|
2000
|
|
|
Gaur egun Murtziako espetxean dago. Duela sei urte bete zituen zigorraren
|
hiru
laurdenak eta, beraz, aske luke aspaldi. Arrosadia auzoan bere egoera salatzeaz gain, Kiko askatzea eskatzen ari da horretarako sortutako plataforma.
|
|
|
Azkenik, bat egitea onartu behar duen Espainiako Gobernuak eragiketa honen inguruan erantzun beharreko galdera bat hauxe da: bi enpresa horien arteko bat egitea gauzatzen denean, zer gertatuko da Administrazioak, sektorearen liberalizazioaren konpentsazio gisa, enpresa elektrikoei joan den urtean" opari emandako" bilioi eta erdi pezetarekin, kontuan izanik kopuru horren ia
|
hiru
laurdenak bi enpresa horien artean banatu zirela. Bat egitea gauzatzen bada, zentzuzkoa litzateke Iberdrolari eta Endesari egokitu zitzaien kopurua altxortegi publikora itzultzea berriro.
|
|
|
Agerian dagoenez, alde handia dago EUSKALDUNON EGUNKARIAtik (albisteen
|
hiru
laurden Euskal Herriari baitagozkio) EL CORREOra (albisteen erdia diraEuskal Herriarekin lotura dutenak). Baina guztiek, baita Espainiaren batasunaren aldeko jarrera agerian dutenek ere, beren izaera lokala dela medio, Euskal Herriko errealitateaz ari dira neurri handi batean.
|
|
|
Gero, zapatategi edo hozkailu tiki, altzari nire begietarako zehaztu gabera jo zuen. Botila
|
hiru
laurden betea eta bi baso eskuetan zekartzala bueltatu zen nire aitzinera.
|
|
2001
|
|
|
LAZKAOTARREN
|
HIRU
LAURDENAK EUSKALDUN
|
|
|
Siadecok Lazkaon euskararen erabilera neurtzeko ikerketa egin du bertako udalarentzat. Horren arabera, lazkaotarren ia
|
hiru
laurdenak euskaraz daki eta kopurua handiagoa da gazteen artean: %90a euskalduna da.
|
|
|
Emile Larre 1926an sortu zen Baigorri Bastidan, eta hain zuzen, bere bizitzaren gorabeheren bitartez azken mendearen
|
hiru
laurdenetan Euskal Herriak ezagutu dituen aldaketak kontatzen ditu, Auspoa argitaletxeak kaleraturiko" Ene artzain etxola" liburuan. Nafarroa Behereko hizkuntza jator eta jantzian, haur zenean eskolara egindako joan etorriak, orduko jolasak, etxean egin beharreko lanak eta abar azaltzen ditu.
|
|
|
Pucciniren La Bohème bezalako obra labur batek ordu eta
|
hiru
laurden irauten du.
|
|
|
Margarina
|
hiru
laurden da, edukiaren %60 gantz duena.
|
|
|
Denetan garestiena. Margarina
|
hiru
laurden da, edukiaren %61 gantz duelarik. Organismoan gantz saturatu gisa dihardutelarik, trans azidoen proportzio handienekoa (%15) da.
|
|
|
Zapore ez oso bizia, karmin aztarnarik gabea, kasik. Vita 524 pezeta kiloko. Arto hoziaren olioa eta bestelakoak osaturik margarina
|
hiru
laurden da, edukiaren %60, gutxienez gantz duelarik. Gantz intsaturatu eta saturatuen arteko erlazioa 2,3 da, batez bestekoarena, alegia.
|
|
|
Flora 532 pezeta kiloko, bigarren garestiena. Margarina
|
hiru
laurden da, edukiaren %62 gantz duelarik. Gantz gisa baliaturiko landare espezieak ez ditu aipatzen.
|
|
|
Kolore horista, ahoan urtze errazenekoa; usain ez atsegina eta erdi pareko zaporea. Tulipán 464 pezeta kiloko. Margarina
|
hiru
laurden izenekoen mugatik pittin batez aterata (edukiaren %63 gantz duelarik). Gantz intsaturatu eta saturatuen arteko erlazioa 2,3 da, batez bestekoa bera.
|
|
|
Vita, Marget, Artua eta Flora margarina
|
hiru
laurden dira %60 eta %62 gantz dutelako.
|
|
|
Izendapen hori zuzen ezarrita dute Ligeresa (honakoak bere burua landarezko margarina arintzat aurkezten duen arren, errealitatean %42 GM ko landarezko gantz materia igurztekoa da) eta Tulipán laginek izan ezik (honek bere burua margarina
|
hiru
laurdentzat agertzen badu ere, bere gantz edukia (%63) kontuan izanda, errealitatean ez da horrelakorik).
|
|
|
Nahasketaren proportzioak aldatu egiten dira landare bakoitzaren beharren arabera, baina humusak eta lorategiko lur beltzak osatu behar dute erdia baino gehiago,
|
hiru
laurdenak gainditu gabe.
|
|
|
1.Lagin orokorraren %61.4 emakumezkoak dira, %75ek 30 urte baino gutxiago dituzte, euskaldunen presentzia oso txikia den herrietan jaio eta bizidira, ia
|
hiru
laurdenak bi gurasoak edo bietako bat Euskal Herrian jaioakditu, unibertsitarioak dira ia erdiak, laurdena langabezian dago, %20 ikasleak dira eta beste %21 langileak, gehiengo handi batek gurasoak erdaldunak ditu, beren lehen hizkuntza gaztelania izan da %85ean, %90 bainogehiagok ez du euskararik ikasi eskolan, eta batez beste zazpigarren urratsadute.
|
|
|
Lehenkapituluan hamar urtetan lortutako emaitza ikusgarriak azpimarratzen dira: 95.000elebidun gehiago, batez ere hezkuntza sistemari esker; erdaldunen (ez euskalhiztunen) gutxitzea, populazioaren
|
hiru
laurdenak izatetik erdia izatera pasatuz; etab. Bigarren kapituluan hizkuntz politikaren aurrerantzako bidea aipatzen da:
|
|
|
14 eta 18 urte bitarteko internautek, hamarretik zortzik, telefonoa erabiltzen dute batez ere mezuak beste mugikor batzuetara bidaltzeko. Ondoren, musika deskargatuko litzateke, inkestatutakoen
|
hiru
laurden, jokoak erabili edo deskargatu eta informazioa kontsultatuko litzateke, bi kasuetan erdiak baino gehiago. Azterlan horrek azpimarratzen du, halaber, Espainiako internauten unibertso orokorraren %65ek mugikorraren bidez erabiltzen dutela Internet, gaurkotasunari buruzko informazioa jasotzeko, eta %57k hainbat produkturi buruz informatzeko eta mugikorreko beste erabiltzaile batzuei mezu laburrak bidaltzeko.
|
|
|
Ordainketa modalitateari dagokionez, azterketan, nabigatzaileek nahiago duten sistema gisa aipatzen da aurrez ordaintzekoa (inkestatutakoen %65). Hala, Amenaren hamar bezerotik bederatzik eta Movistarren
|
hiru
laurdenek nahiago dute txartelarena baino; ehuneko hori erdira murrizten da Airtelen kasuan. Inkesta hori 2000ko urritik joan den otsailera bitartean egin zen, eta 5.000 internautari esker, Movistar da hamar erabiltzailetik seik gehien maite duten hornitzailea.
|
|
|
Piezaren
|
hiru
laurdena aberatsenek erosi zuten.
|
|
|
nahasketa" analogikoa". Kafesnea edaterakoan gertatzen den bezala, bi osagai beharrezko ditut, esnea eta kafea; baina horrekin bakarrik ez dut nahikoa, agian kafe zapore gehiago izatea nahiko baitut, eta orduan
|
hiru
laurden kafe eta laurden bat esne eskatuko ditut, edo agian esne zapore gehiago izatea nahiago izango dut, eta orduan hiru laurden esne eta laurden bat kafe eskatuko ditut: edaria erregela aritmetikoek gobernatzen dute, zorrozki gobernatu gainera.
|
|
|
nahasketa" analogikoa". Kafesnea edaterakoan gertatzen den bezala, bi osagai beharrezko ditut, esnea eta kafea; baina horrekin bakarrik ez dut nahikoa, agian kafe zapore gehiago izatea nahiko baitut, eta orduan hiru laurden kafe eta laurden bat esne eskatuko ditut, edo agian esne zapore gehiago izatea nahiago izango dut, eta orduan
|
hiru
laurden esne eta laurden bat kafe eskatuko ditut: edaria erregela aritmetikoek gobernatzen dute, zorrozki gobernatu gainera.
|
|
2002
|
|
|
Testigantza batean oinarriturik, ahalik eta jende gehiena antolatu nahi dugu, hasierako asmo bakar eta natural batez antolatu ere: zigorren
|
hiru
laurdena bete duten presoen behin behineko askatasuna gauzatzea, preso gaixoak kaleratzea, eta oro har, presoak Euskal Herrira ekartzea. Epe labur batean hori da gure xedea, eta horretarako kudeatze eta bultzatze lana burutu behar dugu, sakrifizio lan askorekin, kontziente izaki, guk egin ezean inork ez duela preso diren herritarren eskubideak bermatzeko urratsik emango.
|
|
|
Egoera ez da aldatu, ez da ezer lortu, presoen egoerak okerrera egin du. Egunetik egunera, zigorraren
|
hiru
laurdena bete duten preso kopurua edota behin behineko askatasunean luketen presoen zerrenda handitu da. Sakabanaketaren mapa zabaldu da, presoak lehen baino urrutiago daude.
|
|
|
Azken 20 urte hauetan, barnealdean hots, Nafarroa Beherean eta Zuberoan, esnetako ardiak ugaldu dira bereziki, abeltzaintzari dagokionez. Bi probintzia horiek departamentuko %63 egiten dute ardi aziendetan; Euskal Herriko totalean, berriz,
|
hiru
laurden. Izan ere, %30 ugaldu zaie ardi azienda, hogei urteren buruan.
|
|
|
segitu lanean 65 urtetik aurrera, pentsio handiagoa kobratzeko itxaropen osoan. Gobernua dio Novalek gehiago kezkatzen du aurrekontu publikoetatik pentsioen karga arintzeak langabe dauden %13, 6 pertsonen existentziak baino, zein
|
hiru
laurdenetan doakoak baitira estatuaren fiskoarentzat».
|
|
|
Bautistaren senitartekoen eta lagunen esanetan honelako egoera bat sorrarazten duen ezintasuna izugarria da. Esaterako, presoen zigorraren
|
hiru
laurdena aplikatzerakoan epaileek erraz aurkitzen dituzte aplikazioaren aurkako aitzakiak. Interpretazio ugari erabili dezakete presoen baldintzapeko askatasuna zehazterakoan, erabakia hartzea erlatiboagoa baita kasu honetan baino.
|
|
|
Europako Ekonomia Elkartea (EEE) sortu zenetik, 1958an, politika hori lehen politika komuna izan zen, eta, halaber, hamarkadetanzehar Elkarteko aurrekontuaren onuradun nagusia izan da. Zenbait urtetan aurrekontu osoaren ia
|
hiru
laurdenak berari zuzenduta egon dira, eta gaur egun aurrekontuaren erdia, gutxi gorabehera, politika horretara zuzenduta dago.
|
|
|
Hurbilketahori gauzatzeko, 9.2 taulan oinarrituko gara lehenik. Taula horrek zerbitzuetakoproduktuaren eta enpleguaren egitura erakusten digu, merkatuko zerbitzuen etamerkaturatzen ez diren zerbitzuen artean bereizten diren adarrak kontuan hartuz.Hain zuzen, produktuaren indizea kontuan hartuz, Hego Euskal Herriko ekonomian merkatuko zerbitzuek zerbitzu produktu osoen
|
hiru
laurdenak osatzen dituzte; eta merkaturatzen ez direnek, gainerako laurdena. Enpleguari egindako ekarpenari helduz, leizea zerbait leuntzen da, merkatuko zerbitzuek zerbitzuetako enplegu guztiaren %68ko partaidetza baitute; eta merkaturatzen ez direnek, %32koa.
|
|
|
Tamainarekin lotuta dago enpresentzako zerbitzu jardueren dinamismoa. Izan ere, bertako enpresen
|
hiru
laurdenetik gora 1990tikaurrera sortu dira. Beraz, atomizazioa eta egonkortasun ahula dira jarduera horienezaugarriak, eta horrek ezinbesteko ondorioak ditu enpresa horien estrategia ahuletan zein inguruneko zerbitzu sare indartsuaren eta berritzailearen zabalkuntzan.
|
|
|
Hein berean, Espainiako merkatuak bereateak ireki behar izan zizkien EEEak sinatutako lehentasunezko akordioa zuteneremu guztietatik zetozen produktuei, hala nola EFTAtik, Lomeko Konbetzioa sinatu zuten herrietatik, Lehentasun Orokortuen Sistemaren eremutik eta Mediterraneoko herrietatik. Liberalizazio orokor honen ondoren, inportazioen
|
hiru
laurdenak ezelako mugasaririk gabekoak izatera igaro ziren, barne merkatuan bertakoproduktu gehienek prezio lehian izandako babesaren abantaila historikoa ezerezean geratuz.
|
|
|
euskal esportazioak gehien hartzen dituzten hamar herrietatik zortziEuropako Batasunekoak dira, eta beste biak Estatu Batuak eta Brasil; alegia, Europako Batasuneko merkatua giltzarri bihurtu da euskal enpresentzat. Bigarrena: esportazioen kontzentrazio espazialaren lehen lagina eskaintzen digu 13.5 irudiak; hots, 2000 urteko euskal esportazio guztien
|
hiru
laurdenak hamar herrialdehorietara bideratu dira, gainerako laurdena herrien multzo zabal batera bideratuz.Gainera, 1990eko hamarkada hasierarekin alderatuz, kontzentrazio maila aldatu ezdela baieztatu ahal da, orduan ere indize horrek antzeko zifra erakusten baitzuen8.
|
|
|
13.3 taulak erakusten duenez, esportazioen arloan 2000 urtean ekipo ondasuneko industria enpresek EAEkoesportazioen ia erdia gauzatu zuten. Produktu metalikoen esportazio zatia ere osogarrantzitsua da, EAEko esportazio guztien ia
|
hiru
laurdena salkari horien kanpo salmentek osatzen baitute. EAEko esportazioen artean aipagarriak dira berennolabaiteko garrantzia kuantitatiboarengatik produktu kimikoak (esportazioen%9, 7), garraio materiala (%6, 1) eta energia (%6).
|
|
|
Nafarroan ere egiaztatzen da kontzentrazio sektorialerako joera, industria ondasun esportatuenak EAEko berberak ez diren arren. Nafarroako esportazioguztien ia %60 garraio materialeko ondasunek osatzen dute; eta horiei ekipo ondasunen kanpo salmentak gehituz, esportazioen
|
hiru
laurdenak bi adar horietako ondasunen esportazioak dira. Lurralde honetan, esportaziogintzan garrantzia erlatibohandia duten adarrak honako hauek dira:
|
|
|
Horiei beste zenbait gehitu behar zaizkie, gaztelaniaz irakatsi arren euskaldunak direnak; baina horiei buruzko datu kuantitatiborikez dugu. Euskaraz irakasten dutenenetik
|
hiru
laurdenak doktoreak dira, eta besteakoraindik tesia egiten ari dira (%7 besterik ez erdaldunen kasuan). Horrek, noski, eragozpenak ekartzen dizkie irakaskuntza zein ikerketarako.
|
|
|
Penintsula iberiarrean, 1477 urtean, Errege Katolikoek inprenta kontrolatzeko lehen ebazpena eman zuten Sevillan; 1791 urtean, Floridablanca ko kondeak hiriburuko egunkari guztiak zarratzeko agindua eman zuen (bakar bat salbatu zen: Diario de Madrid izenekoa); Espainiako Bigarren Errepublikak zentsura informatiboa ezagutu zuen bere bizitzaren
|
hiru
laurdenetan; Franco diktadoreak burdinazko zentsura ezarri zion prentsari hamarkadatan... horiek ez dira Espainiar Estatuko zenbait adibide baino.
|
|
|
José García Gómez Murtziako Kontserbagileen Elkarteko lehendakariak esan duenez, “iazko emaitzak kasu onenetan bakarrik errepikatuko diren beldur naiz”. Ekoizpena murriztea Merkatu alternatiboak aurkitzea ezinezkoa denez, kontserba fabrikek ekoizpena normalaren
|
hiru
laurdenetara murriztea erabaki dute, Britainia Handian eta Estatu Batuetan eskaintza saturatu ez dadin. Ekimen horren emaitza da fabrikatzaileek 25.000 tona inguru ekoizteari utzi diotela, eta horrek 3.000 milioi pezeta baino gehiagoko murrizketa dakar, hau da, melokotoia almibarretan esportatzeagatik urtero ordaintzen denaren ia erdia.
|
|
|
Oraingoz, oztopo handiak dira, eta ondorio nabarmenak dituzte: emakume batek, batez beste, soldata bat kobratzen du, gizonezko baten
|
hiru
laurdenak, eta, gainera, askotan aldi baterako edo lanaldi partzialeko kontratuarekin egiten du lan. Eta emakume gisa hartzen diren sektoreetan presentzia handia du —hezkuntzan, osasunean, zerbitzuetan oro har—, eta askoz txikiagoa da beste sektore batzuetan, hala nola industrian, eraikuntzan edo goi finantzetan; hain zuzen ere, gizonezkoentzat jotzen diren sektoreetan.
|
|
|
Sektoreko konpainiek kalkulatu dutenez, top manta kaleko kopien salmenta ibiltaria% 30 murriztu ahal izan da. Ministerioaren txostenaren arabera, jabetza intelektualaren aurkako faltsifikazioen
|
hiru
laurdenak musika CDen kopietan kontzentratzen dira, eta industria jabetzaren aurkako pirateoaren %60 prestigiozko marken arropen plagioek osatzen dute. Jabetza industrialaren esparruan, bereziki plagiatuak dauden beste produktu batzuk bideoak eta DVDak dira, eta programa informatikoak eta bideojokoak.
|
|
|
Kutsatutako ehunaren bat Europar Batasuneko herrialderen baten bidez irits liteke Espainiara, hain zorrotzak ez diren kontrolekin, eta, horri dagokionez, Miranda doktoreak esan zuen inportazio politika herrialde ez komunitarioekin duen berbera dela. Cry Olife enpresak ehunak hornitzen ditu Aebetan egindako operazio kardiobaskularren
|
hiru
laurden baino gehiagotara. Estatu Batuetako sendagai agentziaren (FDA) jarraibideei jarraituz, 2001etik banatutako ehunak berreskuratu ditu.
|
|
|
Kolektibo kaltetuenak haurrak eta nerabeak dira, diagnostiko egokirik ez dutelako. Gaur egungo tratamenduekin, kaltetutakoen
|
hiru
laurdenak baino gehiagok bizimodu normala eta krisirik gabea izan dezakete. Dauden epilepsia moten artean, hauek dira ezagunenak:
|
|
|
Izan ere, 1999an eta 2000n salmentak nabarmen igo ondoren, merkatua egonkortu egin da 2001etik aurrera, eta kontsumoa %5 murriztu da. Guztira, 2001ean, Frantziako ekoizpena 16.430 tona “foie gras” izan zen, munduko ekoizpenaren
|
hiru
laurden eta 2000ko kantitateen %4, 2 gehiago. Ekoizleek ekoizpenerako kalitate arau zorrotzenak ezartzea ere eskatu dute.
|
|
|
Meryl Williams doktoreak, Malaysian egoitza duen Munduko Arrantza Zentroko zuzendari nagusiak, adierazi zuenez, “Arrantza da munduan azkarren hazten ari den elikadura iturria, eta, hala ere, eskaria izugarri gainditzen da produkziotik, eta arazoa hazten ari da”. “2000 urtean harrapatutako 130 milioi tonetatik ia
|
hiru
laurden dagoeneko sarraskituta, gehiegi ustiatuta edo erabat ustiatuta dauden espezieetatik heldu ziren”, esan zuen Williamsek. “Espezie horietako asko ez dira ugaltzeko gai izango, ezta gaur egungo mailetan ere, eta are gutxiago urtean 90 milioi ahok baino gehiagok egiten duten eskaerari aurre egiteko”, azpimarratu zuen adituak.
|
|
|
Interneteko konexioaren abiadurak kezkatu egiten ditu internautak, Interneteko Erabiltzaileen Elkartearen (AUI) abiadura testaren azken emaitzen arabera, non 50.000 neurketatik
|
hiru
laurden banda zabaleko erabiltzaileei zegozkien. Zerrenda ADSL 256 Kb/ s ren buruan dago, kontrolen% 43rekin, eta gaur AUIk eman du horren berri buletinean.
|
|
2003
|
|
|
Euskaldun guztiok behar dugun plater horretan, euskaldun guztioi eman behar zaigu sukaldean bertan egon eta kozinatzeko aukera. Herri honen
|
hiru
laurdena soilik ordezkatzen duen erakunde batetik bideratua dago, hala ere berak eragile politiko bezala gaitasuna izan dezake iniziatiba politikoak mahai gainean jartzeko. Baina mahai gainean jarri duen proposamenak ez du inongo ikuspegi nazionalik.
|
|
|
Horregatik eskaintzen zaie Ibarretxeren planean errespetu zorrotza bai nafarrei, bai Iparraldekoei. Haiek euren erritmoak badituzte eta ez badiote gatazka honi irtenbiderik eskaintzen,
|
hiru
laurdenak ordezkatzen dituen Eusko Legebiltzarrak ez dakit noiz arte itxaron behar duen.
|
|
|
Bada, alderdi honetan, animuak emateko daturik ere: populazioaren ia
|
hiru
laurdenek ez darabil kalkulagailurik edo bestelako aparaturik erosketak egiteko orduan.
|
|
|
Zenbait arrazoirengatik gero eta ur gutxiago dago, eta aurrezteko eta aprobetxatzeko politikak ezinbestekoak dira. Lehenik eta behin esan behar dugu gure planetaren
|
hiru
laurdenak urez estalita egon arren, ur gehiena ez dela edangarria. Lurreko uraren %95 inguru itsasoetan kontzentratzen da.
|
|
|
Puntan estutu egiten dira, sartu ahala bidea irekitzeko, eta horrek erraztu egiten du autoosatzea. Haren hariak ziriaren luzeraren
|
hiru
laurden hartzen ditu. Altzairu herdoilgaitzezkoak, letoizkoak, brontzezkoak, aluminiozkoak edo brontzezkoak izan daitezke, eta nikeleztatuak, galvanizatuak eta abar egon daitezke.
|
|
|
Norberaren garun uhinak horrela kontrolatzen ikasteak praktika eskatzen du. Baina urte batean 300 saio egin ondoren, ELA duten bi pazientek denboraren
|
hiru
laurdenetan seinale zuzenak igortzeko gai izan ziren.
|
|
|
Horregatik, itsas ikerketa sustatu behar da, Oktavio Llinás Espainiako Ozeanografia Institutuko (IEO) zuzendari nagusiaren arabera. Alabaina, ozeanoek Lurreko bizitzarako duten garrantziak ez du izan kontinenteetan egindakoaren antzeko ikerketa erantzunik, nahiz eta urak planetaren gainazalaren
|
hiru
laurdenak baino gehiago hartzen dituen. Eragin hori aztertzeko, Tenerifeko Santa Cruz portuan Korika kanpaina aurkeztu da (Ekialdeko ingurabideko itsaslasterra, Kanariar Uharteak), “Thalassa” ontzi ozeanografiko hispaniar frantsesean.
|
|
|
Haren ondorioek adierazten dute iraupen ertaineko koltxoiak gogorragoak direla bizkarreko alde lunbarraren sintomak arintzeko orduan. Aldez aurreko azterketek erakutsi zuten Ortopediako espezialisten
|
hiru
laurdenek koltxoi gogorrak gomendatzen dituztela, gaixoen lunbarretako mina arintzeko. Francisco Kovacsek eta haren laguntzaileek koltxoien gogortasun desberdinen eragina neurtu zuten gerriko mina zuten pazienteen bilakaera klinikoan.
|
|
|
Eta topatzea ez zen hain erraza, haizearekin batez ere. Haizeak difuminatu egiten du burmuinaren erdia edo burmuinaren
|
hiru
laurdenak. Horregatik ez zen kapaz Théodore Maunoir topatzeko.
|
|
|
Bikiak sinpatikoak ziren, jardun eta jardun ari zitzaizkidan, eta laurdena ulertuz,
|
hiru
laurdenak asmatuz, moldatzen nintzen.
|
|
|
hogei urtean bertan errentan egon ondoren (ezin ordaindu eta kanporatuak izan ez baziren), betiko bertan maizter jarraitzeko eskubidea. Badakigu, ordea, Errenterian behin  tzat, maizter familien ia
|
hiru
laurdenak ez zirela iristen 20 urte horietara (Cruz Mundet, 1991). Baserri apologistek  goretsitakoaren aurka, beraz, familia askok ezin izan zuten baserri batean jaio eta bertan hil.
|
|
|
Saiatu ere ez ziren asko saiatu diglosia zaharra gainditzen (Munibek euskara dezente landu bazuen ere), gaztelania goretsi baitzuten beraiek ere eliteen hizkuntzatzat; euskal hiztunak berriz ere analfabeto funtzional moduan geratu ziren. Larramendiri sinesten badiogu (1882: 282), bere garaiko (1754) gipuzkoarren
|
hiru
laurdenek ez zuten gaztelania uler  tzen, eta gainerako euskal probintzietan ere euskaraz baizik hitz egiten ez zutenen kopurua handia zela badakigu. Esan daiteke, beraz, RSBAPen hutsegite handietako bat izan zela euskarak Argien zabaltzaile joka zezakeen rola ez ulertzea.
|
|
|
Ildo horretatik, seme alaben senipartea zehazten duen legeak bi xedapen barneratzen ditu: batek agintzen du seme alabek gurasoen oinordetzaren zati bat jaso behar dutela, eta hori aldaezina da; besteak zehazten du zati hori jarauntsiaren herena edo laurdena izan behar dela, eta hori, berriz, nahierarako legea da, kopuru hori izan beharrean, jarauntsiaren bi herenak edo
|
hiru
laurdenak izan zitezkeelako, legegileak hala nahi izanez gero.
|
|
2004
|
|
|
Ono, berriz,% 3 hobetzen da, 99 kb/ s ko konexioa eskaini arte. AIren webgunetik 50 kilobyteko artxibo bat deskargatzea zen azterketa, eta ia 175.000 neurketa erregistratu zituen; horietatik ia
|
hiru
laurdenak banda zabaleko konexioetatik zetozen. “Garestia eta motela” Operadoreen prestazioak nabarmen hobetu diren arren, Victor Domingo Ai ko presidenteak Espainian eskaintzen den ADSL zerbitzua kritikatzen jarraitzen du, bere ustez, “Europako garestiena eta motelena”.
|
|
|
Egun horren bidez, NBEren Elikadura eta Nekazaritzarako Agentziak (FAO) biodibertsitatearen funtsezko garrantzia azpimarratu nahi du, “pertsona guztiei bizimodu aktiboa eta osasungarria izateko aukera emango dieten elikagai dibertsifikatuak eskuratzeko aukera bermatzeko”. FAOren arabera, azken 100 urteetan nekazaritzako dibertsitate genetikoaren
|
hiru
laurden galdu dira, eta 6.300 animalia espezie, 1.350 desagertzeko arriskuan daude edo desagertu egin dira. “Munduko biodibertsitatea arriskuan dago, eta horrek munduko elikagaien segurtasuna arriskuan jar lezake”, adierazi zuen Jacques Diouf FAOko zuzendari nagusiak Mundu Egunerako mezuan.
|
|
|
Espainiarrek 2,2 arrautza eta 1,9 litro esne kontsumitzen dituzte astean. Era berean, urtean 19,1 litro olio hartzen dituzte, eta horietatik
|
hiru
laurdenak oliba. EINen arabera, azken 20 urteetan aldaketa nabarmenak izan dira Espainiako elikagai kontsumoaren egituran.
|
|
2005
|
|
|
Desberdintasun horiek nabarmenak dira familia bidezko transmisioan, hizkuntza gaitasunean, galera irabazietan, euskararen erabileran eta euskararen erabilera sustatzeari buruzko jarreretan. Beraz, gutxi erakusten dute batez besteko irakurketek, besteak beste, EAEk Euskal Herriko biztanlerian eta euskaldunen kolektiboan duen pisuak »Euskal Herriko biztanleen ia
|
hiru
laurden eta euskaldunen %80tik gora bizi baita bertan» estali egiten dituelako Nafarroako eta Iparraldeko egoerak (ikus koadroa).
|
|
|
Jenden laurdenarentzat. Beste
|
hiru
laurdenen ametsa, gosearen eztitzeko doia jatea.
|
|
|
Planetaren izena Lurra bada ere, azaleraren
|
hiru
laurdenak urak estaliak daude.
|
|
|
Gisa bertsuan, inskripzio horren ezerezte osoa egin daiteke, baldin eta jaulkitako tituluen
|
hiru
laurdenak aurkezten badira gutxienez, eta gainerakoak ordainduko direla ziurtatzen bada, horien zenbatekoa gehi korrituak horretarako establezimendu publikoaren zaintzapean utzita. Kasu horretan, ezereztea epai bidez egin behar da, behin horren kontra egiteko eskubidea izan dezaketenei bi dei egindakoan, deiok «Estatuko Aldizkari Ofizial»ean argitaratuz, bakoitza bi hilabeteko epean.
|
|
|
Lege baten arabera, edo jaulkipen eskrituran ezarritakoaren ondorioz obligaziodunen partzuergo, elkarte edo sindikatuak eratu badira, eta horiek ezereztea gauzatzeko ahalmenik badute, ezerezte hori egin daiteke. Horretarako, zirkulaziopeko tituluen
|
hiru
laurdenak ordezkatzen dituzten ukandunek onetsi behar dute erabaki hori.
|
|
|
07 Australiarren
|
hiru
laurdenak kostaldean bizi dira. Hortaz, gizaki eta animalien arteko harremana nahitaezkoa da itsasertzean.
|
|
|
02 Orain milioika urte izotza baino ez zen lurralde batera goaz. Gaur egun, mendi, aintzira eta glaziarrek hartzen dituzte lurraldearen
|
hiru
laurden. Izotzak, halere, ibar garbiak urratu zituen itsasoaren sarbide.
|
|
|
Adib. Mitxelenaren Fonética histórica vasca argi dago ez duela irakurri, eta Tovar-en lan batzuk aipatuta badatoz ere, Roman del Cerro-rentzat oso aproposa zatekeen Mitología e ideología de la lengua vasca (Tovar, 1980) liburuaren aipurik ez dago. Gainera historiografikoki atzeratuta dago, aipatuta datozen lanen
|
hiru
laurdenak gutxienez 80ko hamarkadatik atzera kaleratuta baitaude63.
|
|
|
Herrialde industrializatuen gero eta kontsumo handiagoa, baita Txina edo India bezalako herrialdeen hazkunde ekonomikoa ere, talka egingo du urte batzuetan munduko petrolio eskaintzaren beherakadarekin. Espainiak, adibidez, kontsumitzen duen energia primarioaren
|
hiru
laurdenak inportatu behar dituenez, urte gutxiren buruan arazo larri baten aurrean aurkitu daitezke. Horregatik guztiagatik, gero eta ahots gehiagok ohartarazten dute gero eta urriagoa eta biziagoa den baliabide baten arriskuen berri.
|
|
|
Gaixo horien
|
hiru
laurdenek ez dute lan edo ikasketa jarduerarik egiten beren patologiagatik
|
|
|
Espainian 400.000 pertsonari eragiten die (biztanleen %1), baina haien gizarte kostua askoz handiagoa da, gaixoak zaintzea kostatzen dena gaixoak ekoizteari uzten diona gehitzen baita. Espainiako eskizofrenikoen
|
hiru
laurdenak(% 73) ez dute ez ikasten ez lan egiten, eta hamarretik bederatzi familiaren mende daude bizirik irauteko. Atzo aurkeztu zuten ACE (Espainiari buruzko Eskizofreniaren Azterketa Klinikoa) azterlanak lehen aldiz marraztu ditu gaixoaren profil soziala eta medikoa, ia 2.000 pazienteri egindako segimenduaren datuekin eta herrialde osoko 500 psikiatraren partaidetzarekin.
|
|
|
Beraz, hozkailu edo izozkailu bat erosi aurretik, kontuan hartu behar dira berezitasun horiek, energia aurrezten lagunduko baitute, eta bolumen egokia duen modelo bat aukeratu. Erdi beteta dagoen hozkailu batek baino gutxiago kontsumitzen du Komenigarria da hozkailua gutxienez bi herenetan beteta egotea (eta
|
hiru
laurdenetan izozkailuaren kasuan), zeren eta, sinesmen orokorraren kontra, hozkailu batek ia erdibeteta kontsumitzen baitu. Elikagaiek espazio libreak baino hotz handiagoa atxikitzen dutelako gertatzen da hori.
|
|
|
Planetako ur gezaren
|
hiru
laurdenak glaziarretan eta izotz plaketan daude gordeta
|
|
|
“Aurkitu dugunez, Lurrak estaltzen duen izotz kantitatea aldatzea da itsasoaren maila igotzeko faktore probableena. Planetako ur gezaren
|
hiru
laurdenak, edo itsas mailatik 67 bat metrora dagoena, glaziarretan eta izotz plaketan gordeta daude”, azaldu du Eric Rignot ek, NASAren Zorrotadarako Propultsio Laborategikoak, Pasadenan (Kalifornia). “Izotzezko estalkia uste baino azkarrago ari da murrizten, Groenlandiako izotz plakak eta mendiko glaziarrak urtzearen ondorioz itsas mailaren azken igoeraren erdia baino gehiagorekin”, dio.
|
|
|
Ikasleen
|
hiru
laurdenek indarkeriazko ekintzak ikusi dituzte.
|
|
|
Munduko pobreen
|
hiru
laurdenek bakarrik dute ingurumena aberastasuna sortzeko, NBEren eta Munduko Bankuaren arabera
|
|
|
NBEk eta Munduko Bankuak egindako “Munduko baliabideak 2006: pobreen aberastasuna” txostenaren arabera, baliabide naturalak “bitarteko bakarra” dira, eta munduko etxe pobreen
|
hiru
laurdenek dute aberastasuna sortzeko. Hala, mundu osoko muturreko pobrezian bizi diren 1.100 milioi pertsonetatik 825 milioi inguru landa munduan daude, eta, beraz, ingurumena egoera horretatik ateratzeko behar duten bakarra da.
|
|
|
Ah ez, ez da ideia ona, eskola hemendik
|
hiru
laurdenetara da (haren bisaia bat batean argitu zen); ez naiz bederatzi urtez irakasle izan deusendako, ni naiz zure irakaslea izanen, Carolina! Isildu zen eta bere ahizpa eta iloba ttipiari erran zien:
|
|
|
Oso txunditzen gintuen narrasti hauen hauskortasunak. Itxura zenez, sugandilak prest zeuden, iheserakoan, buztanaren
|
hiru
laurdenak bixi bixi galtzeko; eta ziraunak, ikarak zurrun jarririk, puskatu egiten ziren gure esku" bekatarietan".
|
|
2006
|
|
|
Eta ez da hala izaten: askotan, bereziki jende polit ospetsuen kasuetan, lehen planoak izaten dira, edo berdin aurpegiaren erdia, larruaren txindor eta poroak erakusteko moduan; «cinemascope»an, gainera, eremuaren
|
hiru
laurdenak beretuz. People magazine aire bat hartu dute egunkariek.
|
|
|
Espetxean gaixotasun larriak dituzten presoak ditugu, aspaldi kalean luketenak. 200 presoek zigorraren
|
hiru
laurdena bete dute eta barruan daude. Zerrenda 10 lagun gehiagorekin luzatuko da aurki.
|
|
|
Beti eta gehiago garatu, irabazi eta kontsumitu. Garatu, gizakiaren laurdenak, beste
|
hiru
laurdenen bizkar. Gure ekonomialariak ez dira ohartuak errotak itzulia egin duela.
|
|
|
Nutrizioaz gehien dakitenek diotenez, kontsumitzen dugun gatzaren
|
hiru
laurdenak ez datoz elikagai freskoetatik, prestatuetatik baizik.
|
|
|
Sutan jarri behar duzun ontzia ez bete bere edukieraren
|
hiru
laurdenetik gora.
|
|
|
Korian. Mineral naturalen(
|
hiru
laurden) eta polimero akrilikoen (laurden bat) nahastea da. Horren ondorioz, material solido eta homogeneoa lortzen da, ukitzean beroa, haiek bezalako harrizko eta gogorreko gainazalen antzekoa, baina zura ebakitzeko erraztasunari dagokionez antzekoa.
|
|
|
Egungo baldintzek bere horretan jarraitzen badute, 146 urte dira pobrezia murrizteko helburuak 2015erako NBEk “Milurtekoko Garapen Helburuak” deiturikoetan proposatu zuen erdira iristeko, FAOko idazkari nagusiak, Jacques Diouf senegaldarrak, Nekazaritza Erreformari eta Landa Garapenari buruzko Nazioarteko II. Konferentzia irekitzean adierazi zuenez. Nazio Batuen kalkuluen arabera, gutxi gorabehera 900 milioi pertsona, munduko biztanle pobreen
|
hiru
laurden, landa eremuetan bizi dira, eta bizitzeko lurraren sarbidearen mende daude. “NBEk gosea pasatzen duten pertsonen kopurua erdira murrizteko helburua ez da lortuko 2015erako, 2150erako baizik”, esan zuen Diouf ek.
|
|
|
Azken urteotan, nekazaritzako dibertsitate genetikoaren
|
hiru
laurden galdu dira, eta ehunen bat espezie landatu dira, FAOren arabera.
|
|
|
«Gosea eta desnutrizioa desagerrarazteko ahaleginetan funtsezko tresnatzat» hartzen da Tratatuaren Organo Zuzentzailea Madrilen bildu berria da, ekainaren 12tik 16ra, esparru nazionalean betetzea bermatuko duten beharrezko mekanismoak aztertzeko, dela arauak eginez, dela berariazko programen bidez. Arduradunen esanetan, hitzarmen honen helburua da nekazariei ingurumen estresari, gaixotasunei eta izurriei aurre egiten dieten barietate berriak eskaintzea, bai eta zientzialariei eta ikerketako zentro nazional eta nazioartekoei ere, aniztasun genetikoa izateko aukera gehiago izatea. Higadura genetikoa Azken ehun urteetan, nekazaritzako laboreen dibertsitate genetikoaren
|
hiru
laurden inguru galdu dira. Higadura genetikoa hainbat laboretan gauzatzen da.
|
|
|
UNICEFek eta UNESCOk aurkeztutako azken txostenaren arabera, munduan 77 milioi haurrek ezin dute eskolara joan, duela bost urte baino askoz gutxiago, baina oraindik ‘onartezina’ da. Eskolatu gabeko adingabeen
|
hiru
laurdenak Saharaz hegoaldeko Afrikan eta Hegoaldeko eta Mendebaldeko Asian bizi dira, nahiz eta azken eskualde horretan kopurua erdira jaitsi den 1999 eta 2004 bitartean, batez ere Indian izandako aurrerapenengatik. Datu horiez gain, azterlanak zehazten duenez, “garapen bidean dagoen munduan jaiotzen diren 10 umetik lau pobrezian, desnutrizioan eta eskolara joateko aukerarik gabe hazten dira”.
|
|
|
2006an, guztira, 2,9 milioi pertsona hil ziren hiesarekin lotutako gaixotasunen ondorioz, eta horietatik 380.000 15 urtetik beherakoak izan ziren. Hiesak eragindako helduen eta haurren heriotzen ia
|
hiru
laurdenak Saharaz hegoaldeko Afrikan izan ziren. Datu horrek adierazten du garrantzitsua dela tratamendua izatea ala ez izatea, gaixotasunaren bilakaera zehazten baitu.
|
|
|
Gaixotasunaren aurrerapena nabarmena da Afrikako iparraldean eta Ekialde Hurbilean ere (%12 kasu gehiago), eta Saharaz hegoaldeko Afrikan (%7 gehiago). Mendebaldeko eta erdialdeko Europan, bide heterosexualetik hartutako infekzioen
|
hiru
laurden inguru etorkinen artean gertatzen dira. Genero indarkeria, osasun publikoko gaia, GIB/ HIESaren epidemiarekin gainjartzen da orain, eta birusaren aurkako beste arrisku faktore bat da.
|
|
|
Larruazalak orban marroi batzuk izaten ditu, eta horrek ez dio inola ere eragiten mamiaren kalitateari. Horiek erosteko orduan,
|
hiru
laurden horixka inguru dituztenak aukeratzea gomendatzen da (inoiz ez guztiz berdeak, ez baitira guztiz heltzen, eta ez baitira erabat heltzen), eta gogor direnak inoiz bigunak direnak, leunki presionatzen direnean. Papaiak C, A bitamina eta B konplexuko bitamina, potasio, magnesio, zuntz eta azido foliko ugari ditu.
|
|
|
Lau ataletan banaturik zegoen Amadis eta juxtu juxtu irentsiak nituen lehenbizikoaren
|
hiru
laurdenak. Amadis borrokan ari zen orain Irlandako erregek igorritako erraldoien kontra, eta ni, borrokan Amadisekin, orrialdeak ezin azkarrago nireganatzen ari.
|
|
|
Tolosakoak eta inguruetakoak. Joan den mendeko azken
|
hiru
laurdenak bizitakoak, denak. Haririk galdu gabe kontatzeko moduan dauden ahotsik zaharrenetakoak.
|
|
|
Nire gorputzaren
|
hiru
laurden, diotenez, ur da. Nire espirituaren hiru laurden, diot nik, beldur.
|
|
|
Nire gorputzaren hiru laurden, diotenez, ur da. Nire espirituaren
|
hiru
laurden, diot nik, beldur.
|
|
2007
|
|
|
Bryan Habana (Hegoafrika).
|
Hiru
laurdenetako lerroko hegala da, tximista bezalakoa eta bihurria jokoan. Zazpiko zazpi jokalariko taldeen errugbian aritua da eta jokalaririk onena hautatu zuten jokalari beltzen artean, 2005ean.
|
|
|
Irlandako kapitain esanguratsua da.
|
Hiru
laurdenetako lerroko erdia da. Ez du jokatzerik izango Kopako lehen partida, abuztuaren 16an kolpe bat hartu zuelako sudurrean, Baionaren aurka.
|
|
|
|
hiru
laurdenak baino gehiago ura da.
|