|
2006
|
|
|
Gure aztergaiari berriro helduz, hizkuntza gutxiagotuaren berreskurapenerako,
|
lehenik
eta behin berritze demo grafikoaren berezko indarrak euskararen alde jarri behar dira. Neurri batean hori bideratuta dago, gazteengan baitago euskaldun kopururik zabalena eta, aldi berean, proportziorik handiena.
|
|
2007
|
|
|
Ezer baino
|
lehen
honakoa aitortu nuke: halako lan hau enkargatzeko deitu zidatenean, asunto honi ezin izango niola inolaz ere aurre egin pentsatu nuen.
|
|
|
Era berean, gure jarduna araututa dago.
|
Lehenik
eta behin, Kultura Sailaren Dekretuak euskaltegi homologatuok bete behar ditugun baldintzak zehazten ditu: irakasleen kualifikazioa, azpiegituraren baldintzak, ikasle kopuruak eta abar.
|
|
|
ALFABETATZE BATZORDEA:
|
LEHEN
SAIOA
|
|
|
Helduen euskara eta alfabetatze irakaskuntzari dagokion historiaz idazten hasten garenean ezin dugu aipatu gabe utzi Alfabetatze Batzordea, izan ere hori izan baitzen
|
lehen
saio antolatua.
|
|
|
Alfabetatzeari ekiteaz gain, Batzorde honek helduak euskalduntzeari ere ekin zion eta urteak aurrera joan ahala, bigarren arlo honek, ikasle kopuruari dagokionez,
|
lehena
nabarmen gainditu zuen.
|
|
|
Lehenengo zati honi bukaera emateko, ezin aipatu gabe utzi Alfabetatze Batzorde honek bere ibilbidean euskararen irakaskuntzan arlo pedagogikoan egindako ekarpena; hor daude besteak beste"
|
Lehen
urratsak" liburuxka," Euskalduntzen" metodoa eta Eusebio Osaren" Pedagogia eta Gizartea".
|
|
|
Datu honetan sakondu nahian, 2005 ikasturtean
|
lehen
aldiz euskaltegiratu diren ikasleen azterketa xume bat egingo dugu, argigarri gerta daitekeelakoan.
|
|
|
Datuek erakusten ahal diguten beste alde bat hiriburuen eta eskualdeen arteko proportzioa da.
|
Lehen
geure ikasleen erdia eskualdeetan ari zen eta beste erdia hiriburuan eta inguruko herri koxkorretan. Egun gauzak bestelakotzen ari dira.
|
|
|
Ipar Euskal Herrian helduen euskalduntze alfabetatzea aipatzerakoan bi datu azpimarratu behar dira.
|
Lehenik
, herri ekimenaz ari gara oroz gainetik. Alabaina, orain arte esperientzia puntual eta isolatu batzuk kenduta, elkarteak dira helduei euskarazko kurtsoak proposatzen dizkieten bakarrak.
|
|
|
Euskara ikasteko gogoa hedatu zen eta han hemenka euskarazko kurtsoak antolatzen hasi ziren, izan dadin lagunen arteko talde informaletan, herriko kultur taldeetan ala hizkuntza irakasteko herriko elkarteetan. Denbora berean Mende Berri izenesoziolinguistika klusterra martin ugalde, kp/ 20140 andoain 83 ko taldea
|
lehen
barnetegiak antolatzen hasi zen, Iparraldeko euskaldun berrien lehengo belaunaldia sortuz. Urte gutxi barne, iniziatiba horiek guztiak koordinatzen hasi ziren.
|
|
|
Gau eskoletako lana ezagutu eta laguntzeko prest agertu ziren
|
lehen
instituzioak Herriko Etxe batzuk izan ziren, AEKri bere liberatuen sarea hedatzeko parada emanez. Ondoko urteetan Euskal Herri 2010 deituriko gogoetatik ateratako Lurralde Antolaketa Eskeman hizkuntza kapitulua idatzi zen, helduei euskalduntze alfabetatze alorra sustatzeko helburua barne.
|
|
|
Zalantzarik gabe edozein mikro plangintzatan bezala gizarte osoan ere, ezer baino
|
lehen
euskalduntze prozesuari buruzko eztabaida zabaldu egin behar da. Plangintzen sozializazioa eragin litzateke eta horien aldeko kontzientzia piztu.
|
|
|
Euskal Herriko egoera soziolinguistikoaren adierazle garrantzitsuenetako bat da Soziolinguistika Klusterrak antolatzen duen Euskal Herriko hizkuntzen kale neurketa. Euskal Herriko Kale Erabileraren Neurketa Orokorra 1989 urtean egin zen
|
lehen
aldiz; geroztik lau urtez behin errepikatu da, eta 2001etik aurrera bost urtez behin. 2006an, beraz, Euskal Herriko hizkuntzen erabileraren kale neurketa egin da eta laster aurkeztuko dizkizuegu neurketa honen emaitza guztiak BAT aldizkariaren ale berezi batean.
|
|
|
Datuak aurkeztu baino lehen komeni izaten da datuak aurreikustea eta hipotesi batzuk proposatzea. Soziolinguistika Klusterra hainbat aditurekin jarri da harremanetan datuak landu baino
|
lehen
hipotesiak proposatzeko.
|
|
|
Orain arte, neurketa guztiak azaroan egin dira, baina 2006koa urrian egin da. Izan ere, hemendik aurrera datu bilketa neguko ordu aldaketa baino
|
lehen
egitea hobetsi da, kalean jende gehiago behatu ahal izateko. Beraz, V. Kale Neurketa urriaren 18an eta 21ean egin da, hiru neurralditan:
|
|
|
Haurren presentziaren kategoriak diseinatzerakoan,
|
lehenik
eta behin, aurreko neurketetako ereduarekin6 lortutako emaitzak alderatu ahal izatea lehenetsi dugu.
|
|
|
Azkenik, V. Kale Neurketako fitxan" bakarrizketak" atala mantendu egin da. Bakarrizketak, 2001ean neurtu genituen
|
lehen
aldiz, batez ere, eskuko telefonoak kalean geroz eta gehiago erabiltzen zirelako. Bakarrizketen multzoan sartu ditugu, eskuko telefonoz hitz egiten ari direnekin batera, etxe atarietako interfonoz ari direnak, animaliekin hitz egiten dutenak, etab.
|
|
|
Haurrei eta helduei zegozkien aurreikuspenak bete egin dira: Haurrek gainera, %20ko muga gainditu dute, marra hori
|
lehen
aldiz hautsiz.
|
|
|
|
Lehen
neurketa izanik, jaso beharreko lehen datua," beste hizkuntza" horien presentzia da. Gaur egun txikia izan arren (%2, 3), proportzio hori handitzen joango dela aurreikus genezake.
|
|
|
Lehen neurketa izanik, jaso beharreko
|
lehen
datua," beste hizkuntza" horien presentzia da. Gaur egun txikia izan arren (%2, 3), proportzio hori handitzen joango dela aurreikus genezake.
|
|
|
|
Lehen
neurketa izanik, jaso beharreko lehen datua," beste hizkuntza" horien presentzia da. Gaur egun txikia izan arren (%2, 3), proportzio hori handitzen joango dela aurreikus genezake.
|
|
|
Lehen neurketa izanik, jaso beharreko
|
lehen
datua," beste hizkuntza" horien presentzia da. Gaur egun txikia izan arren (%2, 3), proportzio hori handitzen joango dela aurreikus genezake.
|
|
|
Kale erabileraren neurketak hizpide, nabarmendu beharreko
|
lehen
aspektua ordea, hauxe da; datu horiek eduki baditugula; nik dakidala, beste inongo hizkuntza komunitatetan ez baita era eta neurri honetako neurketarik egiten.
|
|
|
Eta datuen irakurketari ekin baino
|
lehen
ohar bat. Era honetako neurketen emaitzetatik, erabilpen lerro nagusiak atera behar dira eta errakuntza tartea aintzat harturik irakurri behar dira beti (aldagai askok eragin dezakete).
|
|
|
1989an burutu zen
|
lehen
neurketako %10, 8tik %14, 2ra heldu gara. Datuen norabidea ona da; euskararen erabilera hobetu egin baita neurketa guztietan.
|
|
|
1989an burutu zen
|
lehen
neurketako %10, 8tik %14, 2ra heldu gara. Datuen norabidea ona da; euskararen erabilera hobetu egin baita neurketa guztietan.
|
|
|
2001etik 2006rako hazkunde erritmoa %5, 2koa izan da. Aurreko neurketen arteko %11, 1, %8, 3 eta %3, 8ko hurrenkerak erakusten zuen geldotze prozesua galgatu egin du, hobekuntzaren erritmoa pittin bat azkartuz, nahiz eta
|
lehen
neurketatik bigarrenera eta bigarrenetik hirugarrenera lortutako erritmoetara ez iritsi.
|
|
|
• Herrialdeen arabera: Gipuzkoak euskararen erabileraren etengabeko hobekuntzarekin jarraitu du, %33ra heldu delarik. Arabak
|
lehen
aldiz hobetu du modu nabarmenean kaleko erabilera (%4, 7). Nafarroa eta Bizkaiko erabilera proportzioak egonkortu egin dira. Nafarroan %6 inguruan eta Bizkaian %10 inguruan. Iparraldean euskararen erabileraren galerak ez du etenik.
|
|
|
Oinarrizkoena eta prozesuaren abiapuntua zortzigarrena da.
|
Lehena
, berriz, hizkuntza normalizazioaren azken atala. Fishmanen teoriaren arabera, oinarrietako bat da hizkuntza erabiltzea familian eta lagunartean, eta, berz, garrantzi handikoa hizkuntza hori berreskuratzeko.
|
|
|
2001eko erroldako datuen arabera Nafarroak 2 urtetik goitiko 555.829 biztanle zituen. 2006ko urtarrilaren
|
leheneko
Biztanleen Udal Erroldaren arabera berriz, 601.874 biztanle gara. Beraz, 2001etik 2006 bitartean Nafarroak 46.045 biztanle irabazi ditu,% 8,3.
|
|
|
Datu orokorren bat bateko balorazioak baikorra behar du izan, nire idurikotz.
|
Lehenik
, arestian erran bezala, 2001etik 2006 bitartean Nafarroako populazioa kanpotik etorritako jendeaz% 8,3 berretuta, horrek ez baitu iduri euskararen erabilera soziala beheiti ekarrarazi duenik. Bigarrenik, urte tarte horretan Nafarroako Gobernuak jorratu duen hizkuntza politika instituzionalak jarraitu baitu euskararen erabilera soziala ez sustatzen, hizkuntzaren erabilera publikoa baztertzen eta helduek euskara ikas dezaten eta haurrak euskarazko ereduetan matrikula ditzaten ez bultzatzen.
|
|
|
Datu orokorren batbateko balorazioak baikorra behar du izan, nire idurikotz.
|
Lehenik
, arestian erran bezala, 2001etik 2006 bitartean Nafarroako populazioa kanpotik etorritako jendeaz% 8,3 berretuta, horrek ez baitu iduri euskararen erabilera soziala beheiti ekarrarazi duenik. Bigarrenik, urte tarte horretan Nafarroako Gobernuak jorratu duen hizkuntza politika instituzionalak jarraitu baitu euskararen erabilera soziala ez sustatzen, hizkuntzaren erabilera publikoa baztertzen eta helduek euskara ikas dezaten eta haurrak euskarazko ereduetan matrikula ditzaten ez bultzatzen.
|
|
|
|
Lehenik
, hiriburuari erreparatuko diogu: Iruñean (100.000 biztanletik goitiko udalerri bakarrean) erabilera 2,8koa da, aurreko neurketatik+ 0,3 goiti egin duela ([2001] 2,5_ [2006] 2,8).
|
|
|
Dena dela, badira hiru datu Iruñea Hegoaldeko bertze hiriburuen joera nagusitik bereizten dutenak.
|
Lehenik
, Iruñean haurrik egoteak ez dakar euskara gehiago erabiltzea: haurrak tartean daudela% 4,4 da euskararen erabilera ([2001] 6,2_ [2006] 4,4) eta haurrik ez dagoelarik% 5,3 ([2001] 1,3_ [2006] 5,3).
|
|
|
2006ko neurketa honetan
|
lehen
aldiz neurtu ahal izan dugu gaztelania (Hegoaldean) ez den bertze erdaren erabilera. Lehenbiziko aldiz neurtu ahal izan dugu gure herrietako entzutezko paisaian dagoen aniztasuna, azken 5 urteotan bereziki gure artean nabarmen ugaldu dena.
|
|
|
Laburbilduz, haurren taldearekin bezala, hamahiru urteren buruan gazteen taldearen kale erabilera aldatzen ez dela edo gutxi bederen erran dezakegu,% 0,4 irabaziz baina, halere, lau adin taldetatik ahulena egonez.
|
Lehen
begiradan hizkuntzaren eskolairakaskuntzaren eragina kale erabileraren beherakadaren oztopatzea litzateke eta ez erabileraren emendatzea, jakinez familiaren bidezko euskararen transmisioa oso ahula dela aztertzen dugun eremuan.
|
|
|
Laburbilduz eta ondorioz, abian den euskararen aldeko hizkuntza politikak, duela guti abiaturik egia erran, fruituak oraino ematen ez dituela litzateke
|
lehen
gogoeta, hizkuntzaren erabilera alor honetan bederenErrorea! Hiperesteka erreferentzia ez da baliozkoa..
|
|
|
130). Eta emaitza hori esplikatzeko hedatzen den euskararen irakaskuntzaren
|
lehen
ekarpena litzatekeela aurreratu nuen. Lau urte beranduago, neurketa berri bat kontuan hartuz, haur taldearen erabileraren beherakada bat berriz hasten dela ohartzen da, beherakada txiki izanik ere eta holako ehunekoa hain adierazgarri ez bada ere.
|
|
|
Laburbilduz, haurren taldearekin bezala, hamahiru urteren buruan gazteen taldearen kale erabilera aldatzen ez dela edo gutxi bederen erran dezakegu,% 0,4 irabaziz baina, halere, lau adin taldetatik ahulena egonez.
|
Lehen
begiradan hizkuntzaren eskola irakaskuntzaren eragina kale erabileraren beherakadaren oztopatzea litzateke eta ez erabileraren emendatzea, jakinez familiaren bidezko euskararen transmisioa oso ahula dela aztertzen dugun eremuan. Artikulu honen bukaeran irakaskuntzari lotua den beste balizko argitasun emanen dut datu horiek esplikatzeko.
|
|
|
Batez ere barnekaldean kokatzen diren
|
lehen
udalerri motan, euskararen erabilpenak beherakada nabarmena ezagutu du 1997 eta 2001aren tartean, %15, 7tik %11, 9ra igarotzen baita, ondoren jaitsiera lehuna ezagutzeko, galera %0, 9koa baita. Gain beheraren leuntze hori herri txikietan dagoen euskararen ezagutza maila gorari, euskara haurrei transmititzearen beharraren kontzientzia hartzeri eta euskarazko irakaskuntza eskaintzatzen hedapenari lotua dago.
|
|
|
Izan ere, 1997tik 2001era %3, 3tik %4, 5era igo ostean, %4ra beheratzen dira lau urte beranduago. Eta gazteen izaera bestelakoagoa da oraindik zeren,
|
lehen
lau urteetan zeharo gailendu ondoren, %1, 6tik %5, 1era igoz, geroztik antzeko mailan mantentzen da (%5, 2). Datu horien irakurketa fidagarri bat egitea zaila da, gora-beherak handiak izateaz gain, joera kontraesangarriak ageri baitira, bai adin taldeen artean, bai adin talde bakoitzean.
|
|
|
Bilakaera ez da hain jarraikia adin taldeen baitan zeren, haurren erabilpen maila antzeko bada, %1, 7tik %2, 5era pasaz, gazteena aldakorragoa da, 1997tik 2001a bitartean %0, 8tik %0, 5era jaisten baita eta geroztik %3, 1era igo delako. Era berean, helduen erabilpena bikoizten da
|
lehen
fasean, %1, 6tik %3, 3ra igaroz, ondoren zerbait jaisteko (%0, 5). Eraldaketa sakonena adinduen baitan suertatzen da, egonkortasuna nagusi izatetik (%0, 2ko hazkunde batekin), izugarrizko igoerara pasa baita, %7ra iritxiz.
|
|
|
Dena dela eta 5 kale neurketa honen emaitzen nondik norakoak aztertzen hasi baino
|
lehen
metodologia eta egiteko moduen inguruan kezka adierazi nahiko nuke ez ditugulako azken kale neurketaren emaitzak pasatu eskualdeka, euskararen lurralde honetan beti nahi izaten dugu hemengo eta hango errealitateekin alderatu geure burua eta oraingo honetan makina bat eskualde txikitako biztanleok ez dugu aukerarik izan geure mintza joerak aztertuak izan daitezen, gerorako utzi da lana medioak med...
|
|
|
Gobernantza moldean gizarte zibila eta gizarte politikoa elkarretaratzen dira egitasmoak eta egitarauak difinitzeko eta gauzatzeko.
|
Lehen
" autogestioa" aipatzen zen. hortarako bi egitura eskuz esku lanean ari dira, Garapen kontseilua (eragileen biltzarra) egitasmoak gomendatzeko eta hautetsien kontseilua baliabideak mobilizatzeko.
|
|
|
2000ko abenduaren 22an, estatuak, prefetaren bitartez, bat bateko eskaintza egin zigun, euskal herri hitzarmen berezia 2001–2006 (Convention spécifique Pays Basque 2001– 2006). kontratu politiko honek, Garapen kontseiluan eztabaidatuak ziren 79 proposamen hartzen ditu eta 10 kapitulutan sailkatzen.
|
Lehen
kapitulua" hizkuntza politika" da, izendapen hau lehen aldikoz agertzen baita idazki ofizial batean. kapitulu honek 10 ekintza hautatu zituen, gorago aipatu zerrendaren itxurakoa. hiru berezitasun aipagarri: hizkuntza kontseilua gomendatzen da, gero euskararen erakunde publikoa (eep) bilakatu zena; gurasoen elkarteak lagunduak dira euskararen jarraipena segurtatzeko hezkuntza
|
|
|
Administrazio kontseiluan daude botere publikoaren maila guzietako ordezkariak: estatua, Akitaniako eskualdea, 64 departamendua, euskal kulturaren sostengurako udalarte sindikatua, bai eta ere hautetsien kontseilua egitasmoaren lurraldekotasuna adierazteko. euskalgintzako adituak eta eragileak ez daude gune erabakitzailean, baina Aholku batzordeak biltzen ditu urtean bietan elkarteen ordezkariak eta soziolinguista batzuk,
|
lehenik
egitasmoa eta gero bilana eztabaidatzeko.
|
|
|
Bilakaera berdintsua gertatu da bertsolaritzarekin.
|
Lehen
bertsolariak plazetan agertzen ziren beren talentuaz baliatuz. Xalbador eta Mattin bezalakoak guti ziren baina fama handikoak.
|
|
|
Maiz bereizten dira transmisio informala, familiaren bidez egiten dena eta transmisio formala, erakundeek eragiten dutena eta
|
lehenik
eskolak. zehaztasunetan sar gaiten.
|
|
|
berezko hizkuntza, arrazoibide naturala, harreman afektiboak eta emozionalak.
|
Lehen
kultura ekintzak familian antolatzen dira: eguneroko kontaketa eta irakurketak, kantu eta ikusgarriak jai egunetan, irrati, telebista, Internet eta beste hedabideen erabilera.
|
|
|
eguneroko kontaketa eta irakurketak, kantu eta ikusgarriak jai egunetan, irrati, telebista, Internet eta beste hedabideen erabilera. Gurasoek eta haurrek antolatzen dituzte
|
lehen
ariketak, kiroletan ala kulturgintzan. Transmisio hau familiako hiru belaunaldietan egiten da, maizenik plazer eta amodio giro batean. eskolan ikasten dira, molde gogorrago batean, gizarte bizitzarako arauak, elkarrekin nola joka eta denek onartu beharreko arrazoibideak. erreferentzia kulturalak denentzat berdinak dira, baina ekoizpen kulturalak molde lehiakorrean neurtzen dira, neurria ikasgaien errepika zuzena delarik. definizio honek balio du eskola orokorrarentzat, eskola berezientzat, arte eder, musika ala bertsolaritza bai eta ere beste kulturgintza erakundeentzat.
|
|
|
Familia bidezko transmisioak azterketa berezia merezi du.
|
Lehenik
aipa dezagun euskararen transmisioa. Iparraldean herritarren %28k euskara dute beren ama hizkuntza. ezberdintasun handiak badira adinaren arabera. hiru adin talde ikus ditzagun, 1933, 1964 eta 1986 ingurukoak.
|
|
|
Maiz bereizten dira transmisio informala, familiaren bidez egiten dena eta transmisio formala, erakundeek eragiten dutena eta
|
lehenik
eskolak.
|
|
2008
|
|
|
Erreferentzia estandarra dira hizkuntza lantzeko. Informazioaren gizartean, hizkuntza batek duen garrantzia neurtu nahi denean, aplikazioak garatzeko dituen baliabide linguistikoak aztertzen dira gaur egun. Baliabide horien artean, corpus handien garapena
|
lehenetariko
helburua izan ohi da.
|
|
|
Bere erabilera orokortuz doala erakusteko esan daiteke gune horretatik 20.000 erabiltzailek jaso duela honezkero. Gainera azken urtean atera diren egokitzapen berriei esker XUXEN eskuragarriago dago;
|
lehen
Word editorearekin bakarrik erabil zitekeen, orain erraz jar dezakegu martxan Mozilla Thunderbird ekin Interneten bidez edozein mezu edo inprimaki betetzen ari garela, Openoffice ekin edo beste edozein aplikaziorekin testua zuzentzeko www.xuxen.com zerbitzarira jotzen badugu.
|
|
|
1964 jo ohi da, Brown corpusa argitaratu zen urtea hain zuzen ere, corpusgintza modernoaren eta corpus hizkuntzalaritzaren hasiera urtetzat. Brown corpusa izan zen
|
lehen
corpus ‘elektronikoa’ Garai haietan, teoria sortzaile bihurtzailea zen nagusi hizkuntzalaritzan. N. Chomsky-k 1957an argitaratu zuen Syntactic Structures obrak linguistikaren paisaia erabat aldatua zuen ordurako.
|
|
|
|
Lehenik
, ikuspegi orokorra lortze aldera, corpusen erreferentzia gune hauetara jo dugu:
|
|
|
LEGE bi corpusa (Deustuko Unibertsitatea) eta Eroski ren Consumer aldizkariaren españolgalego catalán euskara corpusa. Deigarria da, gainera, bi corpus horiek CLUVI Corpus Lingü� stico da Universidade de Vigo gunean egotea3
|
Lehenak
2,4 milioi hitz inguru ditu guztira, eta bigarrenak 5,6 milioi. Azkenik, EHUko Euskara Zerbitzuak argitaratzen dituen liburuen itzulpenen kontsulta eskaintzen du (jatorrizkoa eta euskarazko itzulpena) 4.
|
|
|
Corpusen argitaratze datei erreparatuz, nabarmentzekoa da euskarazko
|
lehen
corpusa, OEHTC), 1984an amaitu zela, eta handik gutxira hasi zela prestatzen EEBS (Egungo Euskararen Bilketa lan Sistematikoa), gerora XXMECE izango zena. XXI. mendearen hasieran, ZTC, KG eta EPG argitaratu dira.
|
|
|
Corpusaren kontsulta sistema Interneten jartzea
|
lehen
urrats bat da, ezinbestekoa, baina jakina da erabilera askotarako ez dela aski (hizkuntza ikerketa, baliabide lexikoak eratzea, hizkuntza teknologien garapena...). Beste hizkuntzetan ere denetik dago, baina corpusen eskuragarritasuna handiagoa da oro har, arrunki aipatzen diren copyright arazoak gorabehera.
|
|
|
Elhuyar Fundazioaren bi proiektu dira aipagarriak hemen, azaldu ditugun bi ikuspegietan oinarrituak.
|
Lehena
CorpEus proiektua da, Internet euskarazko corpus erraldoi gisa baliatzea helburu duena (Leturia et al., 2007a). WebCorp eta horien antzeko zerbitzu bat ezarri da13, baina euskararen berezitasunei egokitua.
|
|
|
bilagaia sorkuntza morfologikoaren bidez hedatzea eta hitz bereizgarrien bidezko hizkuntza iragazkiak. Teknika horien bidez garatu da, adibidez, Elebila Interneteko
|
lehen
euskarazko bilatzailea (Leturia et al., 2007b).
|
|
|
Corpusa diseinatu ondoren,
|
lehen
urratsak dira corpuseratuko diren testuak hautatzea, biltzea, corpuserako hautatutako formatu bateratu batera bihurtzea, eta informazio bibliografikoa (metadatuak) eta egiturazkoa etiketatzea. Diseinuaren eta aipatu urrats horien ezaugarrien arabera, corpus proiektuak asko aldatzen dira15 Oso zaila da corpus guztien ezaugarrietara egokitzen den tresna estandarrak egitea.
|
|
|
Euskarazko corpusak kontsultatzeko ia tresna guztiak
|
lehen
motakoak dira, hau da, gehienez ere bilagaiaren testuinguruak eta maiztasunak erakusten dituzte. ZTC da bigarren motakotzat jo daitekeen bakarra, hitzaren aurreko eta ondorengo testuinguruan agertzen diren formak/ lemak eta horien maiztasunak erakusten baititu, taulatan zein grafikotan.
|
|
|
Hiztunei ‘ereduzkotzat’ eskaintzen zaizkien testuez osatutako corpusa? Gure iritzia da
|
lehen
ideia dela reference corpus terminoaren jatorrizko adierari dagokiona21 baina horrelakoa da gaur egun euskaldunok behar dugun corpusa. Hizkuntza ‘normalizatuetarako’ egindako definizioak balio du bere horretan normalizazio bidean den hizkuntza minorizatu baterako?
|
|
|
" Euskaltzaindiak badu dagoeneko bide hori urratzen joateko egitasmoaren
|
lehen
zirriborroa. Bertan corpus monitore bat eraikitzen joatea planteatzen da, alde batetik euskara idatzizko hedabideetan ia uneanunean nola erabiltzen ari den jakiten lagunduko duena eta bestetik gorputza hartzen joango dena erreferentzia corpuseranzko bidean."
|
|
|
|
Lehenik
eta behin funtsezkoa da bereiztea konputagailuz lagundutako itzulpena eta itzulpen automatikoa. Lehenean pertsona da prozesuaren gidaria, itzultze prozesuan hainbat tresna lagungarri dituen arren; itzulpen automatikoan, berriz, makina da itzultze prozesuaren ardatza nahiz eta giza laguntza egon daitekeen itzuli aurretik testua prestatzeko (aurreedizioa) edo itzuli ondoren txukuntzeko (postedizioa).
|
|
|
Lehenik eta behin funtsezkoa da bereiztea konputagailuz lagundutako itzulpena eta itzulpen automatikoa.
|
Lehenean
pertsona da prozesuaren gidaria, itzultze prozesuan hainbat tresna lagungarri dituen arren; itzulpen automatikoan, berriz, makina da itzultze prozesuaren ardatza nahiz eta giza laguntza egon daitekeen itzuli aurretik testua prestatzeko (aurreedizioa) edo itzuli ondoren txukuntzeko (postedizioa). Lehen arloan aurrerapen handiak egin dira azken urteetan eta egun itzulpen memoriak erabat hedatuta daude itzultzaile profesionalen artean [5].
|
|
|
Lehenean pertsona da prozesuaren gidaria, itzultze prozesuan hainbat tresna lagungarri dituen arren; itzulpen automatikoan, berriz, makina da itzultze prozesuaren ardatza nahiz eta giza laguntza egon daitekeen itzuli aurretik testua prestatzeko (aurreedizioa) edo itzuli ondoren txukuntzeko (postedizioa).
|
Lehen
arloan aurrerapen handiak egin dira azken urteetan eta egun itzulpen memoriak erabat hedatuta daude itzultzaile profesionalen artean [5]. Artikulu
|
|
|
|
Lehenik
eta behin funtsezkoa da bereiztea konputagailuz lagundutako itzulpena eta itzulpen automatikoa. Lehenean pertsona da prozesuaren gidaria, itzultze prozesuan hainbat tresna lagungarri dituen arren; itzulpen automatikoan, berriz, makina da itzultzeprozesuaren ardatza nahiz eta giza laguntza egon daitekeen itzuli aurretik testua prestatzeko (aurreedizioa) edo itzuli ondoren txukuntzeko (postedizioa). honetan, hala ere, itzulpen automatikoa dugu hizpide, gure ustez arlo soziolinguistikoan duen eragina askoz ere handiagoa izan daitekeelakoan.
|
|
|
Lehenik eta behin funtsezkoa da bereiztea konputagailuz lagundutako itzulpena eta itzulpen automatikoa.
|
Lehenean
pertsona da prozesuaren gidaria, itzultze prozesuan hainbat tresna lagungarri dituen arren; itzulpen automatikoan, berriz, makina da itzultzeprozesuaren ardatza nahiz eta giza laguntza egon daitekeen itzuli aurretik testua prestatzeko (aurreedizioa) edo itzuli ondoren txukuntzeko (postedizioa). honetan, hala ere, itzulpen automatikoa dugu hizpide, gure ustez arlo soziolinguistikoan duen eragina a...
|
|
|
itzulpen eredua, non itzulpen memorietan erlazionatuta agertzen diren zatiak metatzen diren; eta hizkuntza eredua, non xede hizkuntzaren ezaugarri sintaktikoak modelatzen diren.
|
Lehen
eredua eraikitzeko itzulpen memorien bildumak behar dira, hizkuntza eredua eratzeko xede hizkuntzaren testu bildumak nahikoak dira, baina analizatuak eta ahalik eta handienak. Arlo honetan laguntzeko software libre garrantzitsua garatu da:
|
|
|
Sistema horiek guztiak, batik bat, euskara estandarrerako ikertzen dira, baina euskalkiak ezagutzeko sistemak garatzeko
|
lehen
urratsak ere eman dira; AhoLab taldeak, esaterako, mendebaldeko euskarazko hitz isolatuak ezagutzeko sistema bat osatu du, Bizkaifon datu basea oinarri hartuta (Odriozola, 2007).
|
|
|
Prozesatze linguistikoa(
|
lehen
modulua) testua idatzi den hizkuntzaren mende dago: kalitate oneko prozesatze linguistikoaren inplementazioa sistemak edukiko dituen" irakurketa" arauen ezagupen mailakoaren araberakoa da; hortaz, aipatu arauak zenbat eta zehaztuagoak eta garatuagoak izan, orduan eta fideltasun handiagoa lortzen da azken irudikapenean.
|
|
|
Ahots sintesiaren arloan, AhoLab ikerketa taldeak urte askoan dihardu ikerketan. Euskararako
|
lehen
sintetizagailua 1993an egina da (Hernaez, 1993); sintesirako prosodiari buruzko tesia ere egin da taldean (Navas, 2003). Gaur egun, edonork erabiltzeko prototipo bat ere badu sarean:
|
|
|
Proiektuaren esperimentazioa Lehen Hezkuntzako bigarren, laugarren eta seigarren mailetan eta sistema deskribatzerakoan aipatutako bost arloetan egingo da, bi fasetan.
|
Lehena
, ikasturteko azkeneko hiruhilabetekoan gauzatuko da hiru ikastolatan, bigarrena, aldiz, 20082009 ikasturtean zehar egingo da Euskal Herriko hamasei ikastolatan. Esperimentazio fase horiek ebaluazio prozesu sakona izango dute.
|
|
|
Saio bakoitzean, ikasleak, berari dagokion erritmoan egingo ditu behar dituen ariketak, eta ikaslearen erantzunak gordeta geratuko dira, eta irakasleak, une berean edo geroago, aukera izango du lanaren jarraipena ikusteko. Hurrengo saioan ikasleak
|
lehen
saioan utzitako puntutik aurrera jarraituko du lanean, aldaketarik proposatzen ez bazaio behintzat.
|
|
|
III. ataleko
|
lehen
hiru artikuluak Iparraldeari buruzko lanak dira, hirurak bertako euskararen egoera sinkronikoa eta diakronikoa ezagutzeko esanguratsuak:
|
|
|
|
Lehen
artikuluan Euskararen Erakunde Publikoaren (EEPa) 2004ko sorrera aipatzen da" Estatua, lurralde aginteak eta Ipar Euskal Herriko hautetsiak biltzen dituen Interes Publikoko Elkargo" moduan," euskararen aldeko hizkuntza politika baten definitzeko eta plantan jartzeko". Ondorengo urteetako bilakaeraren inguruko datuak ere eskaintzen dira, esate baterako, eredu elebiduna bultzatuz" euskararen eta euskarazko irakaskuntza" plangintza egiteko 2006 urtean hizkuntza politikaren proiektua onartzea, eta abian jartzea" Hiztun osoak helburu, haur eta gazteak lehentasun" lemarekin.
|
|
|
gurasoen" adinean behera egin ahala lehen hizkuntza euskara duten seme alaben portzentaia handitu egiten da";" hazkunde ikusgarrienak euskaraz egiten duen bikotekidea edo bikotekideak euskaldun berriak direnean izaten da", edo" gurasoetako batek ere ez duenean euskaraz ondo hitz egiten, balio handienek adin talde gazteenean bakarrik gainditzen dute %10" nahiz eta horrek hazkunde erritmo handia dakarren. Familia bidezko euskararen
|
lehen
transmisioa ezagutzea oso garrantzitsua da, izan ere, soziolinguistika arloko adituen artean —bertako zein kanpokoen artean— adostasun maila nahikoa dago gai honen inguruan, hau da, hizkuntza gutxiengo, gutxiagotu edo menderatu baten errekuperazioa, normalizazioa eta iraupen itxaropena neurtzeko adierazle nagusienetakoa familia bidezko hizkuntza transmisioa dela esaterako orduan.
|
|
|
Harrigarria dirudi,
|
lehen
momentuan behintzat, Quebeceko frankofonoak eta Espainiako katalanak egoera eredu berdinean kokatzea. Quebecek, oro har, lurralde frantses elebakarra izatea lortu du orain ia lau hamarkada, eta Kataluniaren egoera oso bestelakoa da.
|
|
|
1981eko udazkena. HABEren
|
lehen
urratsak. Dena eginkizun dago.
|
|
|
Uste dut sei hilabete egin zituela Erramunek gurekin,
|
lehen
aldi hartan, Kanadara beste sei hilabetetarako itzuli aurretik. Izan zuen zereginik franko.
|
|
|
Besteak beste, berak eman zigun hitzaldia, denok —talde didaktikoko partaide, HABE Euskaltegietako irakasle eta hiru
|
lehen
Udal Euskaltegietako irakasle— Hondarribian egun pare bateko jardunaldiak egin genituenean, 1982ko otsailean.
|
|
|
Berehala, ZUTABE aldizkaria sortu genuen (1983ko hasieran plazaratu zen
|
lehen
lauhilabetekaria: urtarrila apirila), eta Erramun Baxok han genuen aldizkariaren zuzendaritza batzordean.
|
|
|
Besteak beste, berak eman zigun hitzaldia, denok –talde didaktikoko partaide, HABE Euskaltegietako irakasle eta hiru
|
lehen
Udal Euskaltegietako irakasle– Hondarribian egun pare bateko jardunaldiak egin genituenean, 1982ko otsailean.
|
|
|
Berehala, ZUTABE aldizkaria sortu genuen (1983ko hasieran plazaratu zen
|
lehen
lauhilabetekaria: urtarrila apirila), eta Erramun Baxok han genuen aldizkariaren zuzendaritza batzordean.
|
|
|
Bigarren zenbakian, berriz, bi libururen erreseina bana dator. Moirand ena da
|
lehena
: " Enseigner à communiquer en langues étrangéres"; eta Trim eta lankideena, bigarrena:
|
|
|
Ez dakit nola apailatzen zen auzia lehengo denboretan ez baitut uste argitaratuak izan diren bakoitzak erraiten zuena. Pentsa daiteke bai prokuradoreak, bai abokatak zerbait asmatzen zutela,
|
lehenak
dena mehatxu, trufa, gaitzesten zituela auzitan zirenak, bertzeak aldiz entseatzen zela gauzen leguntzen. Hots, bakoitzak emaiten zuen orduan bertan asmatzen zuena edo aitzinetik moldatu zuena.
|
|
|
|
Lehenik
miatuko niz Kanbo huntan, Hemen ez badut hatxemaiten, Luhusoko errekan, Han ez badut egiten Bidarraiko mendietan, Han ez badut egiten entseatuko niz Bankan!
|
|
|
Lekuko daukagu ere Etxahunek asmatu zuen
|
lehen
bertsua Miñau eta Eihartxe deritzan olerkian (pastoral irringarri ttipi idurikoa), bost hizkuntza baliatzen zituela:
|
|
|
Latina eta frantsesa erabiliko dute bereziki auzian agertzen den presidentak, berdin prokuradoreak eta halaber abokatak,
|
lehenak
aipatzen duela" Liberté, Egalité, Fraternité", erranez mintzo dela Errepublikako presidentaren izenean eta, 1973an baigira, ez du ahantziko Larzabalek mugatik hurbil dagoela Baigorri eta Franco ez dela oraindik bertze mundura joana. Garai batean bizi gira alde batetik eta alegiazko mundu batetan bertzetik.
|
|
|
Zer gertatu da?
|
Lehen
belaunaldiko etorkinak elkarrekin jatorrizko hizkuntzan; heien haurrak nolazbait elebidun eta beren gurasoentzat itzultzaile; eta orain haurren haurrak, 101 legearen eraginez, frantsesez bakarrik, jatorrizko hizkuntza" ulertzen" dutelarik.
|
|
|
euskal departamendua (54), herri hizkuntzen eta kulturen garapena (56) eta tokiko irratien askatasuna (94). 25 kultura elkarte eta sindikata bildu ziren eta eztabaidatu zuten
|
lehen
euskal kulturaren lehen egitaraua" Pour un statut de la langue et la culture basques" (Euskararen eta euskal kulturaren estatutuaren alde). Pizkundea sortu zen euskal kultura mugimenduaren gehiengo handia bilduz.
|
|
|
euskal departamendua (54), herri hizkuntzen eta kulturen garapena (56) eta tokiko irratien askatasuna (94). 25 kultura elkarte eta sindikata bildu ziren eta eztabaidatu zuten lehen euskal kulturaren
|
lehen
egitaraua" Pour un statut de la langue et la culture basques" (Euskararen eta euskal kulturaren estatutuaren alde). Pizkundea sortu zen euskal kultura mugimenduaren gehiengo handia bilduz.
|
|
|
|
Lehen
belaunaldiko etorkinak elkarrekin jatorrizko hizkuntzan; heien haurrak nolazbait elebidun eta beren gurasoentzat itzultzaile; eta orain haurren haurrak, 101 legearen eraginez, frantsesez bakarrik, jatorrizko hizkuntza" ulertzen" dutelarik.
|
|
|
5 Kulturaren garapena eta ekonomiarena elkarri lotuak dira. Hori zen euskal sindikataren helburu
|
lehena
, bai eta ere Euskal Herri 2010 prospektibarena.
|
|
|
Hots, esan dezakegu Euskal Kultur Erakundean esperimentatu direla geroztik Lurralde antolaketaren legeek (Pasqua 1982, Voynet 1999) finkatu dituzten 3 printzipioak:
|
lehenik
eta behin, herria (le pays) dela garapenaren iturburua elkar lotzen baititu historiaren jarraipena, ekonomiaren azpiegitura eta nortasun kulturala. Bestalde garapen ekonomikoa iraunkorra izanen da, kulturaren garapenarekin uztartzen bada, adibidez tokiko hizkuntzarekin.
|
|
|
Hain zuzen 2000 urteko abenduaren 22an, Estatuak eskaini zigun" Hitzarmen berezia Euskal Herri" hamar ataletan. Eta
|
lehen
atalburua zen" Hizkuntza politika", esamolde hau lehen aldiz erabilia baitzen idazki ofizial batean. Atal honetan, hizkuntza antolaketaren eskeman zeuden proposamenak agertzen ziren, euskal irakaskuntza ezik.
|
|
|
Hain zuzen 2000 urteko abenduaren 22an, Estatuak eskaini zigun" Hitzarmen berezia Euskal Herri" hamar ataletan. Eta lehen atalburua zen" Hizkuntza politika", esamolde hau
|
lehen
aldiz erabilia baitzen idazki ofizial batean. Atal honetan, hizkuntza antolaketaren eskeman zeuden proposamenak agertzen ziren, euskal irakaskuntza ezik.
|