|
2000
|
|
|
Orain oso desberdina da; orain pilota eramaten da herri bakoitzera. Lehen 4 frontoi zeuden eta
|
jendea
haietara joaten zen. Orain aldrebes egiten da, pilota herri bakoitzera eramaten da.
|
|
|
ezkerreko orrian hamar harroineko zubi bat zegoen, hamarrak numeratuak eta hamar manamenduak signifikatzen zituztenak; zubi azpian infernu izugarri bat zegoen eta zubitik gizon emakumeak eta neska mutilak zihoazen, xuxen baino xuxenago, bekaturik egin ez zutelako eta zubia, halatan, osorik zegoelako; eskuineko orrian, berriz, antzeko marrazkia zegoen, baina zubiak zartatuak eta hautsiak zituen pilareak eta harroinak, eta zubia goiti beheiti zihoan, baita zubitik zihoazen jendeak ere, infernuko garretarat... Eta nik, istant batean, goiti beheiti zihoazen
|
jende
haien artean ikusi nuen neure burua, eta are gehiago asaldatu nintzen...
|
|
|
Ordea, berehala ohartu ahal izan nintzen ezen ene ideiak eta ene asmoak gauza bat zirela, eta bertze bat begien aitzinean nuena, eta nekez inkarna zitezkeela ene ideia haiek Urbiaingo orduko bizimoldean eta
|
jende
haien baitan...
|
|
|
Aita Bartolome jesuita zen, baina jesuita berezi bat, baldin
|
jendeak
haiei buruz zuen iritziari kasu egin behar badiogu behintzat, zeren erraiten baitzen haietaz —Parisko jesuitek jansenisten kontra izan zituzten borroken ondotik bere batez— ezen ez zutela deus ere jakin nahi bekatu benialetarik harat, eta aita Bartolomek, aldiz, bekatu mortaltzat zituen kasik bekatu guztiak; eta jesuita berezia zen, orobat, bertze alde batetik, jaun inkisidorearen lagun... Bertzenaz, guztien ahotan zebilen ezen jesuita misionestak jendearen baitarat iristeko —jendea beldurtzeko, jaun André? — dohain berezia zuela, eta bazirudiela ezen spirituak —beldurraren spirituak, jaun André? — ukitua zela, zeren joaiten zen herri guztietan uzten baitzuen jendea hunkiturik eta gogo aldaturik, halako suertez, non, misioneak akabatu bezain fite, ezin konta ahalekoak izaiten baitziren konfesionea solizitatzen zioten herritarrak, beren egunorozko desbidetik bidezko biderat egiteko asmotan.
|
|
|
Eta, nola mehatxu haien itzala baikenuen dantzan geure buruen gainean eta hargatik bizi ginen iratzarririk eta axolduriturik, segurantzarik gabe, iduriturik ezen
|
jende
haiek noiznahi den oldartuko zitzaizkigula, hala, bertze egun batean erran zidan gipuzkoarrak:
|
|
|
Zeren, ilargi beteko gauetan, festa bat egiten baitzuten
|
jende
haiek, eta kanta eta dantza egiten zuten gau osoan.
|
|
|
Eta Horaziok ideia ausart haiek zituen, eta ideia haiekin nola ez zen, bada, gaizki ikusia izanen, Quitoko unibertsitatean ez ezik bertze edozein unibertsitatetan ere, jaun André...! Baina Horaziok erran zuena eta bertze ingeles hark erran zuena... eta don Venancioren ingururat biltzen zen talde hartako bertze kide guztiek ere erraiten zutena aditzerat eman nahi izanen banizu, orrien faltan aurkituko nintzateke, zeren, arestian erran dizudan bezala, haiek guztiak, edo kasik gehienak, ikasiak eta buruz ongi jantziak baitziren, eta zeren don Venanciok
|
jende
haiek gonbidatzen baitzituen noizik behin bere etxerat, halako suertez, non guztiok izaiten baikintuen orduan solasturi, bazkari baten edo bertze zernahiren aitzakian... eta zeren, geure solas haietaz baino areago, doña Rosa de Osorioz mintzatu nahi bainizuke orain, eta harekin izan nuen amorioaz, zeina izan baitzen, ordu arte izan nituen bertze amoriozko historia guztien aldean, net diferent....
|
|
|
Bai, lehenbailehen egin behar nuen nik handik alde, bataz, Utopiako lurrak nituelako xede, eta, berriz bertzea, bistan zelako ezen ez nintzela kortsario izaiteko jaio, eta ezin nintekeelako, halatan, haiekin geratzeko eta haiekin bat egiteko tentazionean eror; izan ere, zer egiten nuen nik
|
jende
haien artean, honek esku galduaren tokian burdinazko gakoa erakusten zuela, horrek haragi hezurrezko zangoaren ordez zurezkoa zeramala, eta hark auskalo zer.... Halako moldez, non baitzirudien ezen conditio sine que non a zela, kortsario on baten izaiteko, gorputza zauriz josia edukitzea, edo, bertzenaz, menbro inportant bat galdua —begia, konparazione, Alain Coup d’Œil ek bezala, edo belarria, bertze hainbatek bezala, edo besoa, edo zangoa, arestian erran bezala—, baina nehola ere ez behatz ezdeus guti balio bat, nola galdu bainuen nik Bretainiako kostan, behatzen artean lodiena bazen ere...
|
|
|
Eta zeren baitzirudien, halaber, ezen
|
jende
haien merituak eta ohoreak menbro galduen eta orbainen neurrikoak zirela, mutilazioneak eta zauriak harrotasunaren eta gizonezkotasunaren froga gezurtaezintzat balituzte bezala...
|
|
|
Eta nik portu haietarik eta
|
jende
haienganik franko ikasi nuen.
|
|
|
Eta egun batean putetxe haietarik batean hain sentitu nintzen arrotz neure buruarekin
|
jende
haien artean, non, deus ere egin gabe, neurekin nuen emaztekiari ordaindu eta alde egin bainuen.
|
|
|
Dena dela, erbesteratuek Iparraldean aurkitu zuten giroa eta harrera ez zen oso ona izan. Iñaki Anasagastik eta Koldo San Sebastianek
|
jende
haien tradizionalismoarekin justifikatu dute erantzun hori:
|
|
2001
|
|
|
Axular eta Etxeberri Ziburukoa, adibidez, ez daude, ezta alderatzeko ere, Beriain, Kapanaga edo Otxoa de Arinen parean. Eta, halaz guztiz,
|
jendeak
haienak irakurri egin zituen, egiazki irakurri, behin baino gehiagotan irten baitziren argitara lapurtarren obrak.
|
|
|
Gizakiaren berezko berriketa gogoa ezin eten daitekeen iturria denez –are eta gutxiago berezko joera hori estimulatzen duen pizgarririk, oraingo honetan derbirako sarrera pare bat, mutur aurrean paratzen bazaio–, egun batzuen buruan jakin nuen, nire zaindariari esker, beren buruari Aita Zaindari izena ematen zieten
|
jende
haien hainbat ezaugarri. Aita Zaindariak hogeita hamar ziren, eta beren arteko antolamendua oso hierarkikoa zen.
|
|
2002
|
|
|
Bost urteko ibilbidean euren lekutxoa egin dute eta arte eszenikoetan ari den
|
jendeak
haien lana eskertu du. Horren adibide dira jaso dituzten sariak.
|
|
|
Nola elkarri lotu beren bi polo zaurituak? Sakrifikatu zituen
|
jende
haiei erantzun bat zor zien Estatuak. Baina, munstro hotzetan hotzena da Estatua, Nietzscheren hitzetan.
|
|
|
3 Ondoren,
|
jende
haienganantz agintari ilustratuek zuten jarrera aztertzen du: zein irtenbide plazaratu zituzten; zer diskurtso mota erabiltzen zuten; pobreenganako mehatxua non antzematen zen, eta abar.
|
|
|
Baita festaren bat ere, ardo, irri eta kanta. Baina Sarak ez zituen halakoak laket,
|
jende
haiengana biltzen zen bakoitzean beste emakumeen begiradak nabaritzen baitzituen Sergiorengana itzuliak, hura begiz jan nahi balute bezala. Egia zen, halaber, berak ere nabaritzen zuela hainbat gizonezkoren begirada, baina hain sentitzen zuen, bestalde, bere bihotza Sergiorengana eroria, non bururatu ere ez baitzitzaion egiten beste gizon batekin oheratzea.
|
|
|
Espetxeak bisitatzen dituztenek ongi uler dezakegun nazka sentitzen dute egoitzotako zikinkeria eta usain nardagarria pairatu behar izaten dutenean. Halatan, bada, gero eta beharrezkoagoa izan presoentzat kanpokoen bisita, orduan eta errazago egiten du ihes
|
jendeak
haien ingurutik; gero eta nardagarriagoa izan bertako bizilagunen egoera, orduan eta urriagoak haien bizi baldintzak hobetzeko esperantza; hemen aurkezten dugun printzipioan oinarrituriko zigor etxean, ordea, ez legoke ez nazkarik, ez eta arriskurik ere. Izan ere, zerk dakar infekzioa?
|
|
2003
|
|
|
Luzifer.
|
Jende
haiek, egia esan, beste izen batzuk erabiltzen zitiztean begien aurrean zutèn mundua mugatzeko asmoz, izen hauek kristautasunarekin iritsi baitziren. Baina hori duk gutxienekoa, izen bat edo beste bat jarri, historiak berdin jarraitzen baitu funtsean, ez al zaik iruditzen...?
|
|
|
–Hala, bada,
|
jende
haiek, gauza on bat gertatzen zitzaienean, Jainkoa alde zutela pentsatzen zitean; istripuak eta ezbeharrak, berriz, Luziferren adorearen seinaleak eta zeinuak zituan. Horregatik, Azpilgo lurretara iritsi, eta hezur meategi aberats hura ikusi zutenean, zer pentsatu zuten...?
|
|
2004
|
|
|
Gainera, SDri ezer erran gabe atera zen Koloniatik. Tira, ez zuen uste horrek ondorio larriegirik edukiko zuenik (hala espero zuen behintzat), baina
|
jende
haiekin ezin zen jolasean ibili.
|
|
|
Hirt izeneko sendagile batek juduen eta Errusiako komunisten burezurren nondik norakoez jarduten zuen. Hirt doktoreak zioen
|
jende
haiek benetako gizakiak ez zirelako frogak eman zitzakeela. Zoritxarrez, oraindik ez zuen bere teoria frogatzeko aski burezurrik bildu.
|
|
|
Del Vallek putz egin zuen. Ez zituen
|
jende
haiek ulertzen. Jainkoarren, Hitlerren garaipenak futbol taldeenak balira bezala ospatzen zituzten!
|
|
2005
|
|
|
Frantxuak Jauregiberri kaiko jatetxe ponpoxera gonbidatu zuen bere ama. Karrikan zebiltzanean, noiztenka
|
jendea
haiei begira zegoen eta Maianak ez zezakeen bihotzean iltze herdoilduaren pare bermatzen zihoakion herabetasuna bazter: denak zelatari zituela zirudion, seme bekatariaren itzala seinalatzen ziotela eta batzuetan jende bildu multzo baten hegitik iragatean, salatari hitza herraz bihikatua aditzen zuen.
|
|
2006
|
|
|
«Guri ez zitzaigun eskatzen detenituekin hitz egitea. Gure ardura zen
|
jende
haien erresistentzia haustea». Hori esatean «biguntzea», bukaeraraino esan nahi du borreroak:
|
|
|
Baina, zergatik, haien erruz, suertatu naiz akusatua ni, hala iraganean nola egungo egunean, toki diferenteetan bizi izan naizena, hiri aberatsez nabarmenduak eta beren biztanleen harreman landuengatik arras ospetsu diren tokietan, hain zuzen? Eta neure bizitza Baskoien lurretan iragan balitz ere, zergatik, nere jokaeraz pitin bat kutsaturik, ez zituzketen
|
jende
haiek bazterrera utziko, bada, beren ohitura basatiak, geureetara etorriz? 29
|
|
|
Bando horiek Ahaide Nagusien menpe zeuden eta gainerako biztanleak behartzen zituzten bandoetan sartzera haien bizitza eta ondasunak arriskuan jarriz. Horren ondorioz, Erregeak eta Erreginak agindu zuten ordenantza hau, bandoak desegiteko eta
|
jendea
haietatik urruntzeko, denak bat izan zitezen hiribilduan: hots, «todos sean unanimes».
|
|
2007
|
|
|
Labur esanda, Modernitatean kultura identitatearen erresuma izan omen da, postmodernitatean diferentziarena da. Edo hobe esan, modernizazioan estatu, klase edo herri kulturak identifikatu beharra zegoen, banaka eta bereiz eraikibeharra, eta
|
jendeak
haiekin identifikatu beharra zuen norbait izatekotan (kulturamolde horiek jende molde baizik ez ziren). Gaur, berriz, kulturak nahasi behardira, elkar kutsatu eta elkarri lotu, kulturetan bizi barik,, kulturartekotasunean, bizi behar dugu, hots, diferentziak bizi gaitu, diferentziaren nahiak.
|
|
|
Izan ere, diferentzia sozialak handiagotu ahala, eta balio sistema eta gizartearen autoulerkera klase araukoago bilakatu ahala, erregea eta noblezia beretzat bakarrik hurrupatuz joan da gizarte osoaren esanahia: erregea eta noblezia da dena (nazioa), gainerako
|
jendea
haiei «gomendaturiko» jendea da, politikosozialki ez du ezer kontatzen, ez da bere buruaren jabe kontsideratzen, ez da aintzat hartzen (nekazariak, burges edo kaletar langileak). Beraz, Erdi Aro askoz herrikoiagoan San Tomas ek hizkuntza edo nazioa, biak sinonimatuz esaten zituen bezain naturalki, Modernia klase arauz geruzatuan Goethe-k, esate baterako, Werther nobela ezaguneko pasarte batean, nazioa eta noblezia berdintzen dizkizu:
|
|
2008
|
|
|
Ezer ulertzen ez duten bi pertsona jaiki dira trajeduna jipoitzen ari direnak gelditzeko asmoz; baina
|
jendeak
haien gainera egin du salto, eta ostikoka errenditu dituzte.
|
|
|
Betidanik izan du Luis Mari Lopezek ehiza txakurrekiko zaletasuna. Setter ingeles arrazako txakurrak hazten ditu Zizurkilen eta txoko askotatik hurbiltzen da
|
jendea
haiek erostera.
|
|
2009
|
|
|
–Ez dakit ongi ulertzen dizudan, Zeberio irakaslea, eten zion berriro Oskarrek?. Salustianok ez zituen
|
jende
haiek lurperatu?
|
|
|
Baina ez zuen hori bakarrik egin, irakasleak etenaldi bat egin zuen?. Salustiano Berradek
|
jende
haiek hil egin zituen.
|
|
|
–
|
Jende
haiek hil zituela Salustianok?
|
|
|
–Zure emazteari eskutitza bidali zionean, pentsatuko zuen zerbait eginen zuela
|
jende
haien oroimenaren alde. Sekula ez zitzaion bururatuko zure emazteak aurkituko zuela.
|
|
|
–Amnistia izan zen 77an. Salinasek Gaztelu plazaren erdian
|
jende
haiek eta beste ehunka batzuk fusilatu zituela oihuka aitortuko balu ere, ezinen genuke ezer egin haren kontra.
|
|
|
–Azalpenak azalpen, nolabaiteko ironia bat dago kontu honetan, erran zuen Oskarrek?.
|
Jende
haiek piztiak bezala hil zituzten, eta zaborraren antzera lurperatu. Hirurogeita hamar urtez ahazturik egon ziren, lur eta beldurrezko zama baten azpian.
|
|
|
–Beltzak
|
jende
haiek hil zituen? –xuxurlatu zuen?.
|
|
|
–Berak bazekiela
|
jende
haiek bertan zeudela lurperaturik! Ezinen luke erran hezurrak ezustean bota zituela!
|
|
|
Eta Zeberiori mintzo?: Zure datu basean baduzu zerbait
|
jende
haiek hil eta lurperatu zituzten tokiaz?
|
|
|
–Zabaltza edo Beltza biziko balira, eta
|
jende
haiek hil zituztela jakinen balitz, arazoak izan litzakete...
|
|
|
Sinesgaitza bazitzaion ere, punttu distiratsu haren barruan jendea egonen zela pentsatu zuen.
|
Jende
haiek beren pentsamendu, sentimendu eta kezkak izanen zituzten, berarenetatik arras bestelakoak. Arras urrunak.
|
|
|
–Belomareak alokatzen nituen, baina, egun batetik bestera,
|
jendeak
haiek itzultzeari utzi zion. Itsasoaren handitasunean galtzen ziren, ostertz betikotuan, koral zirimolen artean?
|
|
|
–Barnealdeko gelak berriz estali, eta bertan belardi bat jartzeko asmoa dugu. Harresiak dauden tokian, berriz, harresiak ikusiko dira, eta
|
jendea
haien gainean ibiltzeko bidexka bat jarri nahi dugu, bertatik barnealdea nolakoa zen ikusteko?.
|
|
|
Eliza paretik txistu eta buila batzuk entzun behar izan zituzten arren, inoiz baino ikusle gehiago baitzeuden Kale Nagusian Jaizkibel konpainia txalotzen, eta emakumeek alardean parte hartu behar zutela aldarrikatzen. Balkoietan ere bazen
|
jendea
haiei txaloka. Txalo eta aldeko oihu horiek are nabarmenagoak izan ziren Armen plazara gerturatu ahala.
|
|
2010
|
|
|
Seguru zegoen ezetz. Ez ziren
|
jende
haiek Kanadan ezagututako protestanteak bezalakoak, zeinek, entretenitzeko ere, liburu santua hartzen zuten eskuetan. " Horixe", esan zuen gizonak.
|
|
|
Ordura arte, libio, numida, getulo, garamante, 144 mauro deitzen ziren
|
jende
haiei berbere izena hasi zitzaien ematen. Berbere erabiltzen delarik, jakin behar da berbere hitza ez dela berez berberea.
|
|
2011
|
|
|
Errazagoa da emakumeentzako diseinuekin hastea, eta gero zure estiloa gizonengan egokitzea».Ikusgai dagoen materiala salgai daukate diseinatzaile askok. Interesaturik dagoen
|
jendeak
haiekin hitz egin dezake, eta akordio bat lortu; bai momentuan erosteko, bai eta etorkizunerako eskaeraren bat egiteko ere.Baina kanpora begiratzea bezain garrantzitsua da barrura begiratzea. Izen ona lortzeko eta oihartzuna izateko baliagarria da asteburu honetako erakusketa.
|
|
|
Ez ditugu estatu judizial hori, eliza katoliko hori, komunikabide horiek merezi. Niri gustatuko litzaidake trantsizioaren garai hartara itzultzea, ikusteko nola hemengo ezkerreko indarrak, nahiz eta oso batuta ez egon, nola gai izan ziren arlo guztietako
|
jendea
haien inguruan batzeko. Ez oso antolatuta, baina bazegoen euritako zabala.
|
|
|
Ez zen ausartaren plantak egiten ari. Kontua zen ezin zituela
|
jende
haiek benetakoak balira bezala hartu. Ukrainako mafia Nafarroan?
|
|
|
Lurretik hartu zuenean, amorrua sentitu zuen berriro.
|
Jende
haiek ez zuten eskubiderik bere bizitza aldrebesteko. Lehenago ere arazo nahiko eta sobera zituen, zer arraio!
|
|
|
–Orduan, hasieran erran bezala, ezinezkoa izanen zaizue
|
jende
haiek nor ziren jakitea.
|
|
|
–Muga pasatzen utzi zitzaiela espainiar soldaduak tirokatu zituzten
|
jende
haiei.
|
|
|
Mikelek bat bateko estura sentitu zuen bularrean, airea faltako balitzaio bezala. Berriz ere karrika haiek, gela haiek,
|
jende
haiek. Lankideak, Lidia, Patxi...
|
|
2012
|
|
|
Gaur bertan ere bai, beharbada. Eta ulertzen dudala
|
jendeak
haien kantak behin eta berriro entzun nahi izatea, baina beharbada, haiei egin dakiekeen omenaldirik eleganteena sortzen jarraitzea dela. Eta batez ere, sortu duenari erreparatzea.
|
|
|
Behin esan nion: " Bihar ez bazarete manifestazioan hasten, fuera erakundetik!", eta irten ziren, eta
|
jendea
haien atzetik! Eta gustura!
|
|
|
Senarrak bazuen esperientzia, eta, orain, biek dute haien ganadutegiaren ardura. Gustura dabilela dio, eta
|
jendeak
haien abelburuekiko erakutsitako interesarekin pozik dago. Baserritarrek abelburuen inguruko galderak egiten dizkietela azaldu du.
|
|
|
Jonek Gaztelu Plazako harat honatari begiratu zion. Arrotza egin zitzaion
|
jende
haien normaltasuna.
|
|
|
Halere, gure gizarteek hori sinets dezagun uzteko joera dute, horretarako injustizia eta basakeriaren aurka" demokrazia"," parlamentarismoa" edo" konstituzioa" bezalako hitzak alferrikako talisman gisa behin eta berriro erabiliz. Europar komisarietan torturatu egiten da, kanporatu egiten da, familiak banatu, amei erausi egiten dizkiete haurrak, espetxeratu egiten dute
|
jendea
haien ideiengatik, eta espetxean baldintza gizagabeetan mantendu, baita ezarri zaien kondena bete ondoren ere, baita hiltzear direnean ere. Ez gaitezen tronpatu," oraindik ere emankorra da pizti zikina jaiotzera eman zuen sabela" 11!
|
|
2013
|
|
|
Bai, zer lan egiten ari ginen ikusita,
|
jendea
haietara eramatea nahi zuten.
|
|
|
Turismoak kalteak ekarri ditu, baina hemengo jende anitz hortik bizi zen edota bizi gara egun ere. Ordura arte errefuxiatuen alde zeuden hainbat
|
jende
haien gain bota zuten gertatzen zena. Hark aldatu zuen hemengo giro guztia.
|
|
|
«Familiako beste inor ez da arduratzen lan horiez». Ezkondu eta gero, neska askok lanbidea uzten dute
|
jendeak
haiek egitea espero dutena egiteko: etxeko lanak egin, eta seme alabak eta senarra zaindu.
|
|
|
Inasako langileria adibide argia da; ez zuten lortu lantegia ez desegitea, baina desobeditu zuten. Irurtzungo herri osoa eta Nafarroako beste hainbat
|
jende
haiekin ginen, nahiz eta han ezin egon. Defentsa duina txalotu beharra dago.
|
|
|
O! Ene aita maitea, ez al duzu uste Kitty eta Lydia ezagun diren leku guztietan
|
jendea
haietaz txarto esaka ibiliko dela eta mespretxatu egingo dituela, eta ondiko horrek sarri askotan haien ahizpak ere ukituko dituela?
|
|
|
Jean Jacques Beckerrek ez du uste soldaduak beti abertzaletasunez jokatu zirenik. Soldaduen heroismoaz eta abertzaletasunaz idazten zen testu anitz propaganda hutsa zela dio, eta soldaduek berek halako mezuak idazten zituztela
|
jendeak
haiengandik irakurri nahi zuena hori zelako. Beckerren ustez, soldaduak «ohitu» ziren gerlara, eta gerla «ohituraz» egiten zuten, ez borondatez.
|
|
|
" Guadalupeko santutegia Mexikar jainkozalearentzat dena, eta Beaupre Quebeceko katolikoentzat dena, horixe da Arantzazu Espainiako euskaldunentzat. Haien herri sakratua da, mendea joan eta mendea etorri haien fedea, haien kultura eta Espainiako
|
jendeen artean
haiek duten bakantasuna sinbolizatu dituen santutegi erlijiosoaren kokalekua". (Lasuen, 1965:
|
|
|
Norabide berean jarraituta, Sacramento ibaiaren inguruetan, indio" gurutzedunak" aurkitu zituzten, espainiarren aurrean gurutzeak jartzen zituztenak kopetan, haiei atsegin ematearren.* Eta, Ri' o de Buena Esperanza** izendatu zuten ibaiaren bi ertzetan, handik itsasora arteko berrogeita hamarren bat legoako bidean, hainbat eta hainbat indio nazio: Amacava eta Bahacecha nazioak,*** beren rancheriak utzi eta multzo handitan, gizon, andre eta ume, heldu berrien atzetik abiatzen zirenak sekula ikusi gabeko
|
jende
haiek ikusteagatik; ibaiertz guztiko beste nazioak bezala, aldarte onekoak, garaiak eta ongi osatuak, eta oin zolatik bururaino biluzik zihoazenak, emakumeek beren parteetan zeramatzaten belar edo hari batzuengatik izan ezik. Koral puska bat erakutsita, handik gertu hartutakoa zela esan zien indio nagusietako batek, marea jaistean hondarretan aurkitzen zituztela.
|
|
|
Horri buruz oso instrukzio zehatzak zituen Atondok, eta, inor lehorrera jaitsi baino lehen, eskifaia eta bidaiari guztiak jakinaren gainean jarri nahi izan zituen. Pregoilariak, Juan de Zavala izeneko mutiko mulatoak," a son de caxas y a boz de pregonero" egin zuen dei, eta, La Concepciongo jende guztia elkartutakoan, eskribauak" en altas e yntelegibles boces" irakurri zuen bandoak zioena, alegia, erregeak gastu handiak egin zituela bidaia hura prestatzeko, indigenentzako jantziak eta bestelako opariak erosteko, eta
|
jende
haiek erlijio katolikora eta Bere Maiestatearen obedientziara erakartzeko egin zuela hura guztia, inolako ordainik espero gabe; baina indigenek beren gogoz eta esker onez zerbait eman nahi bazuten, urre, zilar, perla, anbar edo balioko beste edozein gauza, hantxe zeukatela hiru giltzako kutxa, Bere Maiestatearentzako opariak gordetzeko, aipatutako gastuak neurri batean behintzat berdindu zitzan....
|
|
|
Aita Juan Diazek, ordea, zalantza gehiago adierazten ditu bere egunerokoan. Hala dio Diazek,
|
jende
haien aldakortasuna ezagututa, paraje haietatik igarotzea ez zela erraza izango, haien laguntzarik gabe ezin izango zirela ibaiak zeharkatu eta. Yumek laguntza ukatuz gero, edo kontra jartzen baziren, oso armada handia zen hain nazio jendetsua garaitzeko...
|
|
2014
|
|
|
Burutik makaldu batentzat hartu omen zuten herritarrek. Beste aieru batek dio, baina, tabernako
|
jende
haiek ohartuki berrekarri zutela kontsula apaizetxera, bertan zeudenei hitzemanaraziz onik eta salbu utziko zutela handik laster. Eta halaxe gertatu zen, ETAk Beilh kontsula aske utzi baitzuen 1970eko abenduaren 25ean.
|
|
|
Anderrek ez zuen bakar bat ere irakurri, baina, atariko oroigarriekin ez bezala, gaizki sentiarazten zuen zakarrontzira botatzeak. Adin eta jatorri desberdineko
|
jende
haiek irudikatzen zituen, ezagutzen ez zuten gizon baten sufrimendua arintzen saiatuz. Gutunak Ainhoaren ohe gainean pilatzen joan zen.
|
|
|
Gorroto zituen oihuak eta malkoak. Indarrik gabe uzten zuen
|
jende
haien oinazeak. Batzuk haserretu eta oldarkor jartzen ziren.
|
|
|
zerbait susmagarririk ikusiz gero, deus ere ukitu gabe deitzeko. Eskegi zuenean, errudun sentitu zen
|
jende
haiek elurretara bidaltzeagatik, bera polizia etxeko epelean gelditzen zen bitartean.
|
|
|
Màrius Navazo Ikerketa eta Alternativas 21eko geografo geografoak (Gea21) azaldu du, askotan, hiri diseinua komunitateak nahi duena ez dela, garestia izan ohi dela eta proiektuak begirada izateko artelan moduko bat direla, ingurura ezer ekarri gabe. «Diseinuak herritarren inplikazioaren emaitza izan behar du, kontuan hartuta leku handiak egiten dituena ez dela bere estetika, baizik eta batez ere
|
jendeak
haietan egiten duena, nola sentitzen eta erabiltzen den, eta nola bereganatzen diren haietaz», azpimarratzen du espezialista honek. Nola lortu plazera «Placemaking» ko adituek hainbat aholku ematen dituzte herritarrek espazio publikoak diseinatzeko modu horren onura izan dezaten:
|
|
2015
|
|
|
Tarteka, esku batek,
|
jende
haien hortz ahulek puskatu ezin zituzten hezurretako bat ematen zion. A, zein goxoa hortz artean karraskatu eta gero barrura irenstea!
|
|
|
Haiek ziren ezjakinak, nazkagarriak. Hura guztia elurra bezala metatu zen
|
jende
haien bihotzetan. Eta etortzekoa den elur jausia ikaragarria izanen da.
|
|
|
Jetrasen aginduei jarraiki, behin baino gehiagotan ibiliak ginen Rikka eta biok iheslarien atzetik.
|
Jende
haiek alderrai zebiltzan, isil gordeka Inperioan eta inguruko herrialdeetan zehar. Haien jatorriak, hazpegiak, janzkerak desberdinak ziren, baina begirada antzekoa zuten.
|
|
|
Zurrumurruan ziharduten talde haietako batean ote zegoen? Luze aritu nintzen
|
jende
haiei begira. Laster ohartu nintzen ezinezkoa zela izenaz bakarrik ezagutzen nuen morroi bat aurkitzea.
|
|
|
Ilea motots batean bilduta eta kokotsa bizar bakan batez estalita: zirudienez, iparraldeko
|
jende
haiek ez zuten guraizeen berririk. Ezizen bitxiari erreparatu badiozue, honezkero igarriko zenuten haren ilajearen kolore bizia.
|
|
|
Badaezpada ere, ez nion xehetasunik eman. Izan ere,
|
jende
haietako gehienek espetxean edo toki okerragoetan amaitu zuten.
|
|
|
–Eta azkenean
|
jende
haiek zentzatzea lortu zenuen?
|
|
|
–Bai, Maestre: burezurrak gerra eta suntsipena ekarri zizkien
|
jende
haiei.
|
|
|
Berrehunen bat izanen ginen, tarrapatan jantzita eta ile nahasiekin. Gure zamariak tresnatzen nituen bitartean, agur eta negarrak entzun nituen,
|
jende
haiek ahaide eta adiskide asko uzten baitzituzten dorrean.
|
|
|
Horregatik mintzen ninduen nik falta nuena bazeukan jendeak hain merke galdu nahi izateak. Denborarekin, baina, hobeki ulertuko nuen
|
jende
haien erreakzioa.
|
|
|
Eta ez baldin baditut ere kondenatzen, berek dakizkiten arrazoiengatik, beste biderik hartu zutenak, nik goresten ditut, beren ontasunak utzirik, Jainkoari eman hitza bete dutenak. Bestalde, ez zitzaion hori gaitzitu gure Erregeren aitona handiari, Fernando Errege Katolikoaren izena irabazi zuen lehenari, zeren alde batetik goretsi zituen jarraiki zitzaizkielakotz Nafarroako eta Aragoiko aita erregea defendatu zuten beren burasoei, seme Printzea bera jazarri zitzaiolarik, eta, bestetik, sinetsi zuen
|
jende
haiek beren hitza emanez geroz ez zutela nehoiz arbuiatuko.
|
|
|
Lotsaz bezala aitortu zion lehenengo aldian gaixoak senarrari Lucecita ikusten aritua zela goizean, jaiki bitartean. Ez zieten inoiz estimaziorik apurrena ere izan telenobela haiei, eta gogoan zuen gorroto berezia ziela koinatuak,
|
jendea
haiek ikusten benetan lelotu egiten zela uste baitzuen.
|
|
2016
|
|
|
Gilisagastik hamazazpi urte daramatza Aquariumerako lanean. Erakusketarako behar dituzten arrainak harrapatzen ditu, bizirik eta ahalik eta egoera onenean,
|
jendeak
haietaz" ikas dezan".
|
|
|
Esker oneko lana da, oso. Gainera, badakizu ondo zainduta egongo direla,
|
jendeak
haiei buruz ikasteko balioko dutela; arraina arrandegiko erakusmahaian edo parrillan bakarrik ikusten duten askori arrainak uretan ikusteko aukera emango diezula. Oso aberasgarria da".
|
|
|
Nonahi auziak antolatu zituzten, ez haurdun egoteagatik, baizik eta jende berriei gehiegi erakusteagatik. Kepa bezalako
|
jendeak
haien burasoak iroiztatzen hasi ziren, buru makur izateagatik eta haien seme alabei zientzia lanetan aritzea debekatzeagatik.
|
|
|
Ez al ziren konturatzen elohimdarrak, gainetik den dena ikus omen zezaketenak, Bibliak kontaturiko gizartetik ziminoen aroraino hainbeste milurteko eta milurteko izan zirela eta ipuinatu izan zen guzia bizi moderno batean eraikita zegoela? Agian ez, sinesmen sektatu baten seme alabak zirelako eta haien helburu nagusia katolikoetatik urruntzea eta
|
jendea
haiengana erakartzea zelako. Berriz ere, eskerrak Darwin hortxe ez zegoela, eboluzioaren teoriari bere balio osoa eman zionean.
|
|
|
Patioa txikia zen, ezkerraldean frontoi nano bat eta iturri bat zeuden, eskuinean zuhaitzak eta bankuak,
|
jendea
haietan eserita erretzen, edota haien inguruan pasieran. Gaixoaren erretratu robot bat egiten saiatu nintzen begirada azkar batean:
|
|
|
Irratsaio batean, arrazoitu zuen kirurgikoki antzutu behar zirela, ergelak, buruan akatsak zituztenak, epileptikoak, analfabetoak, pobreak, lanik egin ezin dutenak, kriminalak, prostitutak eta drogazaleak?. Ez zuen hain gogorra ere izan nahi, eta jende hura guztia gaiaren harira erabakirik hartzeko aukerarik gabe utzi; beraz, Sangerren arabera,
|
jende
haiek eskubidea izan behar zuten, nahi izatera, lan esparruetan bizitza igarotzeko, gainerako jendearengandik bereiz.
|
|
|
–Bat ere ez, erran zuen Castellsek?.
|
Jende
haiek ez zuten akatsik egiten. Europako polizien erdiak atzetik izan arren, sekula ez zituzten harrapatu.
|
|
|
Zarata hark gogorarazten zion mundu bat zegoela gela hartatik kanpo, jende normalek populaturiko mundu bat. Inbidia sentitu zuen
|
jende
haien aldera.
|
|
|
Horretarako joaten dira boteretsuak bertara: emanaldia ikusteko bai, baina baita
|
jendeak
haiek ikus ditzan ere. Walter Benjaminek utzi zuen idatzita gogoeta; gizartearen ordena sozialaren erakusleiho bat da operako eskailera.
|
|
|
Azalpen honek ederki erakusten du talde horietan zegoen giroa eta
|
jendeak
haiengandik hartzen zuten mezua. Honela ulertzen da Herria astekarian ematen diren aktoreen zerrenda.
|
|
2017
|
|
|
Hauek dira Jainkoaren mirakuluak, Jainkoak berak egin zitzakeenak eta ez bestek. Eta egin zituen
|
jende
haien alde, zeren haiek herstura haietan zirenean, bere esperantza guztia, konfiantza handirekin, Jainkoa baitan ipini baitzuten.
|
|
|
Eta haietan trabailarazten zituen faraonek bere azpiko
|
jende
haiek, seinalaturik batbederari bere eguneko lana eta saila.
|
|
|
Eta gero, handitu zirenean, eraman zituen biak traila batean Lazedemoniako
|
jende
haien aitzinera eta han askatu eta largatu zituen. Eta lagatzearekin batean egotzi zizkien bere aitzinera erbi bat eta haragi puska bat.
|