|
2022
|
|
|
Azken denboretan, franko arrenküratürik agertzen hintzan gure lürraldearen egoeraz eta geroari bürüz. Hala dük badügüla oraino lan hanitx egiteko Ipar
|
Euskal
Herri hontan, gure gazteriari ütz dezagün lürralde bizi bat eta prefosta euskaldüna!... Hire oritzapenak lagün gitzala xede horren eraikitzen.
|
|
|
Baina Jean Louis Davantek galdegin zigun titulu hori den bezala atxikitzea, Herria
|
euskal
aldizkari bakarra delakoz erlijiozko kronika astez aste ontzen duena, eta hori baitezpada atxiki behar dela zioen.
|
|
|
Allande Sokarros, gorago idatzi dudan bezala, Saran gurutzatu nuen lehen aldikoz, Idazleen Biltzarrean. Nahiz lehenagotik ere ikustez ezagutzen nuen, politikaren alorrean denek dakigun
|
euskal
militante suharra baitzen, eta garai batean Ekaitza aldizkariaren publikazio zuzendaria ere. Pastoraletan ere urte oroz ikusten nuen bere argazki tresna eskuetan.
|
|
|
Horrela zuen Allande Herriaren saretara" bildu". Suhuskundarra zen Jean Lahargou,
|
Euskal
Herritik kanpo lanean ari izana. Langile xumea.
|
|
|
Hain zuzen, 1995ean inkesta bat egin genuen, Gilen Irigoin bunuztar kolaboratzaileak eraman zuena. Inkesta horrek helburutzat zaukan jakitea zertan genuen euskara
|
Euskal
Herrian –horretarako Siadeco institutuak egin ikerketa batean oinarritu ginen–, Herria astekariaren harpidedunak zein ziren eta ere zer zioten euskal astekari honetaz. Siadecok 16 urtetarik goitikoen datuak bildu zituen.
|
|
|
Hain zuzen, 1995ean inkesta bat egin genuen, Gilen Irigoin bunuztar kolaboratzaileak eraman zuena. Inkesta horrek helburutzat zaukan jakitea zertan genuen euskara Euskal Herrian –horretarako Siadeco institutuak egin ikerketa batean oinarritu ginen–, Herria astekariaren harpidedunak zein ziren eta ere zer zioten
|
euskal
astekari honetaz. Siadecok 16 urtetarik goitikoen datuak bildu zituen.
|
|
|
" Euskara
|
Euskal
Herrian". Hiru ataletan banatua zen ikerketa, euskara baizik mintzatzen ez zutenak, elebidunak, eta erdara baizik mintzatzen ez zutenak, iparraldean eta hegoaldean.
|
|
|
Honela banatuak ziren: Ipar
|
Euskal
Herrian 2.623, Hego Euskal Herrian
|
|
|
Honela banatuak ziren: Ipar Euskal Herrian 2.623, Hego
|
Euskal
Herrian
|
|
|
165, Frantzian gaindi 238, Europan 10, Ipar Amerikan 121, Hego Amerikan 11, Afrikan 13 eta Asian 7 Ipar
|
Euskal
Herriko zenbakiei hurbilagotik behatuz, banaketa honela egiten da: 2.623 harpidedunetatik 1.340 Lapurdin aurkitzen dira, 1.165 Nafarroa Beherean eta 118 Zuberoan.
|
|
|
Las tima! Ohar bat halere," Zer artikulu edo gai mota eskas edo falta dago Herrian" galderari, zenbaitzuk, jakin gabe zuberotarrak diren ala beste
|
euskal
lurralde batetakoak," Zuberoako berri gehiago" nahiko zutela diote.
|
|
|
Kopuru apalagoko beste ihardespenetan: plazerez, gure kazeta da, goxoa da, herrikoia, etxekoa, familiakoa, ondoko belaunaldiari zerbait uzteko, maitagarria da, gabe ez nuke nahi, ene adinean ohartzen naiz euskara ez dakidala ontsa,
|
Euskal
Herria sartzen zait ene ganbaran (eri batek), herrietako berriak jakiteko, ohiduraz, aita amekin beti irakurri dugulako, 50 urte hauetan irakurtzen dut, ama zena bezala egiteko, aspaldikoa delakoz, ez du politikaren trabarik, pilota aipatzen du, gure inguru hurbileko gauzez arduratzen da, berrien jakiteko, euskaldun berriak ematen ditu, erlijiozko artikuluentzat, denbora pasa, kuriostasunez...
|
|
|
Atarraztar merkatariak ohartu egin di ra, gutxi edo aski, euskaraz karrikan hitz egitea" lotsagarria" zen garai haiek atzean daudela, euskarak, nola edo hala, bere duintasuna berreskuratu duela. Ez bakarrik, Hego
|
Euskal
Herriko euskaldunak etortzen ikusi baitituzte, bai ordea, Ipar Euskal Herriko euskaltasuna zein abertzaletasuna sendotu egin
|
|
|
Atarraztar merkatariak ohartu egin di ra, gutxi edo aski, euskaraz karrikan hitz egitea" lotsagarria" zen garai haiek atzean daudela, euskarak, nola edo hala, bere duintasuna berreskuratu duela. Ez bakarrik, Hego Euskal Herriko euskaldunak etortzen ikusi baitituzte, bai ordea, Ipar
|
Euskal
Herriko euskaltasuna zein abertzaletasuna sendotu egin
|
|
|
Euskara, beraz, ez da gaur egun lotsaz hartzeko gauza gure Ipar
|
Euskal
Herrian. Bai baina, hara paradoxia kezkagarria, gaur egun atzo baino gutxiagok hitz egiten dugu euskaraz.
|
|
|
Are larriagoa, txikitatik erdaldun gisa hezitzen dira haur horiek eta, gurpil zoroarena ezin geldiarazirik, haur eta gazte erdaldun hauek are erdalduntzenago dute ingurugiroa, euren etxekoetatik hasita. Horiek horre la, Zuberoa mitikoa,
|
euskal
kulturaren gotorleku ezin hartutakoa, mito hu tsa dela argi geratzen da. Euskararen beherakada itzelaren kontutik, Ipar Eus kal Herriko beste bi herrialdeei alderatuta, ez dugu berezitasunik...
|
|
|
Alabaina, nik uste dut gaur badela garaia eta aukera, alderantzizkoaz gog orarazteko, hau da euskaraz jakitea dela erdaldunek ez daukaten zerbait gehiago. Euskaraz jakiteak aukera eta ahalik ematen duela
|
Euskal
Telebistari begiratzeko eta ulertzeko, Hego Euskal Herrikoekin harremanak edukitzeko eta, egia baita ere zenbait kasutan, lanpostu baten lortzeko. Azken finean, euskarari begira he rabe direnak (etsai amorratu daudenak konbentzitzea alferrikako lana da, ordea) euskararen aldeko jarrerara ekartzera saiatu behar genukeela.
|
|
|
Alabaina, nik uste dut gaur badela garaia eta aukera, alderantzizkoaz gog orarazteko, hau da euskaraz jakitea dela erdaldunek ez daukaten zerbait gehiago. Euskaraz jakiteak aukera eta ahalik ematen duela Euskal Telebistari begiratzeko eta ulertzeko, Hego
|
Euskal
Herrikoekin harremanak edukitzeko eta, egia baita ere zenbait kasutan, lanpostu baten lortzeko. Azken finean, euskarari begira he rabe direnak (etsai amorratu daudenak konbentzitzea alferrikako lana da, ordea) euskararen aldeko jarrerara ekartzera saiatu behar genukeela.
|
|
|
Ororen buru, euskarak gizarte eta ekonomia baliotasuna badaukala onartarazi behar diogu
|
euskal
jendeari. Hemen da, beharbada, berreskalduntzerako xedean, Zuberoan pairatzen dugun okerren bat, hau da, kultura alorreko osagai gi sa ikusia dela bakarrik euskara eta ez gizarte eta ekonomia harremanetarako bitarteko bat bezala.
|
|
|
Oharkuntza hori gizartean nagusiaraztea oso bide luzea izanen da baina, nahitaez, horretarako urratsak behar ditugu eman. Ho rretarako ere, beste
|
euskal
lurraldetatik ez gara bereiztuta egon behar eta eredu gi sa ere baliatu behar ditugu, euskararen ofizialtasun egoera berri emanda. Badakit eskas ugari eta euskararen kalterako jokaera asko daudela, bai Euskal Aut onomi Erkidegoan zein Nafarroako Foru Erkidegoan, baina, hala ere, euskarak estatutuak badauzka, hobetu beharrak baldin badira ere.
|
|
|
Ho rretarako ere, beste euskal lurraldetatik ez gara bereiztuta egon behar eta eredu gi sa ere baliatu behar ditugu, euskararen ofizialtasun egoera berri emanda. Badakit eskas ugari eta euskararen kalterako jokaera asko daudela, bai
|
Euskal
Aut onomi Erkidegoan zein Nafarroako Foru Erkidegoan, baina, hala ere, euskarak estatutuak badauzka, hobetu beharrak baldin badira ere. Oraingoz, horre tatik oso urruti gaude Ipar Euskal Herrian, kontu hau lotuta baita gure onarpen juridiko instituzionalari.
|
|
|
Badakit eskas ugari eta euskararen kalterako jokaera asko daudela, bai Euskal Aut onomi Erkidegoan zein Nafarroako Foru Erkidegoan, baina, hala ere, euskarak estatutuak badauzka, hobetu beharrak baldin badira ere. Oraingoz, horre tatik oso urruti gaude Ipar
|
Euskal
Herrian, kontu hau lotuta baita gure onarpen juridiko instituzionalari.
|
|
|
"
|
Euskal
kultura", 2005
|
|
|
Euskararentzat giro hobetze horrek eragile bat baino gehiago izan du, hauen artean direlarik, nire ustez, azken udal bozetan abertzale andana zin ego tzi bilakatu izana, baita euskara herrialde baten garapenerako osagai izan dai tekeela ohartzea ere. Euskara esparru publikora zabaltzea izan da lehenengo urratsetatik bat Zuberoan zein Ipar
|
Euskal
Herriko beste eskualde gehienetan. Euskal Autonomia Erkidegoan eta Nafarroako Foru Komunitatean esparru publikoan elebitasuna bultzatzea autonomia egituraketa bateko eskumenei lotuta baldin badago, kontuan hartzekoa da Ipar Euskal Herrian euskarak ez
|
|
|
Euskara esparru publikora zabaltzea izan da lehenengo urratsetatik bat Zuberoan zein Ipar Euskal Herriko beste eskualde gehienetan.
|
Euskal
Autonomia Erkidegoan eta Nafarroako Foru Komunitatean esparru publikoan elebitasuna bultzatzea autonomia egituraketa bateko eskumenei lotuta baldin badago, kontuan hartzekoa da Ipar Euskal Herrian euskarak ez
|
|
|
Euskara esparru publikora zabaltzea izan da lehenengo urratsetatik bat Zuberoan zein Ipar Euskal Herriko beste eskualde gehienetan. Euskal Autonomia Erkidegoan eta Nafarroako Foru Komunitatean esparru publikoan elebitasuna bultzatzea autonomia egituraketa bateko eskumenei lotuta baldin badago, kontuan hartzekoa da Ipar
|
Euskal
Herrian euskarak ez
|
|
|
Onartutako eta sustatutako ikastola horrek euskararen erabilera esparrua zabalduko duelako esperantzaz hazi behar gara, zeren eta, gure hizkuntzaren egoera etengabe larriagotuz baitoa Ipar
|
Euskal
Herri osoan oro har, eta Zuberoan bereziki. Eta horra hor, hain zuzen ere, paradoxa:
|
|
|
Ezinbestekoa da, euskarazko irakaskuntza, gurasoen bo ron datezko urrats bat izatetik, bete beharreko araua izatera bilaka dadin eta, ordu tegi kontu, oso nabarmen haz dadin. Horrelakorik ez da egongo legeak hala aginduko ez duen bitartean; eta legezko betebeharra izan dadin, euskarak, baitezpada eta premia gorrienez, ofizialtasuna lortu behar du Ipar
|
Euskal
He rrian. Abertzaleen, euskaltzaleen, herrizaleen —izen ezberdinak erabil daitezke eus kararen alde jardun dutenentzat— indar egitez eta mobilizazioz lortu da ikastolen ezagupen publiko zerbait, euskara plazara zabaltzea, euskararen al deko giroa haztea.
|
|
|
Ez dela demokratikoa, esango du baten batek? Demokratikoa al zen frantses hutsean Ipar
|
Euskal
Herriko seme alabak heztea. Demokratikoa al da bere jatorrizko lurrean hizkuntza bat zokoratuta izatea, bizitzeko eta garatzeko baliabiderik gabe egotea?
|
|
|
Bati baino gehiagori zinikoa irudituko bazaio ere, menperatzea jasan duen herri batean, aginteak ebazten duena ezinbestez onesten dute herritarrek. Ipar
|
Euskal
Herrian, Parisko gobernuak bihar erabakiko balu euskarak behar duela ofiziala izan, ez litzateke aurkako oldarraldi handirik izango, non ez den, be harbada, Hezkunde nazionaleko irakasleen artean, hauetatik asko" Errepublika batu eta zatiezin" aren zaindari zorrotzak baitaude. Oldarraldirik egon ala ez, irakasle hauetatik gehienen euskararen menperatze mailaz eta eus karazko irakaskuntzarik obratzeko gaitasunaz, baina, zalantza handienak badaude.
|
|
|
Hurrengo udan, beraz, Junes Casenave Harigile herriko semeak idatzitako Andere Santa Grazi tragedia (pastorala) gozatzeko aukera izango dugu. Ikastolari arbuio eginagatik, santagraztarrak euskaldunak,
|
euskal
hiztunak, direla ezin da uka. Egunero euskaraz ari diren arizaleak izango dira, beraz, pastorala honetan, hori ez baita, tamalez baina, betiko kontua...
|
|
|
Jean Fabien Lexardoi errejentak hartu eta jendeari ongi azaldutako jarrerak izan ziren, duda barik, giro horren hazle. Horrek agerian uzten du beste behin ere Ipar
|
Euskal
Herriak pairatzen duen diglosia egoera oso larria. Euskara da zokoratua eta baliabiderik gabe utzia den hizkuntza eta, aldiz, euskaldunak, euskal hiztunak gara erdaldunen zokoratzaile bezala agertzen garenak euskaraz mintzatzeagatik...
|
|
|
Horrek agerian uzten du beste behin ere Ipar Euskal Herriak pairatzen duen diglosia egoera oso larria. Euskara da zokoratua eta baliabiderik gabe utzia den hizkuntza eta, aldiz, euskaldunak,
|
euskal
hiztunak gara erdaldunen zokoratzaile bezala agertzen garenak euskaraz mintzatzeagatik... Edo, beharbada, guk geuk geure buruari zokoratzaile izatea egozten diogu oharkabean.
|
|
|
Ainharbe eta Ürrüstoi ere kasu berean dira, baina herri hauek euskaldunagoak dira, nolabait esatearren. Pastoralik egiten bada, ho nek sor dezakeen giroak, euskaraduna izatearen harro tasuna pizteak, gizarte lokarri eta harremanetarako baliabide den hizkuntza bizidunik gabe bizirik den kulturarik ezin dela izan kontzientzia hartzeak... horiek guztiek agian eragotziko du te euskara eta
|
euskal
kulturaren etorkizuna tragedia bihurtzea.
|
|
|
"
|
Euskal
kultura", 2013
|
|
|
Asko aipatu da —nire aldetik ere egin dut behin eta berriro— Ipar
|
Euskal
He rrian euskararen inguruan azken urteotan nabaritzen den" giro ona", hau da, hain luzaz eta horren gogorki gutxietsia, baztertua eta borrokatua izan den gure hizkuntzari buruzko oniritzia eta haren onespena, jendartean eta maila ezberdinetako hautetsi edo agintari politikoen aldetik. Giro ona bai, hala nahi bada...
|
|
|
Hori ez da harritzekoa, zeren eta, jende horrentzat, frantses hizkuntza baita ukatu eta ukitu ezineko erreferentzia, inoiz ere zalantzan jar ez daitekeena... euskararen kontuarekin eta bereziki idazkerarekin, aldiz, nahi dena egin daitekeelarik! Pena ematen du, haatik, Urdatx Santa Grazi izan dadin" eredu" lotsagarri horren aurrendarien artean, jakinez herri horretako seme direla Aita Junes Casenave Harigile eta Txomin Peillen euskaltzainak eta
|
euskal
kulturako izen handiak... Jatorriz behintzat, bertakoak ziren ere Bigarren Mundu Gerraren aurretik eta ostetik euskaltzale sutsua izan zen Albert Constantin mediku eta hautetsia eta XVIII. mendean bizitu zen Jusef Egiategi historia ikertzaile eta filosofoa.
|
|
|
Sohütaren kasuan erran bazitekeen euskararen gaitzeste garaie tan ginela oraindik, aitzakiazko argumentu horrek ez du balio Urdatx Santa Graziren eta Mitikile Mendibile Larroriren kontura, hemengo hautetsiek jokabide deitoragarri horiek bultzatu baitituzte euskararen araubideez axola duten hainbat erakunde edo zerbitzu ofizial indarrean izanda gaur egun:
|
Euskal
tzaindiaz gain, esaterako, Euskararen Erakunde Publikoa eta Xiberoa Herri Alkargoaren Eüskara zerbitzua. Hortaz, aurreko garai batzuetan baino kontrako jarrera jakin batekin hartu dira euskarari gutxiespena edo harekiko garrantzi es kasa ageri agerian uzten duten erabaki horiek.
|
|
|
Egoera horren errua, egia erran, ez zaie erabat leporatzen ahal... Euskara idatzia, dena den, zalantzan eta auzitan jartzea haizu iruditzen zaie... ez baita inolako Errepublika bateko hizkuntza ofizial a, Ipar
|
Euskal
Herriari dagokionez behintzat. Instituzio kontu, Ipar Euskal Herriak inongo izaerarik ez duenez... nola demontre euskarak izaera ofizialik eta honi lotuta dagoen begirunerik izango luke?
|
|
|
Euskara idatzia, dena den, zalantzan eta auzitan jartzea haizu iruditzen zaie... ez baita inolako Errepublika bateko hizkuntza ofizial a, Ipar Euskal Herriari dagokionez behintzat. Instituzio kontu, Ipar
|
Euskal
Herriak inongo izaerarik ez duenez... nola demontre euskarak izaera ofizialik eta honi lotuta dagoen begirunerik izango luke?
|
|
|
Euskararen inguruko" giro on" horren mugak edo itxurazko izaera, dena den, udal batzuek hartutako makurbide horiez kanpo ere ikus daitezke. Hala, afixa edo kartelen kasuan, Zuberoan gaur egun oso oso gutxi baitaude euskaraz zerbait agertzen dutenik...
|
euskal
kantari edo soinulari talde izen batzuk edo kantaldi nola talo eta xingar —hori ez delarik zubereraz ere gainera! — bezalako hitzak ezik! Euskaraz bakarrik dagoen festa edo ikusgarri iragarpen afixarik ia ez da ikusten gaur egun, eta zinez elebidun izan daitekeenik ere oso gutxi.
|
|
|
Alabaina, euskara idatzia —eta arauez idatzia denaz mintzo naiz— plazara agertzeak ondorio txarrik ere ez ote duenez eragin pentsatzen hasia naiz... Izan ere, aurretik adierazi izan dudan bezala, badirudi Zuberoan, Ipar
|
Euskal
Herri osoan bezala, euskara egiten ari dela idatzita ageri den hizkuntza bat... mintzatua den hizkuntza bat baino gehiago! Eskolan gutxi edo aski ikasia eta irakatsia den hizkuntza bat, etxean, karrikan, dendetan, egun eroko harremanetan mintzatua den hizkuntza bat baino gehiago.
|
|
|
jende anitzek uste dutela pastoralaz zerbait dakitela, ezer gutxi dakitelarik ordea... Udan ematen diren trajeria horien ikustera datorren jendetza handiaren artean egonda edo pastorala eman osteko azalpen edo iritzi trukatzeetan, sekulako astakeriak entzun daitezke, kasu gehienetan, egia esan, euskaraz gutxi dakitenen edo
|
euskal
kulturaren mundutik aski aldenduak direnen ahotan entzuten direnak. Bai, nonbait arazoa da pastoralen jarraitzaileen kopurua horrela handitu egin dadin, euskal kulturaren ezagupena eta bizipenak nabarmen gutxiagokoak direlarik.
|
|
|
Udan ematen diren trajeria horien ikustera datorren jendetza handiaren artean egonda edo pastorala eman osteko azalpen edo iritzi trukatzeetan, sekulako astakeriak entzun daitezke, kasu gehienetan, egia esan, euskaraz gutxi dakitenen edo euskal kulturaren mundutik aski aldenduak direnen ahotan entzuten direnak. Bai, nonbait arazoa da pastoralen jarraitzaileen kopurua horrela handitu egin dadin,
|
euskal
kulturaren ezagupena eta bizipenak nabarmen gutxiagokoak direlarik. Beste gisa batera esanik, egungo pastoralzale ugari frantximanten (erdaldunen) edo erdi frantximanten mundutik datoz, eta horiek zabaltzen duten ikusmoldea —eurena izan dezaten zilegi bada ere— errealitateetatik aski urrundua dela erran daiteke.
|
|
|
Beste gisa batera esanik, egungo pastoralzale ugari frantximanten (erdaldunen) edo erdi frantximanten mundutik datoz, eta horiek zabaltzen duten ikusmoldea —eurena izan dezaten zilegi bada ere— errealitateetatik aski urrundua dela erran daiteke. Euskararen eta
|
euskal
kulturaren munduetan murgildua ez dagoen kopuru handi horren eraginez, pastorala pixkanaka pixkanaka eraldatzen ari ez ote denez galdera datorkit gogora. Hala, adibide bat bakarrik hartzearren, badirudi gaur egun pastoral" ederrik" edo ustez hala denik ez daitekeela izan dantza baleta landutako bat egon ezean edo jantzi distiratsurik agertu gabe!...
|
|
|
Bestela, liburuak euskara komunikaziozkoaren arauak errotik errespetatzen ditu.
|
Euskal
Herri osoko irakurle ororentzat prestatua dago, ulertzen ez duenak hiztegira jo dezala.
|
|
|
Xiberoako euskara elkarte nagusia den Sü Aziak, xibereraren ezagutza eta hedapena bultzatzearekin batera, herrialdeko
|
euskal
kultura sustatzea du xede, eta, bide horretan, liburuak argitaratzen ditu. Elkarteko kide da Allande Socarros eta plazaratu duten azken argitalpenari buruz mintzatu da GARA egunkariarekin:
|
|
|
Horren erronka da euskarazko irakurleak izan daitezen, eta haz daitezen. Eta hor bada arazo bat, oro har
|
Euskal
Herrian, baina baita Xiberoan ere: irakurtzeko ohitura gutxi da.
|
|
|
Euskarari eta Euskal Herriari emana da bere buruaren jabe egin zenez geroztik. Praktikatu ditu militantzia batzuk eta besteak, iparrorratza gidari, Ipar
|
Euskal
Herria ardatz. Txoria bezain alegera jin zaigu, nahiz belaunaldi bat betikotz zauritu zuen minak bere horretan irauten duen, sendaezin.
|
|
|
"
|
Euskal
Herri bat izan behar bada, euskalduna behar du izan" 100
|
|
|
"
|
Euskal
Herri bat izan behar bada, euskalduna behar du izan" 102 liskarrak izan ziren, eta horrek puruki inarrosi ninduen. Bigarrenik, beste gertakari larri bat izan zen kausa:
|
|
|
Txomin Olhagarai eta Ramuntxo Arruizen hiltzea Baionan, 1980ko martxoaren 26an. Bi gazte abertzale, Ipar
|
Euskal
Herrian borrokan hil diren lehenbizikoak. Sekulako txokea izan zen haien hiltzea.
|
|
|
" Jo eta ke, irabazi arte!" eta horrelakorik ez. Hala ere, hil zirela
|
Euskal
Herria defendatzeagatik.
|
|
|
Zeruko Argia ren garai horretan, kultur asteak egiten genituen Zuberoan, eta hori biziki garrantzitsua izan zen askorentzat,
|
euskal
kontzientziaz harro izaten lagundu baikaitu. Bazen elkarte bat, antolatzaile, Bedaroa izenekoa, hots," belarra egiteko aroa" duzu bedaroa; parte batez, Ühaitza kultur etxe bilakatuko zen.
|
|
|
Hark François Bayrourengana eraman ninduen eta, frantses zentrista haiekin egon nintzen sei hilabete, ez gehiago! Mixel Labegueriek ez ninduen
|
Euskal
Herrian erre nahi, eta Biarnora eraman ninduen. Oroitzen naiz, han ginelarik, galdegin ziotela kantatzen zuen kantu haietarik bat kanta zezan, eta berak, niri begi keinua egin eta" Gu gira Euskadiko, gazteri berria..." hasi zen kantatzen.
|
|
|
"
|
Euskal
Herri bat izan behar bada, euskalduna behar du izan" 104
|
|
|
Hautetsi izana zaitugunez, urte hauetan egitura berriak altxatzen ikusi duzu,
|
Euskal
Elkargoa, Euskararen Erakunde Publikoa...
|
|
|
frantses sistemaren barruan gara beti, eta, hor," elebitasuna" da lelo nagusia. Eta Ipar
|
Euskal
Herrian ez da elebitasunik batere! Batere ez!
|
|
|
Hori ez da elebitasuna, hori diglosia da. Nahastu egiten dute, nahitara,
|
Euskal
Elkargoan eta Euskararen Erakunde Publikoan. Elebitasuna da bi hizkuntzak guztiz eskubide eta baliabide berdin berdinak izatea, gehi atzerago den hizkuntzaren hobesteko laguntzea.
|
|
|
Nola ikusten dituzu Zuberoatik
|
Euskal
Herriaren beste bi administrazio entitateak, EAE eta Nafarroa?
|
|
|
Zure iduriko, euskaraz ala izan behar du dena delako
|
Euskal
Herriak, dela autogobernatu, autodeterminatu nahiz independenteak?
|
|
|
"
|
Euskal
Herri bat izan behar bada, euskalduna behar du izan" 106 behar. Eta ber bidetik ari gara Ipar Euskal Herrian.
|
|
|
" Euskal Herri bat izan behar bada, euskalduna behar du izan" 106 behar. Eta ber bidetik ari gara Ipar
|
Euskal
Herrian. Intolerantea da erratea:
|
|
|
Eta ez da hori bidea.
|
Euskal
Her ri bat izan behar bada, euskalduna behar du izan. Ez baldin bada Euskal Her ri eus kalduna, beste izen bat eman diezaiogun.
|
|
|
Euskal Her ri bat izan behar bada, euskalduna behar du izan. Ez baldin bada
|
Euskal
Her ri eus kalduna, beste izen bat eman diezaiogun.
|
|
|
Donibane Lohizuneko emazte batekin ezkondua zen, koi nata abertzalea zuen... Hau txiki da, hau Ipar
|
Euskal
Herria da! Nik ere, jen darmea nuen osaba!".
|
|
|
Harengandik asko ikasi nuen Frantziaz eta klase politikoan hain errotutako frantses jakobinismoaz —" Oh, Iker! Hori benetako frantsesa da!" —; baina, batez ere, asko ikasi nuen Ipar
|
Euskal
Herriaz eta bereziki Zuberoaz. Hegoaldean garai hartan hain zabalduta zegoen mistizismotik urrun, pastoraletatik eta maskaradetatik harago dagoen lurraldeari zion maitasuna erakutsiz, bere guztiekin.
|
|
|
Jakin en berriz" Agosti Xaho, laiko eta ezkertiarra, eta eskuindarrek omendua" artikülüa idatzi züan 2003an, eta mendebalde.eus en" Züberoa mitoan ezaguna, errealitatean ezezaguna", 2007an. Azkenik, Allandek" Ipar
|
Euskal
Herrian, euskararentzako erronka berriak" geiaren üngürüan parte hartü züan 2017an, Euskaltzaindiaren Jagon Jardunaldietan, Battittu Coyos zelarik gai eramaile.
|
|
|
Beste hainbat etxetara bezala, gurera ere heltzen zen Ekaitza astekaria, bere ziki
|
Euskal
Herri kontinentaleko giro politikoaz eta gertakariez ari zena. Ar tikuluak ez ziren izenpetuak.
|
|
|
Euskarazko egunkariak berritasun bat ekarri zuen, hala ere; beste egunkari batzuek" Estatua" saila zutelako, hots, Espainiako berriak ematen zituen saila. Egunkariak, gisa hartan, azpimarratu zuen
|
Euskal
Herria ez dagoela bakarrik Espainiaren menpe.
|
|
|
Allande Socarrosek, hainbat lankidek bezala, erakutsi zuen irakurleek po sible dutela euskaraz munduko berri ongi ezagutzea eta gertakari horien erroak eta ondorioak sakonki ulertzea. Egunkariaren –eta geroago Berriaren– ekarpenetako bat izan da euskarari balio oso bat ematea, erran nahi baita,
|
euskal
irakurleei informazio osoa lortzeko aukera ematea, beste hizkuntza batera jotzeko beharrik gabe. Kontua ez baita euskaraz irakurtzea bakarrik, zer del a ere aipatzen dena, baizik eta euskara beste edozein hizkuntzaren mailan jartzea.
|
|
|
Eta bere begiradarekin –hots,
|
Euskal
Herriko ikuspegiarekin– lantzen zituen gai haiek. Korsikako eztabaidak edo Belgikako gobernua osatzeko zailtasunak, adibidez, ez dituzte berdin ikusten Frantziako hedabideek.
|
|
|
Allande Socarrosek beti sutsuki defendatu zuen
|
Euskal
Herriaren askatasuna, eta, kazetaritza lan horiekin, hein batez, askeago egin zuen. Baina horrekin ez zitzaion aski.
|
|
|
Baina horrekin ez zitzaion aski. " Autonomia" zen
|
Euskal
Herri kontinentalarentzat es katzen zuen neurri ttipiena. Kazetaritza lanak utzi zituenean, bere gogoetak idazten jarraitu zuen, blogetan bereziki.
|
|
|
Analisi politiko zorrotzeko militantea zen. Baina militantzia politikotik –eta nagusiki frantsesez funtzionatzen zuen giro hartatik– harago, euskarari eta
|
euskal
kulturari leku eta garrantzia handia ematen zion. Berria utzi ondoan ere jarraitu zuen Zuberoako maskaradei eta pastoralei buruz idazten, urtero.
|
|
|
Berria utzi ondoan ere jarraitu zuen Zuberoako maskaradei eta pastoralei buruz idazten, urtero. Halaber, mendizalea zen, eta
|
Euskal
Herriko irakurleei mendi ibilbideak proposatu izan zizkien, Berriak mendiari eskaintzen dion sailean. Xiberoko Bo tzan ere kolaborazio batzuk egiten zituen, zubererari buruzko podcast bat ere abiatu zuen.
|
|
|
Zuberotarra, Iparraldekoa eta euskalduna zen Allande Sokarros, Zubero eta Iparraldeko abotsa
|
Euskal
Herri osoan hedatzen zuena. Zuberoa izan du bere ibilbidearen ardatz nagusienetarikoa, herrialde horren garapena akulatzeko lan frango eginez.
|
|
|
Kazetari, (Zeruko Argian, Euskaldunon Egunkarian, Argian, Jakinen, Gernikan, Abil en, Ekaitzan) artikulu eta liburu askoren idazle, kulturzale, (maskarada eta pastoraletan aritua, Sü Azia elkartean parte hartzalea), euskaltzale, euskalzain urgazle, itzultzaile (Maule Herriko Etxeko dokumentuen euskaratzalea, EEP Euskararen Erakunde Publikoarentzat ere bai), Xiberoko Botzan ere hainbeste emankizun, bainan hori guzia jada ainitzek aipatu dute. Bizitza osoan, atxiki duen herriarekiko maitasuna eta
|
euskal
kulturarekiko engaiamendua agertzen dira lan guzi hauetan.
|
|
|
Ondotik, 1980an, Baionan Suprefeturaren kontrako atentatua prestatzen ari zirela, Txomin Olhagarai eta Ramuntxo Arruiz militanteen heriotzek ainitz hunki zuten. Orduan kontzientzia hartu zuen
|
Euskal
Herriari eskubide osoak ukatuak zizaizkiola eta Euskal Herria biziarazi behar zela, ber tze militanteekin juntatzeko hautua egiten zuela.
|
|
|
Ondotik, 1980an, Baionan Suprefeturaren kontrako atentatua prestatzen ari zirela, Txomin Olhagarai eta Ramuntxo Arruiz militanteen heriotzek ainitz hunki zuten. Orduan kontzientzia hartu zuen Euskal Herriari eskubide osoak ukatuak zizaizkiola eta
|
Euskal
Herria biziarazi behar zela, ber tze militanteekin juntatzeko hautua egiten zuela.
|
|
|
MIACA egiturak (Akitaniako Kostako antolamendua helburu zuen mi sio interministeriala) proposatzen zituen turismo egitasmoak beldurgarriak ziren. Garai hartako hautetsi gehienak
|
Euskal
Herriarekiko axolagabe ziren, inongo euskal kontzientziarik gabeak, euskara zein euskal izatearekiko. Zer egin?
|
|
|
MIACA egiturak (Akitaniako Kostako antolamendua helburu zuen mi sio interministeriala) proposatzen zituen turismo egitasmoak beldurgarriak ziren. Garai hartako hautetsi gehienak Euskal Herriarekiko axolagabe ziren, inongo
|
euskal
kontzientziarik gabeak, euskara zein euskal izatearekiko. Zer egin?
|
|
|
MIACA egiturak (Akitaniako Kostako antolamendua helburu zuen mi sio interministeriala) proposatzen zituen turismo egitasmoak beldurgarriak ziren. Garai hartako hautetsi gehienak Euskal Herriarekiko axolagabe ziren, inongo euskal kontzientziarik gabeak, euskara zein
|
euskal
izatearekiko. Zer egin?
|
|
|
1982 ko Baigorriko tiroketaren ondotik IK jendez berritu zen. Allandek hori zion Ipar
|
Euskal
Herriko Hitzak egin zion elkarrikezta batean: " Nire bila etorri ziren.
|
|
|
Iparraldean, egitura horren ardiesteko eskubidea badugu eta honen ibilarazteko ahalak behar ditugu. Dena mugitzen ari den mundu huntan,
|
euskal
populuak bere leku osoa aurki dezan, egiazko autonomia bat federazio moduan antolatua den Europa batean ikus ginezake, kudeaketa klasikoaren gain lege egiteko ahalmena dituenak. Burujabetasuna berreskuratzeko bidean, hurrengo urratsa, autonomiarena izan behar luke.
|
|
|
Allande Socarros
|
euskal
politikan goizik sartu zen, hogei bat urteetan, Mixel Labéguerieren inguruko zentristekin. Laster gogortu zen, bereziki hirurogeita hamazortzian Iruñeko San Ferminetan biziriko istilu bortitzen ondotik.
|
|
|
Azken hamarkadetan Allande Socarros Etxebarre udalerriko zinegotzi egon da franko luzaz, ber denboran horko delegatu Zuberoako Herri Elkargoan, baita lehendakari orde, kultura saileko arduraduna. Azkenik
|
Euskal
Hirigune Elkargoan parte hartu du, haatik ez luzaz, azken udal hauteskundeetara ez baita berriz aurkeztu.
|
|
|
Frantsesez deitu nezake" militant multicartes" eta" multipermanent gratuit". Euskaraz halere erran dezaket
|
Euskal
Herriaren eta euskararen zerbitzuko jarri zela apez bat Elizaren zerbitzura joaten den bezala, eginbide horri emanez osoki, eta nahiz ez zen kristau fededuna, santu laikoa bezalako norbait izan dela. Berak ez zuen holako kanonizazio laiko ez eta laudoriorik onartuko, baina maluruski ezin dit erantzun.
|
|
|
Arren, Allandetaz, lehen lehen oritzapena, leiho baten gibelean agertü zen begitarte bat date. Hola nola, lagün baten etxean,
|
Euskal
Kultur astearen antolatzen ari ginelarik, berrogei lagünetarik batek, ahapeka erran zeigün: " So egizüe leihoaren gibelean norbait kukuxka ari zaigü!" Erran gabe doa segidan denak leiho hari so egin geneiola, jüsto ikusteko begitarte bat bertan desagertü zena.
|
|
|
Ororen gainetik, bere borroka eremüa euskara zen, ohartüa zelakoz Xiberoan, eta nolaz ez beste probintzietan, euskara galtzen ari dela, hilbide honen nolabait trabatzea zen bere egingeietan eta hau izan da bere bizi parte handienean bere borroka nausia:
|
Euskal
Herri euskalduna. Borroka bide hontan lillüragaltze hanitx bada, edo erdera gero eta geroago eztabadetan sartzen edo gero eta gehiago karrikan entzützen, edo egoera honi oldartzeko euskalzaleen indarrak ahülegi, edo Frantziako aministrazioaren mespretxüa, edo kartieleko ardüradün politikoen nagitarzüna, edo...
|
|
|
Euskara, euskararen berpiztea egünorozko bizitzan,
|
Euskal
Herri osoan eus karaz, betidanik Allanderen borroka bidea izan da eta beraz, erakasle behar gorrian zen AEK Xiberoko Gaü Eskolak, erakasle bolondres gisa behartü züan. Ez zen bi telefona dei izan beharrik.
|
|
|
Bertan eraküntearen adar politikoaren taldean bere leküa hartü züan. Gibelsorik gabe, erreski aitortzen ahal da borroka bide argia ützi düala Iparretarrak erakünte politikoan eta beraz Ipar
|
Euskal
Herriko hixtorian. Militante hanitxek bezala espetxeko bizi torpea ere ezagütü züan bai eta ere txakürren herra, beste kide eli bateki kateatürik Parisera eramanik izan zelarik.
|
|
|
Militante hanitxek bezala espetxeko bizi torpea ere ezagütü züan bai eta ere txakürren herra, beste kide eli bateki kateatürik Parisera eramanik izan zelarik. Erakünteko kideek, Ipar
|
Euskal
Herriko egoera politikoa ontsa ezagützen züen prefosta, herriaren alaba semeak izanez gero eta eztabadek hazirik, Ipar Euskal Herriak galdü düan nortarzünaren ardatz nausiak: lürra eta euskara, herria eta hizkuntza hots, berriz esküalatzeko bideak ideki zütüen" Autonomia" deitü aitzin xedean.
|
|
|
Militante hanitxek bezala espetxeko bizi torpea ere ezagütü züan bai eta ere txakürren herra, beste kide eli bateki kateatürik Parisera eramanik izan zelarik. Erakünteko kideek, Ipar Euskal Herriko egoera politikoa ontsa ezagützen züen prefosta, herriaren alaba semeak izanez gero eta eztabadek hazirik, Ipar
|
Euskal
Herriak galdü düan nortarzünaren ardatz nausiak: lürra eta euskara, herria eta hizkuntza hots, berriz esküalatzeko bideak ideki zütüen" Autonomia" deitü aitzin xedean.
|
|
|
lürra eta euskara, herria eta hizkuntza hots, berriz esküalatzeko bideak ideki zütüen" Autonomia" deitü aitzin xedean. ...a bi idiak üztarrian, pertika esküan, Autonomia aitzin xedea organ sartürik, abiatü zen Allande unaia bere ondoan zoatzan honenbeste abertzaleeki, hazigarri zen (eta orano den funtsean)," Eraikitzen" taldean hontürik izan zen eta aitzin xedetik xede osoalat egiaztatü züen honenbeste alkarteek, (sindikat, sozial saileko talde, kirol talde, kultur eta hizkuntza batzorde etb...) Ipar
|
Euskal
Herriko Autonomia, herritarrer aurkeztera. Allanderi galtegiten zeiolarik zer ote den autonomiaren bidean beste batean ez dena eta egün batez Euskal Herriko Iparraldealat heltüko denez, erantzüna bertan heltzen zeion:
|
|
|
Eta hola nola, Hizkuntza eta Herria bi idiak üztarrian, pertika esküan, Autonomia aitzin xedea organ sartürik, abiatü zen Allande unaia bere ondoan zoatzan honenbeste abertzaleeki, hazigarri zen (eta orano den funtsean)," Eraikitzen" taldean hontürik izan zen eta aitzin xedetik xede osoalat egiaztatü züen honenbeste alkarteek, (sindikat, sozial saileko talde, kirol talde, kultur eta hizkuntza batzorde etb...) Ipar Euskal Herriko Autonomia, herritarrer aurkeztera. Allanderi galtegiten zeiolarik zer ote den autonomiaren bidean beste batean ez dena eta egün batez
|
Euskal
Herriko Iparraldealat heltüko denez, erantzüna bertan heltzen zeion:
|
|
|
Haatik, nahiz eta Iparraldeko kuntra potere andana batek Autonomia xe dea berenganatürik izan, eta xede honen azpititülüan irakurten ahal: " lehen ürratsa askatarzünaren bidean", Hego
|
Euskal
Herriko aro hortako nausikeriazko estrategiari lotüak zitzeizkionek, ustekeria faltsüak hedatüz, ipar eta hego aldekoen arteko güdüka politiko arrunt batetarik harat, itsuski lerratüz, orgaren iraularazteko, indarrak eman zütüen eta ororen bürü, nolabait kausitü ere... Geroztik Allandek, sare sozialeko" Hitzapitz" izeneko bere blog günean, eskülarrürik jauntsi gabe eta noiz nahi bere izkiribüen ondorioen arrisküak goaitatüz, zorionez agitü ez direnak, jokütria edo manipulazio hoik, besteak beste, salatü behar zütüan...
|
|
|
Ipar
|
Euskal
Herriko esparru politikoan. Baina hemengo borrokabideen al de tinko egoteak ez du ikuspegi nazionala ez dugula esan nahi, gure lehentasuna hemengo errealitateari lotua da.
|
|
|
Ipar
|
Euskal
Herriko egoera politikoaren aldaketek sasiko biziaren üztea ahalbidetü ondoan, erakaslegoatik ere apür bat baztertürik beste egingei franko züalakoz, halerik ere, üdako ikastaldietan, arrosa bat bezain fresk agertzen zeigün edo eztabada arrastiri aldi baten animatzeko edo ibilaldi baten egiteko eta bereziki izadiaz eta ondareaz zütüan jakitatearen partekatzeko. Zeren, ez da uste üken behar ordenagailü baten gibelean egünak eta gaüak xuritzen zütüala.
|
|
|
Allande gozoa zen, gisakoa, bihotz zabala, alta berartan gogorkeria bat, oinaze bat borogatzen zen, ixiltü nahi ez zen oiharzün baten gisa... Gizon kaana, lagün hitzekoa, adixkide ahatzezina, anai algarkidea, Allande Sokarros
|
Euskal
Herriko etxebartar Jauna Agur! ta ohore!!
|