|
2001
|
|
|
René Lafon, euskalari jakintsuak, berriz, genduan eta zenduan berriagotzat dauzka Bizkai hizkerazko txokoren batean aditzen diren geban eta zebanen aldean. Hona hemen elkarren ondoan
|
hiru
paradigmak: Gipuzkoar klasikoa, Orixeren Txorierrikoa eta Lafonen Leintz aldekoa:
|
|
|
Erakuts diezazkiogun orain
|
hiru
paradigmok ofizioko gizon bati (ofiziokoa da hizkuntza franko, ahalik gehienak, nola aldatu diren dakiena: latina, luzaroan usteldu ondoren, aspaldi hil zela uste duena ez da ofiziokoa) eta galda diezaiogun zeini deritzan zaharrena:
|
|
2008
|
|
|
ikuspegi sistemikoa, ekologikoa, testuinguruzkoa eta genetikoa. Azkenik, hamalaugarren gaian, giza garapen psikologikoaren hainbat eredutan erabiltzen diren
|
hiru
paradigma zehaztuko dira: organizista, mekanizista eta testuinguruzkoa.
|
|
|
Overtonen eta Reese ren (1973) iritziz, gure diziplinaren historian garapenari buruz eman diren azalpenak
|
hiru
paradigmatan sailka daitezke: mekanizista, organizista eta testuinguruzkoa dialektikoa.
|
|
|
3 Zein dira garapenaren
|
hiru
paradigma garrantzitsuenak?
|
|
|
Azkenik, Koldo Martinez Garatek eman zion bukaera mahai inguruari. Nabarralderen sortzaileak,
|
hiru
paradigma erabili zituen Euskal Herriaren ikuspegia zehazteko: forala, itunetan oinarritutakoa; bizkaitarra, Sabino Arana Goirik proposatu zuena; eta Nafarroako estatua, Martinez Garatek babestu zuena.
|
|
2011
|
|
|
1 Euskal soziolinguistek
|
hiru
paradigma metodologikoak esploratu dituzte (positibista, hermeneutikoa eta kritikoa). Hala ere, ikerketa gehienak tradizio hermeneutikoaren eta, bereziki, tradizio positibistaren baitan kokatu dira.
|
|
|
Gizarte Zientzietan,
|
hiru
paradigma edo tradizio metodologiko nagusi daude: tradizio positibista, tradizio hermeneutikoa eta tradizio dialektikoa.
|
|
|
Gizarte Zientzietan,
|
hiru
paradigma edo tradizio metodologiko nagusi daude soziolinguistek hiru tradizio metodologiko hauetariko bateri (edo hauen konbinaketa bateri) lotzen zaizkie.
|
|
|
Gizarte zientzietan,
|
hiru
paradigma edo tradizio metodologiko nagusi daude: tradizio positibista (banaketetan oinarritutako ikuspegi metodologikoa eta teknika kuantitatiboak), tradizio hermeneutikoa (ulermen estrukturalean oinarritutako ikuspegi metodologikoa eta teknika kualitatiboak) eta tradizio dialektikoa, (ikuspegi metodologiko dialektiko kritikoa eta teknika parte hartzaileak).
|
|
2012
|
|
|
Azken atal honetan, euskal independentismoak
|
hiru
paradigma horien baitanjoka dezakeen paperaz mintzatuko gara laburki. Jarraian doan irudian hiru paradigmahoriek bildu ditugu, gai zehatz baten bitartez, euskarari buruzko errebindikazioarenbitartez?, ikusaraziz eredu bakoitzak suposatzen duen hurbilketa mota.
|
|
|
Zehazki esanda, aipatutako
|
hiru
paradigmen arabera euskal independentismoakhainbat jarduera egin dezake. Ikus dezagun.
|
|
2017
|
|
|
Politika publikoen azterketak egin izan direnean,
|
hiru
paradigma aipatu dira: paradigma burokratikoa, planifikazio estrategikoa eta gobernantza.
|
|
|
|
Hiru
paradigma horiek oso ondo irudikatzen dituzte administrazioan aurkitu ohi ditugun jokabideak eta jarrerak. Hiru paradigmek elkarrekin irauten dute administrazioetan, egoeraren arabera bat ala beste nagusitzen bada ere.
|
|
|
Hiru paradigma horiek oso ondo irudikatzen dituzte administrazioan aurkitu ohi ditugun jokabideak eta jarrerak.
|
Hiru
paradigmek elkarrekin irauten dute administrazioetan, egoeraren arabera bat ala beste nagusitzen bada ere. Gobernantzan oinarritutako eredua nagusitzen den neurrian, errazagoa da aurrera egitea, eta parte hartzerako eredu formaletik eraikitze kolektiborako jauzia ematea.
|
|
|
hiru morfologia paradigma horiei etiketa bana jarri zaie, morfologian eta sintaxi testuinguruetan oinarrituta. Garbi dago, bada, honelako
|
hiru
paradigma deskribatu direla morfosintaxian oinarrituta: [+ mugatua,+ singularra], [mugatua] eta[+ mugatua,+ plurala].
|
|
|
4)[+ Mugatua] tasunak ere ustez ondo kokatu dituzte egileek
|
hiru
paradigma horietan zehar, baina aztertu beharrekoa da sailkapen hori zertan datzan semantikan, bai eta morfologian bertan zein zatiri dagokion tasun bakoitza. Alegia,, mugatua?
|
|
|
ez da azaltzen dagokion atzizki hurrenkeraren araberako tokian. Edonola, azaldu beharrekoa da horma zein solo izenek bere
|
hiru
paradigma morfologiko dituztela egun, izen guztiek har dezaketen irakurketa sorta ohikoarekin batera. Bukatzeko, gogora dezagun, horman horren ondoan, hormetan eta hormatan ditugula hurrenez hurren pluralean eta mugagabean.
|
|
|
Euskal izenak oso flexio morfologia korapilatsua dauka, izenari atxikita azaltzen baitira zenbaki marka, determinatzailea, kasua eta are postposizio gehienak ere. Euskal gramatikaren tradizioak ondo deskribatuak ditu izen bakoitzak eskura dituen
|
hiru
paradigma morfologikoak: –mugatu singularra?,, mugatu plurala?
|
|
2019
|
|
|
Benetako aginduak, 2 pertsonako paradigmekin eratzen direnak, goiko eta beheko geruzetan agertuko direlakoan, albo batean utziko ditugu hurrengo kapituluetan aztertzeko; baina, ongi zehazturik, taula horretan NOR laukian
|
hiru
paradigma azaltzen direla: hadi, zaitez eta zaitezte; hiru paradigma 2 pertsonentzat?
|
|
|
Benetako aginduak, 2 pertsonako paradigmekin eratzen direnak, goiko eta beheko geruzetan agertuko direlakoan, albo batean utziko ditugu hurrengo kapituluetan aztertzeko; baina, ongi zehazturik, taula horretan NOR laukian hiru paradigma azaltzen direla: hadi, zaitez eta zaitezte;
|
hiru
paradigma 2 pertsonentzat. Aski litzateke singularreko eta pluraleko paradigma bana izatea.
|
|
|
Bada, gero ikusiko dugu hirugarren paradigma hori, zaitezte, alegia, bertzeak baino modernoagoa dela eta, bere garaia eskatzen duela. Dena den,
|
hiru
paradigma horiekin horrelako esaldiak ditugu: etor hadi, etor zaitez eta etor zaitezte...; eta horiei gehitzen badizkiegu bertze hauek:
|
|
|
|
Hiru
paradigma hauekin euskal aditzaren hondora iritsi gara dagoeneko; orain, nahi eta nahi ez, paradigma horiekin borrokatu behar dugu. Kidetasunaren ikuspuntutik aztertzeko eta gauzak nondik nora joan ziren hobe ikusteko berriro ekarriko ditugu iraganekoak:
|
|
2020
|
|
|
McKinsey ren eguneraketen arabera, 2020ko bigarren hiruhilekoan, munduko BPGak %7.2ko jaitsiera izango du. Baina deigarriena da, munduko
|
hiru
paradigma globalen ezberdintasuna tunelaren amaierari dagokionez: Txina 2021eko bigarren hiruhilekoan bueltatuko litzateke krisi aurreko garaira; AEB, 2024ko bigarren hiruhilekoan; eta Eurogunea, 2024 laugarren hiruhilekoan.
|
|
|
Munduko
|
hiru
paradigma global hauek aspalditik adimen artifizialari dagokionez zekarten norgehiagoka areagotu besterik ez du egin COVID oldarraldiak (Artificial Intelligence, AI; Samoili et al. 2020). Halaber, COVID kudeaketan azaleratu eta anplifikatu egin dira aspalditik somatzen ziren joerak eta kontraesanak paradigma ezberdinen artean (Allam & Jones 2020; Amat et al. 2020; Grundholm 2020):
|