (%4, 8tik %0, 8ra). Gogoan izan behar dugu Euskal Herriko datuetan beste horrenbeste gertatzen dela adin
|
horietako
euskararen erabilerarekin, jaitsiera hori Arabakoa baino txikiagoa bada ere (%13, 7tik %10, 6raino). Bestalde, adinekoen euskararen erabilerak ia hutsaren hurrengoa jarraitzen du izaten, Gasteizen (2006an, %0, 6koa).
|
|
|
Hazkundea, kasu gehienetan, eskolan edo euskaltegian euskara ikasi dutenek eragin zuten, hau da, euskara bigarren hizkuntza dutenek. Hori oso positiboa bada ere, zaila da euskaldun berri
|
horiek
euskararen kale erabileran nola eta zenbateraino eragiten duten jakitea. Eragin eragiten dutela badakigu eta, batez ere, euskara lehen hizkuntza dutenek euskaraz egitea
|
|
|
Azken kale neurketa honetan neurtutako bakarrizketak berretu dira Nafarroan ([2001] 324_ [2006] 924).
|
Horietan
euskaraz atzemandakoak ere biderkatu dira, ehunekotan emanda: [2001] 3,4_ [2006] 9,2.
|
|
|
Oraindik ere leku batzuk bereziki babestu beharrean gara eta hori ez da gertatzen ari. euskara gaztelera frantsesera ez diren hizkuntza
|
horietan
euskaraz baino. Datu hau oso ikusgarria iduritu zait.
|
|
|
f) Administrazioko agenteek, funtzionarioek, epaileek eta magistratuek euren erabakiak edo ebazpenak ematen dituztenean, halakoak motivadas eta fundamentadas/ fundadas izan daitezke; orobat gertatzen da ebazpenok emateko arrazoiekin.
|
Horien
euskarazko itzulpena honetara eman da: ziodunak eta oinarridunak.
|
|
|
Ildo bertsutik, inorentasunaren eta mendekotasunaren ezaugarriak bete ez eta zerbitzuak ematen dituzten profesional batzuek medikuek, abokatuek, arkitektoek, kasu, irabazten dutena adierazteko, gaztelaniaz honorarios esan bide da. Testuan hitz hori agertzen ez bada ere, kasu
|
horietan
euskaraz zerbitzu sariak kontzeptua erabiliko litzateke.
|
|
|
Horren ageriko dira, berbarako, testuan jaso diren promoción profesional y promoción económica kontzeptuak. Kasu
|
horietan
euskarazko testuan lanbide aurrerakuntza eta ekonomia aurrerakuntza kontzeptuen alde egin da. Itxuraz, promoción profesional esateko maila igoera kontzeptua aproposa izan daiteke, baina lege bilduma honetan kontzeptu hori erabili da gaztelaniazko ascenso emateko.
|
|
|
Edonondik begira dakiola ere, gogora ekarri behar da Espainiako bigarren errepublikaren garaian eta XX. mendearen 30 hamarkadan euskararen alde egindako lan eskerga. Urte
|
horietan
euskarak lexiko ondare joria osatzea lortu zuen, batik bat prentsari esker.
|
|
|
Jakin badakigu zein egoeratan dauden euskararen ezaguera eta erabilera.Gehienetan, euskaraz egitea ez da lana erraztea, biderkatzea baizik; baina gurekulturaren bilketa, azalpen eta jorratze lanetan ez badugu euskara erabiltzen, ezdugu inoiz arlo horiek duten euskal sakontasuna ikertuko, ez azalduko. Gure gorputza ez badugu euskaraz ezagutzen, bere atalak, egiten diren lanak, gaixotasunak, arlo
|
horiei buruz
euskarak dituen ikuspegi eta jokaerak ez ditugu ezagutuko.
|
|
|
Bi olde
|
horietan
euskara bazterrean geratu zen, eta, ondorioz,, ni hutsarenauto hermeneutikak, zeharka eta azalean kutsatu zuen euskara.
|
|
|
Urte hauetan guztietan, batez ere, irizpideak, arauak eta beste hainbat gauza bateratzeko lanean jardun dute. Izan ere, langilegoaren %78a da euskalduna Danobaten, baina eguneroko lanean zailtasun eta oztopo bat baino gehiagoren aurrean aurkitzen dira
|
horiek
euskaraz lan egin nahi badute. Berba teknikoekin eta bezeroekin izan beharreko hartu emanetan sortzen dira euskaraz jarduteko zailtasun gehien.
|
|
|
Hortik aitzina, kalean bizirik dauden arazoak ukituko ditu aldizkariak, eta
|
horien artean
Euskara Batuarena (Ermua eta Arantzazu, 1968).
|
|
|
Erdieta Goi Irakaskuntzako ikasle gazteriarik zabalena eta jasoena biltzen zuten Seminario eta Ikastetxe eliztarretako kultur giroa zerbait lasaituz joan zen 1950.etan; ez denetan noski, eta ezta beti maila berean ere.
|
Horietako
euskarazko alfabetatzearen historia egin gabe daukagu oraindik, baina jakina da zenbait kasutan euskararen irakaskuntza leku ofizial edo ofiziosoren bat hartuz joan zela, 1950etik aurrera (kasu aurreraturen batean edo bestean baita lehentxeagotik ere).
|
|
|
Adibidez, Euskaltzaindiak Hiztegi Batua osatzeko lanetan, dabilen euskararen erradiografia egingo zukeen baliabidea ez du eskura izan. EEBS eta Orotariko Hiztegia eskura ditu, jakina, baina
|
horiek
euskararen errealitatearen zati bat baino ez dute islatzen eta muga nabarmenak dituzte.
|
|
2008
|
|
|
Gehienek euskara bakarrik eta gainontzekoek erdararekin batera. Azken urteotan, gainera, ikusten ari gara guraso euskaldun berriak, hau da, euskara etxetik kanpo ikasi dutenak gero eta gehiago ari direla euskara transmititzen, eta familia bidez transmititzen ez den kasuetan, eskola bidez ziurtatzen da, neurri handi batean, seme alaba
|
horiek
euskara ikasiko dutela. Izan ere, euskaldun berrien seme alaben %80tik gora elebidunak dira gaur egun.
|
|
|
Baiki, joko zikinen eta berauei aurre egiteko geure ezgaitasunaren sinbolo ere bihurtu zaigu euskara. Eta nago horrela ez dugula inoiz lortuko zikinkeria
|
horiek
euskaraz jasatea.
|
|
|
Ez batean ez bestean ez da aipamenik egiten lege testuak euskaraz eta gaztelaniaz argitaratu behar izatearen inguruan eta horrek prozeduran ekarri lukeen urrats eta kalitate kontrolei buruz. Hala ere, arau
|
horiek
Euskararen erabilera normalizatzeko 10/ 1982 oinarrizko Legearekin uztartu behar dira eta lege horren 8 artikuluak honela dio:
|
|
|
Helburua litzateke produktu
|
horiek
euskaraz ere eskuragarri izatea. Arlo batzuk jorratu dira eta jorratzen ari dira baina lanean jarraitu da.
|
|
|
Hemen, estrategia litzateke lehentasunak ezartzea, betiere, kontuan izanda gure merkatuan etorkizun hurbilean sartuko diren produktuak. Beraz, helburua litzateke produktu
|
horiek
euskaraz ere eskuragarri izatea. Arlo batzuk jorratu dira eta jorratzen ari dira baina lanean jarraitu da.
|
|
|
Baina non dago kokatuta euskara mundu horretan? Lagun dezakete tresna
|
horiek
euskararen normalizazioan?
|
|
|
Interneterako joera horretan sartzea, corpus' kontrolatuak' alde batera utzi gabe, noski. pide batzuen arabera kalitatekotzat jotzen diren euskarazko testuak aztertzeko, eta
|
horietako
euskara ereduzkotzat proposatzeko?
|
|
|
Elkarteek sortu zituzten ikastolak eta euskal irratiak holako adibideak dira, baina gutxi dira. Oasi euskaldun
|
horiek
euskarari bizitzeko ahalak ematen dizkiote, lehiaketa desorekatuan ez baita beste hizkuntzarekin29 Bestenaz desoreka horren ondorioetatik bat da, eta hori munduan zehar ohartua izan da, hiztunak hizkuntza gutxitutik hizkuntza nagusira lerratzen direla. Horri buruz, euskara hizkuntza bakarrekiko alor berririk idekitzeko asmorik ez dugu ikusten EEP ren proiektuan, haurtzaindegiak izan ezik.
|
|
|
Horren aurrean, ezer ere ez da egin, adibidez, etxe mistoetako euskaldun eta ia euskaldunek erdaldun hutsekin batera euskarazko saioak ikusi ahal izan dezaten. c) Erdaldun elebakarrak populazioaren zati handi bat dira oraindik euskal jendartean. Baina
|
horiek
euskararen unibertsora erakartzeko diseinatutako neurriak oso gutxi izan dira orain arte. Hots, oraingoz ulertzen ez duten hizkuntza horretan mundu oso bat biltzen dela erakusteko neurriak:
|
|
|
Erdaldun elebakarrak populazioaren zati handi bat dira oraindik euskal jendartean. Baina
|
horiek
euskararen unibertsora erakartzeko diseinatutako neurriak oso gutxi izan dira orain arte. laren ikuspegitik aldatuz doan telebistagintzaren marko orokorrean, beharrezkoa da oinarri sendoak jartzea. Integrazioa eta parte hartze soziala eta euskararen normalkuntza helburu bikoitz eta banagarri gisa ulertzeko garaiak joanak dira.
|
|
|
Baina beste egoera batzuk alderantzizkoak dira hierarkikoki, eta euskal hiztuna da mendekoaren gainetik dagoena. Teknikoki, bi egoera
|
horietan
euskara aukeratzeko probabilitatea erabat desberdina izango litzateke. Eta, noski, behatze hutsak esaten digu ez dagoela ondo gertatzen dena.
|
|
|
Euskara da gure herriaren lurralde hizkuntza, ez besterik. Hemen gaur kanpoko bi hizkuntza
|
horiek
euskara baino errotuagoak eta hedatuagoak izateak ez du esan nahi Euskal Herria, herri eta nazio gisa, bi hizkuntza horien sorkaria denik. Sortzailea euskara delako, eta sorkaria, berriz, herri euskalduna.
|
|
|
Haietariko batzuk ezkondu ere egin ziren, eta seme alabak izan zituzten. Seme alaba
|
horiek
euskaraz egiten dute gaur egun.
|
|
|
Kalitatea, ordea, ez da erabatekoa izango, testu, handi?
|
horiek
euskara jatorrez eta erdararekiko morrontzaren hautsa astinduz idazten ez ditugun bitartean.
|
|
|
Ikerlari ezagun batzu horixe bera uste izan dute, euskalduntzearen abiapuntua Nafarroako Baskoien lurraldean edo Iparraldeko Akitanian jarriz. Jakin badakigu orain, zuzeneko lekukoei esker, lurralde bi
|
horietan
euskara egiten zela baina zeharkako lekukotasunak eduki ko bagenitu bakarrik, kostaldeko probintzietarako daukagun bezalaxe, ez litzaiguke hain erraza suertatuko lurralde horien erabateko euskalduntasuna frogatzea.
|
|
|
etorriak direla, Segura Munguía eta Etxebarria Ayestaren liburuak (1996) titu luan esaten duen bezala, eta hainbeste eta hainbeste hitz gehiago euskaraturik izan diren bezala. Hori dena, Filologia aldetik edo hizkuntzaren historia aldetik ez da bate re gauza erraza jakitea nondik edota noiztik dugun hitz
|
horiek
euskaran bizirik eta hori ia kasu guztietan agertzen zaigu. Baina, esan bezala, orain arte euskararen biho tzeraino (esan nahi dut, mamiraino) zer bidetatik sartu diren ezin izan dugu argitu ezta kronologiaren xehetasunetan sartu ere.
|
|
|
Herri euskaldunetan, herri
|
horietako
euskara erabiltzeaz gainera, herri horietako hizkeratik abiatu behar da Euskara Batua egiterakoan ere: noia> > > noa> eta kantsau
|
|
|
Zaraitzu...), zeinetan euskara batuan irakasteaz gain, eskualde
|
horietako
euskara gal
|
|
|
euskalkietako hitzak onartu bai, baina euskalkietan idazten denerako besterik ez, horrela pixkanaka euskara batutik erabat zokoraturik geldi daitezen. Horregatik, euskalki ezberdinetako berezitasunak ate nagusitik sartzeko bide bakarra, ene irudiko,
|
horiek
euskara batuan erabiltzea da.
|
|
|
Lehenbiziko aldian itzulpen hori ikustean,, eta ez daukat neure burua munduko argienen artean23? berehala etorri zitzaidan burura askoz egokiagoa zatekeela pertsonaia
|
horiek
euskaraz Etxeberria> eta Etxebarria> deitura eza gunen bidez itzuli izan balira24, Bilbon behintzat garai bateko erdal estar> de> Rodríguez> hura,, udan familia oporretan baserri aldera edo bidalita, hirian lanean gelditzen ziren senarrak, aipatzeko, antzeko arrazoiengatik, bertoko abertzale erdaldunek estar> de> Goikoetxea> itzuli zuten bezala.
|
|
|
...gauza nabaria da iparraldeko idazle batzuek, gure literaturaren iragana ahantzi eta euskal tradizio idatzia baztertzeko joera nabaria izaten dutela, presenteko euskara dialektalizatuagoaren fabore; ondorioz, beren au rretikoek tradizionalki euskara, > euskalduna, > > Nafarroa> Beherea, > Meharin, > > eta Paris> deitu eta idatziez ahantzirik,
|
horiek
eskuara,
|
|
|
Engels komunistagandik Mill liberalarenganaino, XIX. mendeko europar ikasien artean topikoa zen historiaren aurreranzko lege saihestezinek hizkuntza txikien desagerpena zekartela sinestea (txekiera, bretainiera, galesera...). Ideia
|
horiek
euskarari aplikatuz, Humboldt, Reclus, Vinson edo Millet bezalako ikertzaileak, batzuk penaturik besteak ez hainbeste, hizkuntza hau modernitateak jango zuela konbentzituta zeuden166 Egon egon ziren aurrerakoi banaka batzuk euskara errealitate berrira egokitu zela espero eta desio zutenak167 Baina aurrerakoien artean nagusi ziren euskara eta modernitatea bateraezintzat zutenak. Hala adierazi zuen, adibidez, Pío Baroja idazleak 1901 urtean:
|
|
|
Azkuek ere, hasiera batean, idazle foruzaleen eraginpean, trataera nahiko literario eta librea eman zien jasotako lehen tradizioei (bereziki Bein da betiko ipuinari). Baina tradizio
|
horiek
euskaraz idaztean bertan, nahiz istorioa moldatu, erdal literato, euskaroek, baino gertutasun handiago erakutsi zuen jatorrizko bertsioarekiko.
|
|
|
Hala ere, ehundaka erdalduni euskarara lehen gerturapen bat egiteko bidea eskaini zien, eta euskaldun zahar ziren ikasleei beren hizkuntza lantzeko abiapuntu bat eman zien. Katedrako ikasle euskaldun zaharren artean, adibidez, Isaac Lopez Mendizabal aurki daiteke353 Ikasle erdaldunen artean, gutxi batzuk hiru lau kurtsotan egon ziren Azkuerekin, eta ez da dudarik
|
horiek
euskara maila aipagarria lortu zutela. Hori da, esate baterako Oscar Rochelten kasua, zeinak bere erdarazko lanen batean euskarazko pasarteak ere idatzi zituen354 Gisa beretsuan, Azkueren beste ikasle bat, Enkarterrietako Manuel Otadui gaztea, Euskalzale eta Euskalduna aldizkarietan artikulutxo batzuk idaztera heldu zen355 Halaber, Juan Carlos Gortazarrek, Azkueren klaseen laguntzaz, Peru Abarka gaztelaniara itzultzeko (eta Euskalzaleren moldiztegian argitaratzeko) adina euskara ikasi zuen.
|
|
|
Eta batez ere Bilbo aldean zen sendoa, non euskalduntasunaren esperientzia abertzale gazte gehienentzat osoki zegoen lotuta Sabino Aranaren irakaspen ideologizatuekin. Gazte
|
horientzat
euskara ez zen etxean edo herrian bizi eta ikasitako hizkuntza, ezein ideologiaren aurretik hor zegoena, baizik abertzale bihurtu ondoren,. Maisuak, esandakoari kasu eginez, ikasi zuten mintzaira.
|
|
|
«Bereziki kezkagarritzat» jo zuen Maiak Nafarroako unibertsitateen egoera,
|
horietan
euskararen presentzia «hutsaren hurrengoa» delako. «Alde ederra dago nahiaren eta egoeraren artean.
|
|
|
Kontseiluak dekretuaren zirriborro bat eskuratu zuen duela hilabete batzuk, eta aipatutako puntuak zuzentzeko eskatu zion Eusko Jaurlaritzari martxoan, baina ez dute horren inguruko erantzunik jaso. Izatez, dekretua lantzean, Jaurlaritzak aholkua eskatu zien hainbat eragileri, eta
|
horien artean
euskararekin lotutako bakarra Euskaltzaindia izan zen. Kontseiluaren barruko hainbat eragilek enpresen euskalduntze prozesuan lan egiten dutela eta gaia ezagutzen dutela kontuan hartuta, «bitxia» iruditu zaio Iñaki Lasari Jaurlaritzak haiengana jo ez izana.
|