|
2004
|
|
|
Orain Pauline Bernardette daukat zaindari, gutxik merezi duten suertea; baina zaharra naiz, ezinezkoa zait xinpletasunak ematen duen zoriona. Bitartean, arazo asko zituen
|
jendearen
artean bizi nintzen orduan, gerraren ondorio larriak bistara zeuden garaian; baina gaztea nintzen, ergela ere bai, eta bizitza arina egiten zitzaidan.
|
|
|
Lotsagarria benetan, oraindik ere damuz betetzen nauen portaera. Laguna defendatu egin behar da beti, otsoen kontra, sugeen kontra, arratoien kontra, behi makalen kontra, mingain gaiztoen kontra, esker txarreko
|
jendearen kontra
. Neure orain honetan, ez dut behin ere huts egiten:
|
|
|
Egun hartan, Pauline Bernardettek komentuan sekula egiterik ez dagoen gauza bat egin zuen, ateak zabaldu eta gure lorategian sartzen utzi kanpoko
|
jendeari
. Sei neska mutil ziren, motxila eta botadunak, komentuaren arkupetan azaldu eta beren mendi denda zabaltzeko baimena eskatu zutenak.
|
|
|
Pauline Bernardettek duda egin zuen. Buruak ezetz esaten zion, ezin zituela desobeditu komentuko erregelak, eta gainera ez zela hainbesterako, inguruetan ez zegoela hainbeste mendi, Altzuruku bera ere ez zela urruti gelditzen; baina bere bihotz guztiek, bere hamar txintxarriek, kontrakoa esaten zioten, babesa emateko mesede eskean etorritako
|
jende
hari.
|
|
|
" Esker txarreko
|
jendea
, munduan den jende motarik okerrena", pentsatu nuen nire artean. Nor, eta Pauline Bernardette engainatu behar.
|
|
|
" Esker txarreko jendea, munduan den
|
jende
motarik okerrena", pentsatu nuen nire artean. Nor, eta Pauline Bernardette engainatu behar.
|
|
|
—Bart gauean, zer
|
jende
mota ibili da Balantzategin?
|
|
|
Kalean behi bat etzaten bada, ez du inork altxako, ez dio inork kentzeko esango, baizik eta zain geldituko dira denak harik eta behiak altxatzea erabakitzen duen arte. Eta bitarte horretan guztian,
|
jendeak
ukitu egiten du behi hori, eta gero bere eskua kopetara eraman errespetu seinaletzat. Eta entzun azkenekoa:
|
|
|
" Pittin bat ukitua zegok, La Vache bezala", pentsatu nuen. " Hauxe izango duk, noski, nire suertea, ttanttoa duen
|
jendearekin
ibili beharra."
|
|
|
Nola ez beitzioen elkarri entelegatzen, kexuak eta aharrak sortzen zituzun nonahi, eta ez zeien lanean aritzen ahal. Halatan, torrea bere hortan utzirik,
|
jendea
oro, saldoka, nor bere mintzaje berriarekin, mundurat buruz partitu zen. Gu uskaldunok, Pirinio bortura dino heldu ginen.
|
|
|
—Bai bada, gezurra —elkortu nintzen ni— Nolatan sinistuko dizut bada
|
jendearen
mintzaira nahastu eta obra gelditu zutela. Obra bat egiteko ez dago mintzatu beharrik, lana egitearekin aski duzu.
|
|
|
—Zeozer bada —komentatu zuen. Baina, berriro ere, bere burua beste norabaitera joan zitzaion, eta isildu egin zen— Oso
|
jende
gaiztoa, errotako jende hori —hasi zen gero, buruan zein pentsamendu zerabiltzan erakutsiz— Gaiztoak hortzaundiak, eta askozaz ere gaiztoagoa beste zahar hori, antiaju berdeekikoa. Nire barruko ahotsak berak, den borrokazalearekin, zahar horrengandik apartatzeko esaten dit.
|
|
|
—Zeozer bada —komentatu zuen. Baina, berriro ere, bere burua beste norabaitera joan zitzaion, eta isildu egin zen— Oso jende gaiztoa, errotako
|
jende
hori —hasi zen gero, buruan zein pentsamendu zerabiltzan erakutsiz— Gaiztoak hortzaundiak, eta askozaz ere gaiztoagoa beste zahar hori, antiaju berdeekikoa. Nire barruko ahotsak berak, den borrokazalearekin, zahar horrengandik apartatzeko esaten dit.
|
|
|
Eztenarekiko bastoia dauka, ikusi duzu zuk ere.
|
Jende
gaiztoa, benetan.
|
|
|
Eta batzuetan kanoiak. Eta baita abioiak ere inguru guztiak metrailatzen eta mota guztietako animali
|
jendea
hiltzen. Abioi horietako bat hemen inguruko mendi batera erori zen.
|
|
|
Zabaldu zizkiguten ateak, eta zoriona izan zen, zoriona eta arnasa, marmitari tapakia kendu eta haizea etorri izan balitzaigu bezala. Ondoren, zituenak eta ez zituenak emanez, La Vachek bidea ireki zuen ate inguruan zegoen
|
jendearen gainetik
pasaz, eta bonboa jotzen segitzen zuen herritarra hankaz gora bota zuen. Hantxe gelditu zen nazkantea oinaze batean eta bizkar saihetsak ondo zanpatuta.
|
|
|
Ordea, non aurkitu ihesbidea? Kalea eta plaza burdinazko hesiarekin itxita zeuden, eta
|
jendez
gainezka zegoen hesiz bestaldea ere. Gure marmita hark ez zeukan pitzadurarik.
|
|
|
Burua lurrera botatzen nuen bakoitzean, beraiek altxa eta segitzera behartzen ninduten. Une batez, La Vache ikusi nuen kalean gora,
|
jendea
alde guztietatik zuela eta itobeharrean: bera ere odoletan zegoen, berak ere probatua zuen Antiaju Berderen eztena.
|
|
|
Ez nintzen nire lau hanketan egoteko gauza. Eskerrak azkenean, guri are burla gehiago egiteko, zakur
|
jende
hark iturrira bota gintuela; eta ez bakarrik uraren freskotasunarekin suspertu egin ginelako, baita ihesbidea ikusi genuelako ere. Izanez ere, zuhaitz enbor batzuk zeuden han inguruan pilatuta, eta eskailera moduko bat osatzen zuten, plazaren murru gaineraino iristen zena.
|
|
|
Herritik alde egin ondorenean norabide jakinik gabe egin genuen korri, zeren gure helburua festa hartako zakur
|
jendeagandik
urrutiratzea baitzen. Baina, behin urrutiratu eta haien oihuak erabat galdu genituenean, zein aldetara jo ez genekiela gelditu ginen.
|
|
|
Ordea Setatsuak oso bestela pentsatzen du, berak pentsatzen du behiok handitasun bat badugula gurekin, eta gainerako animali
|
jende
guztia azpian gelditzen zaigula. Egun hartan ere, elurtea eta elurtearen bakardadea aintzat hartu eta, niri kontra eginez, himno moduko bat osatu zuen gure arrazakoen alde.
|
|
|
—Hogeigarren mendea da, lagun, edo zehatzago esatearren, 1940 urtea, baina hau Euskal Herria da, eta Euskal Herria gerra batean ibili da orain dela gutxi arte, eta gose asko dago, pobrezia handia,
|
jende
gutxi basoak garbitzeko, eta hotsa dabil, otsoz beteta daudela mendiak.
|
|
|
Ez jauna, hori ez da bizitzea, hori tontoarena egitea da; ardi
|
jendeak
bezala jokatzea, noski.
|
|
|
—Ez dut konprenitzen Balantzategiko
|
jendearen
jokaera hau, lagun. Zergatik pentsua?
|
|
|
Eta ukuiluaren atera iristear geundenez— Baina isil gaitezen orain, segituko dugu beste behiok lotan daudenean. Kontuz ibili behar dugu makal
|
jendearekin
. Zerbait entzunez gero, auskalo zer nahasmendu sortuko luketen.
|
|
|
—Ez zait iruditzen, lagun. Nire ustez arroza eta beste antzeko jakiak mendiko
|
jende
horrek eramaten ditu zaldietan kargatuta. Mendian izango da noski janari premia, batez ere orain, negu gorrian gaudela.
|
|
|
—Alde batera, zer pena behi izatea! —jarraitu zuen berak, burua niregana mugituz— Basurde, zapelatz edo mendiko beste edozein
|
jende
izango bagina, borroka egin genuke jateko. Baina nahi bezala ibiliko ginateke.
|
|
|
Basurdeak gauza bakarra daki, mundua zabala dela, eta mundu zabal horretako edozein tokitara alde egin dezakeela; nahi badu iparraldera, nahi badu hego, eki edo mendebaldera. Eta aukera hori daukala jakiteak izugarrizko poza ematen dio basurdeari, gu bezalako
|
jende
morroiak behin ere ezagutuko ez duen bezalakoa. Basurdea alfa izango da, baina behia baino kategoria handiagokoa ere bai, nire ustez.
|
|
|
—Begira errotako
|
jende
hori —esan nion La Vacheri.
|
|
|
—ukatu zuen La Vachek— Antiaju Berde, Eztenas alegia, jeneralak hona bidali duen sikarioa da. Balantzategi inguruan dabilen
|
jendea
harrapatzeko, noski.
|
|
|
Aldaketa bat, bazen zerbait. Kanpoan geldituko ginen, eta hartara mendiko
|
jendea
ikusiko genuen beren zaldiekin etxera inguratzen.
|
|
|
Baina, azkenean, han geunden zazpiok. Eta han zeuden halaber, belar artean gordeta, udaberriak ekarritako zomorro eta zomorrondo guztiak, eltxoak, liztorrak, erleak, zizareak, txindurriak, barraskiloak, harrak, armiarmak, bareak, amona mantangorriak, euliak, ezparak, ipurtargiak eta beste ziento bat
|
jende
alfa, benetan oso alfa. Eta han zeuden, nola ez, belar artean aurrena jaiotzen diren lore hori, makal eta alfak ere.
|
|
|
Isilune bat egin zen Balantzategiko atarian, haranak une hartan zeukan isiltasun handiagoa sentitzeko aukera eman zuena.
|
Jende
guztia lo zegoela ematen zuen: zomorroak lo, amuarrainak lo, azeri, basurde eta otsoak lo.
|
|
|
Eta, lehen mementoetan, lasaiago ere sentitu ginen denok, zeren gerrak erabat bukatua baitzirudien gure haranean, eta ez baikenuen, bestalde, inongo nagusiren aginduak betetzen ibiltzeko obligantzarik. Ordea lehen memento haiek pasa zirenean, ukuiluko
|
jende
gehiena urduri jartzen hasi zen. Faltan botatzen zituzten pentsu banketeak, faltan baita ere iragan egunetako disko eta musikak, eta hala galdetzen zioten elkarri:
|
|
|
Izanez ere, zergatik ibili luzamendutan, xehetasunez xehetasun, egia esaldi bakar batekin erabaki ahal denean? Eta horixe gertatzen da, hain zuzen ere, festa haietako
|
jendeari buruzko
egiarekin. Eta egia zera da:
|
|
|
Eta egia zera da:
|
jende
harekin gogoratzen naizen bakoitzean ahoan txistua bildu eta ttu egiten dudala. Hori da dena.
|
|
|
sari handia ukanen ziala pertz hari kolpurik handiena emanen zeionak. Eta bai
|
jendea
saldoka jin ere, sariarendako, segurki, jendea orduan ere soskoia zelakoz. Eta, mailuarekin batek, borrarekin besteak, harri buxi batekin ondokoak, haik orok joiten zizuen pertza, behin eta berriz, jo hemen pertza, eta jo han pertza.
|
|
|
sari handia ukanen ziala pertz hari kolpurik handiena emanen zeionak. Eta bai jendea saldoka jin ere, sariarendako, segurki,
|
jendea
orduan ere soskoia zelakoz. Eta, mailuarekin batek, borrarekin besteak, harri buxi batekin ondokoak, haik orok joiten zizuen pertza, behin eta berriz, jo hemen pertza, eta jo han pertza.
|
|
|
—Hori da hitz egin beharra
|
jende
horrena —esan nion La Vacheri. Artean bagenuen elkar ulertzeko modua.
|
|
|
Hartan, musika intziri batzuk sentitu genituen
|
jendearen
marmarraren gainetik, gero eta hurbilago, gero eta sarkorrago. Luze gabe, gure ukuiluko hormaz bestaldean jotzeari ekin ziotenean —tronpetak, klarineteak, danborrak— berotasun lika bat sentitu genuen gure gorputzetan, ordu arte ezezaguna zitzaiguna.
|
|
2010
|
|
|
Kaleko
|
jendearen
oihuak sinetsita, epaileek familia osoa atxilotu zuten, eta ustezko erailketaren konfesioa lortzeko bitartekoak jarri zituzten.
|
|
|
Lehen susperraldi erlijiosoa hamarkadan gertatu zen. Garai honetan aukeratuen eta ez aukeratuen arteko muga puskatu egin zen eta elizek sinesgabeei ateak ireki nahi izan zizkieten; bestetik, protestantismoaren ministroak (Bibliaren ikerlariak) predikatzaile bihurtu ziren,
|
jendea
pertsuasioz eta karismaz bereganatu nahi zuten elizgizonak.
|
|
|
AEBetako independentziaren garaian, beraz,
|
jende
multzo andanak talde erlijiosoen partaide ziren. Hortik aurrera esnatze hainbaten ondorioz, multzo hau handitu besterik ez zen egin.
|
|
|
Hortaz, erlijioaren gaia begi zientifikoz aztertu zuen deskribapen zehatzez eta fenomenoaren zabaltasunaz eta garrantziaz. AEBetan erlijioa ongi zabaldua zegoela konturatu zen, han ibili zelarik, nonahi aurkitu baitzituen predikariak, eta haiei entzuteko bide luze luzeak egiten zituen
|
jende
ugari ere bai.
|
|
|
Hau guztia kontuan hartuta, identitatearen aurkako diskurtso batzuk azkukre koxkorra bezala desegiten dira beren kontraesanetan. Kultura diferente askotatik datorren
|
jendeari
zaila egiten zaio ulertzea proposatzen zaien hiritartasun abstraktu hori; haien identitate zati garrantzitsuak alde batera utzi behar dituztelako, eta, pixka bat arakatuz gero, sekularizazio azal baten azpian balore erlijioso zehatzak berehala agertzen direlako.
|
|
|
Kaleetan norbaitek oihu egin zuen aitak, Jean Calasek alegia, urkatu egingo zuela semea, biharamunean katolizismora konbertitu behar zuelako edo.
|
Jende
oldeak sinetsi egin zuen azalpen berri hura, eta etxe atariraino joan zen mendeku eske.
|
|
|
Finean, Rawlsek oinarrizko korapiloa non dagoen asmatzen du teoria metafisiko eta erlijiosoen artean sakoneko gaietan akordioa ezinezkoa dela ikustean, baina gehiegi eskatzen die gizakiei (nork bere pentsamoldea alde batera uztea) korapilo hori askatzeko.
|
Jende
asko kontsentsu honetatik kanpora geratuko litzateke hasiera hasieratik, eta horiek gabe ezinezko bihurtuko litzateke bizikidetza baketsua. Hain aseptikoa egin nahi luke eremu politikoa, ezen jende gutxi hurbilduko bailitzateke horretara.
|
|
|
Jende asko kontsentsu honetatik kanpora geratuko litzateke hasiera hasieratik, eta horiek gabe ezinezko bihurtuko litzateke bizikidetza baketsua. Hain aseptikoa egin nahi luke eremu politikoa, ezen
|
jende
gutxi hurbilduko bailitzateke horretara.
|
|
|
Rawlsen planteamentuaren ondoan, Razenak zuzenketa bat erakusten du:
|
jende
gutxiago uzten du akordiotik kanpora. Teoria filosofiko eta erlijiosoak gainetik begiratuz, beharbada errazagoa da autonomia moralaren sustapenarekin ados egotea, teoria orohartzaileak arrazoiketa sekular eta berezia duen teoria politiko bateragarri bat garatzea baino.
|
|
|
Bidegabekeria horiek gertatu zirelako aldarrikatu ziren dagozkien eskubideak.
|
Jendea
eraila, torturatua, esklabo bihurtua edo diskriminatua izan zen talde ideologiko, etniko, arrazial edo sexual batekoa zelako, ez beste ezerengatik. Hainbat buruargiren eskubideen interpretazio indibidualistak eskubideei kalte itzela egiten die.
|
|
|
Pluralismoak eta diferentziak elkarren ondoan ez dira lehen aldiz gizarte garaikideetan eman eta gizakiak beti izan du korapiloak askatzeko joera hori. Historian modu anitzetan
|
jendeak
bera bezalako beste batzuekin bizi behar izan zuen eta egoera horiek ezin ahaztu dira.
|
|
|
Bada, azkenik, pluralismoa kudeatzeko bosgarren eredua, hots, migrazioen ondorioz sortutako gizartea. Hirietan beste nondikbait etorritako
|
jende
multzoak biltzen dira elkarrekin, eta denboraren poderioz, belaunaldiak aurrera doazen heinean, identitate arazoak sortuko dira diferentziak ongi kudeatzen ez badira. Errealitate berri horien aurrean asimilazioa edo integrazioa bezalako kontzeptuak hitzetik hortzera erabiltzen dira, baina oraindik ez da asmatu eskema eraginkorrik.
|
|
|
Hizkuntza bera edukitzea ezin garrantzizkoagoa gertatu zen identitate formaziorako. Atzerriko lurralde batean beste hizkuntza bat egiten duen
|
jendeaz
inguratuta, badago joera bat berezkoa kasik aterpea bilatzeko ulertu ulertzen dituzun eta ulertzen dizutenen artean, alegia, gerizatzeko ezagun suertatzen zaizun giroan," ininteligiblearen amildegia" saihestuz. Jakina, hortik abiatuko da identitate formazioa:
|
|
|
Idazle emankorra, Laburuk besteak beste Origen y evolucion de la vida liburu mardula plazaratu zuen Bilbon 1923an, zeinean eboluzioaren kontra aritu baitzen, batez ere datu zitologikoetan oinarrituta. Bestetik, hizlari entzutetsu eta seduzitzailea omen zen, eta pilotalekuak eta antzokiak
|
jendez
gainezka egoten ziren haren ele ederraren indarra aditzeko; horixe ikus daiteke, esate baterako, Bilboko frontoian 1933an egindako mintzaldi baten argazkian. Dena dela, niri orain Iruñean 1926an eman zuen hitzaldi ziklo dibulgatiboa interesatzen zait, zeren Larreko mediku nafarrak argitaratu baitzuen hitzaldi horien kronika laburra Eskualduna astekari baionarrean.
|
|
|
Horrela segituz gero erreka zola jo behar zuten ezinbestean ordura arteko gizartearen egiturek, ekonomiaren oinarriek eta euskaldunen fedeak, eta hondamendi masibo horren aurrean, bat egin zuten agintari politikoek, ideologia guztietako prentsak eta bai Elizak ere. Makina bat arrazoi sozio-ekonomikok piztu eta hauspotu zuten
|
jende
uholde hori, baina, arrazoiak arrazoi, bazirudien Euskal Herria odolustu egingo zena. Bazirudien euskaldungoa urruti min atabiko batez jota zegoela, sorterria abandonatzera behartzen zuena.
|
|
|
Martinengana oldartu eta laukitik kanpora bidali zuen bultzada bat eman nion. " Uztak
|
jendea
bakean!", egin nion oihu, ukabila altxatuz. Jo egin nahi nuen, matrailezurra hautsi nahi nion.
|
|
|
Dantzaldi egunetan, Angelek" kalejira" bat egiten zuen haren inguru guztian, eta hiru edo lau minutuko kontua izaten zen gehienera. Soinuarekin eta
|
jendez
inguratuta, denbora hori. Eta Teresak ordu erdia behar zuen tarte hura hiru aldiz ibiltzeko.
|
|
|
Ezetz esan nion. Entzuna nuen Martin oso sartuta zebilela Donostiako gau giroan, eta berak baino hogei urte gehiago zituen
|
jendearekin
ibiltzen zela. Baina isildu egin nion.
|
|
|
" Obaban fusilatutako
|
jendearen
zerrenda da. Seguru zure aitak eta nireak osatu zutela esan zuen Teresak.
|
|
|
Mostradorean ez zegoen
|
jenderik
. Tabernako ugazabandrea eta hirurok bakarrik.
|
|
|
" Tontoa ematen duk, David. Ez al dakik italiar
|
jende
hau gure aitekin batera ibili zela gerran. Kamaradak dituk."" lo odio laguerra", esan zuen Signora Soniak.
|
|
|
" Denok hartuko duzue parte. Zure aitak diskurtsoa egingo du; zuk, soinua joko duzu; Genevievek, oturuntza antolatuko du autoritate eta
|
jende
inportantearentzat. Eta gauean boxeo konbateak izango dira hementxe bertan, miradorean, exhibiziokoak, eta domina bat jarriko zaio Uzkuduni.
|
|
|
Oso gogoan zeukan Miguel maisuak falangistez esaten zuena: Espainian zeuden eskuindar talde guztietatik, haiek zirela intelektualenak, poeta eta artista asko zebiltzala haien artean, eta
|
jendea
hiltzen hasten zirenean errukirik gabe hilko zutela," idealistak eta militarrak nahasten direnean beti gertatzen den bezala". Baieztapenak, entzundakoan exageratua iruditu bazitzaion ere, zentzu betea zuen ordurako, nahiz gerra hasieratik hilabete besterik ez izan.
|
|
|
Ez zuen pentsatu ere egin nahi zer egingo zioten hildako falangisten kideek harrapatuz gero. Bazuen kriminal haiek eragiten zituzten torturen berri, begiak ateratzen zituztela koilarak erabiliz, edo burdin txapa goritu batera botatzen zutela
|
jendea
behin eta berriro. Sufrimendu haren aldean balaz hiltzeari gozo irizten zion.
|
|
|
Mutila umezurtza zen, horregatik zebilen lanean haurtzaroaz gero, eta arreba bat zeukan bere kargu, bera baino gazteagoa. Eta etxearen izena Iruain zen,
|
jendeak
Iruaingo Juan esaten zion. Zubiaren azpian jarri zenean, beste xehetasun bat argitu zitzaion, oso garrantzitsua.
|
|
|
Arrazoi handiz, gainera: bi lagun haiek, Espainiako gerra zibilaren aurreko garaietan kamioi batekin ibilitakoak kabaretetarako
|
jende
bilketak egiten, lapurretan ere ibilitakoak ferietan eta baserri bideetan, nornahi hil zezaketen baldin eta baldintza bakarra— Don edo Doñaren batek seinalatuetakoa bazen. Eta berek, noski, hil zezaketen guztia hiltzen zuten, hiltzaileak zirelako eta Onaren alde ari zirelako...
|
|
|
" Frantsesak dituk.
|
Jende
diruduna. Gure eskuekin hiltzen baditugu, auskalo, agian kontuak eskatuko zizkigutek gero.
|
|
|
Ondo iruditzen al zaio Genevieveri?", esan nion. " Marcelinoren eta Genevieveren kezka bakarra dantzaldiei buruzkoa duk —erantzun zidan— Diskotekak zabaltzen ari dituk nonahi, eta gero eta
|
jende
gutxiago etortzen duk leku irekietan dantza egitera."
|
|
|
Adelak burua astindu zuen. " Zure ama Lubisekin hitz egitera etorri zen —esan zidan— Carmen hemengoa da, ondo ezagutzen du hemengo
|
jendea
. Eta jakina, Lubisi galdetu zion.
|
|
|
Eta konprenitzekoa da.
|
Jende
guztiak seinalatu egiten zuen. Eta berak pentsatu zuen Lubis izan zela salataria, Carmenekin hizketan egon zelako.
|
|
|
" Ez dira oso gozo joan bazkaltzera, David. Boikoterako deia
|
jende
askok jarraitu du. Eta propaganda ere bota dute.
|
|
|
Azkenean, King' s Streeteko j atetxe txinatar batera j oatea erabaki genuen. Ez janari hura gustatzen zitzaigulako, baizik eta, ordaintzerik ez genuenez, jatetxeko
|
jendea
txikia eta otzana izatea komeni zitzaigulako...".
|
|
|
Don Pedroren oroimenetik sortzen ziren leku,
|
jende
eta objektu arrotzen izenak txintxarri hotsak bailiran sentitzen zituzten Alaska hoteleko solasaldietara hurbiltzen ziren kideek. Pertsona eskolatuak ziren denak, egunkariak irakurtzeko ohitura zutenak, progresoari fedea ziotenak; poza hartzen zuten beste lurraldeak ere bazirela gogoratzen zitzaienean, ez zela dena terraza hartatik ikusten zutena bezalakoa, hain berdea kanpotik, hain beltza barrutik:
|
|
|
Egin maletak eta joan! Emango dizkizuet nik Vancouverreko
|
jende
printzipalarentzako gomendio gutunak." Maisuek ezetz egiten zuten buruaz. Ez ziren bera bezain bihoztunak.
|
|
|
Denborarekin, joko hark, Amerika gogora ekartzearenak, ustekabeko norabidea hartu zuen don Pedrorentzat. Bere iraganeko
|
jendea
, lekuak eta objektuak hazi, zehaztu egin zitzaizkion espirituan. Ez espero zitzakeenak, ez lagunei kontatutako pasadizoekin lotuak, baizik eta halabeharrez bere gogora etorriak:
|
|
|
Inaugurazio horretan Espainiako himnoa jotzen baduk markatuta geldituko haiz betiko!" Baietz egin nuen. " David,
|
jende
horrek ez zeukak etorkizunik. Berlinori eta hire aitari joan zaizkiek garai onenak.
|
|
|
Zein lekutan, zein aberritan: ez Angelen edo Berlinorenean, ez nirekin batera ikasten zuten Adrian, Joseba eta beste kideenean, baizik eta, berriro ere, iraganeko
|
jendea
bizi zen hartan. Eta bazen, bestalde, mintzaren mintza, hirugarren plazer bat ere:
|
|
|
Barregarri geldituko haiz inaugurazio egunean. Lotsagarri utziko nauk Madrildik etorri behar duen
|
jende
inportantearen aurrean". Ahots haiek guztiek urduri jartzen ninduten, hainbesteraino non Lubisek, batzuetan, kezkatuta begiratzen zidan.
|
|
|
" Lau egun falta dira festetarako, eta dagoeneko hasi dira iragartzen", esan zidan Lubisek. " Festa berezia izango da aurtengoa —esan nion—
|
Jende
izugarri etorriko da Uzkudun hori ikustera. Entzuten diezu basomutilei.
|
|
|
Ezetz erantzun nion. Gerra atera baino lehen, talde bat ibiltzen omen zen inguru horietan kamioi batekin, eta
|
jendea
bildu eta Donostiara eramaten omen zuten beste andre horien etxeetara. Horrenbesteko bat kobratu eta servicio completo.
|
|
|
Eta ezin zuen kamioiaren kontu hura sufritu. Lotsagarria iruditzen zitzaion,
|
jendea
animaliatzat hartzea. Kontua da salatu egin zituela.
|
|
|
Lubisek eta Adelak aldi berean zabaldu zituzten begiak. "
|
Jendeak
asko hitz egiten du. Baina..." Adelak ezin izan zuen esaldia bukatu.
|
|
|
Baina ez zen lortu erraza, bakardadea. Nahiz euria egin eta bailarako bidea lokaztuta egon,
|
jende
askok eman zituen harainoko pausoak nire atea jotzeko.
|
|
|
Leku aparta ederra da. Eta hango
|
jendeak
hemengoak baino karitate gehiago du."" Pentsatu egingo dut orduan", esan zion gazteak. Gero, beraren eta beste gazte baten artean, kamioi txiki baten atzealdera igo zuten pultsuan.
|
|
|
Udaletxearen beheko solairuan leiho bakarreko soto bat zegoen arkupearen eta ostatuaren artean, herriko
|
jendeak
betidanik" kartzela" deitutakoa eta," lapurrak eta hiltzaileak Obabatik ezkutatu ziren garaietatik", ostatuaren biltegitzat erabiltzen zena. Bertan preso zegoela, ilunpean leiho bakarra oholekin itsutua zegoendon Pedro ardo zahagi batzuen gainean etzan zen etsita, pentsatuz noiznahi azalduko zirela atean bera" paseoan" eraman behar zutenak, pentsatuz halaber bizitzako azken orduak zituela eta zer egin behar zuen, zer egiten ote zuten halako egoeran suertatzen ziren kondenatuek.
|
|
|
Izuturik, pausoa eman zuen atzera: hiru kamioiak
|
jendez
kargatuta zetozen, intziriak entzuten ziren, aginte oihuak, lanturuak. Batzuetan, protestatzen zutenak isiltzearren edo, soldadu bat kolpeka hasten zen.
|
|
|
" Zer zatoz? Donostiako
|
jende
horren bila? —esan zidan Adelak motor hotsaren gainetik— Ba, alferrik, David.
|
|
|
Nahikoa lan badauka bestela ere." Entzuteko prest nengoela esan nion. " Zuk aspalditik ezagutzen al duzu Donostiako
|
jende
hori, David?"" Agustin, bai. Unibertsitatetik.
|
|
|
Azkeneko hitzek ustekabean harrapatu ninduten. " Zer esan nahi duzu, Adela?"" Badakizu, David,
|
jendeari
murmuratzea gustatzen zaio, eta batzuek esaten dute Juanek ez duela gehiago hona etorri nahi, eta baserria eta pabiloia saldu nahian dabilela, baina ezin dituela saldu. Norbaitek su emanez gero, asegurua kobratzeagatik izan dela zabalduko litzateke segituan.
|
|
|
" Xanpain pixka bat orain, bihotzak alaitzeko", esan zuen Martinek begia keinatuz, eta Gregorio eta biak
|
jendearen
artean mugitzen hasi ziren bandexekin. Angel hurbildu zitzaidan.
|
|
|
Martin
|
jende
artera itzuli zen. " Ez edan asko bazkarian —esan zidan aitak.
|
|
|
David ere bai. Zoritxarra besterik ematen ez dion
|
jendearekin
elkartzen da. Aintzat hartzen ditu nire anaiaren esanak, esate baterako.
|
|
|
Plazan lanean ari zen
|
jendeari
begira gelditu ginen. Gizon batzuk taulada bat eraikitzen ari ziren orkestinarentzat; kirol dendako Martina eta beste bi emakume zinta karreraren esparrua klarionarekin markatzen ari ziren.
|
|
|
|
Jendea
sakabanatu zenean bi jeep ikusi nituen, eta sei bat guardia fusilak tente zituztela. " Begira orain berriz!", hots egin zuen gizonak.
|
|
|
Zurrumurrua arestian baino ozenago eraberritu zen, eta
|
jendea
korrika abiatu zen errepidera. " Zer ari da gertatzen, ordea?", esan zuen gizonak.
|
|
|
" Begiratu nahi baduzu, joan beste horiek dauden tokira edo igo horko gaztaindegi horretara", esan zidan erdaraz. Egia zen, zuhaitz artean ere
|
jendea
zegoen. Zigarro piztuen puntta gorriak mugitzen ziren ilunpean.
|
|
|
Ordurako mugimendu handia zegoen Urtzaren inguruan, gorputza ateratzeak normaltasuna ekarri izan balu bezala. Belazean eseri eta begira egondako
|
jendea
altxatzen ari zen, eta gaztainadiko asko bidera jaitsita zeuden, etxerako asmoz.
|
|
|
Kasu bat aipatzearren, Agustin izeneko bere lagun baten aitita amamak eta bi izeko bertan hil zirela, eta zer nahi zen horrelako aurrekari batekin, zer espero zitekeen Agustinengandik, hilarrietan euskaraz idaztea ere galarazita zegoen giro batean. Euskal Herriko
|
jendeari
gorroto zion gobernuak oso goian kokatu zuela altzairuzko bola, eta holaxe hasi zela dena. Eta jarraian —" Ezinezkoa da altzairuzko bola bat nahi den tokitik eramatea" lehen uneko biktima inuzenteek beste biktima batzuk sortu zituztela, haiek ere inuzenteak.
|
|
|
Bere senarrak ateratako gaiarekin jarraitzen genuela uste izan du Carolek. " David, noiz irakurri behar duzu zerbait gure klubeko
|
jendearentzat
–Ez dugu zure lanik ezagutzen", esan dit.
|
|
|
" Moskuko Plaza Gorria ikusten ari naiz oraintxe bertan. Nire emaztea ikusten dut
|
jende
artean oinez. Korintoko paxak erostera joango da seguru asko.
|