|
2008
|
|
|
Oteizari dagokionez ere, bere gogoetek sistema kontzeptual abstraktua baino gehiago, irudi sorta bat osatzen dute, askotan kontraesankorrak diren imajinak nolabaiteko sistema bakar batean elkartuz. Hainbatetan erabiltzen dituen kronlech edo hutsa ez dira kontzeptuak, baizik eta bere pentsaera martxan ipini eta mugimendu
|
egoeran
mantentzeko sortuak diren imajinak. Oteiza ez da teoriko bat, ez da kontzeptu sortzaile bat, irudi sortzaile bat baizik, eta are gehiago, sinbolo sortzaile bat da.
|
|
|
Bere aldetik, 1992ko uztailaren 23ko Espainia eta Uruguai arteko Kooperazio eta Adiskidetasun Tratatu Orokorraren 18 artikuluaren esanetan, «con sujeción a su legislación y de conformidad con el derecho internacional, cada Parte otorgará a los nacionales de la otra facili dades para la realización de actividades lucrativas, laborales o profesionales, por cuenta propia o ajena, en pie de igualdad con los nacionales del estado de residencia o de trabajo necesarias para el ejercicio de dichas actividades. La expedición de los permisos de trabajo y profesionales, por cuenta ajena será gratuita», Espainiako Auzitegi Gorenak bere sententzian aurkeztutako
|
egoera
bestelakoa delako ondoriora eramanez.
|
|
|
Edonola ere, 1870eko Tratatuaren indarreangotasunaren inguruko jurisprudentzia errealitateak iraulketa berri bat ezagutuko du 2005 eta 2006 urteetan zehar, azkenean zenbait autonomia erkidegotako Auzitegi Nagusiek Auzitegi Gorenaren jarrera, berandu bada ere, berea egin zutenean, nahiz eta ondorengo tratatuak hor mantendu4
|
Egoera
horretan 1870 urteko Ezagutze, Bake eta Adiskidetasun Tratatuaren indarreangotasunaren inguruan errealitate araugilearen baitan zegoen gatazka behin betiko azaleratu eta espainiar jurisdikzioaren batasuna kolokan jarri zen.
|
|
|
terminoaren interpretazioak ez dirudi batere pazifikoa; izan ere, Uruguaiko herritarrei modu bateko edo besteko tratu pribilegiatu bat eskaintzea bezala ulertzea badago ere, hori errealitatean konkretuki zertan datzan zaila delako zehaztea. Zenbait auzitegik ez dute inolako arazorik aurkitu Uruguaiko herritar horiei laneta erresidentzia baimenak esleitzeko orduan lehentasunezko tratu bat aplikatzeko, betiere, eta barne ordenamenduko legedia errespetatuz, bereziki nazioaren enplegu
|
egoera
. Hori, errealitatean, eskubide horiek ezerezean uztea ere bazen, zeren suposatzen baitzuen Uruguaiko herritar bati baimenak emateko lan eskaintza bat egon behar zela, eta, gainera, lan eremu horretan espainiar naziokotasuneko herritarrik ez egotea enplegu eske.
|
|
|
hitza gerora edozein atzerritarrekin konparatuta betebehar berdintsuak eskatzearekin bat ez litzatekeela etorriko. ...azio batek ez baitu argitzen benetan hitz horren esanahia zertan datzan eta, gainera, interpretazio horretaz baliatuta administrazioari erreza gertatu zaio, urtarrilak 11ko Atzerritarren eskubide eta askatasunei buruzko 4/ 2000 Lege Organikoaren (aurrerantzean 4/ 2000 LO) 40 artikuluan jasotzen diren supostu berezietan11 Uruguaiko biztanleak barneratuz, 38 artikuluan jasotzen den nazioaren enplegu
|
egoerari
egiten zaion erreferentzia12 ez aplikatzea eta, ondorioz, tratu diferentziaren irizpide hori betetzea. Horrek termino konkretu horretatik eratorritako interpretazioari aurre egiteko aukera emango balio ere, eta, aldi berean, tratu berdintasunaren erreferentziarekin bete, 4/ 2000 Lege Organikoaren 32 artikuluak bestelako puntu batera garamatza, zeren bertan erresidentzia iraunkorra honako modu honetan definitzen baita:
|
|
|
Hala ere, muga horretatik beherako sarreretan Uruguaiko herritarrentzat horrelakorik eskatzen ez denez, Espainian sartzeko arazorik ez lukete gerora begira beren egonaldiaren luzapena 1992ko Tratatu Orokorrean oinarrituz gero, bertan jasotako eskubideen egikaritza galarazterik ez legokeelako. Edonola ere, 4/ 200 Lege Organikoaren 25.1 eta 32.1 artikuluen14 eta 2393/ 2004 Erret dekretuaren 6.2 e) artikuluaren15 aplikazio bateratuak duda honi erantzun irmoago bat aurkituko lioke; izan ere, atzerriko edozein herritar 32 artikuluan aipatutako eskubideak aurrezagutuak izateko baldintzak betetzeko
|
egoeran
egongo balitz, ez litzaioke inolako bisaturik eskatuko, lan eta erresidentziarako eskubideak espainiarrekin maila berean egikaritzeko eskubidea bailuke.
|
|
|
Horri atzerritartasun legeriari blokean egindako igorpena gehitzen badiogu, horrek ondorioztatzera garamatza ezen, nahi bai, baina zaila dela bi instrumentu horien arteko interpretazio bateragarria topatzea eta, beraz, arlo honi dagokionez, 1870eko Tratatuaren 8 artikulua litzatekeela aplikatu bateraezintasun horiek direla eta. Edonola ere, konklusio horrek ez luke interpretazio lana agortuko; izan ere, 1992ko Tratatu Orokorrak 1870eko Tratatuan dituen eraginak aztertzea ezinbestekoa suertatzen baita, beronen eraginak, gure aburuz, orain aipatutako
|
egoerari
iraulketa ematen baitio.
|
|
|
Hitzarmen horiek estatuek elkarrekiko hainbat eskubideren aurrezagutza zuten helburu, gehienetan eskubide horiek bertako herritarrekiko berdintasun mailan onartuz. Bere garaian hitzarmen horien aplikazioan espainiar emigranteei eskubideok modu zabalean aitortu bazitzaizkien ere, egun
|
egoera
bestelakoa dugu migrazio fluxuak noranzkoz aldatu baitira. Errealitate honetan Latinoamerikako etorkin guztien egoera ez da bera eta bereziki konplexua dugu Uruguaiko biztanleen egoera; izan ere, azken urteotan ez auzitegiek ez botere politikoek ez dute garbi izan zein den haiei aplikatu beharreko zuzenbidea.
|
|
|
Bere garaian hitzarmen horien aplikazioan espainiar emigranteei eskubideok modu zabalean aitortu bazitzaizkien ere, egun egoera bestelakoa dugu migrazio fluxuak noranzkoz aldatu baitira. Errealitate honetan Latinoamerikako etorkin guztien
|
egoera
ez da bera eta bereziki konplexua dugu Uruguaiko biztanleen egoera; izan ere, azken urteotan ez auzitegiek ez botere politikoek ez dute garbi izan zein den haiei aplikatu beharreko zuzenbidea. Artikulu honen helburua, oraindik erabat argitu gabe dagoen egoera korapilatsu honetara argi pixka bat ekartzea izango da.
|
|
|
Bere garaian hitzarmen horien aplikazioan espainiar emigranteei eskubideok modu zabalean aitortu bazitzaizkien ere, egun egoera bestelakoa dugu migrazio fluxuak noranzkoz aldatu baitira. Errealitate honetan Latinoamerikako etorkin guztien egoera ez da bera eta bereziki konplexua dugu Uruguaiko biztanleen
|
egoera
; izan ere, azken urteotan ez auzitegiek ez botere politikoek ez dute garbi izan zein den haiei aplikatu beharreko zuzenbidea. Artikulu honen helburua, oraindik erabat argitu gabe dagoen egoera korapilatsu honetara argi pixka bat ekartzea izango da.
|
|
|
Errealitate honetan Latinoamerikako etorkin guztien egoera ez da bera eta bereziki konplexua dugu Uruguaiko biztanleen egoera; izan ere, azken urteotan ez auzitegiek ez botere politikoek ez dute garbi izan zein den haiei aplikatu beharreko zuzenbidea. Artikulu honen helburua, oraindik erabat argitu gabe dagoen
|
egoera
korapilatsu honetara argi pixka bat ekartzea izango da.
|
|
|
1
|
Egoera
ulertzeko zenbait egitate lagungarri
|
|
|
Gatazka hori dugu Espainiako Erreinuak eta Uruguaiko Ekialdeko Errepublikak sinatutako 1870 urteko Ezagutze, Bake eta Adiskidetasun Tratatua indarrean ote dagoen zalantzaren inguruan sortu dena. Hitzarmen horren xedea elkarrekiko zenbait eskubideren ezagutza zen, modu horretan nazio faboratuen kondizioa gauzatuz edo gutxienez antzeko
|
egoera
bati ateak irekiz. Hitzarmen horren 8 artikuluari jarraiki:
|
|
|
Berez Uruguaiko etorkinen eta Espainiako Administrazioaren arteko
|
egoera
desadostasun terminoetan definitu badaiteke ere, bi arrazoik eragotziko dute egoera hau nazioarteko gatazkatzat jotzea: lehenik eta behin, Uruguaiko herritarrak ez direla tratatu horien subjektu eta, ondorioz, horien inguruko gatazkaz hitz egiteko bi estatu sinatzaileen arteko desadostasuna izan litzatekeela; bigarrenik, Uruguaik, dagoeneko nazioarteko subjektua dugun estatu moduan, ez duela inolako desadostasun jarrerarik kanporatu.
|
|
|
Berez Uruguaiko etorkinen eta Espainiako Administrazioaren arteko egoera desadostasun terminoetan definitu badaiteke ere, bi arrazoik eragotziko dute
|
egoera
hau nazioarteko gatazkatzat jotzea: lehenik eta behin, Uruguaiko herritarrak ez direla tratatu horien subjektu eta, ondorioz, horien inguruko gatazkaz hitz egiteko bi estatu sinatzaileen arteko desadostasuna izan litzatekeela; bigarrenik, Uruguaik, dagoeneko nazioarteko subjektua dugun estatu moduan, ez duela inolako desadostasun jarrerarik kanporatu.
|
|
|
Ezinbestekoa suertatzen den lehenengo aipamen bat auzitegiak berak egiten duen lehengo baieztapenari lotuta doa. Sententziaren Bigarren Oinarri Juridikoan onartzen duenez, azken urte hauetan Uruguaiko herritarren
|
egoera
juridikoaren inguruko gatazka honen abiapuntua Auzitegi Goren honen sententzia batean aurki daiteke. Bere momentuan auzitegi honen 2002ko urriaren 10eko sententziaren bitartez, 1870eko Tratatua antzekoak ziren beste zenbait estatutako (bereziki Txileko eta Peruko) Tratatuetako terminoetatik ez zen batere aldentzen eta, horrela izanda, bertan agertzen zen espainiar legediari egiten zitzaion igorpena zenbait eskubide jasotzeko orduan ez zela titulartasunari lotu behar, baizik eta eskubide horien egikaritza moduari.
|
|
|
Aditz aspektuari dagokionez, horren balio diskurtsiboa ongi erabili izana azpimarratuko genuke, ikasle batzuek asmatu baitute narrazioetako lehen planoa eta fondoa nahiz
|
egoera
inizialak aspektuaren bitartez antolatzen, bai euskaraz bai gaztelaniaz.
|
|
|
Aurreko ataletan argi ikusi dugu ezen parte hartzeak erabilera kontrajarriak izan ditzakeela, eraldatzaileak ez diren helburuak ere bete ahal dituelako, eta
|
egoera
hori ekiditeko erreferente normatibo gisa erabiltzeko hainbat teoria proposatu ditugu. Orain, marko teoriko hori apur bat gehiago garatuko dugu, eta aurkeztuko ditugu parte hartzeko eredu eraldatzaileak sustatzeko bidean sakontasunez kontuan hartu beharreko hainbat eztabaida ildo.
|
|
|
Horrek, jakina, lehena nagusitasun puntu batean uzten du, eta bigarrena mendeko. Kontua da horrelako mendekotasun
|
egoeran
aurkitzen diren gizarteak ez direla botere gabeak, gaitasun eta kontrol gabeak guk boterea planteatu dugun bezala, baizik eta beraiek beste elementu kulturaletan aurkitu daitekeen botere mota izan dezaketela.
|
|
|
Hasteko, parte hartzearen izaera anbiguoari dagokion kezka bat azaltzen da testuan; izan ere, parte hartzeak ezarritako botereen eskupeko kooptaziorako zein gizarte eraldaketarako eta gizarte jabekuntza edo enpoderamendurako balio dezakeenez, tarteko
|
egoera
asko suertatu daitezke. Eredu eraldatzaile bat lortzeko lehenengo pausoa erreferente arauemaile eraldatzaile bat finkatzea litzateke, eta horretarako proposatzen da giza garapen, garapen jasangarri eta enpoderamenduaren teorien hainbat elementutan oinarritzea.
|
|
|
Ikerketaren eremuari dagokionez, Euskal Herrian suertatu diren logika sozialak izan ditugu aztergai. Hitz gutxitan, inguruko herrien aldera,
|
egoera
berezia dugu gurean: berezia hizkuntza, kultura eta politika arloetan.
|
|
|
berezia hizkuntza, kultura eta politika arloetan.
|
Egoera
berezi horrek logika sozialen joera eta norakoa azaltzen dizkigu, baita, neurri batean edo bestean,, eragile erresistenteak, eta, berritzaileak?
|
|
|
Ez al da erreferentziaren sinesmenean izendatzea izendatzeak dakarren ilusio performatiboaren ordez jartzen? Dirudienez, izendatzen duguna, izena duenez, munduko
|
egoera
–bat, dela,, zerbait iraunkorra?
|
|
|
«Ahaztu egiten dena, antideskriptibismoaren bertsio estandarrean gutxienik, zera da: objektu baten identitatearen bermea, identitate hori gertaerek ukatzen duten
|
egoera
guztietan, ezaugarri deskriptibo guztiak aldatu direnetan, izendatzearen atzeraeragina da:
|
|
|
hori hauxe da: edozein hitzen esanahia munduko
|
egoera
bat dela sinestea. Kontrako usteak dioenez, esanahiaren atzean ez dago munduaren edo errealitate objektiboaren ezer, esanahia ez da, hor kanpoan?, hitzetatik harago, den ezer, esanahia hitzetatik hitzetara doa.
|
|
|
Horrenbestez, gizarteratzea ez da dagoneneko gizartekideek ordena egonkorra bere egitea jokatzeko eskema kultural batzuen bidez (jarreren bidez, alegia), oraingo honetan gizarteratzea gogoeta erreflexiborako gaitzea da, hau da, interpretaziorako eta kontu ematerako subjektua eskuduntzea. Subjektu edo kide hori ez da aritzen aurretiaz ezarritako kodeak eta ordena ostera berregiten, aitzitik,
|
egoeran
egoerako sortu behar ditu.
|
|
|
Horrenbestez, gizarteratzea ez da dagoneneko gizartekideek ordena egonkorra bere egitea jokatzeko eskema kultural batzuen bidez (jarreren bidez, alegia), oraingo honetan gizarteratzea gogoeta erreflexiborako gaitzea da, hau da, interpretaziorako eta kontu ematerako subjektua eskuduntzea. Subjektu edo kide hori ez da aritzen aurretiaz ezarritako kodeak eta ordena ostera berregiten, aitzitik, egoeran
|
egoerako
sortu behar ditu.
|
|
|
13 Corcuff ek «kontzientziaren eta erreflexibotasunaren ekonomia praktikoa» deritzo
|
egoeren arabera
moldatzen den erreflexibotasun pragmatikoari buruzko soziologiari (Corcuff, 2003: 42).
|
|
|
bukaeraren sintomak baino ez dira. Homogeneotasun instituzionalak lekua utzi dio norberaren esperientziari, ororentzako arau eta rolek
|
egoeraren araberako
estrategia partikularrei. Eredu instituzionalak arauzko izateari utzi eta aukera bihurtu dira.
|
|
|
(horren lekuko izenei buruz argitara ematen diren liburu sorta handia). Naturaltasun praktikoa galtzen ari da joko eremu honetan; izenena ere eremu berezitua eta arroztua bilakatzen ari da eta, hala izanik, pertsonek
|
egoera
anbiguoan jardun behar dute: batetik, erabaki pertsonala hartzera behartuta daude, ez dabil hor lehengo erakundeen irizpide itxirik, baina, bestetik, erakundeek hainbat muga jartzen dute, kasu gehienetan, gainera, jendeak ez du muga horien berririk.
|
|
|
izendatuko duguna. Ipartasuna posizio berri bat da euskal literatur sistemaren xake taulan, Iparraldearen
|
egoera
marginala sublimatzeko ahalegin geopoetiko ausarta. Hemen Arkotxak bilatzen eta aurkitzen duen posizioaren berritasuna Ternuari etengabe egiten zaion erreferentziak baieztatuko luke, Ternuak iparra sinbolizatzeaz gain, lur berria?
|
|
|
Internet bidez barreiatzen den irratiaren balioetako bat, hedabidearen gestioan interaktibitateak daukan zereginetik at, eskaintzen dituen entretenimendu eta informaziorako aukera indibidual askotarikoak dira, eduki gehigarriak?.
|
Egoera
berri horrek irrati proposamenaren kudeaketa pertsonala errazten du eta erabiltzailea denbora paraleloen, lineal eta ez lineal, antzeztoki batean kokatzen du non eduki indibidualak, asinkronikoak?
|
|
|
Nire iritziz, kudeaketa kontzeptuak ez dira modu mimetikoan ezarri behar, kudeaketa modei jarraitzeagatik edo interes taldeen presioagatik. Aitzitik, enpresak hobetzeko ikuspegi pragmatiko eta inkrementala behar da, kudeaketa jarduerak
|
egoera
eta toki bakoitzeko arau kultural eta muga ekonomiko eta sozialetara egokitu behar dira.
|
|
|
Eusko Indarra batailoiak ere hildako asko izan zituen. Preso errepublikarrak Gasteizera eraman zituzten eta zezen plazan konzentratu oso
|
egoera
larrian, janik gabe (Saenz Del Castillo, 2005: 34).
|
|
|
Inguruko herrietan
|
egoera
desberdinak izan ziren, batzuk hustu egin zituzten, bereziki abertzaletasunaren aldeko auzotarrak eta beste batzuetan ezinezkoa izan zen bertatik ateratzea baimenik gabe. Herritarrek, gainera, gurdiak prestatu behar izan zituzten soldaduak hornitzeko (Huidobro, 2005: 110).
|
|
|
Legutio zaintzen zuten soldaduen erreakzioak eta beraien ofizialen prestakuntza eta trebeziak gudarien porrota ekarri zuten. Are gehiago,
|
egoeraren
larritasuna ikusirik, Mola jeneralak Madrileko frontea utzi, Burgosera hegazkinez etorri eta Solchaga jeneralari eman zion Gasteizko tropen aginte zuzena (Iribarren, 1938). Horrela, Solchaga jeneralak hartu zuen bere esku Gipuzkoako eta Arabako tropen zuzendaritza.
|
|
|
Errepublikazaleen erasoek, ordea, ez zuten koordinaziorik eta batailoi edota konpainiaburuen kemenaren eta ausardiaren ondorio ziren, baina eraginkortasun mugatukoak. Dena den,
|
egoera
kritikoa zen defendatzaileentzat, baina, egun berean, Alonso Vega-ren zutabeak euskal indarrek Legutioren inguruan osatutako hesia apurtu zuen18 Tropa nazionalak Urbinatik etorri ziren eta Betxina hartu ondoren, Antelarra Txabolapekoko pinudian sartu eta bertan zeuden gudarien artean sarraski handia egin zuten19 Era horretan, Gasteizko bidea libre geratu zen eta bertatik heldu ziren Legutioko def... Herriaren defentsa indartuta geratu zen egunaren akaburako.
|
|
|
|
Egoerak
aldaketa handia ezagutu zuen, euskal gudarien eta milizianoen artean adore falta hasi baitzen nabarmentzen, desmoralizazioaren ondorioz. Izan ere, Jaurlaritzaren tropak askoz gehiago izan arren, ez zuten lortu Legutio hartzea, eta Alonso Vega-ren ekintza kontraeraso orokor baten atari moduan hartu zuten, Legutiorekin harremanak berrezartzeko saioa baino ez zenean.
|
|
|
Horren guztiaren inplikazioetako bat da gentrifikazio prozesuak bizi dituzten auzoetan gertatutako giza taldeen mugimendua. Hau da, auzo deprimituan bizi ziren klase baxuak eta gizarte
|
egoera
ahuleko taldeak bertatik desplazatuak izango dira, eta horien ordez klase altuagoko jendearen trasbasea egingo da. Prozesu hauen adierazgarri lokala, Bilboko kasuan, Bilbao la Vieja auzoan aurki dezakegu18.
|
|
|
Izan ere, batetik, ukaezina da etxebizitza politikak gaur egungo politikagintzan duen eragina. Bestetik, gure gizartean zenbait politika eta
|
egoera
tarteko, garatu den etxebizitza kultura erabat jabetzaren aldekoa da. EAEko hiritarrek ez dute askotan alokairuaren aukera desiragarritzat hartzen, ezta epe motzeko aukera moduan ere askotan, nahiz eta hau aldatzen ari den pixkanaka pixkanaka1.
|
|
|
Etxebizitzaren arazoa deitu zaion horren aurrean, erakunde publikoetatik esku hartzeko konpromiso hazkorra azaldu da, etxebizitzaren merkatu berezi eta konplexuaren
|
egoera
zuzentzeko eta gidatzeko. Esku hartzearen muinean babes ofizialeko etxebizitzen eraikuntza kokatu da aspaldion, eta, horrek, gure gizarteko norbanakoen momentuko ostatu beharrak asetzetik harago doazen ondorioak ditu, hain zuzen ere, etorkizuneko hiri eta herriak eraikitzen ari baikara.
|
|
|
Hizkuntza estandarraren eta hizkeren (edo euskalkien) artean dauden berdintzeedo nibelazio joerak aztertzea beharrezkoa zaigu herri horretako euskararen
|
egoera
eta etorkizuna zein den jakin nahi badugu. Batu edo estandarraren ezaugarriak hasi diren sartzen edo gure gurasoen berbeta magalean biltzen dugun.
|
|
|
Horrela, bariazioa zein norabidetan eta zein arlotan gertatzen den gehiago zehaztu ahal izango da. Ondoren, datuak orokorrean aztertuko dira, herri bietako
|
egoerak
karenka jarriaz.
|
|
|
Datu honek Bolibarko lexikoa
|
egoera
onean dagoela adierazten du. Gazteek nagusiek darabiltzaten hitzak ezagutu eta erabiltzen dituzte.
|
|
|
Lehenengo eta hirugarren esaldian agertzen den bariazioan arau fonologiko ezberdina dugu helduaren eta gaztearen hizkeretan. Heldua
|
egoera
zaharrago batean edo hobeto esanda, urrats bat atzerago dago, gazteak egin duen berrikuntza ez baitu burutu. Gazteak azken mugatzailea galdu du, eta azentua da galera horren konpentsatzailea.
|
|
|
Kasu honetan hizkera beraren azpi hizkeratzat jo ditzakegu Bolibarko eta Etxebarriko hizkerak, Markinako hizkeraren baitan. Herri bietan ez direla datu berdinak jasoko, hasteko, hiztunen euren ezaugarri soziolinguistikoak berdintsuak bai, baina berdinak ez direlako eta jarraitzeko, herri bik ez dutelako
|
egoera
soziolinguistiko berbera izango.
|
|
|
Euskal Herrian, (euskara gaztelania) elebitasunaz gain, bestelako
|
egoera
linguistikoak ere baditugu. Alde batetik, diaglosia, zeinen bidez «aldaera estandarreko ezaugarriak sartuz eta gailenduz doazen aldaera dialektal desberdinen barnean» (Aurrekoetxea, 2008:
|
|
|
Bikotekiderik ez, baina seme alabak dituzten emakume etorkinen kasuan, seme alaba horiek familiaren ardurapean utzi ohi dituzte; kasu gehienetan amaren aldeko amona izaten da zaintzailea. Gehienetan, hona etorri den emakumearen
|
egoera
egonkortzen den neurrian, joera izaten da familia berriz ere elkartzen saiatzea, nahiz eta zailtasunez betetako bidea izaten den.
|
|
|
Horrek hauxe esan nahi du: harrera toki bat izatea, oinarrizko beharrak aseta edukitzea, oinarrizko informazioa eskuratzea eta, gainera, horrelako
|
egoeran
hain beharrezkoa den familiaren babesa eta laguntza jasotzea. Dena den desberdintasun esanguratsuak ikus daitezke jatorrizko herrialdearen arabera; alde batetik Latinoamerikako% 74k eta Magrebeko% 64k senitartekoak dituzte ondoan, eta beste aldetik, Ekialdeko Europako% 26,3k, X2 (14)= 38,95; p= 0,000.
|
|
|
|
Egoera
zibila* Ezkondua Banandua AlargunaEzkongabeaBikotean
|
|
|
3.2 Emakume etorkinen
|
egoera
jomuga den gizartean
|
|
|
Atal honetan deskribatzen diren emaitzak 2 taulan ageri dira. Emigratzeko arrazoiak ugariak eta konplexuak dira, baina, oro har, emakumeak bizi
|
egoera
hobetzeko etortzen dira, hau da, motibazio ekonomikoei jarraituta. Emigratzearen oinarrizko arrazoia ekonomikoa da latinoamerikarrentzat, hala ere, familiarekin berriro biltzea bigarren motibazioa da beraientzat.
|
|
|
Sarritan gertatzen da jatorrizko herrialdeak bizi duen krisiaren ondorioz, batbatean
|
emakumearen
egoera familiarra estutu egiten dela, eta emakumeak egoera estu horrek bultzatuta hartzen du emigratzeko erabakia.
|
|
|
Sarritan gertatzen da jatorrizko herrialdeak bizi duen krisiaren ondorioz, batbatean emakumearen egoera familiarra estutu egiten dela, eta
|
emakumeak
egoera estu horrek bultzatuta hartzen du emigratzeko erabakia.
|
|
|
Aurretik dituzten harreman sareak izaten dira beste batzuetan emigratzeko erabakia hartzen laguntzen dutenak. Ahuldutako
|
egoera
sozioekonomikoari gehitu zaio jomuga den herrialdean kontakturen bat, dagoeneko hemen finkatutako lehengusua, izeba, koinata, senarra, mutil lagun euskalduna, senitartekoren bat.
|
|
|
Magrebtarren erdiak baino gehiagok, eta latinoamerikarren eta Ekialdeko europarren hiru laurdenak, lan egiten zuten beren jatorrizko herrialdeetan, baina gizarte berrian, bakarrik Latinoamerikako emakumeek dute lan tasa altuagoa. Gaur egun, lan
|
egoera
ez da berdina denentzat, Latinoamerikako emakume gehienek lana lortzen badute ere(% 81,8), Ekialdeko Europako eta Magrebeko populazio erdiak bakarrik etxetik kanpo lan egiten du, X2 (2)= 15,67; p= 0,012.
|
|
|
Magrebtarrek eta Ekialdeko europarrek, ia erdiak, ez dute baimenik, X2 (2)= 8,85; p= 0,012 Dagozkien lan baimenak ez dituzten neurrian, enplegurako eta beste oinarrizko baliabide batzuetarako legezko sarbidea erabat itxita geratzen zaie. Ondorioz, legez kanpoko lana egitea beste aukerarik ez dute
|
egoera
horretan dauden emakume etorkinek.
|
|
|
Lan irregularra egitearen legezko ondorioetatik harago, badira bestelako ondorioak ere:
|
egoera
irregularrean dauden emakume etorkinek lan esparruan duten babes falta, ahuldade sentsazioa eta sufritzen dituzten esplotazio egoerak.
|
|
|
Lan irregularra egitearen legezko ondorioetatik harago, badira bestelako ondorioak ere: egoera irregularrean dauden emakume etorkinek lan esparruan duten babes falta, ahuldade sentsazioa eta sufritzen dituzten esplotazio
|
egoerak
.
|
|
|
2 taula. Jomuga den gizartean duten
|
egoera
|
|
|
|
Egoera
irregularra*
|
|
|
Helburu gutxi batzuk lortu dituztela pentsatu arren, haien estres maila gehiegizkoa ez dela deritzote eta eskerrak ematen dituzte emigratzeko aukera izateagatik. Oro har, jomuga den gizartean gaur egun emakumeek duten
|
egoera
, ekarri zituzten aurreikuspenekin konparatuta, berdina edo hobea da.
|
|
|
Azterlan honetan Euskal Herrian bizi diren jatorri desberdineko 201 emakume etorkinen
|
egoera
psikosoziala aztertuko da. Beren ongizate maila eta osasun mentala azalduko dira, genero ikuspuntutik eragiten duten aldagaien arteko harremanak deskribatuz.
|
|
|
% 42k sintoma depresiboak ditu,% 45ek somatikoak eta% 57k antsietate sintomak. Migratze dolua, jatorrizko herrialdean geratu den familia eta bakardadea, familia egituraren ezaugarriak, gizarte harremanak, lana eta irregulartasun
|
egoerarekin
lotutako urrakortasuna dira, beste batzuen artean, emakume etorkinen ongizatea eta osasun mentala esplikatzen dituzten arrazoiak.
|
|
|
Etorkinen populazioa heterogenoa da, horregatik, beren migrazio prozesuetan eta ongizatean faktore askok dute eragina. Goldlust ek eta Richmond-ek (1974) uste dute etorkinen errealitatea gertutik ulertzeko aldagai soziodemografikoak, kulturalak, jatorrizko herrialdekoak eta migratu eta geroko
|
egoerakoak
aztertu behar direla. Aldagai horien artean, kulturak garrantzia hartzen du, balioei, arauei eta ohiturei buruz hitz egiten duelako eta baliagarria delako bi herrialdeetan sortzen diren eskakizunak eta erlazioak ulertzeko.
|
|
|
Ikerlan batean, non emakume dominikarren eta marokoarren
|
egoera
konparatzen den (Gregorio eta Ramírez, 2000), ikus daitekeenez, bai jatorrizko bai jomuga den herrialdean duten estatusak eragina du emigrazioarekin gertatzen diren aldaketen pertzepzioetan eta familiarekin dituzten eskakizunetan.
|
|
|
2001; Tizón et al., 1992), eta, askotan, diskriminazio anizkoitza pairatzen dute, emakumeak, etorkinak eta beste etnia batekoak izateagatik (Parella, 2003; Solé, 2000). Emakumeak, gizonekin konparatuta,
|
egoera
txarragoan daude arlo sozialean, asistentzialean, ekonomikoan, lan munduan eta legalean (Standing, 2000), baina batez ere, desberdintasunak lan arloan agertzen dira. Lanpostuetan diskriminazio egoera asko ikus daitezke, adibidez soldatan, baina lan baldintzek erakusten dute benetan non dagoen arazoa:
|
|
|
Emakumeak, gizonekin konparatuta, egoera txarragoan daude arlo sozialean, asistentzialean, ekonomikoan, lan munduan eta legalean (Standing, 2000), baina batez ere, desberdintasunak lan arloan agertzen dira. Lanpostuetan diskriminazio
|
egoera
asko ikus daitezke, adibidez soldatan, baina lan baldintzek erakusten dute benetan non dagoen arazoa: kontraturik eza, ordu estra ez ordainduak, ordutegi luzeegiak, gauekoak edota asteburukoak (Bermúdez, 2004; Solé, 2000).
|
|
|
Orain arte esan duguna kontuan hartuta, azterlan honetan Euskal Herrian dauden jatorri desberdineko emakume etorkinen
|
egoera
psikosoziala aztertuko dugu. Aldi berean, beren ongizate maila eta osasun mentala azalduko ditugu, eta berauekin zerikusirik duten aldagaiak deskribatuko ditugu.
|
|
|
iGaur egungo
|
egoera
, balantzea
|
|
|
Elkarrizketatutako emakumeen artean, zenbait faktore identifikatu dira kolektibo horren osasun mentalarekin lotura dutenak: migratze dolua, jatorrizko herrialdean geratu den familia eta bakardadea, familia egituraren ezaugarriak, gizarte harremanak, irregulartasun
|
egoerarekin
lotutako urrakortasuna, etxebizitzaren eta lanaren ezaugarriak eta, oro har, ongizatea adierazten duten beste aldagaiak elementu debaluatzaile gisa agertzen dira.
|
|
|
Arlo depresiboa Latinoamerikako taldean behar minimoak ez edukitzearekin (lana eta
|
egoera
juridikoa), eta harreman soziala ez izatearekin (senideak urrun egon eta beren herrialdearekin kontakturik ez izatea) erlazionatzen da. Ongizatearekin zerikusirik duten aldagaiak ere agertzen dira depresioarekin, adibidez emigratzeko aukera ez eskertzearekin, beren egoera espero baino txarragoa dela pentsatzearekin eta beren osasuna negatibotzat sumatzearekin.
|
|
|
Arlo depresiboa Latinoamerikako taldean behar minimoak ez edukitzearekin (lana eta egoera juridikoa), eta harreman soziala ez izatearekin (senideak urrun egon eta beren herrialdearekin kontakturik ez izatea) erlazionatzen da. Ongizatearekin zerikusirik duten aldagaiak ere agertzen dira depresioarekin, adibidez emigratzeko aukera ez eskertzearekin, beren
|
egoera
espero baino txarragoa dela pentsatzearekin eta beren osasuna negatibotzat sumatzearekin.
|
|
|
Elkarrizketatutako emakumeek ziotenaren arabera, emakumeen osasun fisiko eta mentalaren alterazio handiagoa nabarmentzen da bizi baldintzekin eta lan
|
egoerarekin
lotuta. Jaso dugunez, diferentzia nagusiak honako hauek dira:
|
|
|
Herrimina eta jatorrizko herrialdean geratu den familiarekiko kezka handiagoa dute emakume etorkinek euren seme alabak han utzita etorri direnean. Gainera,
|
egoera
irregularrean egoteak familia bizitzan eta norberaren jatorrizko herrialdearekiko deserrotzean ere baditu ondorio latzak. Paperik gabe egoteak dakarren ondorio gogorrenetariko bat da, migrazio egitasmoa bertan behera utzi gabe, jatorrizko herrialdera bisitan itzuli ezina.
|
|
|
Gure gizartean dauden emakume etorkinen profil orokorrak beste ikerketetan ere aurkitu dira (Bermúdez, 2004; Gregorio, 1998; Gregorio eta Ramírez, 2000; Izquierdo, 1991, 2000; Vicente, 2006). Latinoamerikako emakumeek talde handiena osatzen dute, eta etxebizitza, lana eta
|
egoera
juridikoa konpondua dute. Bertakoekin harremana nahiko estua mantentzen dute eta gehienek senideak dituzte gertu.
|
|
|
Profil hori nahiko heterogeneoa da, baina Ekialdeko europarren eta magrebtarren
|
egoera
analizatzen denean, desberdintasun handiagoak daude. Lehenengoek nahiz eta prestakuntza altua duten eta beren herrialdean lan egiten zuten, gaur egun, erdia langabezian dago.
|
|
|
Lehenengoek nahiz eta prestakuntza altua duten eta beren herrialdean lan egiten zuten, gaur egun, erdia langabezian dago.
|
Egoera
juridikoa ez da egokiena askorentzat eta batzuek marjinalitate baldintzetan emigratzen dute eta kalean bizi dira.
|
|
|
Magrebeko emakumeek lanaren eta baimenen inguruan bizi duten
|
egoera
berdintsua da Ekialdeko europarrenarekin konparatuta, bakarrik erdiak bete ditu behar horiek, hala ere, haien prestakuntza eta lan egoera oso desberdinak dira. Magrebtarrek ikasketa maila baxuagoa dute eta gehienek ez zuten etxetik kanpo lan egiten beren herrialdean zeudenean.
|
|
|
Magrebeko emakumeek lanaren eta baimenen inguruan bizi duten egoera berdintsua da Ekialdeko europarrenarekin konparatuta, bakarrik erdiak bete ditu behar horiek, hala ere, haien prestakuntza eta lan
|
egoera
oso desberdinak dira. Magrebtarrek ikasketa maila baxuagoa dute eta gehienek ez zuten etxetik kanpo lan egiten beren herrialdean zeudenean.
|
|
|
Latinoamerikako
|
egoera
psikosoziala beste emakumeena baino hobea da. Hauek jabetzen dira gainerako herrialdeetatik datozen emakumeekiko duten abantailaz gaztelania jakiteagatik.
|
|
|
Emigratzeko arrazoietan migrazio prozesuan eragiten duten zenbait
|
egoera
topatu ditugu: familia egoera konplexuak, krisi ekonomikoak, jomuga diren herrialdeetan eraldaketa sozioekonomikoak, etab. Asko dira euren jatorrizko herrialdeetan familiaburuak eta horientzat familia aurrera ateratzeko aukera da emigratzeko egitasmoa, motibazio hauek, batez ere, latinoamerikarren taldean ikus daitezke.
|
|
|
Emigratzeko arrazoietan migrazio prozesuan eragiten duten zenbait egoera topatu ditugu: familia
|
egoera
konplexuak, krisi ekonomikoak, jomuga diren herrialdeetan eraldaketa sozioekonomikoak, etab. Asko dira euren jatorrizko herrialdeetan familiaburuak eta horientzat familia aurrera ateratzeko aukera da emigratzeko egitasmoa, motibazio hauek, batez ere, latinoamerikarren taldean ikus daitezke. Gutxiago dira familia elkartzeko prozesuen ondorioz etortzen direnak.
|
|
|
Batez besteko adina 35,48 urtekoa da.
|
Egoera
zibilari dagokionez, desberdintasun esanguratsuak aurkitzen dira, X2 (8)= 23,71; p= 0,003 Hiru taldeetan ezkondutako emakume kopuru nabarmena izan arren, azpimarratu daitezke latinoamerikar ezkongabeak(% 37,3), Ekialdeko Europako bananduak(% 38,1) eta Magrebeko ezkonduak(% 64).
|
|
|
Familia egitura berdintsua da emakume etorkinen artean,
|
egoera
zibila edonolakoa dela ere(% 48,2, ezkondua edo bikotearekin bizi dena),% 59,2k bikotekidea duela azaltzen du, nahiz eta horietatik bakarrik% 77,3 elkarrekin dagoen gure gizartean. % 65,2 ama dira, hala ere, horietatik,% 35,5 ezin da bere seme alabekin egon.
|
|
|
Pertsonen ibilbideak eta
|
egoerak
aztertu eta analizatzeko garaian, batetik, emigratu aurreko egoera laborala, familiarra eta sozioekonomikoa hartu behar dira kontuan, eta bestetik, Europan gertatzen ari diren aldaketak. Beraz, migrazio prozesuetan eta ongizatean eragiten duten faktoreak asko dira.
|
|
|
Pertsonen ibilbideak eta egoerak aztertu eta analizatzeko garaian, batetik, emigratu aurreko
|
egoera
laborala, familiarra eta sozioekonomikoa hartu behar dira kontuan, eta bestetik, Europan gertatzen ari diren aldaketak. Beraz, migrazio prozesuetan eta ongizatean eragiten duten faktoreak asko dira.
|
|
|
Antsietate sintomak dira gehien agertzen direnak, emakumen erdiak gutxienez sentitzen ditu, eta migrazio prozesuan izaten den estres
|
egoerarekin
eta talka kulturalarekin lotzen dira. Bigarrenez, ia populazioaren erdian, sintoma somatikoak agertzen dira.
|
|
|
Azalpen asko eman dira adierazteko nola eta zergatik gertatzen diren, horietatik ezagunenak hurrengoak dira: gizarte berriak sortzen duen estresa (Smith eta Bond, 1993; Valiente et al., 1996), herrialdetik irtetean azaldutako dolu prozesuak (Atxotegi, 2002; 2004), eta,
|
egoera
psikosoziala edota rolen aldaketa eta gainkarga (Samarasinghe eta Arvindsson, 2001).
|
|
|
Gure lanean, sintomatologia aztertu denean ez dira desberdintasun estatistikoki esanguratsuak aurkitu, arlo depresiboan izan ezik. Dena den, ongizatean eragina duten faktoreak kontuan hartzen direnean, ikus daiteke emakume horien
|
egoera
psikosozialean dauden desberdintasunek adierazten dutela beren ezinegon maila.
|
|
|
Ekialdeko Europakoen taldean, harreman sozialek, adibidez, beste etorkinekin kontaktua izateak edota senitartekoak hurbil edukitzeak, lotura dute agertzen den sintomatologiarekin. Beste talde batzuetan gertatzen den bezala,
|
egoera
berdinetik pasatzen ari den jendearekin harremana edukitzean, bakardadea, tristura eta antzeko sentimenduak kutsa daitezke. Horregatik, nahiz eta kontaktuak babesa ematen duen, batzuetan sintomatologiarekin ager daiteke.
|
|
|
Osasun mentalari buruz hitz egiten dugunean, benetan interesatzen zaiguna pertsonen ongizatea da, eta sintomatologia aurkeztean ez dugu esan nahi gaixotasun edo patologia bat dutenik. Pentsatzen dugu emigratzeak suposatzen duen aldaketak eragina duela etorkinen
|
egoera
emozionalean, eta arrazoi desberdinek esplikatzen dituztela agertzen diren sintomak, esate baterako, emigratze prozesuak berak, irregulartasun egoerak eta bizi dituzten baldintza soziolaboralek. Horiek hirurak generoak eta jatorri kulturalak baldintzatzen dituzte, gure azterlanen emaitzetan ikusi dugun bezala.
|
|
|
Osasun mentalari buruz hitz egiten dugunean, benetan interesatzen zaiguna pertsonen ongizatea da, eta sintomatologia aurkeztean ez dugu esan nahi gaixotasun edo patologia bat dutenik. Pentsatzen dugu emigratzeak suposatzen duen aldaketak eragina duela etorkinen egoera emozionalean, eta arrazoi desberdinek esplikatzen dituztela agertzen diren sintomak, esate baterako, emigratze prozesuak berak, irregulartasun
|
egoerak
eta bizi dituzten baldintza soziolaboralek. Horiek hirurak generoak eta jatorri kulturalak baldintzatzen dituzte, gure azterlanen emaitzetan ikusi dugun bezala.
|
|
|
Emakumeen jatorriari erreparatuz gero eta genero erlazioak kontuan hartuta, biztanleria immigrantearen arteko desberdintasun
|
egoerak
gertatzen direla ikusi dugu, hala ere, ezin da esan ezaugarri kulturalak jokabide jakinaren eragiletzat hartu direla. Dena den, pentsatzen dugu migrazio prozesu batetik igarotzen ari diren jatorri desberdineko emakume batzuen errealitatera hurbiltzea, euren historiak nahiz bizitzak ezagutuz eta batik bat eruren errealitateak eta bertan aurkitzen dituzten errealitateak, lagungarria izan dela, alde batetik homogeneotasunaren irudia desegiteko; beste alde batetik, beren ongizate maila adierazteko eta ulertzeko, eta azkenik, etorkizunari begira jarduteko proposamenak diseinatzeko.
|
|
2009
|
|
|
Hona hemen adibide batzuk: [31 ARG] testuan, aunizketa, kenduketa, sustraitza; [32 ZJA] testuan, zatitze, zenbatentza; [33 ZLI] testuan, edadura,
|
egokera
, zenbakera, zenbakeiketa, zenbakoizketa, luzapen; [72 NEU] testuan, ebaketa, ingurumen, neurpen.
|
|
|
Bi mundu horiek, nekazarienak eta langileenak, lotura handia zuten euskararen
|
egoerarekin
; lehenengoan euskara nagusia zen, baina bigarrenean euskarak atzera egiten zuen. Horrekin batera, industrializazioa modernitatearekin eta aurrerapenarekin lotu zen, eta nekazarien mundua, ordea, atzerapenarekin; eta horrek isla izan zuen hizkuntzetan ere, gai «garrantzitsuak» erdaraz jorratzen ziren, eta etxekoak, aldiz, euskaraz.
|
|
|
Hala ere, zaila iruditzen zaie euskarazko komunikabideen sektore osoa arautuko duen hitzarmena gauzatzea. Batetik, oso
|
egoera
eta errealitate ezberdinetatik abiatzen delako sektorea, eta, bestetik, marko adostu baterako baldintzarik ez dagoelako.
|
|
|
Agian beste nonbait zertxobait gehiago kobratuko duzu, baina herritik kanpo irten behar duzu eta horrek gastu gehiago eragiten ditu. Susmoa dut, hedabide publikoak, Vocento taldea eta beste bakar batzuk kenduta,
|
egoera
erreala ez den oraindik ere okerragoa. Eta uste dut hiruzpalau laguneko, enpresa?
|
|
|
Hedabide publikoetarako lanean ari diren aldi baterako langileen
|
egoera
eta azpikontratetan diharduten langileen egoera, ordea, oso bestelakoak dira. Analisi honetan, enpresa publikoak azpikontratatzen dituen enpresetan ari diren langileen egoeran zentratuko gara.
|
|
|
Hedabide publikoetarako lanean ari diren aldi baterako langileen egoera eta azpikontratetan diharduten langileen
|
egoera
, ordea, oso bestelakoak dira. Analisi honetan, enpresa publikoak azpikontratatzen dituen enpresetan ari diren langileen egoeran zentratuko gara.
|