|
2000
|
|
|
Eta zurrunbilo honen erdian aldiz, gu, emakumeok, pobrezia eta mixeri gorrian (3 pertsona langabetuetatik 2 emakumeak dira), lan merkatuaren aukerak zabaldu direlaren inguruko hausnarketak geroz eta gehiagotan entzun behar ditugularik, eta
|
horietan
bizi ditugun oztopoak, diskriminazioak, sesgoak, mailaketak... alde batera utziz eta horiek gainditzeko bidean baleude bezala tratatuz, geroz eta gehiago emakumeon pobrezia hazkorra ahantzaraziz eta merkatu beltza emakume eta gazteengan sostengatzen dela ezkutatuz (lan murgilduaren% 70 ia emakumeek egina)
|
|
|
Inolako lurzorurik ez duten haitz biluzien gainean likenak hazten dira, harriak kolore biziz margotuz sarritan. Baldintza gogor
|
horietan
bizi daitezkeen likenei lehen kolonizatzaileak deritze, eurak baitira inor bizi ezineko lekuak kolonizatzen dituztenak, gainontzeko landareei pixkanaka bidea erraztuz. Likenak, algek eta onddoek elkarrekin biziz osatutako izakiak dira, bakoitzak abantaila zenbait lortuz:
|
|
|
Autobuseko leihatilatik begira, batez ere homeless jendeak erakarri nau (kasualitatez, nik izen hori duen markako niki berria soineratua nuen, eta haiei begira, haien degradazio prozesua imajinatuz, nire arazoak neurri handi batean hutsalak direla ez direla hain hil edo bizikoak onartu behar izan dut; eta hala ere, halaxe iruditzen zaio arazo
|
horiek
bizi dituenari).
|
|
2001
|
|
|
Baina, oraindik orain Jose Javier Mujika nafarraren eta Mikel Uribe gipuzkoarraren bizitza ez dira errespetatu. ETAk pertsona
|
horien
bizi eskubidea urratzea erabaki du.
|
|
|
Hondakin nuklearren kontrola eta kokapenak inolako irtenbiderik ez duela gaineratu, eta zera gogoratzen du: " Inork hilerri nuklear baten ondoan bizi nahi ez duen bezalaxe, inork ezin du ziurtatu erradiazio hilgarri
|
horiek
bizirik iraungo duten ehunka mendetan zehar, hondakin horiek kontrolatzeko baliabiderik eta egonkortasunik izango denik"
|
|
|
San Juan Ospitaleko Onkologia Medikoko zerbitzuburuaren eta sinposioko koordinatzaile José Lizonen arabera, topaketa “onkologoentzako eguneratze bat” izatea da helburua. Hori dela eta, topaketan, arlo horretako azken aurrerapenak bateratuko dira, eta, batez ere, gaixo
|
horien
bizi kalitatea hobetzeko modurik onena bilatuko da. Sinposioan aztertuko den beste gai bat gaixotasunak eragindako minaren tratamendua da; izan ere, “beharrezkoa da ohartzea mina kendu egin behar dela, nahiz eta oraindik ere aurre egin behar zaion analgesikoak hartzea osasungaitza delako usteari”, esan zuen.
|
|
|
Eta aita. Aitaren aholku arrazoizko, potolo, hain zentzudun
|
horien pean
bizi beharrik ez izateko, ordaindu egingo luke.
|
|
|
Horiek...,
|
horiek
bizi egin ziren...
|
|
|
Hori ez bada, beste ezaugarri bat badu nobelagile garaiak: gizaki biziak sortzen ditu, eta itzal
|
horien
biziak ez dio batere zorrik hezur eta mamizkoen biziari. Horrelatsu gertatzen da, esaterako, Barojak hain maite zuen Dickensekin:
|
|
|
Horiek ez al ziren Ministroa zaren aldetik defenditzen dituzun gizartearen eta baloreen zati? Ez al da zure erantzukizun gorena, zure ardura nagusia, zure zinpeko eginkizuna,
|
horien
bizia errespetatzea ez ezik, euren bizia salbatzen saiatzea indar, kalipu, kemen eta adimen guztiarekin. Ez al dituzu zure zin sakonenak traizionatu?
|
|
2002
|
|
|
Emaitza hauek agerian ematen dute kantonamendu bakoitzeko herri koskorrenek jokatzen duten, hurrupatze, zeregina. Alde batetik, kantonamendu kanpokobiztanleria, nagusiki herri horietara plantatzera baitator, eta bertzaldetik, eskualdeko herri txikietako biztanleria herri koskor
|
horietara
bizitzera baitoa.
|
|
|
hilobiaren eraikuntzaren unea zehazteko, berrerabilerabat frogatzeko, etab. Beste hipotesi bat ere aipa daiteke: giza talde ekoiztaileakorduan ezarriko ziren lehen aldiz lurralde
|
horietan
bizi izaten (era iraunkor batean, noski, argi baitago lehenago lurralde horietara joango zirela ehizara eta fruitu bilketara); eta horko landaretza erre eta lurra hondeatuko zuten, larreak edo soroakegokitzeko. Azken aukera hau ere baliogarria izan daiteke, paleozoru batzuetan (Larrarte, Igartza Mendebaldea) lortzen diren datazioen emaitzak hilobian aurkitutako material arkeologikoak adierazten duena baino nahiko zaharragoak izatendirelako (K.a.
|
|
|
Lur geruza horretan, sarritan, ganberatik ateratakoak diren materialak agertzendira (adibidez Otsaarte), baina baita mendeetan toki
|
horietan
bizitako biztanleentresna eta lurrontzi zatiak ere. Azken urteetan egindako indusketek (Trikuaizti I, Larrarte, Mandubi Zelaia eta Zorroztarri) nahiko argi utzi dute ia soilik harrizkoindustria azaltzen dela, baina honen ezugarriek ez dute zerikusirik ganberakoekin.Harrizko objektuak ganberan baino ugariagoak dira; hauen artean gehienbatlanketa hondakinak eta etxeko tresnak aipatu lirateke (marruskak, mozturak, zulagailuak, etab.; gezi puntak edo geometrikoak salbuespenak dira).
|
|
|
Gizarte garaikidean bazterketaren lehen hurbilpen bat egiteko, John Berger ek (2000) idatzitako King txakurra protagonista duen eleberria atal honi amaiera emateko ezinbesteko irakurgaia da.29 Gizarte garaikidean autopistatik iragatean inoren lurra ez den
|
horietan
bizi diren naufragoei buruz dihardu liburuak, garai hobeak bizi eta denborarekin txirotasun berrian eta bazterketan erori den Vico eta Vica bikotea abiapuntu harturik.
|
|
|
1900 urtearen itzulian abiatutako informazioaren merkaturatze mundialaren ezaugarri
|
horiek
bizirik diraute hein handi handi batean gure egunotan ere. Joera ez da aldatu:
|
|
|
Errentari, osasunari, osasun zerbitzuei, hezkuntzari, kulturari eta aisialdiari eta enpleguari dagokienez puntuazio bikaina duen arren, foru erkidegoak Espainiako lan baldintzarik okerrenak erakusten ditu, eta bigarren lurralderik okerrena da, herritarren segurtasun maila dela eta. Lan honen bigarren edizioak milioi erdi datu baino gehiago prozesatzen ditu 1.000 biztanletik gorako 3.153 udalerrietatik, eta
|
horietan
bizi da biztanleriaren %93 91 udal adierazle berri eta beste 41 probintzial gehitu dira. Datu horien konparazioak berresten du Nafarroak, Kantabriak, Bizkaiak, Gipuzkoak eta Asturiasek (erlaitzak, zertxobait zabalduak) dutela egunkari irakurleen proportzio handiena.
|
|
|
“Bere diruarekin baleen biziraupena erosten ari da”, adierazi zuen erakundearen prentsa ohar baten bidez. Greenpeaceko ekintzaileak iritsi berri dira Antartikan espedizio bat egitera “MV Arctic Sunrise” ontzian, Japoniako flotak sei astez jazartzen ibili ondoren. Ekintzaile handi
|
horiek
bizirik irauteko ahalegin guztiak egin arren, dirua baleen etorkizunerako faktore erabakigarria izan daiteke”. Erakundeak bere jakinarazpenean onartzen du Japoniak emandako dirua justifikatuta dagoela Japoniako arrantza agentzian arrantza laguntza gisa, baina honako hau adierazten du:
|
|
|
Bi aukerek berehalako emaitza onak dituzte, nahiz eta epe luzera zehazteko dauden. Lortutako emaitzak beti onak ez badira ere, ia beti lor daiteke paziente
|
horien
bizi kalitatea nabarmen hobetzea.
|
|
|
Uraren kaltegabetasuna kontrolatzeko erantzukizuna udalei dagokie, eta, hala badagokio, kontsumo publikoko edateko ura hornitzen edo banatzen duten enpresei. Uren kontrolak aldian behingo analisiak egitera behartzen du, eta azterketa
|
horiek
biziagoak izan dute egoerak hala eskatzen duenean: adibidez, lur gaineko uretan harrapatzea, euri handiak egitea edo nahita edo nahi gabe kutsatzen dela susmatzea.
|
|
|
Zookiralekuak Dortoka habia bakoitzetik ehun kume jaio daitezke. Kume
|
horiek
bizirik irauteko probabilitate oso txikia dute, eta, kasu gehienetan, habia bateko dortokek ez dute bizirik irauten lehen urtean, narrastiek, hegaztiek, ugaztunek eta arrainek jaten baitituzte. Ugalketa eta harrapari tasa handi hori kontuan hartuta, Ekonomia eta Natur Zientzien Garapenerako Fundazioak (FUDEZek) espeziearen zookriaderorik handiena sortu du, Venezuelako Nekazaritza eta Abeltzaintzako Ikerketen Funts Nazionalaren (FONAIAP) Amazonas Estazio Esperimentalean, Puerto Ayacuchon.
|
|
|
Azken aldiotan txalet bakarti asko eraiki dute.
|
Horietan
bizi direnek, beren buruak babestu nahi dituzte. Horretarako zer hoberik zakur oldarkor bat baino?
|
|
|
Euskal literatura, lehenik eta behin, izen zerrenda bat izan zen niretzat, OHOko eskuliburuetakoa alegia; abade zerrenda bat, erantsi nuke, eta ez bereziki interesgarria: idazle
|
horien
bizitzek ez ziruditen oso kitzikagarriak (Lauaxetaren fusilamenduaren pasadizoa kenduta, agian), eta are gutxiago idatzi zituzten lanek. Batxilergoan gauzak pixka bat aldatu ziren, orduan hasi baikinen, institutuan, euskal literatura irakurtzen.
|
|
|
Asentamendu horiek herrialde garatu bati dagozkion erosotasun guztiak dituzte. Aitzitik, eskualde
|
horietan
bizi direnpalestinarrek ez dute inolako estatu mailako zerbitzurik, ezin dute jarduera ekonomiko arruntik egin eta, jakina, ez dute botoa emateko eskubiderik4 Emaitza argi dago: miseria eta sumindura injustiziaren aurrean.
|
|
2003
|
|
|
Nolanahi ere, garai hartatik aurrera bukatutzat eman ei ziren XVIII. mendean guztiz ohikoak izan ziren etxebizitzen arteko eskailera ederrak eta jendearen arteko harremana ahalbideratzen zuten patio zabalak. Eta horrela iritsi gara gaur egunera, auzokoarekin bat egin ahal izateko ia ataririk ez duten etxeetan bizitzera, eskailera zulorik ere ez duten etxe
|
horietan
bizitzera. " Igogailuak baino ez dituzte, jendea arin arin joan dadin gorantz eta beherantz, aldamenekoarekin apenas harremanik edukita", nabarmentzen du Enriqueta Sesmerok.
|
|
|
Aholku hauek garatze bidean dauden herrialdeetako GIBak kaltetutakoei zuzentzen zaizkie bereziki; izan ere, osasun zaintza gutxi dute eta zaila da elikadura egokia izatea. Gainera, gaixoen %95 herrialde
|
horietan
bizi da. Hala, Zambian, adibidez, hies indize altua eta elikadura gabeziak milaka komunitate suntsitzen ari dira.
|
|
|
“Oraindik bide luzea dago egiteko patologia hori konpontzeko”, esan zuen Jordi Monések, Bartzelonako Unibertsitate Autonomoko irakasle elkartuak (UAB). Hala ere, uste du gaur egun zenbait tresna daudela gaixo
|
horien
bizi kalitatea hobetzeko. Hala, terapia fotodinamikoa aipatu zuen; duela lau urte inguru sortu zen, eta ikusmen galera larria saihestea lortzen du askotan.
|
|
|
Bertan bizi den banbu barietate ugarien artean, planetako espezie mehatxatuenetako bat bizi da, panda erraldoia. Mendi
|
horietan
bizi dira, gutxi gorabehera, ustez aske bizi diren mila panda erraldoien %20 Egun, mendikate horrek animalia horientzako eremu babestuak ditu, 184.000 hektarea guztira. Txinako gobernuak iragarri berri duen ekimenak 334.000 hektarea baino gehiago hartuko ditu azalera horretan, bost erreserba berri eta babestutako gune horiek lotuko dituzten beste hainbeste txirrindulari sortuz.
|
|
|
Kutsadura mota hori beste arrisku bat da, ekoizpen animaliei ematen zaizkien botika askok gizakiarengan duten gaitasun farmakologikoa gordetzen baitute produktu eratorriak kontsumitu ondoren. Arrisku faktore hori bereziki garrantzitsua da antibiotikoen kasuan; izan ere,
|
horiekin
bizi diren mikroorganismoak haietara ohitu daitezke, baita egokitu ere, eta antibiorresistentziak sor ditzakete. Hau da, mikroorganismoari ez diote antibiotikoek eragiten, eta tratamendua ez da eraginkorra.
|
|
|
Nazioarteko erakundearen datuen arabera, 50 pertsona hiltzen dira egunero munduan. Ekimen honen helburua ez da soilik mota horretako armak detektatzea eta desaktibatzea, baita arrisku handiko eremu
|
horietan
bizi diren biztanleak heztea ere. Gainera, meategietako biktimei laguntzeko ere erabiliko dira funtsak.
|
|
|
Agurraren oharra ere prestatua zuela eta hilarena egingo zion aktorea ere bai. Ni ez beldurtzeko errepikatzen zidan, iruzurra izugarri segurua zelako, pare bat egunetarako bidaia bat egin nuen, eta etxera itzultzen nintzenerako aktorea egongo zen zerraldoan eta bera, Gary, Londresen, Parisen edo Berlinen, hiru hiriburu
|
horietan
bizitzeko asmoa baitzuen bertako eskaleekin, tarteka telefonoz deituko zidala erantsi zuen, alargun gisa zer moduz bizi nintzen jakiteko. Niri burla bat iruditu zitzaidan dena, buruberoen asmazio bat, baina ez nuen nire iritzia emateko abagunerik izan.
|
|
|
Bi norabide
|
horien artean
bizi zen Jean Domat, zuzenbidearen esparru teoriko zein praktikotik pentsamendu zabalera joanez. Espiritu irekia bezain landua zuen, kristau alorrekoa, haren Lege zibilak, euren berezko hurrenkeran liburuak ezin argiago erakutsi zuenez.
|
|
2004
|
|
|
Baina herritarrek jasaten dituzten gaixotasun eta heriotzen oihartzunik ez da iristen mundu zabalera. Beraz, inguru
|
horietan
bizi diren laborariek eta beren senideek etsipenez nozitzen dituzte kalteak. Beren osasun arazoez gain (larruazalean, hesteetan eta sistema neurologikoan nagusiki) koka edo ez diren beste laboreak ere kutsatu eta ihartzen ikusi behar dituzte, ganadua pozoitu eta akabatzeaz gain.
|
|
|
Baserria gainbehera dugu ordea, eta zer esanik ez hiritzarrean. Asko desagertu egin dira, eta
|
horietan
bizi zirenak pisutara joan. Nora, baina?
|
|
|
1.naren egoitza edo egoitzak,
|
horien
bizi Prozedura monitorioa hasiko da, hartzekodunak hala eskatuta. Eskaera horretan adieraziko dira zordunaren nortasuna, hartzekodunaren eta zordulekua edo horiek aurki daitezkeen tokia, ria edo agiriak ekarri behar dira. eta zorraren jatorria eta zenbatekoa.
|
|
|
Uste dut elkarri onenak eskaintzeko eta emateko gaudela, Joana. Bizitzan zehar horrelako arazo ttiki asko izango ditugu, eta
|
horiekin
bizitzen ere jakin behar dugu, ikasi egin behar dugu. Ezin gara lehenengo eztabaidan haserretu.
|
|
|
Philip Bubb txostenaren egileetako batek adierazi duenez, “baso horien ezaugarri bakarra hodeien kondentsaziotik hezetasuna harrapa dezaketela da, eta horrek klima aldaketekiko oso sentikor bihurtzen ditu”. Baso horiek desagertzeak ere arriskuan jartzen ditu ur hornidura eta toki
|
horietan
bizi diren dozenaka espezie, eta hori arazo larria litzateke kasu askotan. Leku batzuetan, hala nola Hondurasko La Tigra parke nazionalean, urak betetzen du Tegucigalparen% 40ko eskaera.
|
|
|
Gizartearen bizi erritmoak eta gaur egungo ezaugarriek gutxi prozesatutako elikagaien eskaria eragin dute, eta elikagai horiek jatorrizko ezaugarriei eusten diete, elikagaiak kontserbatu, ontziratu eta prozesatzeko teknologia berriak garatzeari esker. Adituek diotenez, produktu berri
|
horiek
bizi estilo errezeptiboagoak dituzte, batez ere gazteenek; etxekoandreak, berriz, tradizionalagoak dira, eta ez dira hain erakargarriak produktu horiek. Etorkizunean, funtsezkoa izango da ontzien diseinua, produktu jakin batzuen etiketek haiek osatzen dituzten oinarrizko baldintzak eta ezaugarriak eskainiko baitizkiote kontsumitzaileari.
|
|
|
Ekaitz gogorrak edo oso bortitzak gerta litezke, eta prezipitazioak 30 litro arte utziko lirateke metro koadro bakoitzeko ordu batean edo 60 litro hamabi orduan. Ekaitz
|
horiek
biziagoak izan daitezke arratsaldez, eta baliteke kazkabarrak ere izatea. Zeruak ez dira hain hodeitsuak izango hegoaldeko erdialdean, non Gaztela Mantxa eta Madril mendikateetan arratsaldeko ekaitzak gertatzeko aukera egongo baita.
|
|
|
—Mundu honetan gauza asko daude, lagun —moztu zidan berak oso serio— Zu lau mendi
|
horien artean
bizi izan zara beti, eta jakin ez dakizu, baina munduan gauza asko daude. Eta leku asko ere bai.
|
|
2005
|
|
|
Kultur etxeak eta liburutegiak ez dira liburu hutsez beteriko tokiak. Toki
|
horietan
bizia elikatzeko osagai gehiago eskaini behar dugu: ura, gatza, bitaminak, proteinak, koipe pixka bat eta azukrea neurrian.
|
|
|
Horrelako diruketarekin ezin uka beraz, ez zaizkiola zorionari hurbildu ere. Orain, mundu osoaren irringarri dira presondegian, kazetetan ala telebistan arratseko berri sailetan ezpainak milikatuz, denek igurikatu bazka izan ondoan egun oroz, zenbait hilabetez,
|
horien
biziko gorabeherak xehetasun bakar bat ahantzi gabe kondatu baitituzte auzitegian.
|
|
|
28.00 Lurralde idor
|
horietan
bizi diren animalia gehienek hartzen dute ur apur bat behintzat jatekoarekin. Baina papagaiek eta perikitoek haziak jaten dituzte, oso lehorrak; beraz, egunero edan behar dute ura.
|
|
|
Distonia kasu batzuetan erabilgarriak izan daitezkeen sendagai “umezurtzak” berrikusi lirateke, COCEMFE ere eskatu zuen. Botika horiek alboratuak izan ohi dira, oso jende gutxik kontsumitzen baititu, eta gaixo
|
horiei
bizi baldintzak hobetzeko aukera kentzen baitiete. Erakunde horren arabera, gogoratu zuen distonia duten hiru pazientetik bat gurpil aulki batean dagoela, eta beste heren bat eguneroko bizitzako jarduera askotarako ezgaituta dagoela.
|
|
|
Beso horiek behin eta berriz mugitzen dira 30 edo 40 segundoko tarteetan, eta ura altxatzen dute arrautza masaren artean. Portaera horrek, seguru asko, balio du txibia
|
horiek
bizi diren Kaliforniako ur ertainetan (1.500 eta 2.600 metro arteko sakoneran) aireztatzeko. Mugimenduek arrautza masa helduenen desintegrazio partziala eta askatuen eklosioa eragiten dute.
|
|
|
Xarlesen gustuko metro edo postako ofizio
|
horiek
bizi segurtatzaileak izan arren, ez ziren aski emankorrak; Xarlesek agudo aberastu nahi zuen, beharbada bihurrikeriak baztertu eta sekula harremanak irauten baldin bazuen, Jeannerekin ezkondu, herrira itzulirik magasin edo jatetxe baten irekitzeko. Sos anitz izerdi soberarik gabe:
|
|
2006
|
|
|
Altuera batetik gora ez dago bizitzarik, ez dago landaretzarik, natura ez da bizi, ez dago ezer, eta gizakia ez dago kalkulatua baldintza
|
horietan
bizitzeko. Beraz, gailurrera doazen alpinistek azkar egin behar dute igo eta jaitsi, bestela hantxe gelditzen dira.
|
|
|
ez zioten inongo arrazoi izpirik aitortu. Ilustrazioaren dialektikak erakutsitako ikuspegiari aurka eginez, Habermas ek argudiatu du modernitateko atsekabeak ez direla sortzen arrazionalizaziotik; modernitatearen patologia sakon
|
horiek
bizi ditugu arrazoiaren dimentsio guztiak modu orekatuan garatu eta instituzionalizatu ez direlako.
|
|
|
Bihotza gelditu eta kanpoko bihotz masajea eraginkorra ez zela egiaztatu ondoren, medikuek erabaki zuten “kaxa torazikoa ireki eta bihotza begi bistan utzi behar zela, barruko bihotz masajea egiteko”, esan zuen Corralek. Medikuak zehaztu zuenez, torakotomia da paziente
|
horiek
bizirik irauteko aukeraren bat izateko aukera ematen digun maniobra bakarra. “Ospitaleetan egunero egiten den arren, ospitalez kanpoko eremuan ez da oso ohikoa”, gaineratu zuen.
|
|
|
Kasu batzuetan, bizi lotura hain garrantzitsuak ezartzen dira, ezen lortzen diren indibiduo batzuk ez baitira gai laguntza edo sinbiosi hori gabe bizitzeko. Berriki egindako ikerketen arabera, gainera, elkarreragin horrek kanpoko bakterioak babesten ditu, eta bakterio
|
horiek
bizirik iraun dezakete produktu garbitzaileen edo desinfektatzaileen aurrean.
|
|
|
sedimentu fluxuaren asaldurak hondartza desagertzea eragiten du azkenean. Kostako habitata suntsitzea eta horrekin lotutako sistema ekologikoak ere kezkagarriak dira, inguru
|
horietan
bizi diren herrien etorkizuna arriskuan jartzen baitute. Higadurak aldatu egiten ditu bai itsasoaren kontrako hesi naturalak, hala nola dunak, bai artifizialak, gizakiak eraikiak, eta horrek, adibidez, uholde larriak eragin ditzake.
|
|
|
Kabitazioan burbuilen barruan sartzen dira, oso denbora laburrean, 5.500 °C rainoko tenperaturan eta 50 mpA ko presioan. Zenbait autorek uste dute mikroorganismoak baldintza
|
horietan
bizi direla, denborak oso laburrak baitira, baina ez dira gai kabitazioan sortzen diren bat bateko presio aldaketak jasateko. Beste hipotesi batzuen arabera, erradikal askeen eraketak eragina izan dezake mikroorganismoen DNAn.
|
|
|
Elektrizitate estatikoa zenbait materialek metatzen duten gehiegizko karga elektrikoaren ondorioz sortzen den energia mota bat da, normalean marruskaduraren eraginez. Eremu elektriko
|
horiek
bizi garen eguneroko errealitatearen zati dira, eta nabaritzen ditugu, esate baterako, ilea indarrez eskuilatzean edo jertse batekin boligrafo bat igurztean. Guk geuk ere elektrizitate estatikoa metatzea eragin dezakeen beste modu bat gainazal plastiko, moketa, tarima edo lauzatu baten gainean ibiltzea da.
|
|
|
Hala ere, dokumentuak onartzen duenez," ia ezinezkoa da" zenbati eragiten dien zehaztea; izan ere, gertaera horiek ez zaizkie beti jakinarazten agintariei, eta herrialde batzuek ez dituzte erabiltzen arazo horri buruzko datu ofizialak". Txosten honen arabera, etxeetan edo familietan indarkeria duten haurrek, egoera
|
horietan
bizitzeko larritasuna ez ezik, abusuen biktima izateko aukera handiagoa dute. Hala, kalkuluen arabera, haurren tratu txarren biktimen %40k etxeko indarkeria jasan du etxean.
|
|
|
Nik uste dut haurrak gure etorkizuna direla eta haiei lagundu behar diegula. Zer egin dezakegu herrialde aberatsetatik haur
|
horien
bizi kalitatea hobetzen laguntzeko. Modu batean edo bestean lagundu, bai denboralditik kanpo arropa bidalita, egoera onean eta garbi dagoenean, bai haur gaixoak hilabete batzuetan hartuta… Enpresa txikiei eskatu behar diegu saldu behar ez dituzten produktuak edo baztertu dituzten partidak bidaltzeko, mundu osoko ehunka komunitatetan besoak irekita jasotzen dituztelako.
|
|
|
Faktore horien guztien ondorioz, beharrezkoa izan da barrutiak baserrietan hazitako animaliekin basoberritzea. Hori dela eta, espezie
|
horiek
bizirik irauteko aukera txikia dute, ez baitaude ohituta haien habitat naturalera. Ehiza ez da kirola bakarrik Kirol zaletasun hori oso hedatuta dago, batez ere landa eremuetan.
|
|
|
Jordi Rumiàren arabera, «epilepsiaren kirurgiarekin krisiak kontrolatzen dira kasuen %85 baino gehiagotan eta ia %90 epilepsia tenporalean». Ondorio beldurgarriei dagokienez, adituak gaineratu du «ondorio iraunkorrak esku hartzeen %5ean baino ez direla agertzen, eta paziente
|
horien
bizi kalitatea nabarmen handitzen dela». Hala ere, uste du «hautagaiak oso motel identifikatzen direla eta gutxi erabiltzen dela».
|
|
|
Bertzalde, sokari lan eginaraztea ere baztertu zuen baroiak, baita esku edo zango mozteari ekitea ere. Ez zebilen soldaduz soberan eta
|
horiek
bizirik eta ahalik eta osoenak nahi zituen.
|
|
|
Egoera berezi batean dinagu gogoa halako kasuetan, eta ezin dizkinagu azaldu ez deskribatu hitzen bidez. Gehienez ere, haiku baten bidez biziberritu ahal dizkinagu. Bitxia dun, baina gizakiak eta animaliak baino ez dizkinate qualia delako egoera
|
horiek
bizi. Landareek ez.
|
|
|
Mineralek ere ez. Sinesmenak eta desirak izan behar dizkinagu geure barruan esperientzia
|
horiek
bizitzeko. Zeren esperientzia horiek eragin egiten zieten sinesmenei eta desirei.
|
|
|
Jendeak esaten badizu ezeztaezina dela, ez sinetsi. Iragana, oraina eta etorkizuna une bat besterik ez dira Jainkoaren begietan, begi
|
horien aurrean
bizi behar baitugu. Denbora eta espazioa, segida eta hedadura pentsamenduaren baldintza funsgabe soilak dira.
|
|
|
Kontu jalea kontu jateko dago. Eta jakin nahi du zerk ematen zien beldurra, noiz maitemindu ziren, zergatik hartu zuten bizitza aldatuko zien erabaki hura, zergatik ez zuten hartu bizitza aldatuko zien erabaki hura; zerk eraman dituen bizitza
|
horiek
bizi izan dituzten bezala bizitzera, eta ez beste era batean.
|
|
|
Imanol Urbieta kantu
|
horietan
biziko dela esana duzu...
|
|
|
Poema liburuak liburuetatik kanpoko poesiarekin ezin ase direnen atseginerako erreserbak dira; nahiz eta poesiaz erabat asetzea, berez, ezinezkoa izan. Kontraesan
|
horiekin
bizi da betidanik poesia, genero literario gisa.
|
|
2007
|
|
|
Arazo sakonak ditu, eta epe laburrean ez dira argituko. Nafarrek oreka
|
horietan
bizi dute, Nafarroan ez da nagusitasuna lortuko duen korronte politikoa ikusten.
|
|
|
Haur eta gazte horietako askok –batez ere, familia erdaldun eta mistoetan jaiotakoek– gertuko harreman sarea (familia eta, hein txikiagoan, lagunartea) erdalduna dute eta, beraz, harreman horietan erdaraz egiten dute. Gainera, haur eta gazte
|
horiek
bizi diren herria edo gune soziolinguistikoa erdalduna edo oso erdalduna den kasuetan, aukera gutxi izango dute euskaraz egiteko, eta gogoan izan behar da Gipuzkoako biztanleen zati handi bat –Donostia eta Irungoak, kasu– horrelako gune soziolinguistikoetan bizi direla. Bestalde, erabilera eta hizkuntza gaitasunaren arteko indizeari dagokionez, haurren indizeak behera egin zuen 1989tik 2001era bitartean:
|
|
|
Batzak, akta liburuak egitea, iragarkiak... horra hor, besteak beste, euskarak izan dezakeen eragin zuzeneko esparrua. Horra ere, bestalde, erkidego
|
horietan
bizi diren euskaldunengana hurreratzeko modu arina.
|
|
|
Era berean, desgai diren edo hirurogeita hamar urte baino gehiagoko pertsonek egoitza
|
horietan
bizi, lan egin edo zerbitzu altruistak edo boluntarioak egiten badituzte, erkidegoak irisgarritasun obrak egin ditu egoitzaren jabeak eskatuta, desgai diren pertsona horiek osagai erkideak modu egokian erabili ahal izateko edo kanpoarekin komunikazioa erraztuko dieten tresna mekaniko eta elektronikoak ezartzeko; obra horien zenbateko osoa ezin daiteke izan gastu erkideen ohiko hiru hilerokoa bain...
|
|
|
Askatasun horiek nabariagoak dira Europar Batasuneko estatu kideen muga erkideetan kontrolak kendu direlako, 1985eko ekainaren 14ko «Schengeneko Akordio» izenekoa dela bide. Zehatzago esanda, kasu horietan 2004ko apirilaren 29ko 2004/ 38 Zuzentaraua aplikatu daiteke, Europar Batasuneko herritarrek eta horien familiakoek Estatu kideetako lurraldeen zehar ibiltzeko eta
|
horietan
bizitzeko duten eskubideari buruzkoa, baita otsailaren 14ko 178/ 2003 Errege Dekretua ere, Europar Batasuneko estatu kideetako eta Europako esparru ekonomikoari buruzko akordioa sinatu duten beste estatu batzuetako naziokoak Espainian sartu eta bertan gelditzeari buruzkoa.
|
|
|
Gaur egun, merkatuan badira ezinduentzat hamaika gailu egokitu. Zoritxarrez, hala ere, ezindu asko
|
horiek gabe
bizi dira. Gailu egokitu horiek eskuratzeko oztopo nagusia da oso garestiak izan ohi direla.
|
|
|
Esan beharrik ez: baldintza
|
horietan
bizi arrastorik ez.
|
|
|
Norberaren kultur bizipena osatzerakoan bizitzako lehen urteak erabakigarriak izaten dira. Urte
|
horietan
bizitzen den ingurunea betirako markatzen duenaizaten baita. Anglosaxoien artean hain entzutetsua den nature versus cultureeztabaida, jakina da ez dela bata bestea gabe moldatzen ahal.
|
|
|
Egunero, milaka eta milaka haur jaiotzen dira munduan. Beren gizarte munduarenezagutza eskuratzea da haur
|
horiek
bizirik irauteko, garatzeko eta ingururaegokitzeko izango duten zereginik garrantzitsuenetako bat (Rodrigo, 1994). Aldebatetik, ikasi dute inguratzen dituzten pertsonengandik bereizirik daudelaeta horiengandik desberdintzen dituzten zenbait ezaugarri dituztela.
|
|
|
Ikerketen arabera, argi dago orain arte aipatutako aldagaien eragina; ez, ordea, herrialde
|
horietan
bizi edo bertara bidaiatu izanak izan dezakeena. Izan ere, aldagai horien eraginaren inguruko datu kontrajarriak aurkitu dira.
|
|
|
Bestela, afektu positiboak zein negatiboak adierazten zituzten zoriz, jasotako informazioaren arabera. 8 urtetik aurrera, herrialde horiei buruzko irudi estereotipatuetanedo herrialde
|
horietan
bizi ziren pertsonei buruzko estereotipoetan oinarritzen zirenbeste herrialdeekiko sentimenduak. Halaber, Jahoda ohartu zen adin guztietakohaur eskoziarrek Alemaniarekiko sentimendu negatiboak adierazten zituztela etasentimendu horiek justifikatzeko aipatzen zituztela lehengo denboretako gerrak.
|
|
|
Azken ondorio horrek eragin kezkagarriak ditu. Hau da, pertsonen garapenmorala pertsona
|
horiek
bizi diren gizartearen isla besterik ez bada, gizarteenhelburu, interes eta gustuen araberako moralak egongo dira. Horrek, nahiz etalehenengo begirada batean atzematen ez bada ere, barneko kontraesana darama.Erlatibismo kulturala beste taldeekiko tolerantziari lotua dago, eta beste kulturaknorberarena bezalakoak direla aldezten du.
|
|
|
Eta hizkuntza horrek gero haur
|
horien
bizi historia kontzientean eta inkontzientean beste eraginik ez edukitzea ote da egiantzena. Bestalde, irakurtzen diogunean, mentalesa hizkuntza bat basikoa dela eta sinpleagoa naturala baino, «ya que en él no existen palabras y construcciones dependientes del contexto»1557, ematen du ateak franko zabalik uzten zaizkiola hizkuntza naturalaren influentziari pentsamenduan, batez ere kontu eginez, berak azpimarratua digula, nahiz beste asmo batzuekin, hiztunak hitz egiten dituen ia esaldi guzti guztiak berriak direla
|
|
|
Joan etorriak eta bidaiak dira jarduera horietako batzuk. Beraz, pertsona
|
horien
bizi kalitatea hobetzeko, erabateko mugikortasuna bermatu behar da. Aukera berdintasuna Informazioa, orientazioa eta laguntza emateaz gain, minusbaliatuen elkarteek administrazioei eskatzen diete dituzten gabeziak arintzeko.
|
|
|
Alda dezakegu”. Haur
|
horien
bizi baldintzak hobetu nahi dira prebentzio, laguntza, familia bateratzea, bideragarritasuna eta antolaketa programen bidez. “Programa horien helburua haurrei giro segurua, hezkuntza, lanbide heziketa eta familia bateratzeko edo adopziorako aukera ematea da”, azaldu dute. Esku Elkartuetatik argitu dutenez, “proiektuaren onuradunak dira kaleko haurrak, legez kanpoko trafikoaren biktima diren haurrak, sexu eta lan aldetik esplotatuak, haur umezurtzak, abandonatuak edo hiesak jota daudenak eta etxetik ihes egin duten haurrak”.
|
|
|
ONCEk antolatzen dituen opor sozialetan sartzen dira, besteak beste, parte hartzaileak bizi diren herriaren eta helmugako hotelaren arteko joan etorriko bidaia, aurreikusitako garraiobidean; ostatu eta mantenua hotel horietan; bi jolas eta kultura ibilaldi; turismo asegurua; bainuetxeko helmugetan balneoterapia tratamendua, eta turismo laguntza espezializatua. ONCErekin lotutako 6.483 adineko pertsonak oporretako programa horietarako antolatzen diren jarduera sozial, kultural eta turistiko aisialdikoez gozatu zuten iaz, pertsona
|
horien
bizi kalitatea hobetzeko asmoz.
|
|
|
Bihotz patologia batzuek eta zahartzeak egitura horiek honda ditzakete, eta horrek eragina izan dezake bihotzaren hemodinamikan. Gorputzez kanpoko zirkulazioari esker, jatorrizko balbulak modu seguruan ordeztu ahal izan ziren, arrazoizko hilkortasun kirurgikoarekin, eta balbula protesiek aurrerapauso handia eman dute paziente
|
horien
bizi kalitatean eta itxaropenean. Aorta balbula baten ordez Albert Starr 1960an operatu zuen lehen pazienteak seme bat izan zuen ebakuntza egin eta 30 urte gehiago bizi izan zuen.
|
|
|
Errinitis alergikoaren sintoma deserosoak arintzeko eta errinitis alergikoak bronkioetako asma urte gutxiren buruan eragin ez dezan, espezialistek uste dute funtsezkoa dela gaixotasuna lehenbailehen detektatzea, tratamendu egokia emateko. José Antonio Navarro alergologoak adierazi du diagnostiko egokirik ez izateak eta automedikazioak eragiten duela alergia kasuen herenak asma sortzea, “pertsona
|
horien
bizi kalitatea are gehiago okertu dezakeen gaixotasuna. Errinitis alergikoa duten herritar askok katarro arruntarekin nahasten dituzte sintomak, eta medikazio desegokia hartzen dute”.
|
|
|
Laginak sakonki aztertu ondoren, 20.000 handipeneko mikroskopio elektronikoen laguntzarekin, ikertzaileek mikroorganismo biziak ez ezik, bakterio espezie berri bat ere aurkitu zuten. Taldeko kide baten arabera, Jacek Wierzchos gatza, ura xurgatu eta denbora batez mantentzeko gai dena, eta airearen hezetasun erlatiboa, batzuetan gauez igotzen dena, izaki txiki
|
horiek
bizirik irauteko aukera ematen du. Aurkikuntzak aukera ematen die zientzialariei biziraupenaren mugei eta estrategiei buruz gehiago jakiteko.
|
|
|
tenperatura altuagoek izotz eta elur gutxiago eragiten dute, eta, horren ondorioz, lurrak eta itsasoak eguzki argi gehiago xurgatu behar dute, eta horrek tenperaturak are gehiago handitzen ditu”, azaldu du Christian Lambrechts azterlanaren egileetako batek. Edateko urik gabe NBIPk aldaketa handiak aurreikusten ditu edateko eta ureztatzeko uraren eskuragarritasunean, baita itsas maila handitzea, ozeanoetako uraren zirkulazioko patroiak aldatzea eta ekosistema
|
horietan
bizi diren ehunka flora eta fauna espezie desagertzea ere. Artikoa, adibidez, ia munduko gainerako lurraldeak baino bi aldiz azkarrago berotzen ari da, eta, eremu askotan, eremu menditsuetan ere altitude txikiko lurretan baino tenperatura igoera handiagoak izaten ari dira.
|
|
|
Inkesta egokia Esklerosi Anizkoitzaren Aurkako Espainiako Federazioak (FELEM) egindako inkesta baten arabera, pazienteek eta senideek gaur egungo laguntza eskaintza eskasa ikusten dute, eta gaixotasun horri buruz duten informazioa ez da nahikoa. Esklerosi anizkoitza duten pazienteen %80k exazerbazioa eta aldakuntza sintomatikoak dituen ikastaro errepikaria du;
|
horien
bizi kalitatea urtean hiruzpalau hilabetekoa da. Javier Olascoaga Donostia Ospitaleko esklerosi anizkoitzaren unitateko neurologoaren arabera, «urtean hiru edo lau kasu gehiago sortzen dira 100.000 biztanleko».
|
|
|
Orduan ikusi nuen hori lortzeko bide bakarra prestakuntza eskaintzea zela, lanean behar adina egitea lanpostu bat, bizimodu bat izateko. Emakume
|
horiek
bizi kalitatean asko irabazi dute, beren familietan eta komunitatean eragiteko gai dira, eta beste emakume batzuei beren burua baloratzen eta lana izaten laguntzen diete. Alde horretatik, zalantzarik gabe, bidezko merkataritzaren defendatzaile zintzoa zara, nola konbentzituko zenuke ez den pertsona bat?
|
|
|
Ikerketak ekuazio bat formulatzen du, eta ekuazio horrek adierazten du nola aldatu litzatekeen landareen bizitza luzera, tamainaren eta tenperatura igoeraren arabera. Ildo horretatik, organismo
|
horien
bizi itxaropena Lurreko tenperatura igotzearen mende egon daitekeela iradokitzen du, eta, tenperatura lau gradu zentigradutan handituz gero, espezie bakoitzaren heriotza tasa %40 haziko litzatekeela. Nuria Marbà, Carlos Duarte eta Susana Agustí Ikasketa Aurreratuen Institutu Mediterraneoko kideak (CSICeko zentro mistoa eta Balearretako Unibertsitatea) tamaina guztietako 700 organismo fotosintetiko baino gehiago aztertu dituzte.
|
|
|
Haren irudia exhuberantzia eta emankortasuna dira. Bi ezaugarri horiek beti erakarri izan dituzte ehunka pertsona inguru
|
horietan
bizia irabazteko prest, eta gainerako herrialdeetan lurra lehorra eta idorra da. Arrantzaleak, ehiztariak eta nekazariak lehian aritu dira lur horietan, eta aurre egin ere egin diete beren jabetza lortzeko.
|
|
|
“Hala ere —gaineratu du arauak—, eta erabiltzaileak hala nahi badu, eskuineko aurreko jarlekua hartu ahal izango du bere oinetara laguntzeko txakurrarekin”, ibilbide luzeko ibilbideetan, eta bi erabiltzailek, bakoitzak bere laguntza txakurrarekin batera, elkarrekin bidaiatzen dutenean. Laguntza Txakurren Espainiako Elkarteko lehendakari eta AEPA Euskadiren sortzaile Cristina Murok azaldu duenez, arau horren beste berrikuntzetako bat da, lehen aldiz, terapia txakurrak ere sartzen direla, hau da, gaixoei laguntzen dietenak baina
|
horiekin
bizi ez direnak. Era berean, Murok lege nazional bat aldarrikatzen du, “lege bat onartu ez den komunitate batera joaten den bakoitzean baimenak eskatu behar ez izateko”.
|
|
|
Asko aldatu dira eta aldaketa
|
horiek
bizi izan ditut. Dena dela, txapelketak lehiatzeko modua, eskalada, mugimenduen intentsitatea, lehia, erronka, lehengo berak dira orain ere; txapelketak antolatzeko modua aldatu da:
|
|
|
Gaur egun, baina, euskararen erronka nagusia ez da Nafarroako erdal herrietan bigarren hizkuntza gisa zabaltzea, lehen hizkuntza gisa hitz egiten den herrietan irautea baizik. Herri
|
horietan
bizi diren etorkin berriak eta are gehiago haien seme alabak guretu ditugu, baina ezin diegu etorkinei eskatu gure buruei baino gehiago. Guk erdaraz egiten badugu, haiek erdaraz eginen dute, euskaltzaletasuna euskaltzaletasun eta ofizialtasuna ofizialtasun.
|
|
|
Euskal gizarteak aldaketa
|
horiek
bizi zituen bitartean, abertzaletasuna ez zegoen geldi. Barne kritika eta eztabaidak gorabehera, 1950eko hamarkada hasieran gaztedi jeltzaleak pisu garrantzitsua zuen.
|
|
2008
|
|
|
Entzule gustura jardun ostean, badoaz, zereginak dituzte. Euskal Gatazkaren lurrikarek betetzen dute tarterik
|
horien
bizitzetan. Epizentroa ez, ordea.
|
|
|
Ez dut daukadana baino gehiago nahi. Nire historiak neuretzakoak dira, edo historia
|
horiek
bizi izan dituztenentzakoak. Orain bizi naizen lekuan inork ez daki nire berri.
|
|
|
Gizaki modernoak ez daki, jada,
|
horiek gabe
bizitzen. Urliari egunkaria falta bazaio, Sendiari irratiko emanaldi bat, Berendiari telefonoa MSSak bidaltzeko... inor ez da gustura sentituko.
|
|
|
Poliki poliki, Europako batez bestekora hurbiltzen ari da herrialde
|
horien
bizi maila, eta jada ez da halako pagotxa leku horietara bidaiatzea.
|
|
|
Herrialde
|
horiek
bizi maila apalagoa dute guk baino, eta hori gure alde izan dezakegu.
|
|
|
Iturburuetara, eta, jakina, iturburuek egoera naturalean izan ohi dituzten kondizioetara. Leku maldatsuak behar ditu, itzaltsuak, ur jauzi eta putzu txiki ugari dituztenak, kondizio
|
horietan
bizi baitira intsektu larbak, haien elikagaia.
|
|
|
Guk, gizakiok, izen hori jarri diegu, bizidun
|
horiek
bizi diren kondizioak jasanezinak direlako guretzat. Haientzat, berriz, ezinbestekoak dira, haien habitat naturalaren ezaugarriak baitira.
|
|
|
Horrela, sei hautatu nituen, egunean bat irakurtzeko modukoa. Gero, ipuin
|
horiek
bizia hartu zuten, putzura botatako harri koxkorrak izan ziren, eta Ordaina zor nizun nobelaren ardatza osatu zuten, Toki Eder etxeko Justo Badiolari norbaitek helarazitako, hilpuinak?.
|
|
|
Euskal erroak oro erauziak eta birrinduak izan diren eskualdeetako abertzaleak ditut gogoan orain. Hau da, eskualde
|
horietan
bizi diren abertzaleen kontzientziatze iturri nagusiak nekez izan litezke euskal etnolinguistikaren iturrikoak. Kontzientzia hori piztuko bada, eta piztu ondoren zurkaiztuko bada, nazio identitatearen elementu sinbolikoak, historikoak eta politikoak baliatzea izango da ohikoena.
|