|
2013
|
|
|
6 Galderak formulatu,
|
pertsonak
eta lekuak deskribatu, mailak idatzi
|
|
|
Tunisia, Egipto, Libia, Yemen, Pakistan... Leku horietan guztietan, albisteez gain, milaka istorio aurkituko zenituen, istorio txikiak,
|
pertsona
interesgarriak, memento hunkigarriak... komunikabideetan lekurik izaten ez dutenak. Zer sentitzen duzu horrelakoetan?
|
|
|
Badakigu, dagoeneko, helburuarekiko galdera egokia formulatu behar dela. Ikasi dugu, halaber, behar dugun erantzuna jasotzeko,
|
pertsona
egokiari galdetu behar zaiola. Bi baldintza horiek betetzen ditu Xabier Payari aspalditxo egindako elkarrizketak.
|
|
|
Sinestezina da. Bizkaiko txapeldun izandako guztiak, niretzat, oso errespetagarriak dira, kalitate handiko
|
pertsonak
. Eta, bat batean, esatea gradu hori niri eman didatela edota nik irabazi dudala...
|
|
|
Hemen azpian duzuna lagun berriak ezagutzeko edo bikotekide posibleak ezagutzeko erabiltzen diren galdetegien antzekoa da. Baina galdetzaileak falta dira, eta, ordainetan, bi
|
pertsonek
emandako erantzunak ematen dira. Erantzunetako bat, ordea, ez da egokia; ez dio galderari erantzuten.
|
|
|
3 Behar dudan informazioa daukan
|
pertsona
horri galdetzean, jokatu
|
|
|
1 Ez ireki, inoiz,
|
pertsona
ezezagunen mezurik.
|
|
|
Zure elkartrukerako, halako galderei taxuz erantzuten jakitea komeni zaizu. Hasteko, atal honetan,
|
pertsonen
deskribapenak egiten ikasiko duzu.
|
|
|
c) Zer asmorekin txertatu du idazleak
|
pertsona
deskribapena bere jardunean. Zehaztu zein den testu bakoitzari dagokion asmoa.
|
|
|
1
|
Pertsona
bati sari bat eman izanaren arrazoia azaltzea.
|
|
|
3
|
Pertsonaren
curriculuma ezagutzera ematea.
|
|
|
4
|
Pertsona
bati kritika negatiboa egitea.
|
|
|
|
pertsonak
deskribatzen jakitea?
|
|
|
Jokamoldearen berri emateko adjektiboak erabiltzeaz gainera, hainbat esamolde daude, gure hizkuntzan,
|
pertsona
baten nolakotasuna eta izaera deskribatzeko. Ikus ditzagun horietako batzuk.
|
|
|
a) Leku guztietan daude diren
|
pertsonak
, hau da, denen
|
|
|
|
Pertsonen
deskribapenak egiteko baliagarria izango zaizun adjektibo multzo handi bat duzu hemen. Denak nahastuta daude, beraz, lagungarriagoak gertatuko zaizkizu ordenatzen eta sailkatzen badituzu.
|
|
|
Hiru deskribapenen pasarteak entzungo dituzu jarraian. Deskribatzen diren
|
pertsonen
izaeraren zer alderdi edo ezaugarri nabarmendu nahi da testu bakoitzean?
|
|
|
Heldu zara bigarren geltokira, hau da," Estalkirik gabe" osagaiaren amaierara.
|
Pertsona
deskribapen egokiak eta zuzenak egiten jardun duzu, eta, horretarako, informazioa kategorietan antolatzen, kategoria horien ezaugarriak izendatzeko adjektiboak eta esamoldeak ikasten, kategorien araberako informazioa idazten& Beraz, honezkero, gai izango zara pertsona deskribapenak egiteko.
|
|
|
Heldu zara bigarren geltokira, hau da," Estalkirik gabe" osagaiaren amaierara. Pertsona deskribapen egokiak eta zuzenak egiten jardun duzu, eta, horretarako, informazioa kategorietan antolatzen, kategoria horien ezaugarriak izendatzeko adjektiboak eta esamoldeak ikasten, kategorien araberako informazioa idazten& Beraz, honezkero, gai izango zara
|
pertsona
deskribapenak egiteko.
|
|
|
deskribatzen den
|
pertsonaren
ezaugarriak testuan identifikatzen, eta emandako kategorien artetik ezaugarri horiei dagozkienak hautatzen?
|
|
|
|
pertsona
deskribapenean eskatutako kategorien baitako informazioa ematen?
|
|
|
Dagoeneko iritsi da elkartrukean etxean hartuko duzun
|
pertsona
hobe ezagutzeko unea. Nolako itxura izango ote du?
|
|
|
2
|
Pertsonen arteko
harremanetan hartu eta eman egiten denez, orain, zuri dagokizu ematea. Zure truke kideak sortu duen eta bidali dizun taula osatu duzu.
|
|
|
zer adjektibok adieraziko luke hobekien zure izaera? Nola deituko genioke gela hankaz gora duen
|
pertsonari
–Zeurea bezala dagoen gela bat partekatu bazenu norbaitekin, eta zure gustukoa ez balitz, adieraziko al zenioke?
|
|
|
Unitatearen ibilbidean zehar, atalez atal, hainbat gauza ikasi dituzu: galdera egoki eta zuzenak egiten,
|
pertsonak
deskribatzen, lekuak deskribatzen& Kantak abestu dituzu gelakideekin, euskalki batean eta bestean agurtzen eta eskerrak ematen ikasi duzu, grabaketak egin dituzu, galderak eta deskribapenak elkartrukatu dituzu posta elektronikoaren bidez, jolasak ere egin dituzu (Nor da nor?, Altxorraren bila) & Sekulako abentura da ikastea! Ez al zaizu iruditzen?
|
|
|
Etxe zaintzailea da;
|
pertsona
ezezagunei zaunka egiten die hasieran.
|
|
|
2 Binaka jarrita, txakurraren jabearen eta aurkitu duen
|
pertsonaren arteko
elkarrizketa egingo duzue, aurrez prestatu dituzuen galderei jarraituz. Erabaki nork emango dion hasiera elkarrizketari, eta nola; adostu esango duzuen guztia eta esateko modua.
|
|
|
Estalkirik gabe:
|
pertsona
deskribapena 30
|
|
|
|
Pertsona
bati buruzko informazioa jasotzeko modu bat baino gehiago dago; horietako bat elkarrizketa da. Orain ikusiko duzun bideoan, Mertxe Arruti andreak bi elkarrizketatzaileren galderei erantzuten die.
|
|
|
Justiziaren jainkosa da, zintzotasunaren defendatzaile, eta zorrotz jokatzen du injustizien aurrean. Gezurra, lapurreta, emandako hitza ez betetzea,
|
pertsonenganako
errespetu eza eta harrokeria arbuiatzen ditu; aldiz, besteenganako laguntasuna saritzen du.
|
|
|
|
Pertsona
bat deskribatzeko, nolakoa den adierazteko, hainbat modu dago. Gogoratu, esate baterako, Xabier Payak bere buruari buruz dioena 13 jardueran irakurri dugun elkarrizketan:
|
|
|
Bi informazio mota erabil dezakegu
|
pertsona
baten deskribapena egiten dugunean: batetik, ikusi duzun bezala, ezaugarri fisikoen eta izaeraren deskribapena egin daiteke; bestetik, haren ekintzen eta jokamoldearen berri eman daiteke.
|
|
|
|
Pertsonak
deskribatu
|
|
|
2 Aurreko jarduerako laugarren zereginean, zertan eragin duzu poema eraldatzeko: aditzaren
|
pertsonetan
ala denboran?
|
|
|
Aditzak, molde jokatuan, ekintzaz edo egoeraz gain, beste hainbat informazio ematen du: ekintzan parte hartzen duten
|
pertsonak
, ekintzaren denbora& Pertsonei dagokienez, euskaraz aditz jokatuak, berak bakarrik, beste hizkuntza batzuetan baino informazio gehiago ematen du; izan ere, euskarazko aditz jokatuak ematen duen informazioa emateko, elementu gehiago behar dira beste hizkuntza batzuetan. Hona adibide batzuk:
|
|
|
Aditzak, molde jokatuan, ekintzaz edo egoeraz gain, beste hainbat informazio ematen du: ekintzan parte hartzen duten pertsonak, ekintzaren denbora&
|
Pertsonei
dagokienez, euskaraz aditz jokatuak, berak bakarrik, beste hizkuntza batzuetan baino informazio gehiago ematen du; izan ere, euskarazko aditz jokatuak ematen duen informazioa emateko, elementu gehiago behar dira beste hizkuntza batzuetan. Hona adibide batzuk:
|
|
|
Aditzak, molde jokatugabean, berriz, ez du ez
|
pertsonaren
, ez denboraren, ez bestelakoren informaziorik ematen: esnatu, egitea, irabazi, ikustea, hartu, etortzea
|
|
|
testu poetikoetan aditzen denbora edo
|
pertsona
aldatzeko, aditz egokiak hautatzen?
|
|
|
b) Aditzen
|
pertsonak
aldatu: ni horrelakoa naiz jarri beharrean, zu horrelakoa zara jarriz, ekintzen egileak eta haren ondorioak jasotzen dituztenak trukatuz
|
|
|
Hitz egitean, solastean, literatura testuak ozen irakurtzean& hitz serioak zabaltzen ditugu, biziak, lehorrak, kantariak, sentituak, dantzariak&, denak adierazkorrak! Bi
|
pertsonak
nola egiten duten ikusiko dugu bi bideotan:
|
|
|
1 Bietako zeinek irakurri du adierazkorrago, lehenengo bideoko
|
pertsonak
ala bigarrengoak?
|
|
|
Nerabezaroa sasoi bizia da
|
pertsonon
bizitzan; sentimenduak bor bor egoten dira. Gure burua ulertzeko eta onartzeko, garrantzitsua izaten omen da sentimenduak adierazteko bitartekoak izatea.
|
|
|
d) koadroko
|
pertsonak
aurpegi zurbila duelako, ondoezik edo triste balego bezala.
|
|
|
Usaimenak eta dastamenak ere sentimenduak sorrarazten dizkigute: maite dugun
|
pertsonaren
usaina, etxeko usaina, ospakizunetan jan ohi den jaki baten zaporea, udak duen itsaso usaina, une beldurgarri bat pasatu duguneko lekuarena
|
|
|
1 Zer usain bidaliko zenioke honako sentimendu hauek eragiten dizkizun
|
pertsonari
–Idatzi esaldiak, eta adierazi zergatiak, ikasi dituzun egiturak erabiliz.
|
|
|
Izen bat berezia da, izaki, objektu, fenomeno& jakin eta bakar bati erreferentzia egiten dionean.
|
Pertsona
izenak, hirien izenak, auzoenak, herrialdeenak& izen bereziak dira. Izen horien lehenengo hizkia letra larriz idatzi behar da.
|
|
|
Lagunak ganbara hitza buru hitzaren baliokidetzat darabil esaldi horretan, burua
|
pertsonon
goiko atala delako, ganbara etxeetako goiko atala den bezala.
|
|
|
Testu poetiko bat idatzi nahi diozu erakartzen zaituen
|
pertsonari
. Nola adierazi ote daiteke erakarpena?
|
|
|
2 Osatu dituzun bikoteetatik, aukeratu egokienak iruditzen zaizkizunak, eta horiek nahiz zuri bururatzen zaizkizun beste batzuk erabiliz, idatz ezazu testu poetiko bat erakartzen zaituen
|
pertsonarentzat
.
|
|
|
6 Itzal handiko
|
pertsona
da.
|
|
|
g.
|
Pertsona
bat oso errespetatua eta miretsia denean erabiltzen dugu.
|
|
|
Euskaldunon laguntasunaren eta mirespenaren sinbolo da. Euskal Herrira etorri diren hainbat
|
pertsona
garrantzitsuk ere jaso dute makila hemengo agintarien opari gisa.
|
|
|
a) Gako hitza:
|
pertsona
batzuek bakarrik ezagutu edo ulertzen duten hitz, zenbaki edo bestelako zeinusegida.
|
|
|
Mundu osoan bidaiatu dute beren txalapartarekin, gure musika tresna zaharra era guztietako musika estiloekin nahasiz; hala egin dute Indian, Saharan, Mongolian& Horren emaitza da Nomadak Tx filma. Bi txalapartariek
|
pertsonen
eta kulturen arteko elkargune bihurtu nahi izan dute txalaparta, eta agerian utzi dute gai dela beste musika batzuetara egokitzeko eta garai berrietara moldatzeko. Tresna zaharrarekin doinu berriak sortu.
|
|
|
|
Pertsona
ezagun bat
|
|
|
Herriz herri eta etxe etxe arraina saltzen zuten
|
pertsonak
.
|
|
|
Antzina, gazteek erritu batzuk egin behar izaten zituzten haurtzarotik gaztarora igarotzeko; horiek gaindituta,
|
pertsona
heldua zirela frogatzen zuten. Gure artean, erritu horietako batzuk ziren, adibidez, inauterietan parte hartze berezia izatea, dantzari izatea, herriko festak antolatzea, San Joan suaren gainetik salto egitea& Esate baterako, Luzaiden, haurrek herritarren aurrean dantza egiten zuten egunetik aurrera, gazte bihurtzen ziren:
|
|
|
|
Pertsona
bakoitzak zuen bizi osorako bidaide izango zuen zuhaitz bat.
|
|
|
Zuhaitzak,
|
pertsonari
lagun egiteaz aparte, babestu eta aholkatu ere egiten zituela uste zuten.
|
|
|
Zeltek zuhaitzak
|
pertsonen
babesleak zirela sinesten zuten.
|
|
|
|
Pertsona
bakoitzak zuen bizi osorako bidaide izango zuen zuhaitz bat.
|
|
|
|
Pertsonak
eta produktuak garraiatzeko premiarekin.
|
|
|
1 Bizilekua aldatzea egokitu zitzaien hainbat
|
pertsonaren
lekukotasunak dauzkagu hemen. Irakur itzazue eta zerrendatu bizilekua aldatzeko izan zituzten arrazoiak.
|
|
|
c) Hainbat garaitako
|
pertsonen
irudiak.
|
|
|
b) Azken egun hauetan harekin harremana izan duten
|
pertsonen
zerrenda: nor diren eta zer harreman duten harekin.
|
|
|
Oroimenaren nahastea da, oroitzapenen erabateko galera edo galera partziala sortzen da.
|
Pertsona
amnesikoak ez ditu zertan beste gogamen prozesuak galdu; hala nola pertzepzioa edo aditasuna, eta ez du hizkuntza arazorik izaten. Amnesia duen pertsonak ez ditu iraganeko gauzak gogoratzen.
|
|
|
Pertsona amnesikoak ez ditu zertan beste gogamen prozesuak galdu; hala nola pertzepzioa edo aditasuna, eta ez du hizkuntza arazorik izaten. Amnesia duen
|
pertsonak
ez ditu iraganeko gauzak gogoratzen.
|
|
|
Hezurren bitartez& jakin dezakete
|
pertsonaren
sexua, hil zenean zuen adina eta bizitzan zehar jasan zituen gaixotasunak.
|
|
|
b) Bideoan agertzen diren
|
pertsona
horietako batzuk zergatik aukeratu ote zuten arkeologia. Elkartu testu bakoitza dagokion arkeologoarekin.
|
|
|
Ötzik zeraman gezi punta batean bi
|
pertsonaren
odola aurkitu zuten.
|
|
|
Inguruan zituen objektuetan beste lau
|
pertsonen
odola zegoen.
|
|
|
Asko hitz egin ohi da ondarea babesteaz; badira babesteari berebiziko garrantzia ematen dioten
|
pertsonak
, baina badira batere garrantzirik ematen ez diotenak ere. Horren harira, Koskobilo haitzuloan gertatutakoa aztertuko dugu.
|
|
|
b) 2012ko uztailaren 17ko datuen arabera Euskal Autonomia Erkidegoan (EAE) biztanleria aktiboa (lana duena edo bila dabilena) 1.034.300
|
pertsonakoa
zen, eta haietatik% 13,55 langabezian zegoen. Zenbat langabetu zegoen garai hartan EAEn?
|
|
|
Zerbitzua eskaintzen duen
|
pertsona
edo erakundearen identifikazio datuak (izena, logoa, helbidea, telefonoa&).
|
|
|
Hori dela-eta bainuontzia erdiraino urez betetzea erabaki duzue etxekoek. Ur kontsumoa
|
pertsonako
eta eguneko nola banatzen den ikusi duzu aldizkari batean. Etxeko bainuontziaren edukiera 228 litrokoa da eta lau lagun bizi zarete bertan.
|
|
|
Talde txikian (3
|
pertsona
): 25 pertsonako
|
|
|
Talde txikian (3 pertsona): 25
|
pertsonako
|
|
|
Talde handian (7
|
pertsona
): 20 pertsonako Eskola bisitetan irakasleak doan
|
|
|
Talde handian (7 pertsona): 20
|
pertsonako
Eskola bisitetan irakasleak doan
|
|
|
(>10
|
pertsona
)
|
|
|
Prezioa
|
pertsonako
/ gaueko
|
|
|
Prezioa
|
pertsonako
/ gaueko
|
|
|
d) Jantziek eta oinetakoek gastuaren% 62a hartzen dute beherapenetan. Beherapenetan batez besteko gastua 80 eurokoa bada
|
pertsona
bakoitzeko, zenbat diru gastatzen du, batez beste, pertsona batek jantziak eta oinetakoak erosten?
|
|
|
d) Jantziek eta oinetakoek gastuaren% 62a hartzen dute beherapenetan. Beherapenetan batez besteko gastua 80 eurokoa bada pertsona bakoitzeko, zenbat diru gastatzen du, batez beste,
|
pertsona
batek jantziak eta oinetakoak erosten?
|
|
|
d) Sorginbide kiroldegiko erabiltzaileen asebetetze maila aztertzeko, kale inkesta bat egitea erabaki du kiroldegiko arduradunak. Inkestan 25 urtetik 45 urterako 40
|
pertsonek
parte hartuko dutela zehaztu da eta, ezaugarri horiek betetzen dituzten eta kiroldegira sartu diren lehenengo 40 gizon emakumeei galdetu diete.
|
|
|
Horrela jokatzeko arrazoien artean hauek aipa daitezke: lagineko elementuak ikertzaileak hautatutako unean eta lekuan dauden
|
pertsonak
izatea, boluntarioak izatea, elementu horiek ikerketarako beharrezko ezaugarriak izatea, etab.
|
|
|
Ikusiko duzun bezala, etxebizitzan bizi den
|
pertsona
bakoitzari buruzko galderak daude galde sortan, baina oso arin beteko duzu. Gutuna jasotzen duzunetik gehienez hamabost egunetan betetzeko eskatzen dizugu.
|
|
|
inkesta bat egiten ari da Euskal Autonomia Erkidegoan bizi diren eta lanean ari diren
|
pertsona
nolako aukerak dauzkaten lan, familia eta norbere bizitza bateragarri egiteko. Inkesta hau ofiziala da, beraz, nahitaez erantzun beharrekoa.
|
|
|
Dieta orekatu baten funtzioa, organismo bakoitzak dituen beharrizanak osatzea da.
|
Pertsona
bakoitzak bizitzeko behar duen energia kantitatea (kilokaloriatan) bizi ohiturek, adinak edo lan egiteko erak baldintzatuko dute. Taulan dituzu gutxi gorabeherako energia beharrizanak.
|
|
|
Ilargia Eguzkiaren eta Lurraren erdian lerrokatzean, Lurrera kono itxurako itzala iristen da, eta itzal horretako zonalde bakoitzean eklipsea modu batean ikusten da. Eguzki eklipse osoa ikusten dute itzalaren erdian kokatuta dauden
|
pertsonek
, eta partziala gainerako zonetan; eraztun eklipsea ikusten dute justu itzal konoaren ertzean kokatzen direnek.
|
|
|
|
Pertsona
bat da, edo erakunde bat?
|
|
|
Gaur egun, denok dugu sarean idazteko aukera. Horrela, egilea edozein
|
pertsona
edo erakunde izan daiteke, agian ikasle bat, agian gai horretan aditua den norbait. Horregatik, egilea nor den jakin dugu, informazioaren fidagarritasuna ez baita bera izango webgunearen edo artikuluaren egilea bat edo bestea izan.
|
|
|
2004ko abenduaren 26an Richter eskalan 9,0 graduko itsasikara gertatu zen Indiako Ozeanoan. Horren eraginez, igande horretan, herrialde askotako
|
pertsonen
bizitza arriskuan egon zen. Zergatik?
|
|
|
Kraterraren barrualdean zegoen glaziarraren zati bat bat batean urtu zen, eta elur, errauts eta lokatzezko elur jausi bat sorrarazi zuen. Bi orduan suntsitu zuen herria, eta 23.000
|
pertsona
hil zituen.
|
|
|
b) Gai izango zinateke adierazteko nola lortzen duen
|
pertsona
batek beharrezko duen energia. Saia zaitez pausoz pauso azaltzen, eta jar itzazu adibideak azalpena ilun samarra dagoela iruditzen zaizunean.
|
|
|
Sexualitatea. Sexuari dagozkion ezaugarri fisiologiko, psikologiko edo kulturalen multzoa; direlako ezaugarriekin lotuta dagoen
|
pertsona
arteko jarduera edo portaera, erakarpen fisiko gisa agertzen dena eta atsegin sexuala lortzera
|
|
|
Sexualitatea emakumea ala gizona izatearen bizipena da. Sexualitateak badu zerikusia gorputzarekin, aldartearekin, emozioekin, norberaren bizipenekin,
|
pertsonen artean
harremanak bideratzeko moduarekin
|
|
|
|
Pertsonaren
burmuinean bizi da pertsona horren sexu identitatea; hau da, burmuinean sentitzen da pertsonaren generoa, emakume ala gizon izan, eta horrexek finkatzen du gure sexu orientazioa, eta ez beste edozerk.
|
|
|
Pertsonaren burmuinean bizi da
|
pertsona
horren sexu identitatea; hau da, burmuinean sentitzen da pertsonaren generoa, emakume ala gizon izan, eta horrexek finkatzen du gure sexu orientazioa, eta ez beste edozerk.
|
|
|
Pertsonaren burmuinean bizi da pertsona horren sexu identitatea; hau da, burmuinean sentitzen da
|
pertsonaren
generoa, emakume ala gizon izan, eta horrexek finkatzen du gure sexu orientazioa, eta ez beste edozerk.
|