|
2000
|
|
|
1998ko krisiak Asiako Hego ekialdea eta gogor astindu zituen arren, SPRIk lanean jarraitu zuen alde
|
horietan
euskal enpresen nazioarteratzeko xedean. Horrenbestez, urte horretan elkarlanean jarduteko 33 akordio itxi ziren, beste 80 lanpostu sortu ziren eta fakturazioa 1.000 milioi pezetako (40 milioi libera) kopuruan handitu zen.
|
|
|
Basapiztia horiek gure kulturan izan duten garrantziaren aldarrikapena ere badago liburuan. (...) Animalia
|
horiek
Euskal Herritik desagertu direnean, gure kulturaren zati bat ere desagertu da, horien inguruan sinesmenak, mitologia bereziak eta gisa horretako kontu asko sortu baita mende askotan. (Zabala, Juan Luis:
|
|
|
Euskadiko Autonomia Erkidegoaren kasuan, eta irrati lokalei dagokionean,
|
horiei
Euskal Herrikoizaera kulturala eta linguistikoa zabaldu eta babesteko baliagarri izatea eskatzen zaie, baita tokian tokikoezaugarri eta berezitasunak babestea ere. Halaber, beharrezkoa izango zaie beti euskara agertzea.
|
|
|
El Periodico deAlava. Honen marko geografikoa probintziaren lur eremuarena besterik ez da.Egunkari honek alde batera uzten ditu bere inguru geografikoko lurraldeak oro,
|
horiek
euskal lurraldeak izan zein ez izan. Bestalde, balizko Araba oso batenkasua aurkezten du, gaur egun Burgosko administraziopean dagoen Trebiñoarabar eginez.
|
|
|
Deia, Gara, Euskaldunon Egunkaria eta El Mundo egunkariakditugu. Lau egunkari
|
horiek
euskal lurraldetasun zabala erakusten dute berenorrialdeetan, eguraldiari buruzko informazio grafikoa eskaintzean. Zazpiak batekolelo integratzaileak isla mediatikoa lortzen du aipatu ditugun lau egunkari horietan.
|
|
|
Gaur egun, benetako aukera historikoa dugu erronka horri heltzeko. Hainbat urte pasatu ditu Euskal Herriak etengabeautodeterminazio eskubidea aldarrikatzen, eta zentzu horretan bereziki azpimarratubehar da ezker abertzaleak jorratutako lana, urte askotan bakarrik aritu delako autodeterminazio eskubidea era duin eta koherentean aldarrikatzen, orain gurekin batera gauza bera aldarrikatzen ari diren
|
horiek
Euskal Herriaren hitza mugatzen zuenmarko batean etengabe murgildurik egon ziren bitartean, Euskal Herriaren kalterako denbora galtzen. Edozein kasutan, gaur indar abertzaleak denak hein berean esaten ari gara Euskal Herriak baduela erabakitzeko ahalmenik.
|
|
|
Gaurko zazpi probintzietatik atgelditzen diren lurralde horietan, ordea, Euskal Herria izan zirenik ere oroimenhistorikoa galdua dute. Orain, Frantziako eta Espainiako Estatu inperioak ahultzenhasiak direnean, ez litzateke harritzekoa izango, Nafar Estatua berreraiki ahal izanezgero, zazpi probintzietatik kanpoko lurralde
|
horietan
Euskal Estatuari atxikitzekomugimenduak sortzea.
|
|
|
Jokin Zaitegik, Euzko Gogoa12 etxean argitaratzeko asmoz, Guatemalatik Euskal Herrira itzultzeko erabakia hartu zuen. Euzko Gogoa ren historia, ostera, 1949an hasi zen; urte horretan, Zaitegik, Andima Ibiñagabeitiaren laguntzaz, euskara hutsez eta goi mailako eduki kulturalez egindako aldizkari bat argitaratzeari ekiten dio, honela, urte
|
horietan
euskal kulturaren proiektu aitzindaria izango den lana aurrera eramanez. Zergatiak Zaitegik berak azaldu zituen:
|
|
2001
|
|
|
Bada, prentsak eta zenbait sektore interesatuk sindikatu batzuen salaketei aparteko oihartzuna ematen diotelako, oihartzun
|
horiek
euskal autogobernuaren zutabeetako bat mintzea eta iraintzea helburu izaki. Hemen inork ez du ehunetik ehunean seguritatea bermatzerik, inork ez; ez hemen eta ez beste inon.
|
|
|
Edozein modutan ere, garaian literatura, eta konkretuki, nobela mailan eragin ziren aldaketa
|
horiek
euskal irakurleriarengan sortu zuten etendurari, euskal munduak bizi zuen egoera erantsi behar diogu: zenbat irakurle alfabetatuk irakur zezakeen Ene Jesus bezalako nobela bat?
|
|
|
Ez behar adina, oso oker ez banago. Aitor dezadan  berehala ez litezkeela
|
horiek
euskal literaturan bakarrik ikasi, gaurkoz behintzat. Nahi ala ez, bestetara jo beharrean gaude horretarako.
|
|
|
Nafarroan lekuko batek baino gehiagok dio, adibidez, galduxe zebilela hizkuntza zaharra hain euskalduna izan zen Lizarra aldean, lehenbiziko karlista gerratea sutan zegoelarik. Ez dirudi garai
|
horietan
euskal lurraren barrunbean hizkuntza galduan zebilenik, ezta Iparraldeko  mugan ere. Mugatik hurbil, gehiagoren artean hautaturik, Bilbo aldea aipatuko dut.
|
|
|
Futxo bidenabar nahi nieke euskaltzain jaun andere txit agurgarriei eskaera zehatza luzatu: zuen junta hurbil batean, alu pitilin setio egoera saio
|
horientzat
euskal ele polit bat asma zenezakete. Haragizko lausenguentzat, erran gabe doa, neologismo bat edo ajeak ito erdarakada lizun bustiak onets nitzakeela.
|
|
2002
|
|
|
Baionako eta Euskal Herriko aitzineko urte eta mendeez asko ikasten da hor: (...) Lekukotasun
|
horiek
euskal museoan ez balira, sekulakotz galduak litezke. Horretako ziren, joan den mende hondarrean, sortu herri museoak, batzuk ohartu baitziren bizimolde historiko batzuk betiko desagertzen ari zirela.
|
|
|
Oso eztabaidagarria da nik ezarri dudan mugarri hori, baina, bestalde, ez da hain zaila intelektual hauen iritzietan hori hautematea. Alegia, batzuek kultur alorrari ematen diote lehentasuna eta
|
horiek
euskal kultura eta identitatearen sorkuntzan, Euskal Herriaren eraikuntzan autonomia kulturala lehenesten dute nolabait. Ez dute politikarako marko bat arbuiatzen, baina, kulturari ez dagokiola berez marko politiko bat pentsatzen dute, nolabaiteko egitura politiko bat, alegia.
|
|
|
Hortaz, pozik. Donostian gainera beste sei film erantsiko zaizkio proiektuari eta
|
horien artean
Euskal Herriko produktore baten lana dago: Koldo Zuazuaren" Ataudes de Luz", hain zuzen.
|
|
|
Gure sistema unibertsitarioak pairatzen dituenarazoek bi ezaugarri berezi dituzte. Alde batetik, arazo
|
horiek
Euskal Herri osoarieragiten diote, hau da, era batean edo bestean Euskal Herriko unibertsitate guztieieragiten diete. Hori bai, unibertsitate desberdinetan era desberdinean azaleratzendira, baina arazoen muinak funtsean berdinak dira.
|
|
|
Beraz, euskal nazionalismoaren izaera ulertu ahal izateko, beharrezkoa iruditzenzait bere lehiakidearen bilakaera ere aztertzea; bai euskal gizartearen barruan, eta bai Madrilgo alderdi politikoek euskal nazionalismoarekiko (eta, oro har,, euskal gatazkarekiko?) izandako jokabideari dagokionez ere. Mailateorikoan, Borja de Riquer ek zenbait hipotesi interesgarri planteatu ditu, eta ideia
|
horiek
euskal abertzaletasunaren sorrerarekin lotzen saiatu garagu. Coro Rubio-k antzeko gaia eztabaidatu du nazionalismoaren aurrekariforuzaleen inguruan29 Debate hori abiapuntutzat hartuz, eta Alemaniakohistoria garaikideak modernitaterako hartu omen zuen, bide bereziari?
|
|
|
Bizkaiari buruzko lanik, tamalez, oraindik ez da egin, nahiz eta hutsune hori nolabait bete lezakeen lan orokorra badugun (Davila, 1995a). Lan
|
horietan
Euskal Herriko hezkuntza politikaren eta lehen hezkuntzaren ezaugarri diferentzialak aztertzen dira, estatuekin izandako harremanentenorean beti ere. Arlo horretan, eta aipatutako epea gainditu arren, irakasleriarenprestakuntzari buruzko ikerkuntza eginda dagoela esan dezakegu, herrialde ezberdinetako irakasle eskolen ikerketei erreparatzen badiegu behintzat11.
|
|
|
Horren aplikazioak tokiko irrati asko ixtera behartu zituen, dial berrira egokitzeko baldintza teknikoak bete ezin zituztelako.
|
Horien artean
euskal irrati asko itxi ziren. Adibidez, Segura, Tolosa eta Arrate irratiak itxi zituen Informazio eta Turismoko Ministerio espainiarrak 1964an.
|
|
|
2001ean, EAEko osasun agintariek 1.222 lokali eman zieten baimena, eta, horri esker, 3.027 taberna eta jatetxe baimendu gehiago daude. Eskakizun
|
horiek
Euskal Herriko Agintaritzaren Aldizkarian argitaratuko dira martxoaren amaieran, eta udal guztietan nahitaez bete dira. Bereziki, Bilboko eta Donostiako udalerrietan, orain arte beren araudiaren bidez arautu baitira.
|
|
2003
|
|
|
Literaturaren eta testuaren arteko nahasketa; testua literaturaren historian; espazio eta denboraren forma tipologikoen desoreka; elementu folkloriko, etnografiko eta mitikoen garrantzia; filologizaziorako joera; hizkerarekiko ardura neurotikoa; igurikimen ortze mugaren falta; idazleen traiektoria falta; eta zentzu ludikoa eta zentzu epikoa aurrez aurre izatearena. Jon Kortazarrek, puntu
|
horiek
euskal literaturari benetan egokitzen zaizkion ala ez aztertzeaz gainera, beste gai asko ditu hizpide, hala nola, euskal literatura zer den, euskaraz dagoena soilik ala beste hizkuntza batean dagoena ere euskal literaturatzat jo daitekeen eta zein kasutan.
|
|
|
Hortaz, nazioarteko foroak eta plataformak, eta
|
horiek
Euskal Herrian izandituzten oihartzun mugimenduak, izan ziren Hemen eta Munduan proiektua sortzeko abiapuntuetariko bat joan den mendearen azken hamarkadaren erdi aldean.Beste abiapuntu bat sindikatuen arteko lankidetza izan zen. Euskal sindikatubatzuetako (EHNE, ELA, LAB, ESK...) arduradunak izan ziren Hemen eta Munduan ekimena sortzea bultzatu zutenak, hasiera batean politikoki babestuz eta komunikabideen aurreko agerpen publikoetan babesa eskainiz.
|
|
|
Denek diote bakea nahi dutela, baina batzuek beraiek erabaki eta zedarritutakoa. Hondarrean olde
|
horietan
euskal gizartea barnez iraultzen duten ideologien hatzak susmatzen dira. Elkor hizketa etengabean.
|
|
|
hau da, euskara, erlijioa eta baserritarraren bertutezko bizitzari dagokionez. Bi gizonak bentan topo egin eta elkarrekin joaten dira ibilaldi didaktikoan Peruren etxeraino, aurrena burdindegitik igarorik, hurrena ehundegitik, gero aroztegitik, eta abar; aukera horietan guztietan baserritarrak lanbide horietako tresnak eta
|
horien
euskal izen zuzenak erakusten dizkio Maisu Juani, eta baita baserriko ohiturak eta jarduerak ere. Bukaeran, adiskideak diren bi elizgizonen arteko elkarrizketa dator:
|
|
2004
|
|
|
Aipatu dituzun esaera edo poema horiek, garai bateko gutxiengo txiki kultu baten espresioak dira. Pertsona
|
horiek
Euskal Herriaren edertasunaz eta bere txikian handitasunaz ohartu ziren. Eta hori herriaren buruan txertatu beharra ikusten dut.
|
|
|
Egitasmo honen bultzatzaileentzat gaur egun autobusez Gasteiz, Bilbo eta Donostiaren artean eskola egunetan mugitzen diren
|
horiek
Euskal Y grekoaren bezero potentzialak bihurtzea ez litzateke txarto, baina horretarako prezioak autobusaren parekoak izan ziren eta Leioako campuseko »handiena dudarik gabe» lotura berriak jarri ziren, aspalditik hauteskunde bezperatan aipatzen diren horiek, alegia. Balizko lar, sinesgarritzat jotzeko.
|
|
2005
|
|
|
Esate baterako, Konbentziorako Kongresuaren ordezkariak izendatu behar zirenean guk CiUko Ignasi Guardans proposatu genuen, baina gure eskaria ez zen aurrera atera. Orduan, guk esan genezakeen Euskal Herria ez dagoela ordezkatua, baina PSOEk eta PPk esango lukete baietz, gurekin baino hobeto gainera, beraiek beren taldeetako euskal herritarrak proposatu izan dituztelako eta
|
horiek
Euskal Herriko ordezkariak direlako.
|
|
|
Izan ere, Bizzionbizzi Oihuka zigiluak kaleratu du. Hamahiru kanta
|
horien artean
Euskal Herrian Euskaraz elkartearen hogeitabosgarren urtea ospatzeko egin zuten kanta biltzen da bonus track gisa. Eta Tori nire sexua izeneko abestiaren bideoklipa Iñaki Beraetxek grabatua.
|
|
|
Lana egiteko izan dugun denborak halaxe eskatu du. Hala ere, partziala eta mugatua izanagatik ere, jorratuko den lagina nahiko adierazgarria izan da hamarkada
|
horietan
euskal literaturaren barruan, bere osotasunean, garatu den genero hau zertan den azaltzeko. Bestalde, ildo horretatik joanez, lan honek osteko lan osatuagoen lehen oinarria izatea nahiko genukeela aitortu dugu, hemen zabaldutako hari muturretatik tiraka.
|
|
|
izenburupean Ipar Hegoa lan ikasketetarako fundazioak antolatutakotopaketen ondoren sortu zen. Topaketa
|
horietan
Euskal Herriko hezkuntza munduko elkarte, sindikatu eta erakunde hauetako ordezkariek parte hartu zuten: IkasleAbertzaleak, Ikasbatuaz, Iparraldeko Irakasleak, Ipar Hegoa Fundazioa, IkastolenElkartea, Sortzen, BIGE, LAB, ELA eta STEE EILAS.
|
|
2006
|
|
|
Gaur egun, bi korronte ideologiko nahiko bereiziak daudela uste dut. Bi korronte
|
horiek
Euskal Herrian ez daude hain garbi, agian. Nik esango nuke Bartzelonan badagoela garbi diferentziaren feminismoa, badute beraien aldizkaria, seminarioa eta abar.
|
|
|
Dagoeneko hamabi autonomia erkidegok aldarrikatu dituzte izatezko bikoteakarautzeko legeak,
|
horien artean
Euskal Autonomia Erkidegoak (2/ 2003 Legea) etaNafarroak (6/ 2000 Foru Legea). Agindutako izatezko bikoteei buruzko estatulegeak, baina, ez du oraindik argirik ikusi.
|
|
|
Hala ere, baliteke albarikokez edo beste frutaren batez beteta egotea. Plater
|
horiek
euskal sukaldaritzaren adibide bat besterik ez dira; beraz, ongi ibili eta on egin! :
|
|
|
“Mayetia amicorum”, bi milimetro luze den estafilinidoa, Gipuzkoako Elkarte Entomologikoko kideek aurkitu dutena. Gainera, aditu
|
horiek
Euskal Herrian ezagutzen ez ziren 22 intsektu espezie aurkitu dituzte, eta horietako bost ez dira inoiz ikusi penintsulan. Xanti Pagola entomologoak azaldu duenez, “Mayetia” espezie berria da, eta Oiartzungo leku jakin batean baino ez da aurkitu.
|
|
|
A! Euskararik jakin ezean
|
horiek
euskal herritarrak direla, eta ez euskaldunak. Bale, bale.
|
|
|
Salakuntza gogorrak egin dituzte liburuaren sektoreko profesional askok, hala nola, neurri
|
horiekin
euskal liburugintza koloka jartzen dela, norabide garbirik gabe jarri nahi dela berregituraketa bat martxan, ezarpen inprobisatua dela...
|
|
|
Laguntza horren helburua bikoitza da: alde batetik, euskara ez dakiten ikasle etorkinei berariazko laguntza eskaintzea, hizkuntza eta komunikazio trebetasunak lehenbailehen eskura ditzaten; eta, bestetik, ikasle
|
horiek
Euskal Hezkuntza Sisteman sartzen laguntzea, eskolan eta gizartean lehenbailehen eta ahalik eta baldintza onenetan integra daitezen lortzeko.
|
|
2007
|
|
|
euskara eta gaztelera (hegoaldean) eta frantsesa (iparraldean) ez ezik, beste hizkuntzak ere jaso ditugu atal berezi batean. Izan ere, azken urte
|
horietan
Euskal Herriak jaso duen immigrazio berriak errealitate soziologikoa aldatu du neurri batean eta herritar berri horien etorrerak egoera soziolinguistikoan zer nolako aldaketak eragin dituen jakin nahi izan dugu. Noski, immigrazio berri horren eragina ez da Euskal Herriko hizkuntzen aniztasunean bakarrik gertatu.
|
|
|
Floridako... euskal etxeekin harremanetan hasi eta beste euskaldunekin biltzen zenean nahiz musean, nahiz dantzan, nahiz beste edozertan, euskaraz ziharduen. Eta 1993an, Argentinako Mar del Plata hirian euskal aste erraldoia egin zutenean, han izan zen bertsoak kantatzen62 Urte horretan bertan, bere bizitzako gorabeherei buruzko elkarrizketak egin zizkioten;
|
horien artean
Euskal Irrati Telebistako Josefina Txurruka kazetariak egin ziona.
|
|
|
|
Horiek
euskal jatorriko jendetzekin muga egiten zuten seguruenik.
|
|
|
Proiektu honen fundatzaileak Bizkaiko Teknologia Parkea, Elhuyar Fundazioa eta Euskal Herriko Ikastolen Konfederazioa dira;
|
horiei
Euskal Herriko Unibertsitatea eta Tecnalia eta IK4 korporazio teknologikoak elkartu zaizkie. Bestalde, proiektua aurrera eramateko, honako erakunde hauen babesa dute:
|
|
|
Lan honetan leku zabala eskainiko diogu Eskualdunari, baita garai hartako gainerako argitalpen eraginkorrenei ere, haien orrialdeetan aurkitu baitugu Piarres La, tte eta garaikideen luma. Esan beharra dago urte
|
horietako
euskal astekari gehienak, ez guztiak, alabaina?, Elizaren eskuetan edo eraginpean sortu zirela. Izan ere, Frantziako Iraultzak ekarritako liberalismo eta agnostizismoari aurre egin nahian, Elizak euskara eta euskal kulturaren garapena bultzatu zituen, baita euskara horretarako tresna bihurtu26 ere:
|
|
|
Hizkuntza (euskara) erakarpen indar handikoa da euskal kontzientzia dutenenartean.
|
Horientzat
euskal nazio identitatearen oinarri eta zutabe nagusia da euskararen auzia. Baina identifikazio maila hori asko epeltzen eta apaltzen da abertzaleerdaldunen artean.
|
|
|
Hori eta horrenbestez, Euskal Herriko identitate kolektiboaren egungo baldintza soziolinguistikoetan euskara erabiltzea ia ezinezkoa da. Baldintza
|
horietan
euskal hiztuna, herri euskaldunaren ahotsa, ahots arrotza da egungo Euskal Herrian.Eta, besterik uste bada ere, arazoa ez da arazo demolinguistikoa: orain omen garen% 30 biharko balizko% 80 bihurtuta ere, funtsean ez litzateke aldaketa sakonikgertatuko herri honen hizkuntza egoeran.
|
|
|
Euskal Autonomia Erkidegoan. EAEn? Europar Batasuneko berrikuntzarako filosofia eta irizpideak dira indarrean daudenak eta
|
horiek
euskal berrikuntzasistemaren osaketa moduan eta bere helburuetan dute isla. Artikulu honetan, EAEko berrikuntzarako ildoak eta irizpide nagusiak aztertuko ditugu, berauekakuilatzen dituzten filosofiari eta hastapenei erreparatuz.
|
|
2008
|
|
|
Nortasun hori eraiki behar da. Ondorioz, azken urte
|
horietan
euskal elkarteak aktibitate berrien integratzen hasi dira, tradizionalak ez direnak, euskal gazteria euskal elkarteetara erakartzeko. Euskaldunen artean football amerikano partida baten ikustera joatea, golf zeingehiagoka batean parte hartzea, euskaldunentzako irekia den udaleku batean parte hartzea; hainbat ideia dira gazte horien lagun bilakatzeko eta komunitate baten eraikitzeko.
|
|
|
100 lagun baino gehiago bildu ziren iragan ostiralean Boiseko (Idaho) hirian, Pete eta Freda Cenarrusak antolatutako barbakoan.
|
Horien artean
euskal herritarrak, Amerikan diren euskaldunak eta euskal kulturaren jarraitzaileak. Bere izena daraman euskal kultura babesteko elkarte bateko sortzaile eta arduraduna da Pete Cenarrusa.
|
|
|
Hitz kontuetan, Iparraldearen eta Hegoaldearen arteko leize handi samarrarekin hasi zen joan den mendea. Hemen, mendetako tradizioa izan arren, erdal jatorriko hitzak baztertu eta
|
horien ordez
euskal ordain, jatorrak, ezartzeko ahalegin bizian genbiltzan bitartean, Iparraldeak betiko bideari eutsi zion (ez nuke aipatu gabe utzi nahi, hala ere, idazle onenek asmatu zutela gehiegikerietatik ihes egiten).
|
|
|
Nabarmentzekoa da ordura arte soilik Ipar Euskal Herrian egiten ziren euskal festak, hots, Anton Abadiarenak, 1878tik aurrera Hegoaldean ere egiten hasi zirela. Lore joko
|
horietan
euskal poeta berri bat nabarmendu zen Felipe Arrese Beitia bizkaitarra, euskararen galerari eskainitako olerki sentimentalekin. Aipagarria da ere, zenbait kultur aldizkari, euskaro?
|
|
|
Asmoa, berez, ez zen Euskaltzaindia erdal egunkarien euskal atalen arduradun iraunkor bihurtzea. Aitzitik Akademiak egunkari
|
horiei
euskal erredaktore propioak kontratatzeko eskaria egin zien (arrakastarik gabe). Euskaltzaindiaren lana behin behineko laguntza eskaintzea zen503, euskaldunek, erdal egunkarietan izan arren, euskarazko testuak irakurtzeko aukera izan zezaten.
|
|
|
Hirietako burges erdaldunek erdal ikastetxeetara eraman zituzten beren semealabak, hortik eliteen erdalduntasuna segurtatuz hurrengo belaunaldietan ere. Soilik arlo estetiko batzuetan onartu zuten burges
|
horiek
euskal kulturaren presentzia, adibidez beren txaleten izenetan, edota herri kantutegian inspiraturiko pianozko pieza eta opera batzuetan. Nolanahi ere nazioarteko zein estatuko musika estiloak gailen izan ziren.
|
|
|
Haurraren hurbileko egoera soziologikoa hobeto ezagutzeko, gurasoei etxean euskarak duen presentziaz eta gurasoen arteko euskararen erabileraren berri ere itauntzen zaie galdetegien amaieran. Galdera
|
horiek
Euskal Herriko familia mailako egoera soziolinguistikoa ezagutzeko aukera paregabea ematen dute.
|
|
|
Denbora berean lurralde huntan, kultura egitura indartsu berri bat, nagusiki frantses kulturaren hedapen tresna bat, eraikitzen da kanpotiarrei kultura eskaintza ainitza antolatu beharrean. Zuen ustez, ahal berri
|
horiekin
euskal hiztunen tasa gorakadan edo beherakadan agertuko da ondoko inkestan. Denetan euskaraz hitz egiten entzuten dela eta azken erreserba desagertzen ari.
|
|
|
Udaleku
|
horiek
Euskal Herriko haurrentzat eta diasporakoentzat dira. Urbasa Bioitzako aterpean (Nafarroa) egiten dute haurrek beren egonaldia; aterpe horrek kalitate turistikoa erakusten duen Q ziurtagiria du.
|
|
|
Bertan aritu ziren euskal idazle
|
horiek
euskal literaturak Europako beste literaturekin dituen desberdintasunez solasean. Jokin Mu, oz nafarrak (Antzararen bidea, Kritikaren Saria, 2008; Bizia lo, Euskadi Literatura Saria, 2003) periferiari buruz hitz egin zuen.
|
|
|
Haren esanetan, eskubide historikoak oroitzeko eguna ere bada urriaren 25a, 130 urte beteko direlako Arabako, Bizkaiko eta Gipuzkoako foruak ezabatu zirela. Eskubide horiek Espainiako Konstituzioaren aurretik zeudela, eta eskubide
|
horiek
Euskal Herriaren esparru juridiko politikoa eguneratzeko baliagarriak izan daitezkeela azpimarratu du Urkulluk.
|
|
|
Gazta bat Idiazabal sor markakoa izan dadin, esneak latxa edo Karrantzako arrazako ardiarena izan behar du. Bi arraza
|
horiek
Euskal Herrikoak dira. Etxegarate sor markak, ordea, ez dio erreparatzen ardi motari.
|
|
|
Era horretan ikastolen konfederazioa, AEK, EHE, Euskaldunon Egunkaria… eta bestelako hamaika izen eta erakunde nabarmendu ziren, bakoitzak bere sasoiko kultur abangoardia izanik unean uneko beharrei erantzuten saiatu zirenak. Erakunde eta izen
|
horiek
euskal herritar gehienon atxikimendua izan dutela aski frogaturik geratu da, baina ez ordea botere publikoen atxikimendua, aukera izan dutenean mugimendu horien satanizazio eta kriminalizazioari ekin baitiote. Argazkian, Xabier Mendiguren Kontseiluaren idazkari nagusia eta Juan Mari Larrarte Euskarazko Komunikazio Taldearen (EKT) kontseilari ordezkaria/ luistxo eta marije.
|
|
|
Federazio horretan, Hego Euskal Herriko jokalariez gain Errioxako, Burgoseko eta Kantabriako kideek har dezakete parte. Antolatzaileek uste dute 140 bikote inguruk hartuko duela parte,
|
horien artean
euskal jokalaririk onenak izango ei direla. Federazioak izena emateko epea asteartera arte zabalik dagoela esan duen arren, Aixerrotatik argfitu dutenez, datorren larunbatera arte, hilaren 28ra arte baino ez da zabalik egongo.
|
|
|
Bosniar errefuxiatuak aipatu ditut arestian; militarismoak eta beronen kume den gerrak ekarri zituen
|
horiek
Euskal Herrira. Bada, militarismoaz (gastu militarrez, zehatzagoak izateko) dihardu irakurri berri dudan txosten guztiz gomendagarri batek:
|
|
|
prozesu demokratiko hori gauza daitekeen heinean, kolektibo horien jatorrizko bi estatuek haiek" etnifikatzen" saiatzea, kolektiboan bertan oztopoak sorrarazteko, ez bakarrik politikoak, baita sozialak ere. Estatu horiek, eta bereziki espainiarra, kolektibo
|
horiek
euskal gizartean duten integrazio maila eta bizikidetza maila desorekatzen saiatzen ari dira. Gure gizartea" ulsterizatzen" saiatzen ari dira, kolektibo horiek funtsezko oinarritzat erabilita.
|
|
|
Bi estrategia horiek joko konplexua eta dialektikoa eskatzen dute, baina beharrezko jokoa. Ez bakarrik printzipio kontu batengatik, baizik eta bi estatu
|
horiek
Euskal Herriari buruz eta Euskal Herrian bertan gauzatzen dituzten esku hartzeak eteteko.
|
|
|
Hirugarren iturri bat aipatuko dut hemen, ezinbestekoa iruditzen baitzait inkesta bitartez jaso diren datuak datu behatuekin konparatzea, eta datu horiek Euskararen Kale Neurketa orokorrak ematen dizkigu. Soziolinguistika Klusterrak jasotzen zituen datu horiek 2007ko irailean Bat soziolinguistika aldizkarian argitaratu ziren, baina 2006 urteari buruzko datuak dira, eta denok dakigunez, ikerketa horretan erabilerari buruzko datu
|
horiek
Euskal Herri osoari dagozkie.
|
|
2009
|
|
|
Jakin nahi nuke, ordea, non eta, batez ere, zertan ziren Arantza Quirogarenarekin apokalipsia iragartzen diguten
|
horiek
Euskal Irrati Telebistako buru Gorordo, Ortuondo edota Ortuzar bera izendatu zituztenean.
|
|
|
Euskal hiztun herriak babesa aurkitu du Euskal Herriko zenbait eskualde eta herritan, haietan oraindik euskal komunitatea eratuta dago eta. Eremu
|
horiei
euskal hizkuntza komunitatearen" birika" deituko diegu (Zalbide, 2004). Eskualde eta herri horietan, euskarak eutsi egin die bizirik irauteko funtsezko eremuei, eta udal administrazioan ere badu benetako presentziarik:
|
|
|
Aitzitik, kasu askotan, industrializazio handiko lekuetan (Goierrin, esate baterako) daude, Europako kultura kapitalista industrialaren erdian. Birika
|
horiek
euskal kultura herentziaren osagai askori eutsi diete, eta horrenbestez, aldez edo moldez, euskal modernotasun bat eraiki dute, Europa erdiko zenbait ingurutan egin dutenaren antzera. Tamalez, ez daude inolaz ere arrisku bizi batetik libre, AHT, hirigintza sakabanatu eta merkataritza azaleren mehatxupean baizik.
|
|
|
Baloratu beharreko
|
horien artean
euskal argitalpenak aipatu nahi nituzke orokorrean, eta zehazki aldizkariak. Jadanik JAKIN aldizkaria jasotzen eta aztertzen ari dira, neurriren batean behintzat, eta nire ustez sakon aztertzea luke.
|
|
|
Kantauri isurialdeko klima hezeak asma eta bronkioetako arazoak eragin dizkio askori aspalditik. Gaur egun ere handia da gaitz
|
horiek
Euskal Herrian jasaten dituztenen kopurua.
|
|
|
Nago itxaropenerako bigarren gune eta une bat egon daitekeelakoan. Hain zuzen XIX. mendeko azken hamarkada berebizikoa izan zen Donibane Lohizunen, urte
|
horietan
euskal kultura distiratsu agertu baitzen bertan, hiru biltzar eder eta arranditsu antolatu zirelarik. Martin Guilbeau eta Albert Goienetxe izan ziren loraldi horren bultzatzaile nagusiak.
|
|
|
Alde guztietara sakabanatu ziren indarrak, baina ez zen hala ere desagertu elkargo bateratzailearen ideia, hainbat gutun eta idatzietan ikus daitekeenez. Azkuek bilera
|
horietan
Euskal Akademia baten hazia ikusten zuen. Eskarmentua pasatuta, 1913an Euskal Esnalea aldizkaria galdezka dabil ea Euskararen Akademia komeni den, posible den eta ea onurarik ekar dezakeen.
|
|
|
Beste alde batetik, hauteskundeen emaitzek erakutsi zuten erreformenaldekotasunak behera egin zuela; ezkerreko hautagaien portzentajea emandakoboto guztien% 24,5eraino jaitsi zen (1931n% 44 izan zen), eta aurretik zituen bederatzien ordez, bi ordezkari baino ez zituen lortu. Emaitza
|
horiek
euskal sistemapolitikoaren berezitasuna utzi zuten agerian berriro ere, hots, ezkerrak (PSOE etaezkerreko talde errepublikanoak), zentroak (EAJ) eta eskuinak (Comunion Tradicionalista eta katoliko independenteek osatua) osatzen duten hirukia. Espainian, ordea, eskuina eta zentroa CEDAk eta Partido Radical izenekoak osatzen zuten.
|
|
|
Azken bi faktore
|
horiek
euskal prentsaren behin behineko porrota sortu zuten, eta 1982an aldizkariek antolatutako. Prentsa euskaraz, kanpaina dugu berorren lekuko.
|
|
|
Izan ere, urte haietan Once auzoa Buenos Aireseko aldiriko toki urrun bat besterik ez zen, bertan hiriaren amaiera baitzegoen. Hortik aurrera zelaiak zeuden, eta
|
horietan
euskal herritar askok esnea ekoizteko tanboak sortu zituzten, egunero hiriko merkatuak hornitu ahal izateko. Nonbait Once auzoak euskaldunentzat auzo etniko baten antza hartu zuen:
|
|
|
Euskal Herrian dagoeneko XVI. mendetik aurrera aurki ditzakegu adibideak, eta ez bakarrik Amerika edo Indietara joandako migratzaile «berezi»ekin. Azken
|
horien artean
euskal lurraldetik kanpora administrazioetako postu gorenen bat betetzera atera zirenak kokatzen ditugu: maila guztietako gobernatzaile eta agintari politikoak, apezpikuak eta Elizaren barruko beste agintaritza postuetako nagusiak, edo auzitegietako epaileak.
|
|
|
Esperientzia positibo hori, gure enpresa ehunaren arima osatzen duten pertsonen gaitasunez gain, gure etorkizuneranzko atean eratu da. Egungo egoera gogorrak eragile ekonomiko, politiko eta sozial guztioi betebeharra sortzen digu gure gaitasun guztiei ahal dugun guztia ateratzeko eta gaitasun
|
horiek
euskal gizartearen zerbitzura jartzeko, euskal gizartea egoera honetatik indartuta atera dadin.
|
|
|
Hiru puntuko adierazpenaren bitartez, Eusko Legebiltzarrak salatu du euskal gizartearen ordezkari politikoak eta bereziki PSE EEko ordezkariak izuarazteko asmoz egindakoak direla ETAk Lopezen gobernuari egindako mehatxuak. Erakundeei babesa agertu die, eta azpimarratu du erakunde
|
horiek
euskal herritarren borondate demokratikoaren isla direla. Legebiltzarraren ustez, are eta premiazkoagoa da instituzioekiko elkartasun hori azaltzea erakunde terrorista batek jomugan jartzen dituenean.
|
|
|
Gaur egun, besteak beste, Sud Ouest entzat ari da lanean. Bi
|
horiek
Euskal Herriko irudiak ekarri dituzte, eta Jacques Pavlovskyk, berriz, munduaren bestaldera joatea gonbidatzen du. Argazkilari erreportaje egilea,, maisu handia?, Cedric Pasquinik dioen bezala, Donibane Lohizunen sortua da, 1931n.
|
|
|
–Denon artean sare bat osatzen dugu, eta bakoitzak astean gutxienez ordubeteko produkzioa jartzen du?, dio Munarrizek. Programa
|
horiek
Euskal Herriko gainerako tokiko telebistetan ere ematen dituzte.
|
|
|
Era berean gure jendartean ere kontuak ez dira samurragoak, ezen euria eta hotzaren antzera gure lurra menperatu nahian dabiltzan
|
horiek
Euskal Herria neguko lozorro luzean iraun dezala nahi baitute, eta herriak antolatutako lur esnatze saio oro zapuztu nahian baitabiltza. Aurtengo neguan euriak eta hotzak egin duten legez, gure lurraren berpizkundea atzeratzen dabiltza, milaka urteetan gainean izan dugun eguzkiaren ordez hauteskunde kanpainan alegiazko solariumak eta behin behineko bero artifiziala agintzen ari zaizkigula, horiek guztiak behin betiko eguzkia bera ordezkatuko dutelakoan.
|
|
|
Jesus Aranegi: Gerra gura duten
|
horiek
Euskal Herria bakean utz dezatela.
|
|
|
Asier Tapiak hitza hartu, eta atxiloketen aurka mobilizatzeko deia egin zuen. Protesta ugari egin ziren egun
|
horietan
Euskal Herri osoan, eta hainbat kale eraso ere bai. Fiskalak horien guztien ardura Tapiari egotzi zion, eta horretan oinarritu zen 111 urteko espetxe zigorra eskatzeko.
|
|
|
Joan den irailean Hezkuntza Departamentuak hainbat ikastetxetan erabiltzen zituzten ikasliburuak aztertzeko agindua eman zuen, ikasliburu
|
horietan
Euskal Herria hitza erabiltzen zela argudiatuz. Jarrera hori irmo salatu du Martinezek.
|
|
|
Bi estatu
|
horiek
Euskal Herriarekin beste harreman mota bat balute, agian bera ez litzateke independentista izango. Espainiak eta Frantziak Euskal Herria onartu eta errespetatuko balute, agian beste egitura mota baten aldekoa izango zen bera ere.
|
|
|
Espainiak eta Frantziak inoiz ez du berdinetik berdinerako planteamendu bat egin Euskal Herriarekin. Bi estatu
|
horiek
Euskal Herriaren izaera, hizkuntza eta kultura ez errespetatzeaz gain, Euskal Herria menpean eduki nahi dutela uste du Aoizek, eta hori baino okerrago dena: Euskal Herria akabatu egin nahi dute.
|
|
|
Elkarrizketa berehala lerratu zen sinbolismoaren eta ekialdeko filosofien alorrera. Elkarrizketaren une batean, Xabierrek aitortu zien masoien logia bateko partaide izana zela, eta Iñigorekin batera euskal logia bat sortzekotan zebilela, eite berrikoa, gizakiaren errorik sakonenetara joko zuen erakundea; erro
|
horiek
euskal hizkuntzan eta kulturan omen zeuden, antzinako euskal sinbologian (Iñigok eta Mirentxuk buruaz baiezka entzuten zioten); mapa batzuk atera zituen, Lurreko leinurik zaharrenen mugimenduak erakusteko; lehenik, mendebaldetik ekialderako migrazio handia; gero, alderantzizkoa, Europara kultura indoeuroparrak ekarri zituena; euskal kultura lehen migrazioaren arrastoa zen, kate-begi galdua, Atla...
|
|
|
Eta hori da askatasunerako bidea". Ez dut esango hitz
|
horiek
euskal kantagintza osoaren adierazpen bateratua bezala har daitezkeenik, ez eta mugimendu horretako kide guztiek hitz horiekin bat egiten zutenik ere, baina nire ustez garbi erakusten dute euskal kultur munduaren berpizkundean parte hartu zuten pertsona batzuek, eta ez gutxienek, oinarri politikoko berreraikitze nazional baten barruan ikusten zituztela adierazpen artistiko berri haiek.
|
|
|
Hizkuntza estetiko musikal
|
horiek
euskal parametroen arabera aditzera ematen hasi zirenean. Euskal Herriko arazoei buruz kantatzen, alegia, dela euskaraz dela gaztelaniaz?, bete betean sartu ziren musikak sortzen zuen kontrakultura horren barruan, kantagintzak sortu eta normalizatu zituen zirkuituetan zehar zabalduz.
|
|
|
Berehala ezabatu zituen (1789ko abuztuan) iraultza aurreko erakundeak, eta berdindu egin zituen gobernu mota lokalak. Berehalakoak izan ziren neurri
|
horien kontrako
euskal protestak eta berezko euskal erakundeak aitortzeko eskaerak, baina arrakastarik gabekoak beti. Beste garai gatazkatsu nabarmena Gerra Karlistetakoa izan zen, Hego Euskal Herrian.
|
|
|
Azkenik, XVIII. eta XIX. mendeetako hainbat gertaera bai jo genitzakeela enfrentamendutzat. Gertaera
|
horiek
euskal teorizazio nazionalistaren oinarria izango dira XX. mendeaz geroztik.
|
|
|
Halere, banaketa primario hori are nabarmenagoa da —haren eragina azpimarratu egin behar da— barne mugen jokoaren ondorioz, barne muga
|
horiek
euskal lurraldeen banaketa" sekundarioa" osatzen baitute, estatuen barrukoa. Zentzu horretan, Ipar Euskal Herrian euskal lurraldeen nortasunari lurralde horien eta Frantziako Errepublika osatzen dutenen arteko mugarik ezak eragiten dio.
|
|
|
" No te fies, no te fies...". Nik
|
horiek
euskal liburu guztiok bildu egin nituen. Eta egokia zen leku batean antolatzen hasi nintzen.
|
|
2010
|
|
|
Fruituak eman ditu eragile politiko, sindikal eta sozialek harturiko konpromisoak, indarrak batuz prozesu demokratikoa garatzeko urrats emankorrak ikusi ditugulako. Pauso
|
horiek
euskal gizartearen gehiengoaren onespenarekin eman direla uste dute, halaber. Horrek abian den bidea geldiezina egiten du, nabarmendu dute.
|
|
|
Eskubide zibil eta politikoen aldeko herri ekimen gisa sortu zen Bai Euskal Herriari 2000 urtean, eta urte
|
horietan
Euskal Herriaren eta euskal herritarren nazio eskubideen inguruan sakondu du bere lana. Gaur egun, ekimenaren lana naziotasun ikurren baitan kokatzen da, Geurea Ikurrina eta antzeko arlo eta egitasmoak sustatuz eta landuz.
|
|
|
Berreskurapena eta sorkuntza uztartuz ondutako errepertorioa inguruko taldeei irakatsi zien, eta haiek beste talde batzuei... Zirkulu zentrukide
|
horiek
Euskal Herri osotik hedatu ziren, eta zenbait taldek, ikasi ez ezik, arkeologia lanari ekin zioten eurek ere. Garai hartan asko zegoen berreskuratzeko, eta horregatik 60ko hamarkadan hasitako olatu hark arrasto nabarmena utzi zuen dantza tradizionalaren corpusean.
|
|
|
1 Data nagusi
|
horiek
Euskal Ikasketen sailean irakasten duen Bordeleko 3ko Aurelia Arkotxa irakasleak eman dizkit. Eskerrak zor dizkiot.
|
|
|
Hori horrela, bederatzi preso
|
horiek
Euskal Preso Politikoen Kolektiboa (EPPK) uzteko erabakia hartu ondoren ETAk horiek denak kanporatzen zituela iragarri zuela salatu dute.
|
|
|
Euskal administrazio publikoko langileei dagokienez, Espainiako Gobernuak 2010erako iragarritako soldaten jaitsiera ezarriko du Jaurlaritzak, baina Gobernu Zentralaren araudiak derrigorrez betetzeko eskatzen duten puntu
|
horietan
euskal autogobernuaren berezitasuna kontuan izanda eta mailakatuta.Erretiroa dela eta 166 plaza eta azken 12 hilabeteetan bete ez diren beste 138 amortizatuko direla iragarri du. Lan pilaketagatik kontratatuko langileen kopurua %8 murriztuko dute eta ordezkapenak egiteko langileen kopurua ere beste %8.
|
|
|
Txikiak diren artean posible da eskolak bere ordainsari eta zigor sistema berezia ezartzea ikasle jendeari. Posible da, hainbatean, neska mutiko
|
horien artean
euskal maitezko ordainsari eta zigor sistema berezia indarrean mantentzea eta, horrela, euskarazko jarduna indartzea. Adin batetik aurrera jai du, ordea, bide intraeskolar hutsak.
|
|
|
Ildo honetan aipagarria da Gernika Institutuak Mexikon, Venezuelan eta Uruguain antolatutako Eusko JakinBillerak. Batzar
|
horiek
euskal kulturaren arloan interesa zuten jakitunakbiltzen zituen gerora herrialde bakoitzean edota Gernika Institutuaren bitartez Iparraldean eta Hegoaldean bertan ekintzak eta idazkiak burutzeko.
|