|
2001
|
|
|
Nafarroako
|
hiru
hizkuntz eremuetako EA, Batzarre, Ezker Batua eta EAJko hainbat alkate eta hautetsik beste helegite bat aurkeztuko dute Nafarroako Gai Administratiboetarako auzitegian. Iñaki Agirreazkuenaga EHUko Administrazio Zuzenbideko katedradunak landutako txostenean oinarrituko da helegite hau.
|
|
2002
|
|
|
Nafarroak, bere milioi erdi biztanle dituela,
|
hiru
hizkuntz eremu ezberdin ditu. Nafarroako herritarren hizkuntz eskubideek 1986az geroztik indarrean dagoen legean, hain zuzen ere, dute muga garbia.
|
|
2008
|
|
|
Euskarari buruzko Lege murritzaileak (Nafarroa
|
hiru
hizkuntza eremutan bana tzen du) behaztopa anitz paratu dio euskararen garapen normalizatuari. Horri gehitu genioke euskararen arloan euskal eremuko hainbat udalek izan duten axola gabezia eta utzikeria eta, nola ez, Diario> de> Navarran, > aldian aldian, euskara batua ren kontra argitaratzen diren iritzi artikuluak edo egunkari horretako Nafar> gehigarrian Euskaltzaindiaren eta euskara batuaren kontra agertu diren idazkiak.
|
|
|
Abenduaren 15ean 22 urte beteko ditu Euskararen Legeak, hain justu, Nafarroa
|
hiru
hizkuntza eremutan bereizten duena, euskararen ofizialtasuna eremu euskaldunera mugatuz. Hiru eremuetako euskaltzaleak bildu ditu, hain zuzen ere, manifestuak.
|
|
2009
|
|
|
Miquel Gros i Llados soziolinguistak Nafarroako udalerrien euskararen egoera aztertzeaz gain, 1986ko Euskararen Legeak ezarritako eremuen banaketa ere aztertu zuen liburuan. Nafarroako Gobernuak
|
hiru
hizkuntz eremuen banaketa nola egin zuen azaltzean, laburki eta orokorki bada ere, hauxe zioen: euskararen ezagutza %10 baino gehiagokoa zuten udalak eremu euskaldunean sartu zituela, %5 baino gehiagokoak eremu mistoan eta %5 baino gutxiagokoak erdaldunean.
|
|
|
Gaur egun, euskarari buruzkoa Foru Legeak (abenduaren 15eko 18/ 1986 zki.dunak alegia) Nafarroa
|
hiru
hizkuntza eremutan zatitzen du: " euskalduna" —" euskal hiztuna" esan nahi ez duena eta eremu
|
|
|
L k betidanik ezagutu du aita euskara eta euskal kulturaren inguruko lanetan. Aitak euskara maite du eta ez du inoiz ulertu zergatik Nafarroako Legebiltzarrak euskaren koofizialtasuna22 aitortu arren, azkenean Nafarroa
|
hiru
hizkuntza eremutan zatitu zen. Parlamentuak 1980an harturiko erabakia ez betetzeak euskara politizatzeko garai berri bat ireki zuela pentsatzen du aitak23 Orduz geroztik, beti esaten du" Euskara lingua navarrorum izatetik nafar batzuen hizkuntza izatera pasa da; hitz ederrak aparte utzita, batzuen, eta ez guztien, ondare bilakatu da24".
|
|
|
1980ko ebazpena baztertu zenean eta, Nafarroa osoan ofizialtasuna aitortu ordez, lurralde horren zatiketa baimendu zenean, bereizkeriari eman zitzaion bidea. Foru lurralde hau
|
hiru
hizkuntza eremutan zatitu zenean, Nafar herritarrei eskubide ezberdinak aitortu zitzaizkien eta Euskara
|
|
|
1980ko ebazpena baztertu zenean eta, Nafarroa osoan ofizialtasuna aitortu ordez, lurralde horren zatiketa baimendu zenean, bereizkeriari eman zitzaion bidea. Foru lurralde hau
|
hiru
hizkuntza eremutan zatitu zenean, Nafar herritarrei eskubide ezberdinak aitortu zitzaizkien eta Euskara Lingua Navarrorum izatetik Nafar batzuen hizkuntza izatera pasatu zen. Horri loturik ere ulertu behar ditugu euskararen erabilera sustatzeari buruzko jarreren datuak Nafarroako hiru hizkuntza eremuetan (Ikusi irudia).
|
|
|
Foru lurralde hau hiru hizkuntza eremutan zatitu zenean, Nafar herritarrei eskubide ezberdinak aitortu zitzaizkien eta Euskara Lingua Navarrorum izatetik Nafar batzuen hizkuntza izatera pasatu zen. Horri loturik ere ulertu behar ditugu euskararen erabilera sustatzeari buruzko jarreren datuak Nafarroako
|
hiru
hizkuntza eremuetan (Ikusi irudia).
|
|
|
31 372/ 00 FD auzitara eraman zuten IUk, EAk, EAJk eta Batzarrek elkarrekin; era berean, batera errefusatu zuten ELA, LAB, STEE EILAS, ESK eta EHNE sindikatuek eta horren kontra ere jo zuten Euskara Kultur Elkargoak; CCOO sindikatuak; Nafarroako herritarrak zatituak dauden
|
hiru
hizkuntza eremuetako 58 udalek (86.000 herritarren ordezkaritza zutenak); hainbat herritarrek, eta abarrek.
|
|
|
33. " Gobernuaren bozeramaileak azpimarratu zuen dekretu berria aurrekoaren (372/ 2000) kopia dela, argitu bazuen ere xedapen gehigarri bat erantsi dela, non zehazten baita eremu mistoan eta eremu ez euskaldunean (Nafarroa, 1985 urteaz geroztik
|
hiru
hizkuntza eremutan banatuta dago) seinalizazio elebiduneko kartelak gaztelania hutsezko kartelekin ordezteko jarduera planak aurrekontuetako diru kopuruaren arabera eramanen direla aurrera". Diario
|
|
|
Nola eragiten dio euskararen garapenari Nafarroan
|
hiru
hizkuntz eremu egoteak?
|
|
2010
|
|
|
Hain zuzen ere 1986ko abenduaren 15ean onartu zen Euskararen Legea, eta Nafarroa
|
hiru
hizkuntza eremutan berezita geratu zen: eremu euskalduna, eremu mistoa eta eremu erdalduna.
|
|
2012
|
|
|
Bi lege horien helburuak dira Foru Erkidegoko herritarren hizkuntza eskubideendefentsa egitea, euskara biziberritzea eta beraren erabilera areagotuko dutenneurriak finkatzea. Baina, Nafarroa
|
hiru
hizkuntza eremutan banatzearen ondorioz, nafar batzuei ukatzen zaizkie arestian esandako eskubideak, lurraldetasunarenaraberako eskubideak norbanako eskubideen aurretik jarriz (Barandiaran, 2009: 257): a) eremu euskalduna, 56 udalerri, non euskara ofiziala den (EAEko mailabertsuan); b) eremu mistoa, 48 udalerri, non herritar euskaldunei zenbait hizkuntzaeskubide aitortzen zaien; c) eremu ez euskalduna, 168 udalerri, non herritarreiia ez zaie euskararekiko eskubiderik onartzen.
|
|
2013
|
|
|
Eskualde horretan, gaztelania da hizkuntza nagusia eta, ofizialki, bakarra. Euskarak ez du ofizialtasunik Nafarroako Erriberan, 1985ean, Euskararen Legeak Nafarroa
|
hiru
hizkuntza eremutan banatu zuenetik. Beraz, erriberatarrek ez dute aukerarik ikastetxe publikoetan euskara ikasteko, eta Administrazioan ere ez dute euskara erabiltzeko eskubiderik.
|
|
2014
|
|
|
hitza erabiltzen da). Bosgarren artikuluan ezartzen da Nafarroa
|
hiru
hizkuntza eremutan banatua dagoela:
|
|
2015
|
|
|
Nafarroako euskararen irakaskuntza ulertzeko hainbat gauza gogoan izatea komenigarria da. Lehenengoa, Nafarroako euskararen legeak ezarritako
|
hiru
hizkuntza eremuak, NafaYolanda Olasagarre eta Esther Mugertza – Euskara bultzatzeko esperientziak Nafarroako Irakaskuntzan: motibazioa eta ahozkoa rroako egoera soziolinguistikoa (besteak beste, euskaldun kopurua, herri batetik besterako aldea, hiriburuan euskararen egoera zein den, eta abar).
|
|
2019
|
|
|
(Barandiaran, 2009: 255) Akordio horrek funtsezko aldaketak jaso zituen 1982ko erredakzio berri batean6 eta, bertan, oraindik indarrean dirauten
|
hiru
hizkuntza eremu ezberdinak finkatu ziren: euskalduna, mistoa eta ez euskalduna.
|
|
2023
|
|
|
Lege hark
|
hiru
hizkuntz eremutan banatu zuen Nafarroa, «helburu argi» batekin, EHEren arabera: â  €  ˆ«Euskararen erabilera Nafarroako mendialdeko herrietan zokoratuz, hiriburuetan eta tarteko eremuetan mugatuz eta hortik behera guztiz ukatuz, debekatuz».
|
|
|
Bengoetxeak gogora ekarri zuen 1986ko abenduan onartu zela egun oraindik ere indarrean den Euskararen Legea, garaiko PSNren babesarekin eta UPNren abstentzioarekin. Lege hark
|
hiru
hizkuntz eremutan banatu zuen Nafarroa, «helburu argi batekin», EHEren arabera: «Euskararen erabilera Nafarroako mendialdeko herrietan zokoratuz, hiriburuetan eta tarteko eremuetan mugatuz eta hortik behera guztiz ukatuz».
|