|
2006
|
|
|
• Euskal Herriko Unibertsitatera (UPV/EHU) bagoaz, EAEko
|
hiru
campusetako egoera adierazten da. Gaur egun dagoena aipatzen bada, hau da egoera:
|
|
|
Hauen artean ere ezberdintasun handiak daude: a) UPV/EHUn, unibertsitate nagusiena (handiena, titulazio gehien duena, zabalduena
|
hiru
campusetan, eta abar) eta publikoa izanik, bertan aurkitzea espero zitekeen soziolinguistika arloa� ren presentzia nagusiena, baina hain justu alderantziz gertatzen da; b) pribatu arrunten artean ere: zaharrena den unibertsitatean (DU) dago eskaintzarik txikiena, eta berria den unibertsitatean berriz (MU) eskaintza nahiko aberatsa aurkitzen da; c) pribatu bereziak dira (UEU, HIZNET) aberatsenak, nahiz eta bereziak izan eta ez arruntak, euskalgintzako erakunde sozialen artean araututakoak, nahiko paradoxikoa dirudiena gure euskal testuingurutik kanpo.
|
|
|
Ikus daitekeenez 1981, 1986 eta 1991ko banaketak oso antzekoak dira. Gazteen artean (16 eta 20 bitartekoetan) izandako gorakada garbi antzeman daiteke, hortik aurrera
|
hiru
urteotan behatutako banaketa oso nahasia da, urte ezberdinetako lerroak gainjartzen dira eta. Honetan, aztertzekoa da 1981eko 40, 60 bitarteko multzoaren bilakaerak.
|
|
|
Sailkapen berri honi atxikiz geureari lotuko gatzaizkio berriro ere. Zazpi ezagueraren arabera aurrenen,
|
hiru
jatorrizko hizkuntzaren arabera eta beste hiru etxeko maizeneko hizkuntzaren arabera, guztiak batera ekarriz, zenbat hiztun mota desberdin atera daiteke. Kasu honetan ezin biderketarik egin hizkuntz erabilera ez baita posible aurreneko hiztun mota guztiengan.
|
|
|
Sailkapen berri honi atxikiz geureari lotuko gatzaizkio berriro ere. Zazpi ezagueraren arabera aurrenen, hiru jatorrizko hizkuntzaren arabera eta beste
|
hiru
etxeko maizeneko hizkuntzaren arabera, guztiak batera ekarriz, zenbat hiztun mota desberdin atera daiteke. Kasu honetan ezin biderketarik egin hizkuntz erabilera ez baita posible aurreneko hiztun mota guztiengan.
|
|
|
Horrela arestian esandako tipologia estatistikoan oinarrituz zazpi hiztun multzo horiek
|
hiru
multzo handietara ekartzen dira. Hau da, beharbada, sailkapenik hedatuena eta erabiliena, Soziolinguistikazko Mapan (1989): EUSKALDUNAK:
|
|
|
Aurreko hori guztia kontutan hartuz EUSTATek luzatutako datuen azterketan murgilduko gara. Hasteko, II. Taulan funtsezko
|
hiru
hiztun taldeek izandako bilakaera aurkezten dizuegu.
|
|
|
Ondorengo maiztasun poligonoetan adinaren araberako haustura antzeman daiteke. Euskaldunen artean ohiko
|
hiru
multzo berezi ditugu, alfabetatuak, partzialki alfabetatuak eta alfabetatu gabekoak; hiru multzo horiek bitan bana daitezke, alfabetatuak eta besteak alegia. Aurrera begira, euskara normalizatu ahala, partzialki alfabetatu eta alfabetatu gabekoen multzoak txikiagotuko dira, gazteenetan horrela ikusten da.
|
|
|
Ondorengo maiztasun poligonoetan adinaren araberako haustura antzeman daiteke. Euskaldunen artean ohiko hiru multzo berezi ditugu, alfabetatuak, partzialki alfabetatuak eta alfabetatu gabekoak;
|
hiru
multzo horiek bitan bana daitezke, alfabetatuak eta besteak alegia. Aurrera begira, euskara normalizatu ahala, partzialki alfabetatu eta alfabetatu gabekoen multzoak txikiagotuko dira, gazteenetan horrela ikusten da.
|
|
|
Azken buru hazkuntzaren gehikuntza
|
hiru
osagaiz azal daiteke, parentesi artean zein bere aldetik isolatu ditugunak alegia. Aurreko bi ekuazioen arteko urratsan Xi ren batukariak desagertzen direlarik gainontzeko batukinak adin tarteen arabera berrantolatu ditugu.
|
|
|
Bourdieu k babesten duen tesia hauzo zailetako hizkerak agerian uzten du. Izan ere, argot ak ala frantses ez legitimoak
|
hiru
eginbehar ditu: 1) ludikoa, 2) kriptikoa, esan nahi baita hizkuntza kode bereziak sortzen direla beste pertsonek ez dezaten hizkuntza hori ulertu, eta 3) nortasun funtzioa, hots, hizkuntza, taldearen ezaugarria bilakatzen dela.
|
|
|
Bourdieu k babesten duen tesia hauzo zailetako hizkerak agerian uzten du. Izan ere, argot ak ala frantses ez legitimoak
|
hiru
eginbehar ditu: 1) ludikoa, 2) kriptikoa, esan nahi baita hizkuntza kode bereziak sortzen direla beste pertsonek ez dezaten hizkuntza hori ulertu, eta 3) nortasun funtzioa, hots, hizkuntza, taldearen ezaugarria bilakatzen dela. razleetariko bat da, batez ere maila soziokultural apaleko jendeetan eta usadio legetimoekin itsututa dauden pertsonetan.
|
|
|
Irudi guzi horiek hizkuntza ideologia bat osatzen dute, frantzian elebakartasunari lotua dagoena.
|
Hiru
irudi nagusi dira:
|
|
|
Printzipioz, Estadu guzien helburua bi edo
|
hiru
hizkuntzen artean dauden zapalkuntza eta gatazka harremanak desagertaraztea da giro baketsu batean. Haatik, hizkuntza politika ez da bakarrik zein simpleki osatzen eta gauzatzen, alde batetik, eta, beste aldetik, hizkuntzen arteko harreman baketsuak ez dira soilik lortzen goi mailako erabakien bidez, gizarte zibilaren eta berau osatzen duten gizakien ekintzei lotua dago.
|
|
2007
|
|
|
Egia esan, HEAk hainbeste arazorekin egiten du topo. Alde batetik, euskararen eremua soziolinguistika klusterra martin ugalde, kp/ 20140 andoain 27
|
hiru
administrazio desberdinen artean banatuta dago, eta horren ondorioz hasieratik ageri dira egoera desberdinak leku batetik bestera. Argi dago ez dela berdin euskararen egoera, helduei dagokienez, EAEn edo Nafarroan edo, zer esanik ez, Iparraldean.
|
|
|
Gabezia horretaz konturatuta abian jarri ziren aspaldian Berbalagun edo Mintzalagun izenekin ezagunak diren egitasmoak.
|
Hiru
dira egitasmo hauen eginkizun nagusiak:
|
|
|
EGA ez da azken helburua eta tarteko mailak behar dira. Azken
|
hiru
urteetan, tarteko mailak egiaztatzeko bideak jarri dira, baina asko dago hobetzeko, mailak homologatzea adibidez.
|
|
|
EGA ez da azken helburua eta tarteko mailak behar dira. Azken
|
hiru
urteetan, tarteko mailak egiaztatzeko bideak jarri dira, baina asko dago hobetzeko, mailak homologatzea adibidez.
|
|
|
Aipatzekoa da, ikasturte osoan barnetegi erako ikastaroak ematen dituzten
|
hiru
euskaltegi badirela EAEn, (Foruan, Lazkaon eta Zornotzan), guztira une oro 250 ikasle biltzeko gai direnak.
|
|
|
Nafarroan mantendu egin da edo beheranzko joera izan da azken
|
hiru
urte hauetan.
|
|
|
Egia da, zerbait dakiten hauetako zenbaitek euskaltegian ez ezik beste nonbait ere ikasi duela; dela etxean, dela eskolan. Euskara ikasteko
|
hiru
gune hauek dira garrantzitsuenak, hirurak osagarriak, eta gainera, batak eta besteek elkar indartzen eta elikatzen dute.
|
|
|
Egia da, zerbait dakiten hauetako zenbaitek euskaltegian ez ezik beste nonbait ere ikasi duela; dela etxean, dela eskolan. Euskara ikasteko hiru gune hauek dira garrantzitsuenak,
|
hirurak
osagarriak, eta gainera, batak eta besteek elkar indartzen eta elikatzen dute.
|
|
|
Ikasle hauetaz landa, autoikaskuntzan badira 15 eta euskaltegietatik kanpo ematen diren eskoletakoak 50 inguru aurten. Lan munduan sarrera txiki bat egin dugu, azken
|
hiru
urte hauetan bost lantegitan hasi baikara klaseak ematen. Astean 2 edo 4 ordukoak izaten dira, ordea, eskola hauek, beraz, euskalduntzeari begira ez oso eraginkorrak.
|
|
|
Euskaltegian euskara ikasi baina erabiltzeko aukera gutxi duten horiei begira, bada
|
hiru
urte, Mintzakide proiektua martxan jarri zela Topagunea eta beste hainbat talderekin batean. Euskaraz aritzeko ohitura duen jendea gutxitan aritzen den hauekin harremanetan jarriz proiektu honen bidez.
|
|
|
Ikasle hauetaz landa, autoikaskuntzan badira 15 eta euskaltegietatik kanpo ematen diren eskoletakoak 50 inguru aurten. Lan munduan sarrera txiki bat egin dugu, azken
|
hiru
urte hauetan bost lantegitan hasi baikara klaseak ematen. Astean 2 edo 4 ordukoak izaten dira, ordea, eskola hauek, beraz, euskalduntzeari begira ez oso eraginkorrak.
|
|
|
• Bost azterlanetan (Arratibel, 1994, 1999; Perales, 1989, 1996, 2000) aztertu dira motibazioaren alorreko aldagaiekin batera ikaslearen lorpen emaitzak. Urratsa horietako bitan; ikaslearen autoebaluazioa bitan; irakaslearen ebaluazioa
|
hirutan
, eta, mintzamena, idazmena, irakurmena eta gramatika ariketa batean. Motibazioaren alorreko aldagaien eta lorpen emaitzen arteko erlazio hori ez da beti era sendoan bistaratu.
|
|
|
Egizabal et al. ek diotenez, ikasturtean zortzi udalerritan abiarazi zuten Kuadrillategi egitasmoa (Lasarte Oria, Andoain, Urnieta, Beasain, Deba, Bergara eta Aretxabaleta). Eta urtebete geroago beste
|
hiru
herri bildu ziren egitasmora (Atarrabia, Uharte eta Burlata).
|
|
|
Euskaltzaindiak Alfabetatze Sailaren oinarri arauak 1972an plazaratu zituen. Horien arabera, Alfabetatze Saila
|
hiru
azpisailetan egituratua zegoen: 1) Gidaritza saila; 2) Bulego saila eta 3) Irakasle saila, irakasleek berek osatua, eskualdeka idazkari bana eta horien artean idazkari nagusi bat izanik.
|
|
|
|
Hiru
oinarri nagusi ditu: zer, nola eta non.
|
|
|
Esanahiduna eta adimen estrukturan integratzeko egokia. Jarduerak zentzua izan dezan,
|
hiru
ezaugarri bete behar ditu: ikasleak zer egin behar duen aurretik jakin behar du.
|
|
|
Urtetik urtera egitasmoen eta partaideen kopurua hazten joan da, modu progresiboan. Baina azken urteotan izan dute hazkunde nabarmenena egitasmoek (azken
|
hiru
urteetan egitasmo eta partaide kopuruak bikoiztu egin dira). Datu hauek argi adierazten digute jendearen gustuko programak direla hauek, motibazio ezberdinetatik abiatuta mintzapraktika egitasmoetara gero eta gehiago hurbiltzen baitira.
|
|
|
Urtetik urtera egitasmoen eta partaideen kopurua hazten joan da, modu progresiboan. Baina azken urteotan izan dute hazkunde nabarmenena egitasmoek (azken
|
hiru
urteetan egitasmo eta partaide kopuruak bikoiztu egin dira). Datu hauek argi adierazten digute jendearen gustuko programak direla hauek, motibazio ezberdinetatik abiatuta mintzapraktika egitasmoetara gero eta gehiago hurbiltzen baitira. tesian hizkuntzaren ikas prozesuan parte hartzen duten hiru elementuak ezagutza, motibazioa eta erabilera direla azaltzen da.
|
|
|
Baina azken urteotan izan dute hazkunde nabarmenena egitasmoek (azken hiru urteetan egitasmo eta partaide kopuruak bikoiztu egin dira). Datu hauek argi adierazten digute jendearen gustuko programak direla hauek, motibazio ezberdinetatik abiatuta mintzapraktika egitasmoetara gero eta gehiago hurbiltzen baitira. tesian hizkuntzaren ikas prozesuan parte hartzen duten
|
hiru
elementuak ezagutza, motibazioa eta erabilera direla azaltzen da. " Txepetx" ek azaltzen dituen hiru faktoreak gurera ekarrita, motibazioa izango litzateke hizkuntza bat ikastera edo hizkuntza batean irautera bultzatzen duten arrazoiak, desioak, emozioak edo interesak; ezagutza, hizkuntzaren funtzionamenduaz jabetzeko prozesua zein ahalmena; eta erabilera, hiztun komunitatearen esparru guztietan eta hizkuntza funtzio guztietan jardutea.
|
|
|
Datu hauek argi adierazten digute jendearen gustuko programak direla hauek, motibazio ezberdinetatik abiatuta mintzapraktika egitasmoetara gero eta gehiago hurbiltzen baitira. tesian hizkuntzaren ikas prozesuan parte hartzen duten hiru elementuak ezagutza, motibazioa eta erabilera direla azaltzen da. " Txepetx" ek azaltzen dituen
|
hiru
faktoreak gurera ekarrita, motibazioa izango litzateke hizkuntza bat ikastera edo hizkuntza batean irautera bultzatzen duten arrazoiak, desioak, emozioak edo interesak; ezagutza, hizkuntzaren funtzionamenduaz jabetzeko prozesua zein ahalmena; eta erabilera, hiztun komunitatearen esparru guztietan eta hizkuntza funtzio guztietan jardutea.
|
|
|
Mintzapraktika egitasmoen bidez
|
hiruretan
eragin nahi dugu: motibazioan eragin nahi dugu hizkuntzari bere funtzio komunikatiboa emanez, modu informalean eguneko kezkak, pozak, sentimenduak konpartitzeko aukera izanik hizkuntzarekiko atxikimendua areagotu egiten delakoan.
|
|
|
Mintzapraktika egitasmoen bidez
|
hiruretan
eragin nahi dugu: motibazioan eragin nahi dugu hizkuntzari bere funtzio komunikatiboa emanez, modu informalean eguneko kezkak, pozak, sentimenduak konpartitzeko aukera izanik hizkuntzarekiko atxikimendua areagotu egiten delakoan.
|
|
|
Oro har, harremanak errazteko sortuak dira (kultur ekitaldiak, askaritxoak, irteerak, tailerrak, abesbatzak... ) batzuk herrian bertan egiten dira programetako partaideen arteko elkar ezagutza sustatuz eta herriko gainerako euskaldunekin harremanetarako aukerak zabalduz; beti ere gero eta tokiko hizkuntza komunitate trinkoagoa sustatu nahian; beste batzuk beste herri edo eskualde bateko programetako gainerako partaideekin (hurbil dauden bi edo
|
hiru
egitasmoen partaideen artean harremanak sustatuz), eta azkenik badago Euskal Herri osoko Mintzapraktika programetako partaide guztiei zuzenduta dagoena: Mintza eguna.
|
|
|
2006ko neurketan aldaketa garrantzitsuak egin dira fitxetan. Hasiera batean
|
hiru
fitxa erabiltzen baziren euskararen erabilera aldagai adierazgarrien arabera aztertu ahal izateko (generoa, talde tamaina, eta haurren presentzia), aurten aldagai guztiak fitxa batean sartu ditugu eta, beraz, jasotako elkarrizketen kopurua asko handitu da datuen fidagarritasuna hobetuz. Gainera, aldagai berri bat ere neurtu ahal izan dugu:
|
|
|
Hego Euskal Herriko udalerriak aukeratzeko hauek izan dira erabilitako lau irizpideak: Aurreko
|
hiru
neurketetan neurtuak izatea. Datuen arteko gorabehera nabarmenik ez izatea. Erabilera tasa ezagutza tasa baino txikiagoa izatea. 1000 biztanle baino gehiago edukitzea.
|
|
|
Iparraldean irizpide bakarra jarraitu da: aurreko
|
hiru
neurketetan neurtuak izatea.
|
|
|
2006ko neurketan aldaketa garrantzitsuak egin dira fitxetan. Hasiera batean
|
hiru
fitxa erabiltzen baziren euskararen erabilera aldagai adierazgarrien arabera aztertu ahal izateko (generoa, talde tamaina, eta haurren presentzia), aurten aldagai guztiak fitxa batean sartu ditugu eta, beraz, jasotako elkarrizketen kopurua asko handitu da datuen fidagarritasuna hobetuz. Gainera, aldagai berri bat ere neurtu ahal izan dugu:
|
|
|
Ipar Euskal Herrian neurtutako pertsona kopurua
|
hiru
herrialdeen (Lapurdi, Nafarroa Beherea eta Zuberoa) batura da. Emaitzak ere Ipar Euskal Herri mailan aztertu ditugu, herrialde bakoitzean behatutako pertsona kopurua txikia baita.
|
|
|
Izan ere, hemendik aurrera datu bilketa neguko ordu aldaketa baino lehen egitea hobetsi da, kalean jende gehiago behatu ahal izateko. Beraz, V. Kale Neurketa urriaren 18an eta 21ean egin da,
|
hiru
neurralditan: EAEn eta Nafarroa Garaian asteazkenean 18:00etatik 20:00etara, eta larunbatean 11:00etatik 13:00etara eta 18:00etatik 20:00etara.
|
|
|
Aldiz, adin talde ezberdinekoen artean
|
hiru
egoera zehaztu dira: haurren presentziarik gabeko elkarrizketak (fitxako" haurrik ez" kategoria), haurrak presente egon baina parte hartzen ez duten elkarrizketak(" haurrak ez dira mintzakide"), eta azkena, haurrak presente egon eta parte hartzen dutenak(" haurrak mintzakide").
|
|
|
datu bilketa erraztea eta azkartzea, eta aldagai guztiak fitxa bakar batean biltzea. Kale neurketako
|
hiru
saiotan edo neurralditan (asteazken goiza, larunbat goiza eta arratsaldea) fitxa bakarra erabiltzeak, aldagaien arabera jasotako lagina beste urtetan baino handiagoa izatea ekarri du.
|
|
|
•
|
Hiru
edizio horietan datu koherenteak izatea, gora-behera nabarmenik gabe.
|
|
|
• Aramaio, Doneztebe eta Zizur Nagusiaren kasuan, Udalerri horiek ez dira aurreko neurketa guztietan neurtu, baina beraien zonalde soziolinguistikoen datuak osatu ahal izateko
|
hiru
udalerri horiek neurtzea hobetsi da.
|
|
|
1 taulan ageri diren
|
hiru
udalerrien datuak jaso dira, eta horietan oinarrituta Gipuzkoako tipologia horretako emaitzak estrapolatu egin behar izan dira8 Horretarako egin den analisi estatistikorako, aurreko edizioetako datuetara jo dugu. 93tik hona ezagutza tipologia honetan neurtutako udalerri guztien datuak hartu dira kontuan, eta datu horien eta 2006an neurtutako hiru udalerrien arteko aldea kalkulatu da.
|
|
|
1 taulan ageri diren hiru udalerrien datuak jaso dira, eta horietan oinarrituta Gipuzkoako tipologia horretako emaitzak estrapolatu egin behar izan dira8 Horretarako egin den analisi estatistikorako, aurreko edizioetako datuetara jo dugu. 93tik hona ezagutza tipologia honetan neurtutako udalerri guztien datuak hartu dira kontuan, eta datu horien eta 2006an neurtutako
|
hiru
udalerrien arteko aldea kalkulatu da. Alde edo desbideratze hori zuzenketa indizetzat hartu da, gure hipotesia izan baita alde hori ez dela aldatu (modu esanguratsuan estatistikoki) 93tik hona.
|
|
|
3 Salbuespen batzuk badira, esate baterako, Pasaiari tamainaren arabera (17.003 hiztun) bi ibilbide dagozkion arren,
|
hiru
ibilbide neurtuko dira beste hainbeste gune daudelako.
|
|
|
Alde edo desbideratze hori zuzenketa indizetzat hartu da, gure hipotesia izan baita alde hori ez dela aldatu (modu esanguratsuan estatistikoki) 93tik hona. Horrenbestez, zuzenketa indize hori aplikatu zaio 2006ko emaitzen batez bestekoari, eta horrela,
|
hiru
udalerri horietatik areago, Gipuzkoako tipologia horretako udalerri guztien batez bestekoa kalkulatu da.
|
|
|
" Erabilera 06koekin" zutabeak, aldiz, adierazten du zein izan den erabileraren batez bestekoa edizio berberetan, baina soilik 2006an neurtu diren udalerriak hartuta. Bi zutabe horietako portzentajeak alderatuta, ikusten da udalerri guztien batez bestekoa 0,18 baxuagoa dela
|
hiru
udalerriena baino. Horra hor 2006an jasotako datuei aplikatu zaien zuzenketa indizea, Gipuzkoako tipologia horretako udalerri guztien batez bestekoa kalkulatzeko.
|
|
|
Hipotesiak egiterakoan,
|
hiru
joera aurreikusi nituen: Bizkaian eta Gipuzkoan, hobekuntzarik azkarrenak. Aurreikuspen guztietatik kanpo uzten nuen aurreko neurketetakoak baino emaitza baxuagoak lortzea. Araban eta Nafarroan hobekuntza motelak.
|
|
|
Izan ere, euskararen kale erabilera sexuaren arabera eta adin tarteka aldi berean aztertuz gero, Gasteizen ere Hego Euskal Herriko beste
|
hiru
hiriburuetan nagusitzen den joera bera aurkitzen dugu: emakumezkoen erabilera zertxobait handiagoa izatea gizonezkoena baino, eta hori haur, gazte, heldu eta adinekoengan.
|
|
|
Soziolinguistika Klusterrak 2006an egindako Euskararen Erabileraren V. Kale Neurketaren arabera, Gipuzkoan %33 izan zen euskararen kale erabilera, hau da, neurketa egin zen egun eta tokietan neurtzaileek entzundako
|
hiru
elkarrizketatik bat euskaraz izan zen. Euskal Herriko gainontzeko lurraldeetan kale erabilera askoz txikiagoa izan zen:
|
|
|
Neurketaren arabera, Gipuzkoan %33 izan zen euskararen kale erabilera, hau da, neurketa egin zen egun eta tokietan neurtzaileek entzundako
|
hiru
elkarrizketatik bat euskaraz izan zen. Euskal
|
|
|
Gainera, hazkunde erritmoa oso antzekoa izan da neurketa guztietan: euskararen erabilera
|
hiru
puntu hazi da neurketa bakoitzean, 2001ean egindakoan izan ezik.
|
|
|
|
Hiru
dira euskararen erabileran bereziki eragiten duten faktoreak, Eusko Jaurlaritzak egindako Euskal Herriko
|
|
|
|
Hiru
dira euskararen erabileran bereziki eragiten duten faktoreak, Eusko Jaurlaritzak egindako Euskal Herriko Soziolinguistikazko Inkesta 2001 Euskararen Jarraipena III ikerketaren arabera. Faktore sozioestrukturalak, hau da, norbera bizi den herriko euskaldunen dentsitatea edo gune soziolinguistikoaeta norberaren harreman sareko euskaldunen dentsitatea dira gehien eragiten dutenak.
|
|
|
Biztanle nola hizkuntza araberako udalerri hagitz ezberdinak dira.
|
Hiru
udalerriek euren inguruko herriburuak dira eta beraz, erreferentzialak, hurrenez hurren, Baztango, Malerrekako eta Burundako erabileren joerak ezagutzeko.
|
|
|
Dena dela, badira
|
hiru
datu Iruñea Hegoaldeko bertze hiriburuen joera nagusitik bereizten dutenak. Lehenik, Iruñean haurrik egoteak ez dakar euskara gehiago erabiltzea:
|
|
|
|
Hiru
gertakari aipatu ditugu aurrerabiderik eza iduri lezakeen horren gainean balorazio baikorra egiteko:
|
|
|
Adin taldeen araberako emaitzak ez ditugu aztertuko, erregularrak ez baitira. Halere, 10.000 biztanlekiko udalerrietan aparte beste
|
hiru
udalerri multzoetan haurren taldearen erabilera goratzen dela azpimarra dezagun. Halere, 2 taulan, era orokorragoan, haurren euskararen kale erabilera ez dela igotzen ikusi dugu.
|
|
|
Ipar Euskal Herriko kasuan ere, 2006an neurtutako herrien lagina murriztua bada, aukeratutako herriak aurreko
|
hiru
laginetan ziren. 1000 biztanletik gorako 11 herri kontuan hartuak gelditzen dira, jakinez 38 zirelarik 2001ean, erran nahi baita 1.000 biztanletik gorako udalerri guziak.
|
|
|
Eta beherakadaren erritmoari so egiten badiogu, bizkortzen ari dela ohartzen gara. Alderantziz, Euskal Herri osoan kale erabileraren bilakaera positiboa da, 2006ean% 14,2ra helduz, datuen arabera 1989az geroztik
|
hiru
puntu baino gehiago irabaziz(% 3,4), neurketa bakoitzean gora eginez.
|
|
|
Alderantziz, Euskal Herri osoan kale erabileraren bilakaera positiboa da, 2006ean% 14,2ra helduz, datuen arabera 1989az geroztik
|
hiru
puntu baino gehiago irabaziz(% 3,4), neurketa bakoitzean gora eginez.
|
|
|
5.000 biztanletik beherakoak, 5.000 biztanlekikoak, 10.000 biztanlekikoak eta 25.000 biztanlekikoak. Datuak 1997z geroztik baditugu, beraz azken
|
hiru
neurketenak. Horiek dira emaitzen taulak (3, 4, 5, 6 taulak):
|
|
|
Euskarak normalkuntzara edo garapen osora bidean pausoak eman ditu azken
|
hiru
hamarkadetan. Hezkuntza euskalduntzen jarritako ahalegina izan da azken 30 urteotako garapenaren zutabe nagusia.
|
|
|
185 elkarte edo federazioren zerrenda aurki ditake Euskal kultur erakundearen webgunean. Sailkapen labur bat egin dezagun ikusteko nolakoa den euskal kulturgintzaren ingurunea Ipar euskal herrian. euskalgintzan dihardute Euskaltzaindia, Euskaltzaleen Biltzarra, Eusko Ikaskuntza, Euskal Konfederazioa, Euskal Herrian Euskaraz, Sü Azia. hezkuntzaren
|
hiru
sareetako ikastetxeetan, euskal kulturaren lagungarri dira Ikas pedagogia zerbitzua eta guraso elkarteak Ikas Bi, Biga Bai, Euskal Haziak. Seaska ikastoletako irakasle, ikasle eta gurasoen bilgune da.
|
|
|
Biziki eragin handia. elkarte bakoitzak badu 40 edo 50 urteko historia luzea. Gertatzen da familia bereko bi edo
|
hiru
belaunaldi ibili direla dantza edo kantu talde berean. Gazteak elkartean sartzen dira musika, kantuz, antzerkian edo bertsolaritzan ikasteko. ohore zaie nortasun berri batez jabetzeaz. elkartea federazio batean bada lehiaketak eta txapelgoak antolatzen dira. publiko zabala hurbiltzen da. herrietako bestetan elkarteek parte hartzen dute giro alaian.
|
|
|
Deiadar (6 aldiz), Batera (4 helbururekin: euskararen ofizialtasuna, laborantza ganbara, unibertsitate burujabea eta euskal departamendua). ofizialtasunaren ordez onarpen publikora heldu dira euskara eta euskal kultura
|
hiru
egituraren bidez: euskal kultur erakundea (eke, 1990), Garapen kontseilua (1995), euskararen erakunde publikoa (eep, 2006). euskal kultur erakundea (1990) euskal kultur erakundearen araudiak 1901eko legearen araberako elkarte baten itxura dauka baina egiazko erakunde bat da, botere publikoa eta gizarte zibila biltzen dituena.
|
|
|
Ofizialtasunaren ordez onarpen publikora heldu dira euskara eta euskal kultura
|
hiru
egituraren bidez: Euskal kultur erakundea (EKE, 1990), Garapen kontseilua (1995), Euskararen erakunde publikoa (EEP, 2006).
|
|
|
2000ko abenduaren 22an, estatuak, prefetaren bitartez, bat bateko eskaintza egin zigun, euskal herri hitzarmen berezia 2001–2006 (Convention spécifique Pays Basque 2001– 2006). kontratu politiko honek, Garapen kontseiluan eztabaidatuak ziren 79 proposamen hartzen ditu eta 10 kapitulutan sailkatzen. Lehen kapitulua" hizkuntza politika" da, izendapen hau lehen aldikoz agertzen baita idazki ofizial batean. kapitulu honek 10 ekintza hautatu zituen, gorago aipatu zerrendaren itxurakoa.
|
hiru
berezitasun aipagarri: hizkuntza kontseilua gomendatzen da, gero euskararen erakunde publikoa (eep) bilakatu zena; gurasoen elkarteak lagunduak dira euskararen jarraipena segurtatzeko hezkuntza
|
|
|
Erramun Baxok – Kultura transmisioa euskararen ikuspegitik Iparraldean dira
|
hiru
zatitan: euskararen transmisioa, erabilera eta bizkortasuna. erronka bakoitzarentzat definituak dira norabide estrategikoak eta lan ardatzak. euskara zaintzeko molde eraginkor bat da euskal kultura erabiltzea bereziki aisialdietan, nolazpait" hizkuntza plazerrarekin uztartuz".
|
|
|
Bi harriz lau xori, Dilin dalan, Errobi, Euskal Herria zuzenean, Hartzaro, Jazz in college, Uso pop, Xirula eta kultura asteak edo egunak Baigorrin, Bidarten, Donibane Lohizunen, Donapaleun, Hazparnen, Hendaian Kanbon, Maulen... euskal ondarea, herrietako eraikinek eta edergailuek bai eta ere herriaren historiak eta mitologiak osatzen dute. herritar eta kanpotar anitz ibiltzen dira euskal erakustokietan, Baionan, donibane Garazin ala donapaleun. Ikasleentzat Irisarriko Ospitalean antolatua da ondarearen zentro pedagogikoak, urtean zehar
|
hiru
eguneko egonaldiak egiteko eta udan antropologia kongresoak. helburu berarekin hendaiako Abbadia Jauregia
|
|
|
Gurasoek eta haurrek antolatzen dituzte lehen ariketak, kiroletan ala kulturgintzan. Transmisio hau familiako
|
hiru
belaunaldietan egiten da, maizenik plazer eta amodio giro batean. eskolan ikasten dira, molde gogorrago batean, gizarte bizitzarako arauak, elkarrekin nola joka eta denek onartu beharreko arrazoibideak. erreferentzia kulturalak denentzat berdinak dira, baina ekoizpen kulturalak molde lehiakorrean neurtzen dira, neurria ikasgaien errepika zuzena delarik. definizio honek balio du eskola orokorraren...
|
|
|
Ipar euskal herriko kultura transmisioa bere osotasunean aztertzekotan,
|
hiru
solairutan ibili behar gara: euskarazko kultura, erdal kultura frantsesa eta kultura globalizatua, zeinahi hizkuntzatan adierazten dena. euskal kulturatik abia gaitezen, beste kulturen eragina kontuan hartuz. kulturaren hiru transmisio guneak ikertuko ditugu:
|
|
|
Ipar euskal herriko kultura transmisioa bere osotasunean aztertzekotan, hiru solairutan ibili behar gara: euskarazko kultura, erdal kultura frantsesa eta kultura globalizatua, zeinahi hizkuntzatan adierazten dena. euskal kulturatik abia gaitezen, beste kulturen eragina kontuan hartuz. kulturaren
|
hiru
transmisio guneak ikertuko ditugu: familia bidezko transmisioa, elkarte kulturalen alorra eta transmisio ofiziala, eskolaren bidez eta beste erakundeetan, euskal kultur erakundea delarik garrantzitsuena Iparraldean. hau da etxean eta auzunean gertatzen den kulturgintza. ez da baitezpadako antolaketarik.
|
|
|
Lehenik aipa dezagun euskararen transmisioa. Iparraldean herritarren %28k euskara dute beren ama hizkuntza. ezberdintasun handiak badira adinaren arabera.
|
hiru
adin talde ikus ditzagun, 1933, 1964 eta 1986 ingurukoak. Aitona amonen denboran %38k euskara zuten lehen hizkuntza. oraingo gurasoetan %26k eta gazteengan %14k.
|
|
|
Ipar Euskal Herriko kultura transmisioa bere osotasunean aztertzekotan,
|
hiru
solairutan ibili behar gara: euskarazko kultura, erdal kultura frantsesa eta kultura globalizatua, zeinahi hizkuntzatan adierazten dena. gazteagoetan.
|
|
|
Adibidez Altzürüküko etxart familia. dominika nagusia kantaria zen eta Madalene familia dantzari bateko neskarekin ezkondu zen. Familia parisera joan zen, senarra eliza handi bateko giltzain 40 urtez eta emaztea dantza irakasle euskal etxeko taldeetan.
|
hiru
haur sortu zeizkie, Niko mutiko zaharrena musikari bilakatu zen, Jean kantari eta katti gaztena dantzari. Familia zuberoaeraz bizi zen, zuberoako kantu zaharrak ikasiz eta erabiliz pariseko euskaldunekin, langile, sehi ala iheslari.
|
|
|
Esan bezala, beti egon dira kulturak harremanetan, baina ez dira sekula egon gaur bezain eskuragarri. Pertsona gehienek bi edo
|
hiru
hizkuntza ikasi eta gutxieneko maila batean erabiltzeko gai garen egunotan iturri asko dago edateko. Teknologi eta komunikazio bide berriei esker, kultur erreferente asko dugu arreta jartzeko, hizkuntza asko gure sorkuntza bideratzeko.
|
|
|
3 Eremu informalari dagozkion
|
hiru
alorretako (lagunekin, kaleko eta etxeetako) erabilerak atzera egin du 50 adin taldetik gorakoengan eta hortik behera, aldiz, areagotu da.
|
|
|
adinekoen erabilera da apalena, helduengan zerbait areagotu da, gazteena horren gainetik igotzen da eta erpinean haurrena dago. Bizkaian, aldiz, lehenengo
|
hiru
adin tarte horien artean ez dago ia mugimendurik eta haurrena da igoera adierazten duen multzo bakarra.
|
|
|
|
Hiru
dimentsio hartzen dira hizkuntzaren erabileraren oinarri gisa: norbanakoarena, mikrosozialekoa eta makrosozialekoa.
|
|
|
1 Azken 20 urteotan euskararen erabilerak gora egin du, apurkaapurka, EAEko lehenengo
|
hiru
gune soziolinguistikoetan; erdaldunetatik hasita goi ertainera, hain zuzen. Euskaldunena den laugarren gune soziolinguistikoan, aldiz, euskararen erabilerak behera egin du, Inkesta Soziolinguistikoaren arabera.
|
|
|
2 Kale Neurketaren arabera, aldiz, biztanle gehienek(% 75 eta% 100 artean) euskaraz dakiten laugarren gune soziolinguistikoan,
|
hiru
puntuko igoera izan du erabilerak 1993tik 2011ra.2
|
|
|
163). Joshua Fishman-en zenbait kontzeptu makulu hartuta (Fishman, 1979), lan horretan
|
hiru
dimentsio hartzen dira hizkuntzaren erabileraren oinarri gisa: norbanakoarena, mikrosozialekoa eta makrosozialekoa.
|
|
|
Beraz,
|
hiru
dimentsioen arteko harremana ez da makrotik beheranzko joera mekaniko eta determinista bezala ulertu behar, baizik eta ikuspegi konstruktibista batetik. Alegia, hiru dimentsio horiek elkarri eragiten diote eta, continuum bat osatuz zein hizkuntzaren askotariko izaera aintzat hartuz, hizkuntzaren ikuspegi holistikoa eskaintzen dute.
|
|
|
Beraz, hiru dimentsioen arteko harremana ez da makrotik beheranzko joera mekaniko eta determinista bezala ulertu behar, baizik eta ikuspegi konstruktibista batetik. Alegia,
|
hiru
dimentsio horiek elkarri eragiten diote eta, continuum bat osatuz zein hizkuntzaren askotariko izaera aintzat hartuz, hizkuntzaren ikuspegi holistikoa eskaintzen dute.
|
|
|
|
Hiru
dimentsioen arteko harremana ez da makrotik beheranzko joera mekaniko eta determinista bezala ulertu behar, baizik eta ikuspegi konstruktibista batetik.
|
|
|
Ukipen egoeran dauden hizkuntzen hiztunek horien artetik bat hautatu dute, hainbat egoeratan. Adibidez, euskararen alde egingo badute,
|
hiru
maila horietako batzuetan baldintza gehienak bete dira, neurri handian. Horrela gertatu ezean, hiztun elebidunek erdararantz joko dute, askotan oharkabean.
|
|
|
|
Hiru
dimentsioen arteko harremana ez da makrotik beheranzko joera mekaniko eta determinista bezala ulertu behar, baizik eta ikuspegi konstruktibista batetik.
|
|
|
|
Hiru
dimentsioen arteko harremana ez da makrotik beheranzko joera mekaniko eta determinista bezala ulertu behar, baizik eta ikuspegi konstruktibista batetik. Baliteke Norbanako Dimentsioan agertzen diren bi aldagaietako batek, gutxienez, eragin zuzena izatea hizkuntza hori erabilia izan dadin ala ez.
|
|
|
Gizartearen hizkuntza diskurtsoa nolakoa, gizartearen hizkuntza balorazioak eta arauak halakoak. Aipaturiko
|
hiru
dimentsioek elkarri eragiten diotela gogoraraziz, hauxe esan behar dugu: bai hizkuntzaren inguruko lege estatusak, baita gizarte diskurtsoak ere, bi biek eragingo dute norbanakoaren motibazio nahikoa eman dadin ala ez.
|
|
|
Lerro hauen oinarrizko erreferenteak diren ikerlanek irakasten digutenaren arabera, euskararen bilakaerari buruz dauden lurraldeen arteko aldeak bat datoz lekuan lekuko hizkuntza politika eta hizkuntzaplangintza motekin; baita ere euskalgintzak eta, oro har, gizartearen atxikimenduak euskara elikatzeko egin duten ahaleginaren tamainarekin ere. Izan ere, Euskal Herriko
|
hiru
lurraldetatik, EAE da interbentziorik sendoena izan duena azken 30 urteotan, eta bertan erabilera beste inon baino gehiago hazi da; Nafarroan, dagoen hizkuntza eremuen banaketak oztopo handiak jartzen ditu zonalde misto eta erdaldunetan, eta, horren ondorioz, euskararen erabilera zertxobait baino ez da areagotu; Iparraldean euskarak aitorpen ofizialik ez du eta atzerapausoa egon da (ondorioen III...
|
|
|
Azpimarragarria da azken kasu hori batez ere, ezin modu argiagoan ematen duen testigantzagatik. Izan ere, dimentsio makrosozialeko oinarrizko lege estatusa EAEko
|
hiru
lurraldeetan bera izanda ere, Gipuzkoako beste baldintza makrosozialak (hizkuntza diskurtsoa, batez ere), baldintza indibidualak (gaitasun erlatiboa zein motibazio nahikoa) eta baldintza mikrosozialak (euskaldunen arteko elkarrekiko ezagutza eta harreman trinkoagoak, besteak beste) beste inon baino egokiagoak dira euskararen erabilerarako eta, horren ondorioz, lorpenak ere Bizkaikoak eta Arabakoa...
|
|
|
V. Inkesta Soziolinguistikoa ikerlanak euskararen analisi soziolinguistikoan ohikoak diren
|
hiru
alorrak gaitasuna, jarrerak eta erabileralantzen baditu ere, hemen Euskal Herriko Kale Neurketa ikerketarekin ikerlan horrek partekatzen duen eduki bakarrari erreparatuko diogu: erabilerari, hain zuzen.
|
|
|
2 Eremu informaleko
|
hiru
arlotan (seme alabekin, lagunekin eta kalean) ere erabilera igo da, hala ere, igoera eremu formaletan baino neurri apalagoan gertatu da.
|
|
2008
|
|
|
Baina horrelako aplikazio guztiak ingelesez erabili ahal badira ere, beste hizkuntzetarako ezin da berdin esan, kuantitatiboki eta kualitatiboki. Ondoko 1 taulan ikus daiteke zenbat produktu jaso diren zenbait hizkuntzarentzat, hizkuntza teknologiako produktuen berri ematen duten
|
hiru
gunetan.
|