|
2000
|
|
|
Korrida egin ahal izaiteko, inguratu zuten oholesi batez Urbiaingo Erreboteko Plaza, non jokatzen baitzuten herritarrek pilotan igandeetan eta jaiegunetan, edo, noizik behin, merkatuak eta feriak prestatzen eta organizatzen, eta ohol batzuk jaso zituzten han eta hemen,
|
jende
xehearentzat, baita tribuna bat ere, bere jarlekuekin eta eserlekuekin, handikientzat eta jende printzipalarentzat. Harea edo lur hautsa ere ekarri zuten, plaza zolan barreiatzeko eta haren estaltzeko.
|
|
|
—Aurten ezberdin ari gaituk. Politikoak eta betiko kulturgile harroputzak atera beharrean,
|
jende
xehea baina aldi berean ezaguna sartzeko zazpi ahalak egiten ari gaituk. Inor gogoan izanez gero, erran eta Ana harengana bidaliko diat.
|
|
|
Hasian hasi, ingurukoa oinarri: non jarri eta zertarako erabili (herri, auzo, unibertsitate, ikerketa zentroak...), zer eduki eta nola erabili (liburuak, ikus entzunezkoak, aldizkariak, egunkariak eta bestelako euskarriak) eta norentzat jardun(
|
jende
xehea, espezialistak, jendarteko zabala...).
|
|
2001
|
|
|
Bada, nolabait adieraztea historia ez dutela errege erreginek eta ospe handikoek bakarrik egiten, garai guzietan egokitu zaiola
|
jende
xeheari gertaera gogoangarri franko bizitzea. Horren froga ugari aurkitu izan dut idatzi behar nituen saiakera, nobela, egunkarietako zutabe eta batik bat 1936ko Gerra Zibilaren inguruko entziklopediarako datu bila ibili naizenean.
|
|
|
Tonuak ez du goraipamenik, noblezia desagertu da, bazterretako herri ahaztuak hartzen du testuan nagusitasuna eta norabidea. Estetizismoaren aurka egiten den borrokan
|
jende
xehearen dramatikotasunak hartzen du lehentasuna.
|
|
|
Mota eta kolore guztietako erromesak dituzu: buruberoak, erdizoroak, eskeko profesionalak, sainduak eta lekaimeak,
|
jende
xehe eta arrunta, aberatsak, pobreak gehienak. Denak nahasian eta adiskide giroan.
|
|
2002
|
|
|
Bigarrena, irailaren 11 baino hilabete batzuk aurretik hasiak ziren krisialdiaren ezaugarriak azaltzen, nahiz NYeko ekintza horren ondoren egoera larriagotu den; ondorioz, enpresek lanpostu murrizketak areagotu egin dituzte. Beraz, honelako ekintzek
|
jende
xehearengan uste baino eragin negatiboagoa dute.
|
|
|
Gai hau eliteen artean kudeatu da, jauregiko kontu bat izango bailitzan.
|
Jende
xeheak eta erakunde sozialek ez dute jakin zertan zegoen gaia eta, azkenean, hemengo erakundeek men eman dute Madrilekoen aurrean. Hala, kasu honetan oso argi ikusi da hainbestetan aipatu izan den" berdinen arteko ituna" ipuin hutsa zela.
|
|
|
Produktu arrosen erreferente nagusia jet jendea den moduan, produktu beltzen erreferente nahiena
|
jende
xehea da, herri txikietakoa, baztertua, ikasigabea. Ez beti, jakina.
|
|
|
Liztor batek ez zion ziztada handiagorik egingo Sergiori.
|
Jende
xehearen iruzkin haiek eta gisakoek bere onetik ateratzen baitzuten. Zeren, bizitza bera ere modu alternatibo baten ildotik eraiki nahi zuenari gorrotagarria egiten baitzitzaion, konparazio batera, zibilizazio guztietan behekoek goikoak imitatzeko duten jarrera.
|
|
|
Lanpostu kualifikatuetarako hautagaientzako, salbuespenak salbuespen, lanpostuaz jabetu ahal izateko ezinbesteko baldintzetariko bat unibertsitate mailako tituluduna izatea da; unibertsitate mailako titulurik ez duenak ez du goi mailako lanposturik eskuratzen, ez alor pribatuan ezta publikoan ere.
|
Jende
xeheak badaki jakin, unibertsitate mailako zenbat eta titulu gehiago —eta hobeak— eduki orduan eta lanpostu itxurosoagoak eskura daitezkeela.
|
|
2003
|
|
|
Burgesiak ezarritako eredua ez zen baserrietara mugatu, baina. Oro har,
|
jende
xehearen etxe guztietan eman zen, hauentzako etxeak askoz txikiagoak eta deserosoagoak egiten hasi zirelako. Gauzak horrela, duela berrogeita hamar urte inguru, etxeetan ezin omen zen bizi.
|
|
|
|
Jende
xehearentzat berdintsu dire,
|
|
|
Berezgoak ez du bakarrik nahi, doi aberastasun, doi jende buru, doi lur eremu, doi alaitasun. Nahi du oraino eta, guziz,
|
jende
xehea neurri onean argitua, mintzai bat aski jori eta idazleen artaz goratua, jendearen arteko buruzagi argi eta bihozdunak: nahi du, hitz batez, ororen lehia kartsua, ororen odol hotzeko burutzapen bera.
|
|
|
|
Jende
xehea gai denetz, hori da guzia. Gai ezpada, alferretan gizon bakar batzuen urratsak, zonbat nahi merezimendu duketen berek, zenbat nahi beren alde zuzentasuna.
|
|
|
Hortakotz zaiku iduri Universidad delakoa behar dela lehenik ardietsi, eraiki, alharazi urte andana batez. Eskulan guzien jakitate egiazkoa errotikakoago, bai eta datxikon euskarazko hizkuntza heda lehenik,
|
jende
xehearen artean, eta gero ikus.
|
|
|
Balituzke, beharbada, aberri batek baitezpadako dituen hizlari, idazle edo buruzagi argi eta bihozdunak, beregaintasuna merezi eta zuzenez hartze luketenak. Baina?
|
jende
xehea gai denetz, hori da guzia?.
|
|
|
Jean Etxepare apur bat ezagutzen duena ez da harritzen
|
jende
xehearen aipamen hori hemen aurkitzean: Larresoroko irakaspenak hartuak zituzten hango apaizki ala jauntxoek gizarteko barne mailak ongi bereizten ikasia baitzuten.
|
|
|
Larresoroko irakaspenak hartuak zituzten hango apaizki ala jauntxoek gizarteko barne mailak ongi bereizten ikasia baitzuten. Ez zituzten beraz nahasten gradu ezberdineko jendeak, hala nola, etxeko jaunak eta etxezainak, norbait zirenak eta ezdeusak, zerbait zekitenak eta ezjakinak, jende handiak eta
|
jende
xehea!
|
|
|
Ikasle ohi haietarik batzuk saiatzen ziren hala ere
|
jende
xehe horren argitzeko bideak irekitzen. Eta horietarik zen Jean Etxepare jaun medikua eta aparteko pedagogoa bera.
|
|
|
Eta horietarik zen Jean Etxepare jaun medikua eta aparteko pedagogoa bera. Iduritzen zitzaion beraz Hegoaldeko haurrideek beren Unibertsitatea behar zutela lehenik ardietsi, eraiki eta, urte andana batez alharazi, euskarazko hizkuntza lehenik
|
jende
xehearen artean hedatzeko gisan.
|
|
|
XX. mende guztian sartu gara gu ere, euskaldunok, estatu nazioen batailetan eta saiatu Jean Etxeparek gomendatzen zizkigun puntuen irabazten, hala nola, euskara gure hizkuntza bateratzen, indartzen eta hedatzen, maila guztietako ikastegiak eraikitzen,
|
jende
xehearen argitzen eta errespetatzen, gutartean elkar aditzen eta auzoekin hitzarmenak egiten.
|
|
|
Hunabertzeohargarribat, hitzberrienegitekosailaridagona.Jakitatea aridaemekiemekizokoguzietarathedatzen, egunetikeguneragurebizi moldeguziaazpikozgoitiezartzendaukularik.Bainanjakitateakbadu hanitzaldaska; aldaskabakotxakaldiz, ezdakitbadakarrenbospaseizer bainogehiago, osokioroitgarridirenak, hekbaitaukategaraitikoguzien gakoa.Ordulitakeeuskarazerakutsetaerakatsbaginitzadirenakoro, argi argia,
|
jende
xeheak, euskaraturik, ditzaneginbereadimendukohazkurri etamihiarenalhapide.
|
|
|
Hasierako hilabetetan, ekologismo eta ezkerraren militante talde txiki batek, epe luzera begirako interes globalekin, naturarekiko begirune eta babes jarreraeta nortasun biozentrikoarekin, Ekologia Politikoaren balio eta argudioek berenidentitatea marrazten zutelarik? Amorebieta Etxanoko
|
jende
xehearen mobilizazioa eragin zuten: langileak, emakumeak, baserritarrak eta klase ertain baxua mobilizatu egin ziren erkidegoaren defentsan, haien herriari kalte egiten dion proiektuzehatz baten kontra, orain interes lokal eta bat batekoekin, orientaziorekin eta naturaren defentsan baino norberaren defentsan oinarriturikoidentitate batekin (Vos, Coleman eta Kamieniecki, 1995).
|
|
|
Beste aldetik, onargarria da, jendeak, abertzaleek barne, beren ontasunen seguritatea eta eguneroko bakea desira  tzea.
|
Jende
xeheak ez ditu baitezpada estatuak are bortitzago erreprimitzera deitzen.
|
|
|
Guztiz laket zait herriko
|
jende
xehearen pozaldi jolastiarra.
|
|
|
Futbolariak dira
|
jende
xehearen miresmen eta eredu:
|
|
2004
|
|
|
Infernutik azken irribarrea atzematen saiatzen da olerkaria, emakume eta gizon zaurituen mina bereganatzen, langileriaren borrokak bergogoratuz, urrutitik bertaratutako etorkinen amets izoztuak igarriz, zainetatik zein eztarritik sua sartuz bizitzari zentzua aurkitu nahian heriotzari agurka dabiltzanen oinazea islatuz osatu baititu Paddy Rekaldek Bilbo dub kronikak.
|
Jende
xehearen urrats baldarrei erreparatzen die, betiko galtzaileen norabideari, haiek dituelako aberkide. Mila gatazka galdutakoak, bizitza luze baten ondoren bere amodio desirak betetzeko gai izan ez direla ohartzen diren lesbianak, Cortes kalean edo La Najako arkupeetan biltzen diren giza hondarrak, bezero bila etengabe ahalegintzen diren prostitutak, kontainer baten kontra ikusten duen jonkia, La Salveko zubi azpiko bazter batean bihotzaren erlojua betiko gelditu zaion gizarajoa...
|
|
|
Biltzar Nagusiak berak idatziko du diru eskabide bat, erruz inprimatu eta zabaltzeko, euskeraren alde egiaz lanegiteko behar den diru hori eskatuz. Diru eske hau agirian egingo da, prentsan eta irratian, Gobernutik has eta
|
jende
xehearenganaino johanik.
|
|
|
–Baina Erdi Aroko kondaira inozo batez ari gara! –egin nuen oihu– Europa osoan halako hamaika istorio dabiltza, monjeek eta elizgizon maltzurrek asmatuak,
|
jende
xehea engainatzeko!
|
|
|
eta zanpatuak, aberatsak eta pobreak, agintariak eta
|
jende
xehea... bi munduen arteko borrokaekartzen digu Erdozaintzi ren obrak, batzuen boterea eta nagusitasuna, eta besteen mendekotasuna. Hiriak bi munduak biltzen ditu, bien arteko aldea areagotzen eta sakontzen, eta poetak errealitate krudel honetara hurbildu nahi gaitu, poesia" giza errealitateaz beti mintzo baita" (HH, 15or.).
|
|
|
Kulturaren kontzeptu herrikoia zuen: kultura, poesia bezala, jendearen baitan dago,
|
jende
xehearen baitan, laborariak, langileak, beren eskuez materia lantzen dutenak... denek egiten dute kultura. Irakur ditzagun hobeto haren hitzak:
|
|
|
Sentimendu indibidualetatik haratago, herri oso baten, kolektibo edo gizatalde baten ahotsa nahi du izan eta haiei zuzentzen zaie etengabe. Idazten duen oro herritarrei,
|
jende
xeheari, langile eta laborariei zuzendurik dago, sekula ez jende han di eta jakitunentzat.
|
|
2005
|
|
|
Inkarnazio fedearen izenean, gorputz bat hartu duen Jainkoaren izenean, prediku estralurtarrak entzuten baitira. Zenbait apezek nahi lukete Jondoni Joani bezainbat izan, ahantzirik hain segur San Mark dela Jesusi... bai eta
|
jende
xeheari hurbilena gelditu den Ebanjelio idazlea. Konpara bagenitza lehen hiru Ebanjelioak elizetan entzuten diren prediku zenbaiti, edo gure apezpiku kardinaleen gutunei!
|
|
|
" Nik ere ez zaitut kondenatzen." (Jn 8,1). Anatema sit hitza ez da ebanjeliokoa,
|
jende
xeheari doakionaz bederen.
|
|
|
Eta
|
jende
xehe askok geldiarazten zuen kalean zorionak emateko, baita beste iruzkin batzuk egiteko ere, bide batez: –zurekin gaituzu, Kontxi!?,, zuk duzu, zuk, grazia, emakume!?,, ai, politikariak zu bezalakoak balira?!?,, egurra gizonari, eta eutsi goiari!?, eta beste batzuk.
|
|
|
Halaxe zeuden, bada, gauzak. Azken batean, Adela bere garaiko alaba izan zen, nahiz eta gure auzoan, gu bezalako
|
jende
xehearen artean, beste galaxia bateko izakia zirudien. Denboraren alaba; esapide bitxia benetan, berez denbora haur jalea izaki.
|
|
|
Eta bukatzeko, Txekiari dion maitasuna nabari nabaria da bere liburu guztietan, baita frantsesez idatzitakoetan ere. Kontua da orain maitasun horrek ez dakarkiola inolako konpromiso etikorik, ezta Txekiako
|
jende
xehearen hizkuntzan idaztekoa ere.
|
|
|
Agatak izenak pentsagai zituen; alabaina, lankide bat bazuen Thérèse deitua izatea eskatzen zuena atsolutoki, gehienei eskapatzen zitzaion Tehexaren ordez. Orduan, soakoan beldurra eta lotsa irakurtzen zitzaion, bere jatorria, nekazari eta
|
jende
xehe jatorria, hain zuzen, ezabatu nahi bailuan. Larru zulo sakonetarik iraizten zen hizkuntzaren, lurraldearen eta etorri sozialaren gutxiestea.
|
|
2006
|
|
|
Fernando Bengoetxea Altuna Amezketako seme ospetsua artzaina, baserritarra eta Gipuzkoan zehar plazarik plaza ibilitako bertsolaria da, argia, azkarra, umoretsua eta, alditan, nahikoa garratza. Bere garaiko
|
jende
xehearen lekuko ezin hobea dugu, orduko asko eta asko bezala Elizarekiko menpekotasunean bizi den herritar pobrea delako, baina berak Elizaren boterearen aurrean, ironiaz eta pikardiaz jakingo du oldartzen, behin eta berriz. Gregorio Mujikaren liburuan, bizitzaren drama airoski eramateko jakituria paregabea erakutsiko du.
|
|
|
Ikusirik jaunen nagusikeriak ez zuela ekarri ordainketa derrigortuaren tasaren igoera, lapurretak eta pertsonen aurkako indarkeria baizik, Araba, Gipuzkoa eta Bizkaiko nekazariak eta hiribildu eta hirietako
|
jende
xeheak askotan jazarri ziren jaunen kontra, noiz gogorrago, noiz arinago, eta orokorrean beren helburuak bete zituzten, lortu baitzuten jaunek ekonomiaren beheraldia bitartean ezarri zizkieten betebehar astunenetatik itzurtzea eta ahaide nagusiak, azkenean, garaitzea. Hiribilduetako udalak kontrolatzeko lehian ari ziren talde oligarkikoek lortu zuten gailentzea ez bakarrik ahaide nagusiei, baita herri xeheari ere.
|
|
2007
|
|
|
Bere jakituria
|
jende
xehearen mailaren gainetik altxatu nahi duenak lotsatu egin luke zalantzarako motiboak aurkituko balitu jende xeheak hitz egiteko duen eran57.
|
|
|
Bere jakituria jende xehearen mailaren gainetik altxatu nahi duenak lotsatu egin luke zalantzarako motiboak aurkituko balitu
|
jende
xeheak hitz egiteko duen eran57.
|
|
|
Askoz nahasiagoa da afera. Salbuespenak salbuespen, ezkerra euskaltzaleagoa izaten da eskuina baino,
|
jende
xehea eliteak baino eta gazteak zaharrak baino. Egia esan, ez dut inoiz ulertu zer esan nahi duen" euskararen kontra" edo" euskararen alde" egoteak.
|
|
|
– Hala da Amaia –oniritzi zuen Haizeminek– 1983ko uholdearen ondotik iluntasun hura arras desagertu da. Baina karrika hauetarik pasatzean eta murruei beha egotean, nabaritzen dira jagoitik
|
jende
xeheen auhenak... So egizue ireki dute sex shop bat, begira izena euskaraz dauka, Txortaka.
|
|
2008
|
|
|
nola eman jendeari bidea gauza horietaz jabetu dadin, baina ez bakarrik" oh!" esan, miretsi eta txalo txalo egiteko, beste modu batera sartzeko baizik. Nabarmena egiten zait oraindik nola leku askotan lan alor horri pedagogia esaten zaion, kontua dakizun zerbait
|
jendeari
xehe xehe eginda ematea balitz bezala; nik uste dut gauzak ez direla horrela, kontua bitartekaritza egitea da, ez zuk zer ikasi handia daukazulako eta nik zer erakutsi handia. Kontua da zuk nondik heltzen diozun zure jakintza, kezka eta izateko modutik.
|
|
|
Egia esan, modalitate bien artean etengabeko osmosia gertatuko da, hurbiltze bide an. Horrela, literatur hizkuntzak
|
jende
xehearen hizketatik maiz berba apal, arrunt edo dialektalak bereganatzen ditu, horietako batzuk jargoi edo esangura berezietarako espe zializatuz. Herritar arruntak, aldiz, irakurketaz, eskolan dituen seme alabei entzunda, hedabideen eraginez eta, pixkanaka eredu jaso eta aberatsagoaz jabetuz doa, horiek aldizka, berak ere zerbait badakiela erakutsi nahi duenean, hobekixeago mintzatzeko era biliz.
|
|
|
Nahiz topos eskatologiko gisa ttipien> eta handien> arteko binomoa baliatu zuen bertso haietan (I, 300; ikus halaber XIII, 30), Echeparek gizarte gidaritzan ziren taldeak baizik ez zituen aipatu orduan. Hitzik ez zuen erran gizarte talde apalez, laborariez eta bestelako
|
jende
xeheez. Ez zituzkeen hauek gogoan bere neurtitzak ontzerakoan.
|
|
|
Halaber Berdoly: Gobernamenduaren gizona, Frantziako nagusiek onetsia, haien mutil ona, boteretsua, aberatsa, eskuzabala,
|
jende
xehea eta lan gilea, bereziki laboraria, ororen gainetik maite dituena, erlijioa errespetatzen duena, argitzailea, ongiegilea edo faboreen> erdieslea, are euskalduna bere ohi turetan, hots, Aita bat euskaldunentzat.
|
|
|
irakaspena katixima politikoa baita), edo, alegietan bezala bukaeran irakas kizuna azalduz (hots,, lehen eta orai? nor ari den eta zertako laborariaren eta
|
jende
xehearen alde eta kontra).
|
|
|
Ondorioz, langabezia hedatuko da. Horrek
|
jende
xehea dirua aurreztera bultzatzen du, gutxiago kontsumitzera... Hori ikusten dugu.
|
|
|
Espazioan toberatik berriz hartzen duena da ezberdinen markatzeko jokoa. Hierarkia gainetik mintzo da, eta
|
jende
xehea zolatik ari da. Mugimenduan, euskal dantzetan aurkitzen den zirkulu hori:
|
|
2009
|
|
|
|
Jende
xehearen aldetik, haien ametsik handiena da xuri batekin ezkontzea handik joateko. Haurrak ere eskaintzen dizkizute, handik mundu hobera atera ditzazun.
|
|
|
–Kimu bat aterako da/ Jeseren zuhaitz ondotik(?).
|
Jende
xehea zuzenbidez/ epaituko du,/ lurraldeko dohakabeen eskubideak/ defendatuko./ Makilaz bezala zigortu eta hilko ditu/ bere hitzaz herriko gaiztoak./ Justiziak eta leialtasunak/ inguratuko dute,/ gerrikoak gerria bezala./ Orduan otsoa eta bildotsa/ elkarrekin biziko dira?? (11, 1).
|
|
|
Amos, Tekoako artzain profetak, K. a. VIII. mendean, Jainkoaren orroa iragartzen du Siria, Filistea, Tiro eta abarren aurka ez ezik, Israelen beraren aurka ere, gizarte aberastuberri injustua bilakatu delako: . Israelgo herriak/ gaiztakeriarik asko egin du,/ zein baino zein handiago./ Eta beraz zigortu egingo dut!/ Gizon zuzena/ dirutan saltzen baitute/ eta behartsua/ oinetako pare baten truke;/
|
jende
xehea/ lurreko hautsaren kontra/ zapaltzen dute,/ eta jende errukarriaren eskubidea/ baztertzen? (2, 6).
|
|
|
Justizia samindura/ bihurtzen dute,/ eta zuzenbidea/ hankapean erabiltzen? (5, 7);?
|
jende
xehea larrutzen duzue,/ gari zerga ordaintzera behartuz? (5, 11), etab. Jainkoak, bada, mundu honetan bertan paratuko die infernua, zigorra?
|
|
|
Arruti, sentiera sozial eta errealista, zalantza gabe frantziskano? goiztiar batez, bere egunetako eta inguruko
|
jende
xehearekin geratu da: Oikiako baserritarrak, Erriberri/ Oliteko nekazariak(, los hijos del trabajo?), mendiko artzainak, olagizonak, haurrak, agureak, bere guraso hilak, komentuko lagunak.
|
|
|
irakurtzen eta idazten irakasten zienean batez ere, haietako batzuk lagun on egiten zituela:
|
jende
xehea zen, espontaneoa, esker onekoa, baita, zentzu batean, kutsatu gabekoa ere, gaitzak kutsatutako izakia da gizakia, definizioz?, nahiz eta giroari zeriòn kiratsak, boterekeria eta beldurra nahastuta dabiltzan lurretan nonahiko landarea da zaborrarena?
|
|
|
H ERRIETAKO
|
jende
xeheak ihes egiten die eroei, ipotxei eta buruz nahiz gorputzez marketsei. Izua eragiten dute, edo higuina.
|
|
|
Zaragozara iristen ziren asko eta asko bekaizkeriaz edo mendekuz salatutako
|
jende
xehea zen, arduraren bat izan zutenek, gehienetan, herritik hanka egiten zutelako Francoren aldekoak iritsi baino lehenago. Aitortza hartu zienen artean, oso gutxi izan ziren agintari militar edo politikoak.
|
|
|
/ Orai indarrak ditik ziri baten bozak!?, VII. Zernahi haizu indartsuak: , ebasle indartsua ez dela ohoina!?, X. Errepublikak ez du hobe tu
|
jende
xehearen egoera, VIII. Libertaterik ez, edo bertzek bai, nik ez, XI. Errepublikarekin zergak beti berdin, XIII. Orain oro soldadu, XI. Orain gu legegile, XV. Berdintasunak dakar txikiak handiari, sehiak nagusiari manatzea, XVI XVII. Egunen batez jende astoak izanen frantsesen nagusi, XIX.
|
|
|
Baina Darwinen ideiei egindako erasoa ez zetorren
|
jende
xehearengandik soilik. Ospe handiko Owen anatomista, esaterako, guztiz aurka zegoen eta kritika gogor eta latza idatzi zuen.
|
|
|
Jakina denez gero hori, eta
|
jende
xeheak legea haustea garesti pagarazia denez, sarritan legeari ihes egitea dirudi bide samurrena. Beharbada, eskubide dunak garela uste izateari uztea izanen da lehenengo pausoa; zeren, beldurra alde bat, eskubideak paratzen baikaitu, paratu, legepean.
|
|
|
Neskaren bat bortxatu edo hiltzen dutenean ere, gertaerari buruz elkarrizketatzen duten
|
jende
xeheak mendekua isurtzen du hitz bakoitzean. Ez da barkamena existitzen, onberatasunik ez kristautasunaren oihalak distiratsu ageri nahi duen moralaren erdian.
|
|
|
Urtean kopuru hori baino gehiago xahutzen dutenek, litroa 0,445 euroan ordainduko dute. Ura sindikatuak
|
jende
xehea laguntzeko hartu zuen erabakia, kontuan hartu gabe bigarren etxebizitzak. Alta, egunean 80 litro xahutzea suposatzen du.
|
|
|
Sentimenduen basamortu hartan sasiak ziren arren nagusi, arrosa gutxi batzuk ere biltzen zituen, arratsaldeetan soldadu analfabetoei –ugariak garai hartan– irakurtzen eta idazten irakasten zienean batez ere, haietako batzuk lagun on egiten zituela:
|
jende
xehea zen, espontaneoa, esker onekoa... baita, zentzu batean, kutsatu gabekoa ere –gaitzak kutsatutako izakia da gizakia, definizioz–, nahiz eta giroari zeriòn kiratsak –boterekeria eta beldurra nahastuta dabiltzan lurretan nonahiko landarea da zaborrarena– guztiak kutsatzen zituen, batzuk gehiago eta beste batzuk gutxiago, hain zen jende hura manipulagarria eta erabilerraza;... esan nahi baita Domingok nekez jarrai zitzakeela eskola haiek behar bezala, sarjentuaren presentzia hutsak arreta desbideratzen baitzion, gizon hura itzal bat balitz bezala eta arantza bat Domingok bere baitatik ezin kendu zuena; goizetik, beraz, Domingok sarjentuaren erasoak eta oilarkeriak pairatu behar zituen, baina arratsaldeetakoa ez zen askoz hobea, sarjentuaren presentzia ur tanta bat bezalakoa baitzen, Domingoren buru gainera erori orduko berritzen zena, berriro erortzeko puntu berean, berriro eta berriro, burua zulatu arte, tortura etengabean.
|
|
|
idazteko lehenengo eta behin ikasketak behar dira, eta gainera idazteko denbora librea behar duzu. Baldintza biak ez daude
|
jende
xehearen eskura, beraz, noblea ez bazara, edo burges aberats baten semea, aukera bakarra dago: apaiz edo fraide izatea.
|
|
|
Baina hark irizpide argi bat erabiltzen zuen: lan garrantzitsuak gaztelaniaz egiten zituen eta euskaraz, aldiz,
|
jende
xeheari zuzendutako sermoiak. Ez da hori Lazarragaren kasua:
|
|
2010
|
|
|
" Norbaitek zorte gaixtoa bota du ikastetxearen kontra". Apezpikuaren sinestea horrelakoa badin bazen, nolaz ez
|
jende
xehearena?
|
|
|
Telebistan edo egunkarietan halakoak ikusi eta haien diskurtso zuriak entzuten ditudanean, sutan sentitzen dut odola, eta kontsolamendua hartzen dut pentsatuta horiek guztiek, Grayren antzera, erretratuak dituztela, zeinek berea, gela ilun batean ongi gorderik, non, amorruz,
|
jende
xeheari egindako aldrebeskeria guztien lekukotasun zehatza jasota ikusi dute, noizean behin.
|
|
|
Caceresko1 ipar mendebaldeko hiru udalerritan bizirik eusten diote galizieraren halako aldaera arkaizante bati, eta bost mila lagun inguruk hitz egiten dute. horrez gain, galiziako milioi erdi emigrantek baino gehiagok beren berezko hizkuntza hitz egiten jarraitzen dute sendi mailan espainiako estatuko beste herri jakin batzuetan eta amerikako zein europako abegi herrietan. iraganean bizi izan zuen erdi aroko urrezko garaiaren ostean (orduan galizian hitz egiten zen hizkuntza bakarra izan ez ezik, latin idatziaren erabilera ere partekatu baitzuen mota guztietako agirietan —literatura, zientzia, historia, administrazioa eta notariotza, eta abar—), galiziako erreinua gaztelako erreinuak (geroko espainiak) xurgatu zuenean, soziolinguistika klusterra martin ugalde, kp/ 20140 andoain azken horren politika asimilatzailea lekua galtzen eta gaztelania galiziera ordezkatzen hasi zen erabilera ofizialetan. XV XViii. mendeetan zehar gaztelaren zerbitzura bizi ziren atzerriko eliteek tokiko agintarien (noblezia, elizako goi hierarkia, justizia, etab.) eginkizunak bereganatu zituztenean, galiziera makalaldian sartu eta
|
jende
xehearen artera baztertu zen zeharo: nekazariak, artisauak eta arrantzaleak, herritar eskolagabeak, eta ekonomia, gizarte, kultura edo prestigioaren mailan inolako botererik ezagutzen ez zutenak2 Mende horiek" Séculos escuros" deiturikoak dira galizian.
|
|
|
–Kimu bat aterako da/ Jeseren zuhaitz ondotik(?). /
|
Jende
xehea zuzenbidez/ epaituko du,/ lurraldeko dohakabeen eskubideak/ defendatuko. / Makilaz bezala zigortu eta hilko ditu/ bere hitzaz herriko gaiztoak.
|
|
|
Ondoren, hainbat urtetan, aisialdiari garrantzia eman diote, agian turismoa bultzatzea edo beste ekintza batzuk egitea komeni zitzaielako bultzatu dute aisialdia. Garaia baino lehenago erretiratzen direnak hor daude, eta langile askok amets egiten du erretiroarekin.Baina
|
jende
xehea bere denbora libreaz gozatzeko prest dagoenean, hara non datorren Espainiako Gobernuaren proposamena, eta esaten diguten jubilatzeko legezko adina 67 urte arte luzatuko dela (progresiboki eta hau eta beste...), Europan ere irtenbide ezberdinak aplikatu dituztela, baina irtenbide hori herrialde gutxitan hartu dutela, Alemanian esaterako.Nork sinetsaraziko digu hori komenigarria dela sistemar... Barka, baina nik ez dut sinesten, jakinda tartean aberats aberatsak direla sosak beste herrialde batera eramaten dituztenak zergak ez ordaintzearren, edo batzuek izugarrizko etekinak ateratzen dituztela, edo aberatsek errenta aitorpenean duten guztia deklaratzen ez dutela.
|
|
|
" Kimu bat aterako da/ Jeseren zuhaitz ondotik(...). /
|
Jende
xehea zuzenbidez/ epaituko du,/ lurraldeko dohakabeen eskubideak/ defendatuko. / Makilaz bezala zigortu eta hilko ditu/ bere hitzaz herriko gaiztoak.
|
|
|
Bat edo beste izan, kontua da lagundu egin nahi ziotela horretan biak elkarri, eta lehen, zaldi hankaxuriyaz, zazpi estatuko esiyaz, diru berriyaz eta beste esandako gauza bera sumatzen dela hor ere. Leienda hori ez dela, alegia, Oiartzun aldeko
|
jende
xeheagandik ahoz ikasitakoa, nabari dela hor maisu apaintzaileren baten eskua.
|
|
|
Jean Etchepareren Buruxkak saiakera/ kroniketan bada testu bat, Pilota partida Lekornen, non ageri baitira hazpandar trinketetako pilotari ofiziokoak, inutil eta neska zale batzuk bezala ekarriak, xuri xuriak, beraz, ostatuetan jarraian, alfer. Pareko
|
jende
xeheek, testuan lekondarrek, harrikatzen dituzte finitzean, haien urrixekin batean. Duvoisin-en Laborantza liburua atera berria izan balitz, xantza poxi batekin baratzegintza ezarriko zuen ere euskal kulturan eta biziki kultuak izanen ginen.
|
|
|
Eragileak, Abadia, Louis Lucien Bonaparte eta halako beste, ez ziren hemengoak edo atzerrian ikasiak ziren, testuinguru europar batean pentsatzen zuten. Grimm edo Andersenen ipuinak
|
jende
xehearen ahotan biltzen ziren, eta berriz idazten hobetzeko beharrez, Barbier-ek egin zuena gurean (Cerquand ek argitaratu zituen Hargindegi Behorlegitarraren istorioak hobeki kontatuak dira, ene ustez); hots, burgesen ahorako leuntzen... eta museoko bidean ematen. Han baita heriotzara kondenatuak diren gauzen lekua.
|
|
|
Gutxiagorekin bizitzea ez da zertan tragedia izan, baina hainbat balio aldatu da. Bestela, mundu osoko
|
jende
xeheak jasaten ari da ondorioa, bazterketa sozial, militarismo eta hondamendi ekologikoen forman.
|
|
|
Erreserbista gehiago behar zen eta, kontrako protesta gogorrak zabaldu ziren penintsulan, batez ere Bartzelonan, hangoak baitziren soldaduetako asko. 1898ko Kuba eta Filipinetako desastreak gogoan,
|
jende
xehea haserre zebilen errekrutamenduen injustiziagatik.350 Aberats gutxi joaten baitzen soldadutzara, nahikoa zen 6.000 erreal ordaintzea libre gelditzeko.351 Jende gutxiren esku zegoen, ordea, dirutza hori. Langile arruntaren soldata hamarren bat errealekoa zen.
|
|
|
Esploratzaile eta misionisten ondoren joan ziren besteak: militarrak, merkatariak, eta bizimodu hobea behar zuen
|
jende
xehea. XIX. mendearen erdi aldera Ameriketara zihoan emigrazioaren parte bat Frantziaren kolonietara bideratuko zen, Magreb aldera batez ere.
|
|
|
Demokrazia zaila zen hiriburuetan eta are zailagoa hirietatik aparte, baina ideia zabalduz eta egokituz joan zen, oligarkia ziurtaturik beti ere.
|
Jende
xehearen ganbarari jauntxoenari baino erabaki ahalmen handiagoa eman zitzaion
|
|
|
Halako alargunen testigantzak jaso ziren, eta ugari integratuko ziren bai diskurtso inperialistan eta bai diskurtso nazionalista patriarkalean, hau da, besteen bertsioetan, nagusien bertsioan. Baina alargunak berak,
|
jende
xeheak, ez zuen hitz egiteko modurik; subalternoak ez du enuntziazio lekurik. Hala, alarguna ez da iritzia eta borondatea izan dezakeen subjektua, baizik beste diskurtsoen objektua.
|
|
|
Beren ondoan
|
jende
xehe eta erromestua bildurik, qurra k lehenbiziz Kufa-n matxinatu ziren, ondotik Egipto-n. Urrun hartatik matxinook Irak baitaraino joan ziren, soilik Fustat etik beretik bietan ehun ilki baitziren, nor bere segizale lerro luzearekin.
|
|
2011
|
|
|
Handik harat, osaba Virgiliorekin hasi zen lanean, haren jokabidea bere eginez, behekoen eta zapalduen aldeko jarreran. Abokatu ona ez ezik, baina, hizlari aparta ere bazen, langileei edo auzoetako
|
jende
xeheari hitzalditxoak ematen zizkiena; bere jarreraren ondorioz, lau bider atxilotu eta hiru urte egin zituen giltzapean, Francoren garaian.
|
|
|
Jaimeren hondar barrabaskeria, baina, aita semeen harremanak izoztu zituena?, kolpe latza izan zen aitarendako, don Rufino ere, seme galdua bezalaxe, gizon harroa baitzen, tente baino tenteagoa, herriko nekazariei eta
|
jende
xeheari gainetik begiratzen ziena, are gehiago Torreko markesa bainuetxera joaten hasi zenetik, bere mercedes benzean?
|
|
|
Alderdi hauek elite ekonomikoarekin lotu dute beren patua, eta ez
|
jende
xeheak dauzkan gorabehera ekonomikoekin. Inpermeabilizatuta geratu dira.
|
|
|
–Eta mintzatzea betidanik hain ohikoa iruditu zaionez,
|
jende
xehea ez da inoiz luzaroegi gelditu hizkuntzaz gogoeta egitera. Mintzaira zer den galdetuko balitzaio, jende gehienak ez lekike xuxen erantzuten, nahiz eta bere izate eta bizitzaren atal garrantzitsuenetariko bat izan.
|
|
|
Europako literaturan eta kulturan erroturik dagoenez, Afrikako Unibertsitate berrietako lizentziadun Europazale bakanetara baino ez da iristen.
|
Jende
xehea, gehiengo nabarmena bada ere, gutxi edo batere hezi gabea denez Europako ohiko moldeetan, ez du literatura mota honetan parte hartzeko aukerarik. Esate baterako, nigeriarren ehuneko batek baino gutxiagok izan dute modua edo gaitasuna Wole Soyinkaren Dance of the Forest ulertzeko.
|
|
|
Erran nahi baita, baionesek, eta besteek? ikusten zutela euskalduna
|
jende
xehe gisa. Hori osoki aldatu da.
|
|
|
Ardi gazta, gutxi; behi gazta kontsumitzen da gehienbat.
|
Jende
xeheak apenas dakien ardiaren esnearekin gazta egin litekeenik, eta ez du kontsumitzen; maila ertain edo goikoen kontua da ardi gazta.Mexikon bi eratako gazta freskoa lantzen da: panela, Burgosen egiten denaren antzekoa) eta hebrakoa (biribiltzen dena eta Oaxacakoa dena jatorriz). Ardia zabalduta egongo da Mexikon, ala. A.E.:
|
|
|
Zergatik pentsatzen da agian insidiosamente esaten dela Gasteizeko zuzendari honen izena? Uste al zuten
|
jende
xeheak bakarrik egiten zuela kontrabandoa. Xeheak eta boteredunak biak asunto horietan arituak izan dira.
|
|
|
|
Jende
xeheak, krisiaren ondorio larriak bere haragitan ordaintzen dituen bitartean, gaur egungo egoera kalapitatsua erabat txundituta begiratzen duenez gero, logikoa litzateke halako planteamenduak arrakastatsuak izatea. Justizia egingo al litzateke horrela?
|
|
|
Justizia egingo al litzateke horrela? Neurri handi batean bai, apika, baina ikusteko dago merkatuen eta estatuen arteko gerra horretan, botere legitimatuaren norberaren kuota irabazte aldera,
|
jende
xehearen benetako interesak defendatuko liratekeen. Fikziozko finantza diruaren kudeaketa nori dagokion baldin bada eztabaida, bizimodua gero eta garestiago duen jendeak —azken finean, gero eta baliabide fisiko gutxiago duen planeta batean bizi garelako gertatzen da hori— ez omen du irabazteko askorik debate artifizial horietan.
|
|
|
Hortik PIIGS izena eta gaur egungo Norvegia, Finlandia, Suedia... eta batez ere Alemaniako iritzi publikoen ozpintzea. Harekin batera, euren porrot politikoek birrindutako beste dinosauro politiko batzuk daude, oraindik eurobonoak eta betiko proposamenak errepikatuz, belaunaldi horren amets europazale, elitista, kapitalista, herriei eta
|
jende
xeheari mespretxu egiten ziena, jadanik Historiaren zabortegian dagoela konturatzeke.
|
|
|
Jean Etxepare() heldua osoaz
|
jende
xehearen ohartaraztea, bego haren ganik ikasi mutiko gazteen gain, entzunaren ariaz beretu badute eta guziz maitatu".
|
|
|
" Laborantzaz bezenbatean baikira, apezez bertzalde, bederen bospasei ehun eskualdun, haren erakaspenez hazi izanik oroit girenak, zendako ez ginezake eman bakotxak diru izpi bat, harek kazeta huntan utzi mintzaldien elgarretaratzeko, ziren bezala; mintzaldi hauien biltzeko liburu batean edo bizpahiruetan, barrea bakinitzazke gero
|
jende
xehearen artean?
|
|
2012
|
|
|
Galdera bada non ote datekeen Buldainen pinturaren hastapena, partea dudarik gabe, Patxiren fantasiarako izpirituan dela erantzun behar da. Eta bestea,
|
jende
xehearen gogo eta zentzu onean. Alabaina, Zapateria kaleko hirugarren zenbakiko zazpigarren solairurako eskaileren igobidean, Buldain haurrak arkatza dantzarazten baitzuen, han eta hemen, apaingarri.
|
|
|
Editoreak aurkezpenean esan zuen moduan, poeta berria da Hedoi Etxarte, aurreko lana atzean utzi eta bestela hasi dena, Suzko lilia (2008) idatzi zuen Hedoi Etxarterekin edo beste inorekin batere antzik ez duena.
|
Jende
xehea protagonista duten istoriotxoz betea dator Sinplistak (Susa) poema liburu" panfletario eta manikeoa", autorearen hitzetan.
|
|
|
Sentiberatasunaren aipua, askotan, gizartean boteretsu eta ongi kokatuta daudenen defentsa amarrua dela ezin da ukatu, eta beste batzuetan iherarkia horren beldurrak lotuta dagoen
|
jende
xeheagoaren koldarkeria. Begira, bestela, zer galdera egin zion El Boletín de la Estrella egunkariko kazetariak Krishnamurtiri 1932an, jadanik erlijioaren eta ezarritako ideien autoritatea kuestionatzen hasia zenean:
|
|
|
Eta gizakiaren erosotasun eta osasunaren mesedetan asmakizun hura benetan gauzatuko zatekeen, emakumeek, jendaila eta analfabetoekin elkartuta? matxinatzeko mehatxua ez balute egin arbasoen erara mihiaz hitz egiteko askatasuna ematen ez bazitzaien; beti izan baita
|
jende
xehea zientziaren etsai adiskidetu ezina. Halere, jakintsuen eta zuhurrenetako askok berenganatu dute gauzen bidez adierazteko metodo berria, eragozpen bat bakarra duena, alegia, pertsona baten arazoa luzea eta ñabardura ugarikoa baldin bada, bizkarrean are gauza pilo handiagoa garraiatu duela proportzioan, laguntzeko morroi indartsu bat edo bi ez baditu aurkitzen behintzat.
|