|
2017
|
|
|
Ez al da hobea bazkaldu eta gero ikustea bilduma? Eta, ostean, kafea hartu
|
dezakegu
. Ordurako Annemarie ere etxean egongo da, ondo baino hobeto ezagutzen du bilduma eta lagundu egin zaitzake zeregin horretan.
|
|
|
Eta, ostean, kafea hartu dezakegu. Ordurako Annemarie ere etxean egongo da, ondo baino hobeto ezagutzen du bilduma eta lagundu egin
|
zaitzake
zeregin horretan.
|
|
|
Eta orduantxe ulertu nuen guztia: berak nahi zuen nik ez
|
nezala
berehala bilduma ikusi, horrexegatik asmatu nuen hitzordu bat bazkaltzeko. Esan nuen plazer handia izango zela niretzat bere bilduma ikustea, baina ezinezkoa zitzaidala hirurak baino lehen egitea, eta hiruretan pozaren pozez agertuko nintzela.
|
|
|
... horrexegatik eskatzen dizugu... ez
|
gaitzazula
zorigaiztoko egin, ez aita ez gu... Ez hondatu bere azken ilusioa...
|
|
|
Ez hondatu bere azken ilusioa... Lagun
|
gaitzazu
aitari sinestarazten berak deskribatuko dizkizun lamina guztiek hor jarraitzen dutela... Zerbait sumatuko balu hondoratu egingo litzateke.
|
|
|
Eta gaurkoa... gaurkoa bere bizitzako egunik zoriontsuena izango litzateke, aspaldiko urtez baitago zain bere piezarik kuttunenak aditu bati erakusteko. Mesedez eskatzen dizut... ez
|
ezazu
bere zoriona hondatu!
|
|
|
Ondo da, hasi egingo gara; asko dago ikusteko, eta Berlingo jaunek inoiz ez dute denbora nahikorik. Lehenengo karpeta hau Durero maisuarena da eta, ikus
|
dezakezunez
, nahiko osotua dago... pieza bat ederra bada hurrengoa are ederragoa. Zuk zeuk ikusi, esaterako, hemen dago zaldi handia!
|
|
|
Bi ordutik gora jarraitu zuen erakustaldi liluragarri eta berritsu honek. Ezin deskriba
|
dezaket
zein lazgarria egin zitzaidan ehun edo berrehun paper zuri eta erreprodukzio merke horiek berarekin batera ikustea; nolanahi ere, inozo tragiko honen oroimenean hain ziren benetakoak piezok ezen akatsik gabe eta zegokien ordenan deskribatzen baitzituen, pieza bakoitzari zegozkion detaileak erantsiz. Bilduma ikusezina, dagoeneko barreiatua egon behar zuena han hemen, errealitate hautemangarria zen itsu honentzat, gizon honentzat, engainatu hunkigarri honentzat, eta hain zen indartsua bere ikusmenaren sua ezen ni ere sinesten hasia bainintzen ikusi egiten zuela.
|
|
|
Azkenean, alde egin behar nuela esan nuenean, ikaratu egin zen, mainak egin zituen ume baten moduan eta, haserre bizi, kolpe bat eman zuen hankarekin zoruan, bildumaren erdia ere ez nuela ikusi esanez. Ama alabek eginahalak egin behar izan zituzten alde egiten utzi
|
nezan
, bestela, trena galduko bainuen.
|
|
|
Ni ere handitasun sentsazio batez bete nintzen inozo maitagarriak bere bilduma ikusezin eta aspaldi sakabanatuaren administrazioa enkargatu zidanean, altxorraren zaindari bihurtu banindu bezala. Hunkiturik, inoiz bete ez
|
nezakeena
beteko nuela agindu nion. Eta berriro ere argia piztu zen bere begi nini hiletan.
|
|
|
Barren barrenean lotsatuta nengoen: ipuineko aingerua bezala, jende urrikaldu baten etxean sartu nintzen, itsu batek ordu batez ikus
|
zezala
lortu nuen, engainatzaile errukior eta gezurti lotsagabearen papera eginez, eta hau guztia neuk egin nuen, artelan baliotsu batzuk azpikeriaz eskuratu nahian etorri zen merkatari zikoitz honek. Hala ere, hori baino gehiago neraman:
|
|
|
" Lokatz kolorekoa goitik behera, mihi beltz eta begi grisekin, ankerkeria azaltezinaren ispilu. Lehenik eta behin, otsoak, Bertha ikusi zuen, amantala hain zuri eta garbia zuenez, urrunetik ikus
|
baitzezakeen
. Bertha otsoa beragana zuzen zuzenean zetorrela konturatu zen eta orain, aldiz, jardinera sartzeko baimena lortu izanak nahigabetu egiten zuen.
|
|
|
Halaxe, behera bota zuten Printze Zoriontsuaren estatua, eta fundidu egin zuten. Orduan, kontseilu-buruak, Herriko Nagusien Kontseilua deitu zuen hurrengo egunerako, estatua zaharretik lortutako metalarekin zer egin
|
zezaketen
erabakitzeko. Eta hauxe okurritu zitzaion:
|
|
|
Eta hauxe okurritu zitzaion: " beste estatua bat egin
|
dezakezu
, esate baterako, nirea". " Edo nirea" esaten zuten aldi berean gainerako kontseilu kideek.
|
|
|
Baina bizkarrean zeraman itsatsia hildakoaren talentua. Halako baten, bainu turkiar bateko korridore lurrundu baten zegoela, jabeak, Italiako iparraldekoa bera, arropak jantzi
|
zitzala
eskatu zion, erabat kontra baitzegoen Ikaroren erorialdi ospetsua publikoki erakusteaz Bergamoko Udalaren baimenik gabe.
|
|
|
Pariseko kale atseginetan bazabiltzate, batez ere, Arte Ederren Ministerioaren inguruan, itxura kuzkur eta etsituko gizon batekin egin
|
dezakezue
estropezu. Lehenengo berban erreparatuko diozue Luxenburgoko doinua duela.
|
|
|
Egun batez, Peretola herrixka ondoan belaz ehizan zebilela, kurrilo bat harrapatu zuen, eta pieza samurra eta sendoa zela ikusirik, bere sukaldariari eman zion kurriloa labean erre eta afarian zerbitza
|
zezan
. Sukaldaria, Veneziarra jatorriz eta izenez Chichibio, tontolapiko galanta zen.
|
|
|
Atea suabe jo ostean, ile urdindun emakume zahar bat agertu zen buruan kofia dotorea zuela. Nire txartela eman eta galdetu nion baso kontseilaria ikus
|
nezakeen
. Harrituta eta mesfidati samar, begiratu bat eman zidan eta gero txartelari so geratu zen:
|
|
|
hiri galdu honetan, etxe zahar honetan, bisitaldi bat gertakaria zen. Hala ere, amultsuki eskatu zidan itxaron
|
nezala
; txartela hartu eta gelan barrena sartu zen. Ahapeka hitz egiten entzun nion, eta gero gizonezko baten ahots errimea eta lagunkoia entzun nuen:
|
|
|
Ezker eskua zigarroarekin kateaturik duzula, zutik zaude, zure haurtzaroko orduak igaro zenituen jolastoki hartara begira. Haurren oihuak eta algarak entzun
|
ditzakezu
zure baitan. Berriz ere haur sentitu zara, berriz ere zoriontsu.
|
|
|
Orain, bakardadea delarik arnas
|
dezakezun
oxigeno bakarra, denboran atzera egin nahiko duzu une batez, berriro iraganera bueltatu; horrela, agian, gauzak ezberdinak izan litezkeela imajinatzen duzu. Momentu honetan, guzti hau amets gaizto bat bailitzan irudikatzeko gai izan nahi zenuke.
|
|
|
Askotan uste izaten dut nire ingurukoek errealitatea ikusteko gaitasuna galdua dutela. Izan ere, errealitatea hain egiten da latza batzuetan, ezen, estali beharrean aurkitzen baikara sarri, hondoa jo ez
|
dezagun
.
|
|
|
ez dakit zer egin. Alde egin
|
dezaket
. Baina nora?
|
|
|
Matriuska erraldoi baten modukoa zen Föergell enpresa, are erraldoiagoa zen Möergell matriuskak mendean har
|
zezan
, aurkeztu beharreko dokumentu sekretuak zekartzan kartazalak. Hura aurkeztu besterik ez zuen Ataulf Tarqquus jaunak, bi enpresen arteko absortzioa ahalbidetzeko.
|
|
|
Halako batean, Krutzger jaunak bere informazio sareen bitartez jakin zuen, kartazal hura Recquio izeneko kontu emaile batek, eman ziola Dubiori, Zuzendaritza Nagusira eraman
|
zezan
. Hor eten zen haria.
|
|
|
Berriz ere posturaz aldatu zuen. Kartazala mesedez itzuli
|
zezala
, ez zela harenganako zigorrik izango eta, are gehiago kartazal itzultzera, sari ederra izango zuela, ari zen errepikatzen bozgorailua, obsesiboki. Ez zen, alta, megafonoaren oihartzuna pabilioi zahar hartara, beharrezko intentsitatez heltzen.
|
|
|
Eguerdiko ordu bata izateko hamalau minutu baino falta ez zirenean, megafonoetatik: Azken odol tanta isuri arte defenda
|
dezagun
Moëlgell! leloa isurtzen utzi zuen, jada bere senetik aterata zegoen Krutzger jaunak.
|
|
|
Emakume galtzerdi urdin ilunez, zisne erietan patetikoena irudi zuen Ondoren hain ondo jarritako ileorde beltza erauzi, ur jauzi itxurako ile luze bakan batzuk azaldu zitzaizkion. Dubiok ezin sinetsi
|
zezakeen
Ataulf Tarqquusen aurre aurrean zegoenik. Atributurik gabe, ur tanta bi baitziruditen Tarqquusek eta berak.
|
|
|
Bai Adolf ek esan dit kotxe batera nola sartzen zuten ikusi duela. Zer egin
|
dezaket
Margot etxera ekartzeko?
|
|
|
Etxean egon? Eta horrekin zer egin
|
dezaket
–Margot eraman egin dute eta nork daki zer egingo dioten, eta nik etxean egon behar dut?
|
|
|
Baina zerbait gehiago jakin beharra dut! Nola atera
|
dezaket
bertatik?
|
|
|
Ezin izango naiz inoiz hemendik atera, ezinezkoa da. Maite zaitut eta jakin
|
ezazu
zu zarela bizirik iraunarazten nauen
|
|
|
Aste bat daramagu infernu honetan, ez dugu jatekorik, ez urik, ez ezer, baina Margotekin nago eta hori da garrantzitsuena. Momentu oro jendea hil egiten da gure inguruan, kiratsa ez da inoiz joaten eta erretzeko prest dauden gorputzez beteriko piloak ikus
|
ditzaket
bata bestearen gainean," dutxara" doazen ilara handiak ere bai. Bat batean txilibitu baten soinua entzuten da:
|
|
|
Aitatxo, amatxo eta ni. Nik ere igeltsua jarri
|
diezadaten
nahi dut! Polita da eskuan marrazkiak egitea.
|
|
|
Lagunekin nagoenean, idazten behar nuke. Bai, etxe handi hura bezala da bizitza; leihoez bestalde askatasuna ikus
|
dezakedalako
. Eta nik ezin izaten dut ene begirada leihoetatik aldendu, eta ezin izaten dut askatasuna eskuratu, kanpoan dagoelako.
|
|
|
Adingabetasun horretan bertan, askatasuna bilatzen saiatzen naizelako. Baina adingabetasunean ezin aurki
|
dezaket
askatasunik.
|
|
|
Erabat aske delako. Eta mendi gailurrak fereka
|
ditzakeelako
. Zortzi milako mendiak ferekatuko ditu haizeak igual.
|
|
|
Horrela, irribarre egin nahi dudanean, benetakoagoa izango delako, eta zoriontsuago izango naizelako. Zeruak mila kolore izan
|
ditzakeen
mundu batez idazten dut orain. Batzuetan beltza izanen da zerua, haserre dagoelako.
|
|
|
Jendeak dio mundu hontan egoten jarraitzeko egunak bukatzear dituzunean agertzen direla zure bizitzako oroitzapenik politenak. Nik, behintzat, ziurtatu
|
dezaket
hitz horietan gezurrik ez dela ageri.
|
|
|
Eta horrela heldu zen neskatoaren gurasoak etorkizunari begira hasi ziren eguna. Alaba gizon batekin ezkontzea pentsatu zuten bizi on eta zoriontsu bat izan
|
zezan
. Mutil egokia aukeratuz gero, neskatxak ez zuen inoiz diru eta lur faltarik izango, eta horrela, familia eder bat sortu ahal izango zuen.
|
|
|
Ondo da, erakutsi
|
iezadazu
ez zabiltzala gezurretan.
|
|
|
Iruditzen zait bertso komunikazioan sortzen dela lizentzia moduko bat. Askotan ez zaigu lizentzia maitasun hitza adieraztea lagunartean, baina bertsotan jartzen gara eta bertsotan esan
|
dezaket
maite dudala lagun bat. Zergatik?
|
|
|
Badago lizentzia berezi bat, lizentzia poetikoa, lizentzia satirikoak, hartzeko komunikazio modu horretan. Eta askotan gertatu zaigu lagunartean ere bueno orain bertsotan hasten gara, orduan kantuan kokatzen gara, orduan kantuaren bidez ikutu
|
ditzakegu
hobeto gure sentipenak eta gure satira gogoak, orduan orain esan ditzakegu gauza batzuk. Ordu erdi lehenago esan ez genitzakeenak.
|
|
|
Badago lizentzia berezi bat, lizentzia poetikoa, lizentzia satirikoak, hartzeko komunikazio modu horretan. Eta askotan gertatu zaigu lagunartean ere bueno orain bertsotan hasten gara, orduan kantuan kokatzen gara, orduan kantuaren bidez ikutu ditzakegu hobeto gure sentipenak eta gure satira gogoak, orduan orain esan
|
ditzakegu
gauza batzuk. Ordu erdi lehenago esan ez genitzakeenak.
|
|
|
Eta askotan gertatu zaigu lagunartean ere bueno orain bertsotan hasten gara, orduan kantuan kokatzen gara, orduan kantuaren bidez ikutu ditzakegu hobeto gure sentipenak eta gure satira gogoak, orduan orain esan ditzakegu gauza batzuk. Ordu erdi lehenago esan ez
|
genitzakeenak
. Uste dut hortik ere baduela pixka bat bertsoak.
|
|
|
Baizik eta nahi duena esatera. Baina askotan hitzek esaten dute, edo errimek esaten dute, benetan zuk esan nahi izan ez duzuna, edo kabitu ez zaizun eta aldatu duzun esamolde batek ez du oso garbi uzten esan nahi zenuena, baizik eta beste zerbait sujeritu
|
dezake
, eta hori mingarria da bertsolariarentzat,
|
|
|
Musikarekin, zinearekin, edo, edo, deportearekin, futbol partida batekin emozio handia sentitu
|
genezake
, baina bertsolariak emozio hori artikulatu egiten du hitzez eta orduan bihurtzen da berebiziko aberastasuna, non emozio taldeko bat bihurtzen dan, non emozio hitz bihurtu bat, non emozio argumentatu bat, eta orduan halako indar berezia hartzen du.Orduan bertsolariaren aberastasuna da, nik uste, bere biluztasuna, beste arte forma horien ausentzian. Bere pobreza hori du bere aberastasuna.
|
|
|
Guk 28 urte eta maialenek 15 zeuzkan garaian edo guk 30 eta maialenek 15, maialen bazen bertsolari bat 15 urtekin sebastian lizaso eta nerekin etorri eta aurre egiten ziguna, baina jendeak onar
|
zezan
erabiltzen zuen esaldia zen: Neska hau, eh neska honek potroak dizkik.
|
|
|
bertsolaria beren kreatibitatea, beren lagunarte horrekin, bere autentizidade horrekin, nik uste euskldunoi beste inori baino gehiago ari zaigu erakusten aurrerako bidea, genero, gizon emakumezkoen arteko harreman hauetan ere, nola aurreratu
|
genezakeen
, e nola elkarri babestu. Eta nik txapela kentzen diet bertsolariei, halako, kapaz direlako.
|
|
|
Urrian hasi
|
nintzan
bertsolaritzan txapelketa zela eta zentratzen, eta bueno, forma puntu ona hartu nuen urria bukaerarako edo hola, eta orduan pentsatu nuen ostras, ez nadin gehiegi entrenatu, pentsatu nuen fresko joango naiz aurten. Zergatik?
|
|
|
Behar bada egun batean oso saio ona egin duzu, oso ondo sentitu zara, eta hurrengo egunean pauta berdinak errepikatzen dituzu, saioaren aurretik egiten duzu lehen egindako gauza bera, baina ez zaude berdin, burua ez dago berdin. Eta nik ez dakit, faktore askok eragingo dute hor, nekeak, lekuak, motibazioak, tentsioak, nerbioak, ilusioak, gauza askok eragin
|
dezakete
. Baina bada misterio bat ere, ez da batere formula matematiko bat.
|
|
|
Txapelketa hau berezia da niretzat ere, zazpigarren finala, lau txapel baditut lehendik eta egia esan ez dit ilusio ikaragarririk egiten irabazteak edo txapela jazteak, bostgarrenak. Emozionalki, nik uste dut iluntzeko zortziretan datorren igandean gahiago emozionatuko
|
nintzake
eta poztu lagunen batek irabaziko balu, nik irabaziko banu baino, badakit ez dela lehiara joateko jarrera baina espero dut hara jun, ondo sentitu eta lehiakorra izatea. Baina besteari ere ezin diot uko egin, sentitzen dudana kontatzeari."
|
|
|
Nik uste dut ez dela bertsolari onenik. Oso galdera natzerakoa egin
|
dezakegu
idazle onenik baden. Eta musikari onenik bada?
|
|
|
Orduan behar bada termino hauek, eta lehiaren terminoek ez dute bat egiten, inposibleak dira uztartzen, eta txapelketak nolabaiteko uztarketa bat egiten du bi mundu horiena. Behar bada hasi gintezke orain, eztabaida
|
genezake
ia zentzurik ba al daukan jardun artistiko bat puntuatzeak, eta baloratzeak, eta jardun artistiko baten lehia planteatzeak. Hori beste galdera bat da.
|
|
|
Eta gero bestalde, bueno, saria txapela izatearen kuriositatetxo hori. Aurten ere txapela emakume batek irabazi, eta ez emakume batek, baizik eta ile luzeko emakume batek, eta buruan zapia darabilkien emakume batek txapela irabazi izanak hor sortu zuen edo sortu
|
zezakeen
kontraesantxoa ez, pixka bat bilatua ere. Buruan zapia ibilita gainean txapela jantzi ote litekeen, edo kabitzen ote den, edo nola ematen duen batak eta besteak.
|
|
|
Jendeak bertsolaritzaz ikasi
|
dezakeena
zera dela: giza adimenak ezinezkoak zirela uste genuen gauzak egin ditzakeela, oso gauza konplikatuak, gauza asko aldi berean eta gainera modu inprobisatuan.
|
|
|
Jendeak bertsolaritzaz ikasi dezakeena zera dela: giza adimenak ezinezkoak zirela uste genuen gauzak egin
|
ditzakeela
, oso gauza konplikatuak, gauza asko aldi berean eta gainera modu inprobisatuan.
|
|
|
... Baina neretzat sua da bertsogintza, bertsoa
|
balitza
suaren baldintza, piz dezagun hitza, alaituz bizitza, hemen su horren bueltan dantzan gabiltza.
|
|
|
... Baina neretzat sua da bertsogintza, bertsoa balitza suaren baldintza, piz
|
dezagun
hitza, alaituz bizitza, hemen su horren bueltan dantzan gabiltza.
|
|
|
Behar bada, dena, zentzumen guztiak itxi, eta kontzentrazio maila gorenera orduantxe iristen zara, beste ezeri sartzen uzten ez diozunean. Askotan tabladuan baldin bazaude oso pertzibitzera, oso kontestua eta ingurua jasotzera, igual kontzentrazioa galdu
|
dezakezu
. Esango nuke, txapelketan adibidez, finaleko une gorenetan, igual dena, poro guztiak, eta belarriak, eta dena itxi egiten duzula, zure baitan murgiltzen zarela, kontzentrazio maila harrigarri bat ikusteko, ez duzula jenderik ikusten, zure bertsoan bakarrik zaudela, eta igual da ba hori, zentzumen guztiak blokeatu eta buru barrenean murgilduta lortzen den gauza.
|
|
|
Ia ia bilatzen ditudan segundu batzuk dira. Ni gogoratzen naiz nire azken urtetan, eta beharbada nire ibilbideagatik, egoten nintzela aulkian gaia jarzteko zain desiatzen" jarri hidak nei zailena", desiatzen, zerbait zaila sentitzeko, zerbait gehio, ariketa zail bat jar
|
ziezadaten
desiatzen, aulkitik jaikitzeko desiatzen.
|
|
|
Behar bada, dena, zentzumen guztiak itxi, eta kontzentrazio maila gorenera orduantxe iristen zara, beste ezeri sartzen uzten ez diozunean. Askotan tabladuan baldin bazaude oso pertzibitzera, oso kontestua eta ingurua jasotzera, igual kontzentrazioa galdu
|
dezakezu
. Esango nuke, txapelketan adibidez, finaleko une gorenetan, igual dena, poro guztiak, eta belarriak, eta dena itxi egiten duzula, zure baitan murgiltzen zarela, kontzentrazio maila harrigarri bat ikusteko, ez duzula jenderik ikusten, zure bertsoan bakarrik zaudela, eta igual da ba hori, zentzumen guztiak blokeatu eta buru barrenean murgilduta lortzen den gauza.
|
|
|
Nolabait esango nuke arazo existentzial bat daukan hizkuntza komunitate bateko partaide garela, askotan euskal arazoa ere ikusten da gatazka armatu moduan, edo gatazka politiko moduan, baina nik uste dut geure arazoaren azkeneko muina arazo existentzial kolektibo bat dela, gure euskaltasuna edo gure izaera kultural hau izan edo ez izaneko kinka horretan gaudela. Orduan, eta izan edo ez izaneko kinka horretan geure ardatza hizkuntza dela, eta hori pentsa
|
dezakegu
mila teorizazioren bidez, edo baita ere senti dezakegu oso txikitatik oso transmisio natural baten bidez. Eta euskaldun hitzak esaten duen moduan euskaradun, horrek egiten gaitu kulturalki nor, hori da gure arazo kultural politiko eta gatazkaren muina, eta nolabait horrek ematen dio hizkuntzari ere kontzientzia berezi bat, estatus berezi bat norbere baitan.
|
|
|
Nolabait esango nuke arazo existentzial bat daukan hizkuntza komunitate bateko partaide garela, askotan euskal arazoa ere ikusten da gatazka armatu moduan, edo gatazka politiko moduan, baina nik uste dut geure arazoaren azkeneko muina arazo existentzial kolektibo bat dela, gure euskaltasuna edo gure izaera kultural hau izan edo ez izaneko kinka horretan gaudela. Orduan, eta izan edo ez izaneko kinka horretan geure ardatza hizkuntza dela, eta hori pentsa dezakegu mila teorizazioren bidez, edo baita ere senti
|
dezakegu
oso txikitatik oso transmisio natural baten bidez. Eta euskaldun hitzak esaten duen moduan euskaradun, horrek egiten gaitu kulturalki nor, hori da gure arazo kultural politiko eta gatazkaren muina, eta nolabait horrek ematen dio hizkuntzari ere kontzientzia berezi bat, estatus berezi bat norbere baitan.
|
|
|
Eta ederra da ikustea era guztietako jendea bertso saioetan biltzen dela. Nik uste dut lotura horren motiboa hizkuntza dela berriz ere, eta bertsoak balio
|
dezakeela
gaur eguneko egoera sozio politiko latz honetan benetan bateratzeko gune bat izaten, eta ez bakarrik bateratzeko, baizik eta hizkuntzatik eraikitako gauza baikor bat, kreatibo bat, dibertigarri bat, pentsarazten duena, aliziente bat dena, aberasgarria dena, hori dena da bertsoa. Eta benetan esango nuke Euskal Herriak behar dituela holako guneak eta bertsolaritza baino gehiago baldin balira askoz hobeto.
|
|
|
Aurten nik urbian artzaiekin kantatu eta hurrengo egunean, 21 urteko ikasleekin kantatu nuen arrasaten instituto politeknikoan. Hurrengo egunean akaso jubilatu bazkari batean kantatu
|
dezaket
. Eta hurrengoan gazteetxe batean, orduan bai bertsolariok daukagun harremana intergenerazionala da eta oso ofizio gutxitan ikusi dezakegu laurogei urteko pertsona bat, joxe agirren modura eta 19ko bat, Miren Amuriza, elkarrekin kotxean joaten jaialdi batera, eta hor ikaragarri ikasten du larogeikoak eta ikaragarri ikasten du hemeretzikoak"
|
|
|
Hurrengo egunean akaso jubilatu bazkari batean kantatu dezaket. Eta hurrengoan gazteetxe batean, orduan bai bertsolariok daukagun harremana intergenerazionala da eta oso ofizio gutxitan ikusi
|
dezakegu
laurogei urteko pertsona bat, joxe agirren modura eta 19ko bat, Miren Amuriza, elkarrekin kotxean joaten jaialdi batera, eta hor ikaragarri ikasten du larogeikoak eta ikaragarri ikasten du hemeretzikoak"
|
|
|
Uste dut behar dugula pixka bat hori ere, denok gizaki bezala, baina euskaldunok ere bai, mirestea, hau da, eredugarriak diren sortzaileak hor daudela, eta hizkuntzaren gaitasuna eta artearen gaitasuna gorenera edo behintzat gu baino gorago eraman
|
dezaketen
pertsonak badaudela ikustea, behar du herri batek. Eta nik uste bertsolariek hori sinbolizatzen dutela.
|
|
|
Ni saiatzen naiz, bertsotara noanean jendearengana asko hurbiltzen, berdinetik berdinera tratatzen edozein, asko nekatzen delako baina asko ikasten delako ere, jarrera kontua dela uste dut ezta. Urbiara baldin ba zoaz pentsatuz joder, beste denak jai dute eta nik hemen pasa behar eguna, seguruaski ez duzu ondo pasako ez duzu bertsotan ondo egingo, bazkaria luzea gertatuko zaizu eta aldiz bazoaz Urbiara pentsatuz zer pribilegio daukadan, hemengo artzaiekin aurrez aurre hitzegin
|
dezaket
, egingo dizkiet galderak, jakingo ditut beraien kontuak, beraiek egingo dizkidate niri galderak erantzungo dizkiet: Jarrera horrekin baldin ba zoaz eguna ondo pasako duzu eta bueltakoan esango duzu, kontxo, gaur ere ikasi diat zerbait.
|
|
|
Behar bada egun batean oso saio ona egin duzu, oso ondo sentitu zara, eta hurrengo egunean pauta berdinak errepikatzen dituzu, saioaren aurretik egiten duzu lehen egindako gauza bera, baina ez zaude berdin, burua ez dago berdin. Eta nik ez dakit, faktore askok eragingo dute hor, nekeak, lekuak, motibazioak, tentsioak, nerbioak, ilusioak, gauza askok eragin
|
dezakete
.
|
|
|
Baizik eta nahi duena esatera. Baina askotan hitzek esaten dute, edo errimek esaten dute, benetan zuk esan nahi izan ez duzuna, edo kabitu ez zaizun eta aldatu duzun esamolde batek ez du oso garbi uzten esan nahi zenuena, baizik eta beste zerbait sujeritu
|
dezake
, eta hori mingarria da bertsolariarentzat.
|
|
|
Bertsolaritzak isla
|
dezake
|
|
|
Baino askotan hitzek esaten dute, edo erritmek esaten dute, benetan zuk esan nahi izan ez dezuna. Edo kabitu ez zaizun eta aldatu duzun esamolde batek ez du oso garbi uzten esan nahi zenuena baizik beste zerbait sugeritu
|
dezake
. Eta hori mingarria da bertzolariarentzat.
|
|
|
Nik egiten dudana da margarita moduko bat eta erdiko gunean jartzen ditut beti erabil
|
ditzakedan
hitzak edozein testu ingurutan eta adibidez, hor sartuko nuke: mina, egina, ezina eta bagina eta hoiek hor edukita badakit edozein momentutan, bertsoaren bukaera aldera ere, ondo etorriko direla eta hor badakit atseginarekin batera:
|
|
|
Eta aldiz, baldin bazoaz Urbiara pentsatuz, jo! ze pribilegio daukadan, nik hemengo artzaiekin aurrez aurre hitz egin
|
dezaket
, egingo dizkiet galderak, jakingo ditut beraien kontuak, beraiek egingo dizkiate galderak, erantzungo dizkiet. Jarrera horrekin baldiz bazuaz, jo!, eguna ondo pasako duzu eta bueltakoan esango duzu:
|
|
|
Guk 28 urte eta Maialenek 15 zeuzkan garaian edo guk 30 eta Maialenek 15, Maialen ya bazan berstolari bat 15 urtekin Sebastian Lizaso eta nerekin etorri eta beno, aurrea egiten ziguna. Baina jendeak onartz
|
dezan
erabiltzen zuen esaldia zan: eh!, neska honek potruak kizkik!
|
|
|
Hasi
|
nintzan
pixka bat jolasean, nik sartzen base erritmoak, instrumnentalak eta gero nahazten ere bertsolariekin.
|
|
|
|
Ezazu
hurrena (BIS)
|
|
|
|
Ezazu
hurrena
|
|
|
Maisuak hala erantzun zion: zoaz mendi atzekaldean dagoen herrira eta hango bertso guztiak ikasi
|
itzazu
. Ta denborarik galdu gabe, gure gaztea abiatu zan bideetan, ibili eta ibili, luze ibili.
|
|
|
Bertsoak
|
balitza
|
|
|
Piz
|
dezagun
hitza
|
|
|
Bertsolariak beren kreatibidadean, bere lagun arte horrekin, bere auntentitzidade horrekin, nik uste, euskaldunoi beste inork baino gehiago ari zaigu erakusten aurrerako bidea, jenero, gizon emakumezko arteko harreman hauetan nola aurreratu
|
genezake
, nola elkarri babestu. Nik txapela kentzen diet bertsolarie, kapaz direlako hortarako.
|
|
|
Nik uste izan dugun estrategia hori, hogeita hamar urtetako estrategiagintza hori, eta gizartean presentzia izateko egin dugun bide hori badela munduko beste kantu inprobisatuen esperientziekin trukatzekoa, beren esperientzietatik ikasi, eta gureetatik beraiek ikas
|
dezaten
. Zentzu horretan seguru asko mundu mailan antolakuntza aldetik sendoen edo sendoenetakoa den esperientzia da gurea, eta baita ere gizarte eragin eta gizarte irizpide aldetik sendoenetakoa dena.
|
|
|
Jendeak kontzertuetarako izaten duen irrikaren parekoa sentitzen dute. Eta nire ikasleei erakuts
|
diezaieket
badagoela lotura bat ahozko tradizioaren jardun horren eta bertara joaten den jendetzaren artean. Hori ez dugu ikusten liburuetan, jakina, eta hori da gauza garrantzitsuenetako bat:
|
|
|
Bertsolariek ez daukaguna da ez oporrik eta ez bajarik eta ez ezer. Nik hori harrotasun ideologikoz ere esan
|
dezaket
, joan den 16 urtean egin dudana bakarrik kobratu dudala eta askotan egin dudana ere ez, baina egiten denetik bakarrik kobratzen bada bizitzen oso zaila da. Ezin duzu ezta gaixotu ere.
|
|
|
Maixuak horrela erantzun omen zio. Joan zaitez mendian bestaldeko herrira eta ikasi
|
itzazu
bertako bertso guztiak.Urte dexente pasa eta gero, gaztea maixuarengana bueltatu zen. maixu, ikasi ditut jada bertso gutziak. Orain zer egin behar dut?
|
|
|
Liburu baten aterperik gabeko poema solteak dira, beraz, banan banan idatziak denak, ez proiektu poetiko handiago baten barruan. Seguru asko ez luke denak paperezko liburu formal batean argitaratzea, baina pentsatu dut egokia litzatekeela, Booktegik eskainitako aukera baliatuta, denak batuta irakurleen eskura jartzea sarean, irakurleek gero poemekin nahi dutena egin
|
dezaten
. Bada, adibidez, bildumako poemak kantu hitz bihurtutakorik.
|
|
|
Eragotz
|
iezadazu
,
|
|
|
Eragotz
|
iezadazu
,
|
|
|
Erakuts
|
iezazkidazu
.
|
|
|
horrela hankapera
|
dezagun
–
|
|
|
Egin
|
nezakeen
eta egin ez dudan guztia daukat,
|
|
|
baina harro esan
|
dezaket
:
|
|
|
Bila
|
ezazu
, poeta,
|
|
|
Irudika
|
itzazu
|
|
|
Izan
|
niezazukeen
atxikimenduaren apurrak oro
|
|
|
Egin
|
zenezake
|
|
|
Bila
|
ezazu
, poeta,
|
|
|
utz
|
iezadazu
|