|
2000
|
|
|
Iparraldean gutxieneko eskaera onartzen du eta Nafarroako Erriberan maximetako politika egin nahi du. Guk gaurko erakundeetatik abiatu behar dugula
|
diogunean
, ez da hauekiko gure atxikimendua erabatekoa delako eta beraietan sinesmen osoa dugulako, bazik eta berauek direlako abiapuntu bakarra.
|
|
|
Denadela, arauhauezdubetibetetzen; batzuetangutxiegizetabesteetan gehiegizhutsegitendu; iabetigehiegiz.. Gutxiegiz?
|
diogunean
, berarenarauedo joerarekikoesannahidugugutxiegi, ezeuskarabatuarekiko.Esaterako, gutxiegiz: dantzetan;/ dantzetara, bainabi, e, zaskoz ugariago.
|
|
|
Eta hau ez da nolanahiko datua: ETB1ek eguneko 24 orduko emanaldia eskaintzen du, baina horietatik %23 errepikapenez osatuta dago, batez beste (errepikapena
|
diogunean
, aste berean emana
|
|
|
Zerikusi zuzena
|
diogunean
hauxe esan nahi dugu, alegia, artikuluak ez duela ezertarako aipatzenEuskal Herria, osorik zein bere zati bat?, eta soilik Espainiaz ari dela. Artikulu batek Estatu Espainiarosoan eragina duen gertaera bat aipatzen badu (esaterako, Madrilgo Gobernuaren Ministro kontseiluakhartutako erabaki bat) baina Euskal Herria era espezifikoan aipatzen ez badu, orduan. Espainiarekin soilikzerikusia duen artikulutzat?
|
|
|
Esate baterako,, kaiola hau? nahiz, errusinol hau?
|
diogunean
, munduan beste ezer ez balego bezala mintzo gara. Ordea, egiatanerrusinolak nahiz kaiolak, benetakoak izanik, une zehatz batean toki zehatz zehatzakbetetzen dituzte egiazko munduan, eta ez daitezke berez inguruan dutenetik bereiz.Ordea, gizakiak, gogoa erabiliz, nahi bezala konbina litzake kaiola eta errusinola.
|
|
|
Benetako kontzepzioa hori izan arren, erakunde eta zerbitzuen baitan ere jartzen dugu iturri terminoa, Angel Faus irakasleak (1981) ere egin duen bezala. Horrela, adibidez, iturria teletestua dela
|
diogunean
, teletestuaren zerbitzua eskaintzen duten kazetariengan pentsatu behar dugu; edo albiste agentzia dela diogunean, erakunde informatibo horren atzean dauden berriemaileengan.
|
|
|
Benetako kontzepzioa hori izan arren, erakunde eta zerbitzuen baitan ere jartzen dugu iturri terminoa, Angel Faus irakasleak (1981) ere egin duen bezala. Horrela, adibidez, iturria teletestua dela diogunean, teletestuaren zerbitzua eskaintzen duten kazetariengan pentsatu behar dugu; edo albiste agentzia dela
|
diogunean
, erakunde informatibo horren atzean dauden berriemaileengan.
|
|
|
Solasaldian sartuago eta gainerako taldeengandik urrunagotuz joan gara. Horretaz jabetu gara norbaiten ziztu hotsa entzun, burua goratu eta, urrun batean, Preteritori antzeman
|
diogunean
. Baina guk hura agur  tzeko eskuei eragin eta, zain geratu beharrean, ibilian eta solasean jarraitu dugu.
|
|
|
Hirugarren iturri aldean, ur pixka bat edaten ari ginela, oihu batzuk entzun ditugu. Baina are harrituago geratu gara oihuak galegoz zirela ohartu garenean eta Xavierren ahotsari antzeman
|
diogunean
. " Carallo, Olga, vaite a merda!".
|
|
|
" Joko" hitzaren adibidearekin argitu zuen arazo hau. Honi dagokionez, esan zuen, alde batetik, (1) joko guztien artean zerbait komuna izan arren, horrek ez duela inplikatzen, joko jakin bati" joko" deitzen
|
diogunean
, esan nahi duguna hori denik, eta, beste aldetik, (2) hain desberdinak diren ekintzei" joko" deitzeko arrazoiak ez duela izan behar horien guztien artean zerbait komuna dagoenik, baizik eta erabilera batetik bestera igarotzeko" mailaz mailako iragaite" bat dagoela, sailaren bi muturren artean ezer komunik izan ez arren. Bazirudien" eder" hitzaren gure erabilera desberdinetan ezer komunik ez dagoelakoan zegoela," hamaika joko desberdinetan" erabiltzen dugula esanez —adibidez, aurpegi baten edertasuna eta aulki baten edertasuna, edo lore batena, edo liburu koadernaketa batena, desberdinak direla—.
|
|
2001
|
|
|
Guk aitzakia dela
|
diogunean
, jende askorentzat hemen gertatzen diren gauzen aurrean ezker abertzaleak sentiberatasunik gabe jokatzen duela uste dut, eta ez da hori...
|
|
|
Haurraren bilakaerako une bakoitza jarraitzen dugunean, haren sormena eta autonomia bultzatzen ditugunean, eta ahal duenaz arduratzen joatea eskatzen
|
diogunean
, independente izaten laguntzen diogu.
|
|
|
Sarri askotan, ikasleari entzuteko edo irakurtzeko testu bat eskaini
|
diogunean
, trebetasun hartzaileak izenaz ezagutzen ditugunak lantzea izan da eduki dugunhelburu bakarra: ahozko testuak jaso ohi ditugu entzumena (entzundakoa ulertzekogaitasuna) lantzeko; eta testuak irakurri ditugunean, irakurtzeko gaitasuna hobetzeaizan dugu helburu.
|
|
|
ahozko testuak jaso ohi ditugu entzumena (entzundakoa ulertzekogaitasuna) lantzeko; eta testuak irakurri ditugunean, irakurtzeko gaitasuna hobetzeaizan dugu helburu. Eta beste horrenbeste gertatu zaigu ikasleari testu bat ahoz edoidatziz ekoizteko eskatu
|
diogunean
. Baina, testuak entzuteak, irakurtzeak, idazteakedo ahoz sortzeak bestelako ekarpen interesgarri asko ere eskain diezaizkiekeikasleei.
|
|
|
‘Ai, mutiko, ’ esan zuen Arianek bere boz xamurrarekin, ‘zu bizitzen hasi berria zara eta maite zaitut esaten ikasi duzu, baina maite zaitut
|
diogunean
hori ez da beti paradisua eta hori ez da munduaren bukaera.’
|
|
|
Hori euskaraz baino erdaraz hobeki adieraz daiteke, guk erabiltzen dugun euskaraz hitz jokoak âHiribarrenek erabiltzen zuenean, bai, O mihi ederrena, hasteric gabea! ...in ari zelaâ egitea zailago baita; alegia" la lengua no tiene lengua", hizkuntza bera ezin mintza daiteke, hizkuntza hori darabilten hiztunak mintzatzen dira, eta hiz  kuntzak ez du bere buruari laguntzeko eskurik eta hizkuntzak horrexegatik beragatik ez du inoren premiarik, premia dutenek hizkuntza hori dakitenak dira edota hizkuntza hori erabiltzen dutenak; beraz, beti hizkuntza
|
diogunean
hiztuna sartu nahi dugu; ez, esate baterako, gure kasuan, euskara bera, euskalduna baizik.
|
|
|
Hau ere lehen esana dago baina ez dut uste kalterik egingo duenik berriz esateak. Euskal literatura
|
diogunean
, ikaragarrizko nahas mahas bat datorkigu gogora. Aski duzue euskal  literaturaren kondairaren bat, esan nahi dut mardul eta lodi horietakoren bat, hartzea, eta orain baditugu bizpahiru, eta hor aurkituko dituzue urteak eta tituluak eta gainerakoak.
|
|
|
Forma
|
diogunean
, badirudi hots joko eta hitz jolasez bakarrik ari garela, hala nola Jakobsonek zeruraino jaso duen I like Ike hartaz edo Axularren zinak eta minak, zintki eta fintki, eta antzekoez. Baina esanaren muinak ere badu zer ikusia honekin:
|
|
|
Ordurako, ikusi dugun bezala, hartua zuen gero hain emankor gert atu ko zitzaion bertso bidea ere. Bi lan horiek —ikasketak etabe rtso bilketa— batera egiteko nola moldatzen den ez dakigu, eta ez dirudi berak interes handirik duenik horretaz hitz egiteko, Meza berria eman zuen urtea aipatu
|
diogunean
, ordea, 1959a, berehala zehaztu digu data, hilabetea, eguna, eta gainerako xehetasunak.
|
|
|
Gaur eta hemen gabiltzanok euskalgintza auzitan dagoela
|
diogunean
, ez al ditugu gogoan azken berrogei urteotako gorabeherak. Ikastolak sortu eta garatu direneange rtatu diren mila trabak ahantzi al zaizkigu?
|
|
|
Gauza bat da maitatzea; beste bat ‘norbait’ maitatuz, onginahia izatea; eta beste bat onginahia diozunari zerbait ematea. Zerbait norbaiti —norberari, adibidez— eman nahi
|
diogunean
, maitatzen ari gara, bai, beti ari baikara maitatzen. Maitatzea eta maitatzearen ondorenak —maitatuz—, batera doaz, sarri, edo gehienetan, nahi bada.
|
|
2002
|
|
|
Ez dira gutxi gure eguneroko eginkizunetan aurkitzen ditugun arazoak, batzuek euskara orokorrarekin eta beste batzuek zehazkiago erabilera berezitu batekin edo batzuekin zerikusia dutenak. Zenbaitetan erantzukizun handiaren zama nabaritzen dugu halako arazoren bati aurre egin behar
|
diogunean
: euskararen gramatiketan deskribatu gabe dagoen puntu baten inguruan, kontraesanak dituzten deskribapenak daudenean, estiloarekin zerikusia duten liburuek edota joerek kontraesanak dituzten ohiturak edo proposatzen dizkigutenean, norbaitek maiz erabili dugun hizkuntz baliabideren bat txarto erabilita dagoela aldarrikatzen duenean eta abar".
|
|
|
GAUR EGUN. Egungo prentsa argazkigintzaz galdetzen
|
diogunean
, ordea, iluntzen zaigu berriro: " Erabateko gainbeheran dago, nik uste.
|
|
|
Par. Erragun bada; arloaren hastapeneraino ioaz, zer gerthatuko den bata existitzen ez baldin ba da. Lehendabizikotz, bataren iakintza ukhaitea beharreko da, bertzenaz," bata existitzen ezpa da"
|
diogunean
zetaz mintzo garean iakinen ezkenuke.
|
|
|
Par. Batari iakintza ezezik, differentza ere erantsi behar deraukogu. Bata berzte gauzetaz differente dela
|
diogunean
, bertze gauzen differentzaz ari ezpaitgara, bateren beraren differentzaz baizik.
|
|
|
–Enpresa global? modernoa
|
diogunean
, honako hau eman nahi duguaditzera: arkitektura global bat, produktu egokia momentu aproposeanekoizten duena, enpresa jarduera ezberdinak eta hornitzaileekiko eta bezeroekiko harremanak komunikazio sistema berean bateratuz, den dena noranzko anitzeko fluxuen multzo bateratu batean.
|
|
|
Gaur egun, ahozko genero horrek irakaskuntzan duen tratamenduari begiratzen
|
diogunean
, berriz, arazo larri bat ikusten diogu: irakurketa ozena ez dasistematikoki jorratzen.
|
|
|
Jakina, izena duena bada, esan ohi dugu euskaldunok, baina izena duen horrek existentzia objektibagarria eta funtzionala edo fikziozkoa izan ditzake. Mahaia esaten dugunean, objektu erreala ordezkatu ohi dugu, normalean, lau hankaren gainean horizontala den gainazala erakusten duen altzaria?; etorri
|
diogunean
, gizakiak egin dezakeen funtzioa dugu gogoan, leku batetik besterainoko desplazamendua bat ohi dena?; bihar esatean, oraindino jaiotzeke dagoena daukagu gogoan, denboraren neurketa kronologikoan, oraindik ikuskizun dena, existentziarik ez duena, ikusgaia ez duena; baina hor dago, nola gure buruan hala besteenetan?.
|
|
|
Hori dela eta, imitazioaren joera nagusitu da pertsonengan. Imitazioa
|
diogunean
, honako hau diogu, alegia, pertsonak sekulako ahaleginak egiten dituela, batzuetan jakinda eta beste batzuetan konturatu barik, bere ingurukoen antzera pentsatzeko, portatzeko, janzteko eta bizitzeko.
|
|
|
Kasu batzuetan, ezagutza horrek erreala modu zuzenean ezagutzen du, eta beste batzuetan modu okerrean; kasu horietan, benetako ezagutzaz dihardugu (lehen kasua) eta errakuntzazko ezagutzaz (bigarrenean). Ezagutzeak ez du derrigorrez erreala modu zuzenean ezagutzea ekartzen; pertsonekin ere gertatzen da hori, norbaitek mina eman eta «ezagutzen zintudala uste nuen, baina ziri ederra sartu didazu» esaten
|
diogunean
).
|
|
|
Eragiketa hori bi aldiz egingo dugu, bien artean astebeteko aldearekin. Karkomari eraso egiten
|
diogunean
, zura gogortzeko jarriko gara. Horretarako, erretxina epoxikoa erabiliko dugu.
|
|
|
“Hori gertaera adierazgarria da: frogatzen du barkamena eskatzen
|
diogunean
bertan behera uzten duela indarkeriazko erantzuna, nahiz eta beste gidaria oso haserre egon. Gainera, barkamena eskatzen jakin behar da gaizki ez interpretatzeko keinu egokiekin”, dio Enrique Sáiz psikologoak.
|
|
|
Arriskuak eta zailtasunak ere ikusten dizkiot, baina UPV/EHUko euskalduntze prozesuari ikusten dizkiodan bezala. Dudarik gabe, Campus horren aldeko lanari ekiten
|
diogunean
ikusiko dugu zein motatako oztopoak aurkitzen ditugun edota zein arrisku agertzen diren, eta praktikara eramatean gainditu ditugu arrisku eta oztopo horiek.
|
|
2003
|
|
|
Baina zer diren gauzak, auzokoarekin hain gutxi hitz egiten dugun garai hauetan, horrenbeste elkarrizketa txatxu mobiletik. Baita auzokoari zerbait esan behar
|
diogunean
ere, atea ireki eta bere atea jo beharrean, errazagoa egiten zaigu mobiletik deitzea. Zergatik ote?
|
|
|
Zu ordea harengandik hainbestean bereizten zara bakarrik, horixe bera tresnarik gabe, hitz soilen bidez egiten duzula. Gu behintzat d beste norbaiti beste hitzaldiak esaten entzuten
|
diogunean
, nahiz eta guztiz hizlari ona izan, ez gara, esate baterako, ezertaz kezkatzen. Batek zuri entzuten dizunean ordea, ala beste bati zure hitzaldiak esaten, nahiz eta oso eskasa izan hizlaria, emakume, gizon zein mutikoak entzunda ere, liluratuta eta menperatuta gelditzen gara.
|
|
|
publizitateari kasu egiteari uzten
|
diogunean
|
|
2004
|
|
|
Beraz, egia existitzen da, horixe da egia, norberak sentitzen duena, hain zuzen ere. Egia, koherentzia izango da, gure bihotzeko habitante txiki eta hiperperzeptibo horri altaboza, hitza, eszenatokia edo beste edozein herraminta ematen
|
diogunean
, hau da, bihotzeko zulotik irteteko aukera eman eta bizitzan paper printzipala ematean. Egiaren koherentzia lorak erregalatzeko, ezadostasunak, irizpide propioak, dena delakoa, landareak larrosa izan edo sasi »nire lagun Juanjorekin akordatzen naiz».
|
|
|
Lan gaitza jarri digu Garziak, zeren eta testu idatzietan jasota dagoen euskararen eredu horrek ez baitu bizitzaren taupadarik, nahiz eta inoiz ahozko esapide eta mintzamolde bizi biziak izan. Hizkuntzaren fenomenoa soziala dela
|
diogunean
, bizitzaren gizarte magma bera dugu gogoan, bizi dinamikaren elkarrekintza bera, ez testuetan jasoak eta bilduak izan ditzakegun egitura jatorrak. Hizkuntza, horretara, zeharo konformagaitza da, ez dago gure nahierara.
|
|
|
Sabino Aranarentzat, esan bezala, euskalduna euskararen jabe dena daba karrik; baina euskaltzale, hots, euskarafilo izan daiteke euskara jakin gabe ere, baldin maite badu. Guk hemen, euskalari
|
diogunean
, euskaran adituari deitzen diogu eta euskalaritza, euskarari buruzko jakintza jasotzen duenari.
|
|
|
Lan subiranotasuna, elkartasun erretributiboa eta gizarte aldaketa izeneko printzipioetan biltzen diren ezaugarri horiek, enpresa mailako barnemerkatu laborala osatzeko lagungarri izan dira. Barne merkatua
|
diogunean
, hauxeesan nahi dugu: «unitate administratibo bat, zeinaren baitan lanaren ordainketa etaesleipena administrazio prozedura eta arau multzo batek zehazten baituen» (Doeringer eta Piore 1985).
|
|
|
Eman dezagun gertaldiak direla kausalki erlazionatzen ditugun izakiak. Zer esan nahidugu k gertaldiak e gertaldia kausatu duela
|
diogunean
–Labur bada ere, galdera horri emanzaizkion bi erantzun iruzkindu nahi ditut, alegia, humear anaiisia eta kontrafaktikoenbitarteko hurbilketa.
|
|
|
M. Hare filosofoak plazaratutako teoria honek defendatzen du judizio moralek printzipio unibertsalekinkonprometitzen gaituztela. Modu horretan, norbaitek kasu zehatz batean gezurrik ez lukeela esan behar
|
diogunean
, gezurra esatea okerra dela esaten duen printzipio unibertsalarekin konprometitzen ariko ginateke. Gure argudioetan moralaren trinkotasun logikoabermatu nahi baldin badugu, ezin gara ezta istant jakin batean ere printzipio batez baliatubeste noizbait printzipio hori bera onartzeko borondaterik ez baldin badugu.
|
|
|
Nola erabaki dezakeguekintza bat zuzena ala okerra den? Zer esan nahi dugu pertsona batek hau edo hori eginbehar lukeela
|
diogunean
–Noia funtsa dezakegu iritzi hori?
|
|
|
Ideia zahar bati, aldiz, hitz berri bat eman nahi
|
diogunean
, hizkuntzaren mintzabide balioa illundu eta nahastu, eta hizkuntzaren sena ahuldu, egiten ditugu. " Eliza" ideiari" txadon" deitu nahi izatea, edo" gatzazkio" ri" gakio", eta abar, gure herrian nahi izan dan bezela, hizkuntzaren oiñarrien beren kontra jokatzea da.
|
|
|
Askatasun horren zati handi bat laburren interes komertzial urrian eta prestigio ezan oinarritzen da. Film laburrak bultzatu eta komertzializatu behar direla
|
diogunean
ez genuke ahantzi behar, film laburrak negozio izanda, askatasun eta arrisku horiek ze puntutaraino murriztuko liratekeen.
|
|
|
Gilsonek erakutsi duen modura, Descartesengan aurki ditzakegun ideia askok badituzte beren aurrekariak pentsamendu eskolastikoan, eta askotan bere sordunak dira ia bete betean. Eta horrela gertatzen da eredu deduktibista horri begiratzen
|
diogunean
, badituelako bere gertutasun handiak Tomas Akinokoarengan aurkitzen dugun ereduarekiko. Tomas Akinokoak ere benetako egiarako sentimenezko bideari uko egingo zion eta egiaren benetako jatorria Jainkoarengan ipiniko zuen.
|
|
|
Demagun, esaterako, ‘izurde’ eta ‘maitasun’ izenak. ‘Izurde’
|
diogunean
(aipamen huts gisa eta, beraz, testuinguru jakinik gabe, horrelakorik posible bada) errealitatearen objektu generiko bati egiten diogu erreferentzia, jada badiren edo izan litezkeen itsasoko ugaztun jakin horietako bakoitzari egozten diogun izen generikoaz baliatzen garela. ‘Maitasun’ diogunean, aldiz, ez dugu objektu bat adierazten ‘izurde’ diogunean adierazten dugun modu berean.
|
|
|
‘Izurde’ diogunean (aipamen huts gisa eta, beraz, testuinguru jakinik gabe, horrelakorik posible bada) errealitatearen objektu generiko bati egiten diogu erreferentzia, jada badiren edo izan litezkeen itsasoko ugaztun jakin horietako bakoitzari egozten diogun izen generikoaz baliatzen garela. ‘Maitasun’
|
diogunean
, aldiz, ez dugu objektu bat adierazten ‘izurde’ diogunean adierazten dugun modu berean. ‘Maitasun’ izen abstraktua dugu.
|
|
|
‘Izurde’ diogunean (aipamen huts gisa eta, beraz, testuinguru jakinik gabe, horrelakorik posible bada) errealitatearen objektu generiko bati egiten diogu erreferentzia, jada badiren edo izan litezkeen itsasoko ugaztun jakin horietako bakoitzari egozten diogun izen generikoaz baliatzen garela. ‘Maitasun’ diogunean, aldiz, ez dugu objektu bat adierazten ‘izurde’
|
diogunean
adierazten dugun modu berean. ‘Maitasun’ izen abstraktua dugu.
|
|
|
Errealizazioaren etika
|
diogunean
, errealizazio hitza Zubiriren oinarrizko eta funtsezko zentzuan hartzen dugu batetik, baina baita ere, bestetik, Cencillok ematen dion zentzu psiko integratzailean, bere obra antropologiko eta psikoanalitikoan sakonkiro azaldu duen bezala, bi zentzuok elkarren osagarriak eta argigarriak direlarik.
|
|
|
Halaz ere, Wittgensteinek ohartarazten digu" Munduaren existentziak harritzen nau" esaten dugunean hizkuntzaren" erabilpen txarra" egiten dugula. Inoiz ikusi ez dugun animalia batek harritzen gaituela
|
diogunean
denek ulertzen dute ezohiko zerbaiten aurrean gaudela. Eta animalia ezohiko horrek harritzen gaitu horrelakorik bazegoela uste ez genuelako eta, beraz, animalia hori existitzen ez zela imajinatzen nuelako.
|
|
|
Jainkoa bizitzaren zentzua da. " Bizitza"
|
diogunean
, Wittgensteinek jada ohartarazi zuenez, ez gara bizitza biologiko edota fisiologikoaz ari, ezta psikologikoaz ere. " Bizitza mundua da".
|
|
|
Baina ez bide da oso urrun etika zientzia edo jakintza autonomo eta erriguroso gisa agertuko den garaia. Jakintza autonomoa
|
diogunean
beste zientziek edo jakintza zorrotzek duten autonomia eta interdependentzia (interdiziplinaritate) maila berdina esan nahi dugu, ez gehiago ez gutxiago. Halaber, eta jarraian ikusiko dugun bezala, giza zientzia formalizatu gisa ikusi nahi genukeen etika ezin izan daiteke etika normatibo edo prezeptiborik, ezta etika erlijioso edota antierlijiosorik ere.
|
|
|
Gizakia izaki etiko bat delako, zoon ethikon delako, esango zukeen Aristotelesek, nahiz formulazio hori ez zuen inoiz izkiriatu. Gizakia izaki etikoa dela
|
diogunean
zer esan nahi ote dugu. Dakusagun geldiro.
|
|
|
Gizartearen (senideen, lagunartearen, herrikideen) elkarreraginik gabe ez dagoke gizon emakumerik, gizakiak gizartea baitu sehaska, hazkurri eta jokaleku. Gizartea
|
diogunean
antropologiak ulertu ohi duen oinarrizko zentzuan diogu: " bizileku komun bat partekatzen duten eta bere biziraupenerako eta ongizaterako elkarren beharrean dauden pertsonen multzoa", hain zuzen ere, Marvin Harris antropologo ezagunak definitu duen bezala.22
|
|
|
Biologia eta kultura giza errealitatearen bi" mementu eratzaile" ditugu, bakoitzak bere dinamika propioa duena baina elkarren beharrean daudenak txanpon baten aurkia eta ifrentzua bezala. Gizakiaren biologia
|
diogunean
berorren elementu organiko estrukturalak adierazi nahi ditugu, gizakiaren mementu estruktural gisa ulerturik. Gizakiaren egitura biologikoa, bada, giza errealitatearen mementu estruktural, eratzaile eta osatzaile gisa ulertzen dugu.
|
|
|
praxia, alegia. Eta praxia
|
diogunean
, praxi errealizatzailea esan nahi dugu, hots, interpretatzailea, era (alda) tzailea eta sortzailea batera dena, hain zuzen ere.
|
|
|
Eta kontzientzia bakar hori kontzientzia metafisiko ere bada, subjektu etiko ezagutzailea subjektu metafisiko egiten duena, hain zuzen ere. Zer esan nahi dugu, baina, subjektu metafisiko
|
diogunean
–Metafisikaren errealitatera irekita dagoela esan nahi dugu, hau da," fisikatik" (psikobiofisikatik) haratagoko eta honatagoko errealitatea ezagutzeko eta kontenplatzeko (thedrein) isuria duela gizakiak.
|
|
|
Balio sozialen berebiziko garrantzia azpimarratu beharra dago, horiek baitira taldearen kohesioa eta berezitasuna segurtatzen dituztenak eta, halaber, taldekide bakoitzaren unibertso mentala konfiguratzen dutenak. Balio sozialak
|
diogunean
gizatalde edo kultur jakin batek aro historiko batean dituen balio komun nagusiak adierazi nahi ditugu bereziki. Eta, dakigunez, gizarte bakoitzak bere balio propioak ditu, kultura —eta are azpikultura edota gizarte klase— batetik bestera ezberdintasun handiak ageri direla.
|
|
|
Eta alderantziz ere. Egitura
|
diogunean
araueta sinbolo sare kohesionatu eta eragile bat adierazi nahi dugu bereziki. Estrukturalismo itsuan erori gabe, ezin uka daiteke ondasun eta produktuen trukeak, hitz bidezko komunikazioak bezala, erregela sistema egituratu bati erantzuten diola.
|
|
|
Kontsumismoa eta" exhibizio" soziala nagusitzen ari diren garaiotan, giza mekanismo psikosozialak, ekonomikoak ez ezik, hobeki ezagutu behar ditugu gizarte justuago eta gizatiarrago eraiki ahal dezagun denon artean. Eta ‘gizarte’
|
diogunean
gizadi osoa esan nahi dugu, herri, kultura eta nazio guztiek osatzen dutena.
|
|
2005
|
|
|
Lezo parean aztoratu dira haurrak, bakoitzak bere etxea ikustea lortu ez badu ere, eta birziklatzeko zain dagoen txatarra pila desioz begiratu ondoren aukera utziz gero, ontzitik salto egin eta gustuko tramankuluren bat bilatuko zuten Pasai Donibaneko ontziola agurtu dute. Agurtu
|
diogunean
, benetako agurraz ari gara, eskua astinduz «eee, aguur! »ka egin baitute itzulia, itsasontzi baten Euskal Herritik kanpora bahituta eramango balituzte bezalako pasioarekin, eta noski, itsasgizonen batek agurra itzuli dienero, barrez lehertu dira. Baina benetako emozioa bidaia bukaeran iritsi da, ontziak Pasai Donibane pasa eta itsasorako bidea hartu duenean.
|
|
|
Borrokaren bidez auzia beste fase batera ekarri dugu. Bigarren bide bat ireki behar dela
|
diogunean
, irakasle izateko lan kontratu bat izatea nahikoa dela diogu. Zorionez hori lortuta dago.
|
|
|
Baina, zer da ikaskuntzaesanguratsua? Ikaskuntza esaguratsua ikasitako eduki berri bati zentzua edoesanahia ematen
|
diogunean
lortzen da. Mekanikoki, buruz, zentzurik gabekodatuak memorizatzen ditugunean (adibidez:
|
|
|
inguruko zaratarengatik. Ikustea ere zaila egiten zaigu behin baino gehiagotan etxeko egongelan edo tabernan telebista piztuta ondokoarekin ari garenean, edota egongelan dagoen liburutegiko koadroari begiratzen
|
diogunean
. Inguruak mugak jartzen dizkigu ondo entzuteko.
|
|
2006
|
|
|
Elorrilarrari gainontzeko landareek ez omen zioten ezkontzen utzi, hark erretxinduta, aurrerantzean ondotik igarotzen zen guztiari helduko ziola. Elorri beltzak geroxeago oratuko gaitu, bere haziak daraman fruitua heldu aurretik lapurtu nahi izango
|
diogunean
, zasta! eta gero anisaren lurrinetan hordi Tentelenea tabernan hordikada edango genukeenean...
|
|
|
Baina, dio Aingerrek, Anberesko nasan Morelek irudi oso grafikoan ikusi zuen kolonialismoaren alde ezkutua, eta aldiz, gaur egun autoari gasolina sartzen
|
diogunean
, urrezko bitxi bat oparitzen dugunean edo sakelako bat erosten dugunean, zailagoa zaigu ohartzea guk egin dugun salerosketaren atzean zenbat odol eta miseria dagoen.
|
|
|
PSN, CDN, UPN, UMP eta PS mahai bakar batean eseriko ote? Batasunari galdetu
|
diogunean
, hauxe dio: agian ez daude PSN eta PSE EE, baina PSOE bai.
|
|
|
Kontua da hainbat baldintza bete behar dela hazi bat erregistratu ahal izateko. Adibidez, hazi berria aurrekoa baino hobea dela frogatu behar da, eta hobea
|
diogunean
emankorrago esan nahi dugu. Modu horretan, bioaniztasunaren oinarrizko kontzeptuak galtzen dira.
|
|
|
Hipertentsioa
|
diogunean
zer esan nahi dugu. Arterietan barrena doan odolak, osasunarentzat komeni den baino abiadura handiagoa daramala.
|
|
|
Esfera handia
|
diogunean
, Lurraren erradioa baino askoz handiagoa esan nahi dugu. Beraz, Lurraren gainazaleko puntu guztietatik esferako puntu batera luzatutako izpiak paraleloak izango dira.
|
|
|
Bi aldiz jaiotzen gara, filosofoak dioenez. Behin amaren sabeletik, eta bigarrenez ume izateari uzten
|
diogunean
. Baina gidatu behar ditugu umearen urratsak, amildegira joango ez bada.
|
|
|
Arestian aipatutako aspektu bakoitza antolatu eta lantzeari ekin
|
diogunean
, zailtasun batzuei aurre egin behar izan diegu:
|
|
|
12 ‘Morala’
|
diogunean
‘judizio eta ebaluaketa morala’ esan nahi dugu.
|
|
|
21 Ondorioa dela
|
diogunean
ez dugu esan nahi ondorio logikoa dela. Ikusiko dugun bezala, Humeren sentimentalismoa modu desberdinetan interpreta daiteke ‘ondorio’ hitzaren interpretazioaren arabera.
|
|
|
Moralki juzgatzen dena, beraz, ekintza hori aurrera eraman duen pertsona (edo pertsona horren izaera) da. Hortaz, ekintza bat moralki maltzurra dela
|
diogunean
modu eratorrian mintzatzen ari gara.
|
|
|
Haatik, kritikari txarra isilaraztea ez da hain erraza izango, eta beti izango du aukera bere sentimendu partikularrean tematzeko, aurkariaren aurrean amore emateari uko eginez. Alabaina, artearen printzipio ezagunen bat erakusten
|
diogunean
eta printzipio hori adibideen bitartez ilustratzen dugunean, adibide horien jokabidea printzipio horretara egokitzen dela onartzen du bere gustu partikularretik abiatuz. Eta oraingo kasuari ere printzipio bera aplika dakiokeela frogatzen dugunean —nahiz eta berak ez duen ez hauteman ez sumatu printzipio horren eragina—, orduan berak ondorioztatu du errua beregan dagoela eta, halaber, fintasunik ez duela, zeina baldintza beharrezkoa baita edozein konposiziotan edo diskurtsotan dagoen edertasun edo narrio guztiaz jabetzeko.11
|
|
|
Objektu bat karratua dela
|
diogunean
, objektu horrek benetan duen ezaugarria jasotzen ari gara. Alabaina, objektu bera ederra dela diogunean, gu, gizakiok, zerbait ekoizten ari gara, mundura proiektatzen ari gara gure gustua, objektu hori urreztatuz edo tindatuz.
|
|
|
Objektu bat karratua dela diogunean, objektu horrek benetan duen ezaugarria jasotzen ari gara. Alabaina, objektu bera ederra dela
|
diogunean
, gu, gizakiok, zerbait ekoizten ari gara, mundura proiektatzen ari gara gure gustua, objektu hori urreztatuz edo tindatuz. Hori da giza gustuak duen ahalmena.
|
|
|
Badaude Lockek aipatzen ez dituen bestelako propietate bigarrenak; esaterako, barregarria izatea. Film bati buruz barregarria dela
|
diogunean
, filmaren propietate bigarren bat aipatzen ari gara. Aitzitik, filmaren propietate lehen bat izan daiteke haren iraupena.
|
|
2007
|
|
|
herritar guztiak zoriontsuak dira, egokitu zaien bizimodua maitatzeko programatuta daudelako. Eta «egokitu»
|
diogunean
, zozketa batez arituko bagina bezala diogu, halaxe banatzen baita zoria Huxleyren mundu berrian: pertsona guztiak prozesu artifizial baten ondorioz sortuak dira.
|
|
|
Zer egin daiteke euskararen inguruan gutxienekoak betetzeko ere, funtzionario baten ezezko harroari aurre egin behar
|
diogunean
–Zertarako nahi ditugu barne, kanpo, zeharkako edo goitik beherako euskara planak administrazioak berak euskaldundu duen funtzionario batek euskara ez duela sekulan eta ezertan ere erabiliko esaten duenean eta ausardia horrengatik zigor mehatxuen ordez agintarien errukitze eta lasaitzeak lortzen dituenean?
|
|
|
Problema bat egingo dugu
|
diogunean
, karrerako lehen urteko ikasleek honela erantzuten dute: Bai, enuntziatuduna ez izatekotan.
|
|
|
Edozein historia partzialek historia unibertsalaren ideiaren bat aurresuposatua ezkutatzen du. Adibidez, gizarteko periodo bat edo gertakari bat ikertzeko politikari edo ekonomiari garrantzi gehiago aitortzen
|
diogunean
arteari baino, esaterako, edo loari eta ametsari baino, zenbat gauza daukagu a priori erabakia historia zer denari buruz. Zeri deritzogu historia, historia soziala?
|
|
|
Eta orain Poloniakoa sortu berri dugu, hirugarrena.Hiru sail horien existentziarekin, alde batetik marka eta, bestetik, korporazioasaltzeko beharraz ohartu gara. Eta korporazioa
|
diogunean
, hiru sailez ari gara.Hiru sailen existentziaz eta izaeraz aritu behar dugu baina hiru sail horiengainetik egitura bakar bat dagoela aditzera emanez.
|
|
|
Galderari ñabardura bat egingo nioke, hau da, zeren arabera erabakitzen duteneta zeren arabera erabaki luketen. Aukeraketa
|
diogunean
, gaiari egitenbadiogu erreferentzia, zer kontatu eta zer ez, zer plazaratuko eta zer ezkutatuko, zer sustatuko eta zer ez... hori guztia, azken batean, prentsa bulego batenaukeraketa dela esango nuke.
|
|
|
Beraz, misioak elkartasunezko konpromisoan du oinarria. Partizipazioa
|
diogunean
, guk ez dugu ulertzen partizipazio hori diru banaketari dagokionik soilik; propietatearen eta irabazien gaineko kudeaketaz ari gara. Eta kontzeptu hau hertsiki lotuta dago gizarte erantzukizunarekin.
|
|
|
Materiarik gabe geratu dela
|
diogunean
, zentzu eta sustantziarik gabe geratudela diogu. Bestean dago zentzua eta sustantzia, bizitasuna.
|
|
|
–Euskarak? iraun duela
|
diogunean
, euskarariburuzko diskurtso batetik egiten dugu: euskara hizkuntza da, hitz egiteko sistemaegin eta jakin bat, ez hizkera asko eta batasunik gabekoak.
|
|
|
Etnozidiora daraman logika horrek jarri ditu abian bananbanan izendatzen ditugun ordezkapeneko edo normalizazioko faktore eragileak: familia, eskola, administrazioa, komunikabideak... Eta hau
|
diogunean
, ez garagarai bateko kontuez ari. Espainiak eta Frantziak hezurmamitu duten nazio estatuaren eredua estatu totalitarioa dela esatean, gaur eta hemen bizi bizirik dagoenbarne logika hiltzaileaz ari gara.
|
|
|
Lurraldetasunari esanahi fisikoa eman
|
diogunean
(zerbait fisikoa baldin badalurra delarik), gizakiaren harremanetan kultur dimentsioez jantzitako esanahi fisikoaz ari ginen. Bihotza fisikoa den bezala, edo arnasa sakona, edo begia zorrotza, edo eskua trebea, horiek guztiak izakiaren bizitza kulturalaren adierazle eta euskarriak dira.
|
|
|
Arriskupeko erabaki hartze baten pean gaudela
|
diogunean
, baieztatzen arigara gure erabakien ondorio potentzial posibleak probabilistikoki kuantifikatzekoahalmena dugula. Hortaz, etorkizuneko ondorioen inguruko informazioa nahiz etaerabatekoa ez izan, badakigu zeintzuk izango diren ondorio posible horiek, etagainera posibilitate horiei probabilitate multzo bat esleitzeko aukera izango dugu.Ziurtasun osoa dagoen erabakietan, aldiz, nire ekintzen ondorioen probabilitatea, 0 tik 1 era bitartean doan segidan, beti 0 edo 1 izango da.
|
|
|
Eragiketen zenbatespena egiteko metodo berri hau lehengoa baino errazago eta sinpleagoa da, nahiz konplikazioak sor daitezkeen. Lehengoa
|
diogunean
ez dugu bakarrik kontutan izan Nafarroako Hitzarmen ohia, Ituna Ekonomikoa ere bai, honen kasuan Lurralde Historikoari edo lurralde komunari mozkin kopurua egozteko lurralde bakoitzean kokatutako higiezinen balioa, salmenten balioa, e.a. estimatu behar baitziren; oraingoan aldiz, bi legeen erreforma ostean, zaharkitutako metodo hori desagertu egin da, eta hemen azaltzen dena indarrean sartu.
|
|
|
Hume-k prozesu mentalen analisi hau eskaintzen digu: zenbait zergauza bereiziri bata bestearen antza hartzen
|
diogunean
(loretxo txuri andana bati zelaian, adibidez) beren artean diferentziak ere badituztela aintzat hartu barik (neurrian, kualitateetan, etab.), guztiei izen bera ematen diegu (txibiritak), eta (ideia edo errepresentazioa beti bakoitzaren partikularra da, noski, baina) izen bera guztientzat erabiltzeko ohitura hartzen dugu, denak bat balira bezala.
|
|
|
Eta hizkuntza horrek gero haur horien bizi historia kontzientean eta inkontzientean beste eraginik ez edukitzea ote da egiantzena? Bestalde, irakurtzen
|
diogunean
, mentalesa hizkuntza bat basikoa dela eta sinpleagoa naturala baino, «ya que en él no existen palabras y construcciones dependientes del contexto»1557, ematen du ateak franko zabalik uzten zaizkiola hizkuntza naturalaren influentziari pentsamenduan, batez ere kontu eginez, berak azpimarratua digula, nahiz beste asmo batzuekin, hiztunak hitz egiten dituen ia esaldi guzti guztiak berriak direla
|
|
|
Izan ere, terminologiaren atzean gauza asko egon daiteke eta zalantza dezente ere bai. Adibidez, soziolinguistikan aditu talde bati elebiduna izatea zer den galdetzen
|
diogunean
, erantzunak adituen kopurua bezainbat izango dira, eta beraz definizio komun batera iritsi eta onartu behar da; eta gauza bera gertatzen da proiektu guztiekin.
|
|
|
badakit elkarri begiratzen
|
diogunean
|
|
2008
|
|
|
Ez dago lehen zegoen mugimendua", gogoan du elkarteko lehendakariak," Madrilen eta Bartzelonan izugarrizko azokak egiten dituzte eta hor bai aukera izaten dela txanponak eta zigiluak lortzeko". Gaur egun, txanponak eta zigiluak katalogo bidez jasotzen dituzte. Garai berrietara egokitu beharra dago, eta Filatelia eta Numismatika elkarteak aldizkari espezializatuetako harpidetzak eginak dituzte.Umeen edo zoroen zaletasuna ote. Bildumen inguruan galdetu
|
diogunean
Heliodorori parrez hasi da," jendeak uste du umeen joko bat dela edo zoroen zaletasun bat. Baina, zaletasun honekin bildumak osatzeaz gain, asko ikasten da.
|
|
|
" Eskariari erantzun"
|
diogunean
," azpiegiturak sortu" diogu...
|
|
|
Gasteizko Udalak lantzen duen proiektu honetan asmoak lortzeko, alegia, arrisku egoeran diren gazteak indibidualki osatu eta komunitatean integratzeko, kirola erabiltzen dute tresna gisa, besteren artean. Kirola
|
diogunean
, gehienetan futbolaz ari gara, Luzuriagak aitortu digun moduan," lehen kolpean behintzat hori dute gustuko, nahiz eta batzuetan beste kirolei heltzen dieten". Mirandarrak azpimarratu du kirola berez ez dela gaztea edo norbanako edonor osotasunean hezteko tresna, izan daiteke bitarteko integratzailea eta izan daiteke bereizlea, nola erabiltzen den.
|