|
2000
|
|
|
Ene Lizeo garaia zen, eskola pribatuan ikasten nuen, eta ezagutu nuen laborari eta euskalduna izatea zer zen, biziki sofritu nuen izaite hura. Irakasleak mediku edota abokatuen semeen ondoan ibili ohi ziren,
|
jende
xumearekin gutxi. Laborari semeak, euskaldunak pixka bat bazter uzten gintuzten.
|
|
2001
|
|
|
Horrela, erromatarren garaian, arrautzak ezinbesteko osagai bihurtu ziren sukaldaritzan eta, batez ere, gozogintzan. VIII. mendean, arrautzak Garizumako menuetatik kanpo utzi ziren, eta Erdi Aroan, Europa osoko
|
jende
xumearen dietan parte garrantzitsua hartu zuten. XX. mendearen lehen erdian, bitamina eta aminoazido gehienak identifikatu ziren; beraz, arrautza funtsezko mantenugai iturritzat hartu zen organismoarentzat, eta osasuna babesten duen elikagaitzat ere sailkatu zen.
|
|
|
Etengabeko otoitzean dihardute.
|
Jende
xumeak uste du deabru batzuk, nhuuta k, gorpuaren jabe egiten direla.
|
|
|
1934an" ondu" nuen Memorias de un jelkide zeritzana. Nahiz ez zen idazlan bikaina, baluke orain baliorik, oker ez banago, urte haietako kondaira,
|
jende
xumearen aldetik, egin nahi lukeenarentzat.
|
|
2002
|
|
|
Ez zen baserritarra, karrikan sortua eta hezia zen, ez zituen apaizak maite izan eta gorroto izan zituen betiro errege erreginak eta monarkiazaleak. Maite zuen errepublika eta sutsuki borrokatu zen haren alde, goiz ohartu zen etsaiak baino hobe zuela lagunak bildu, eta mundu guztia eduki zuen gogoan bere lanean; igeltsero enpresaria izan zen, baina umil iraun zuen beti, harrokeriarik gabe,
|
jende
xumearengandik hurbil.
|
|
|
Basozilegiek, ondazilegiek, herri basoek, eta abarrek eskaintzen zutenari eskerorekatzen zuen bizimodua biztanle askok, hain zuzen ere egurra, jana, abereentzako tokia eta hornidura... lortuz bertan. Erakunde horiek erasotzeaketa deuseztatzeak
|
jende
xumearen galera ekar zezakeen, nekazariak arrotzbihurtuz beren etxeetan (ikus E. P. Thompson, 1995: 208).
|
|
|
lur komunalak, herri basoak, ostatuak, errotak, zergak pribatizatu...
|
Jende
xumeak babes moduan zituen baliabideakgehiago murriztu ziren. Udalek, gainera, bestelako aferak ordaindu behar izanzituzten, Errege Bide edo errepide berria, esate baterako.
|
|
2003
|
|
|
Tokian tokiko mikrohistoria lantzen ahalegintzen da Eusko Ikaskuntzaren Historia Geografia saila, prozesu orokorra aztertzeko garaian garrantzi handia duelako jakiteak
|
jende
xumearen eguneroko bizitzan zer gertatzen zen. Horretarako, aldian aldiko jardunaldiak antolatu ohi dituzte.
|
|
|
Aitortuko dut beraz gogotik, kontziliotik lekora, Jainkoaren Herria hurbildu zaiola, asko gisatara, herri xeheari eta
|
jende
xumeari: Pacem in terris eta Populorum progressio k, adibidez, izan zuten eraginik munduan zehar eta gutarik hurbilago ere, Franco hil aitzineko urte berean, 1974an.
|
|
|
Horrela, adibidez, Añibarrok gaztelaniaz azaltzen du euskaraz idatzi duela" para la pobre gente labradora a quien más principalmente se dirige este papel". Eta, oro har, euskarazko literatura erlijioso osoa dago
|
jende
xumeari zuzendua, eta ez aberats boteretsuei, J.A. Mogelek bere Eracasteacen sarreran era adierazgarrian dioen bezala:
|
|
|
orduan inpresio egin zidan esaldiak. Gero grekoetan behin baino gehiago irakurri izan dudalarik, Alemanian ere
|
jende
xumeari entzun diodalarik, esaldiak beti harritzen nau. Hala da.
|
|
2004
|
|
|
Ekonomia Soziala, betidanik,
|
jende
xumeen alternatiba izan da. Ezer ez dutenekekoizpenean, etxebizitzan, kontsumoan edo zerbitzuan egindako ekonomia, lankomuna, elkartea eta taldearen jabetza erabiltzen dute egunerokotasunak dakartzanenplegu eta lan arazoak gainditzeko.
|
|
|
Aitaz gomutatzen da, haren solasaren ederraz, edozein gaitan berritasuna sortzeko zuen graziaz. Estudiatu ez duen
|
jende
xumearen jakinduriaz, etorriaz –eskolak ematen ez duen barruko iturri hori–, berezkoa duena herrian hainbat jendek, inoiz ezer idatziko ez duenak, ez zuelako ikasi idazten eta apenas irakurtzen.
|
|
|
Bitoriano, euskal literaturan honezkero bilakatua dagoen poeta ohoratuari begiz begi so paratuta, bera
|
jende
xume haren haurra besterik ez dela azken finean, tinkatzen da. Zein da hori, Gandiaga poeta?
|
|
|
Poetika bizitzari lotzen zaio: bere jatorriko nekazari
|
jende
xumearen hizkuntzari eta bizikizunei, lanari, naturaren bizipenari. Atzera begira, eskola eta ahalegin poetiko literario guztiak baino barrenago, zinez bere barruan zer dagoen, ohartzen du orain:
|
|
|
Horren aldatzeko
|
jende
xumearen borroka beharrezkotzat jotzen zuen, bere askatasuna eta duintasuna berreskuratu behar bazuen: " Jende xumea aldiz borroka batean sortuda, nahi ala ez, eta zerbaitetarat heltzeko borrokari behar du lotu" (op.).
|
|
|
Horren aldatzeko jende xumearen borroka beharrezkotzat jotzen zuen, bere askatasuna eta duintasuna berreskuratu behar bazuen: "
|
Jende
xumea aldiz borroka batean sortuda, nahi ala ez, eta zerbaitetarat heltzeko borrokari behar du lotu" (op.).
|
|
2005
|
|
|
Gutxi batzuen oparotasun ikurren ondoan,
|
jende
xumearenak ere daude. Nabarmenena sare elektrikoarena iruditu zait.
|
|
|
" Gure eguneko beharra" ipuinean, hain zuzen ere,
|
jende
xumearen eguneroko zamaz (lanaz, bizitzaz...) eta dakartzan ondorioez jardun nahi du azkenean onartzeko denak gure beharren menpe bizi garela, beharrak baino ez digula izaera ematen.
|
|
|
Nire berri dakienak badaki fisikakbezainbeste erakartzen nauela metafisikak: liburuxka honetan, hala ere, omenaldi txikibat egin nahi izan diot, metafisika ororengainetik, ikusten duena baizik sinesten ezduen
|
jende
xume solidarioari.
|
|
|
Fundazio horrek Anantapurren egiten duen proiektuak 30 urtetik gora darama lanean dálit komunitatearen alde edo ukiezinaren alde, herrialdeko kasta sistemako talderik baxuena baita, eta bi milioi pertsona inguru ditu onuradun. “CiberMaratoi” honen bidez, Vicente Ferrer Fundazioak backward cast eko kideak sartu nahi ditu bere garapen programan; izan ere, oso
|
jende
xumea da, eta gizartean bazterturik dago. Apadrinamenduak fundazioaren webgunetik egin ahal izango dira.
|
|
|
Ez da dudarik: Kundera komunista bat zen eta bere gobernua rekin bat egiten zuen, nahiz eta han hemenka, bere lanetan, heterodoxiaren zantzuak antzeman omen daitezkeen, besteak beste, Txekiako
|
jende
xumearentzat duen joera filoabertzalean. Baina, hauxe da daturik garrantzitsuenag au r, 1960 aurrera bere Alderdia ren sektore bat sozialismodesberdinbaten aldeko erronkan sartua zen, alegia, alde rdia ren diktadura laxatuko zuen sozialismo baten bila eta, bereziki, Sobiet Batasunaren ba besabertan behera utziko zuen sozialismo berri baten bila.
|
|
|
Lan anitz, josteta guti,
|
jende
xumearen zortea
|
|
|
Nafarroako gortean, errege administrazioan eta monasterioetako agirietan erabiltzen zen hizkuntza latina zen baina honen erabilera ahulduz joan zen eta nafar erromantzea nagusitu. Herrietan, aldiz,
|
jende
xumea euskaraz mintzo zen. Nahiz eta nafar erregeek euskara ez zuten erabiltzen, Nafarroako Antso Jakintsuak 1167an Euskara Lingua Navarrorum (nafarren hizkuntza) zela jakinarazi zuen idazki batean.
|
|
2006
|
|
|
hizkuntzak bere baitatik sortzea kontzeptu berriak, edo kanpotik hartzea horiek. Gaztelania, portugesa, etab. ere, hastean pobreak eta ruralak ziren,
|
jende
xumearen mintzairak; baina latin kultutik hartuz joan dira behar zutena, eta" como estos idiomas son latinos, las cosas que del latín se introducen en ellos consuenan con su primitivo fondo" 301 Ingelesak eta alemanak ere makina bat hartu dute: ingelesarena ongi omen dago," merced a su mesticismo lexicológico"(!), alemanarena ez digu esaten.
|
|
|
Erkatzen baditugu Espainia eta Frantzia edo Ingalaterra, ikusten dugu, historia egiaz –jarraikorki– egin duten herriok, gutxiengo bidatzaile bat zutenak izan direla(" con la fértil pululación de personalidades sobre el escenario de aquellas naciones"; ostera," mírese por donde plazca el hecho español de hoy, de ayer o de anteayer, siempre sorprenderá la anómala ausencia de una minoría suficiente. Este fenómeno explica toda nuestra historia, inclusive aquellos momentos de fugaz plenitud" 572 Errusia eta Espainia, esplikatzen digu hobeto (ez ahaztu, Errusia Ortega-rentzat historikoki Asia dela) 573," son dos razas" pueblo"" 574,
|
jende
xume saldoak bururik gabe, artaldeak," mercancía humana" (Schopenhauer-en espresio bat hau, jende masarentzat). " Ahora bien:
|
|
|
Historialari eta soziologoak behingoz utzi eta, poetak esango dizu, berak nola bizi duen. Behiala Iparragirre legez, Gandiaga ere, zeruko aingeru bat izan arren,
|
jende
xumearentzat kanta xumeak ondu dituelako arrakasta handiz, Espainia frankistak Justiziaren Jauregira eraman zuen," politika egiteaz" salaturik. Politika gora eta politika behera, epaileak zorabiatu zuen estutu nahian, haserretu zuen arte.
|
|
|
196 Unamuno-k joera dauka intrahistoria (herriaren arima)
|
jende
xumeari hurbiltzeko, edo harekin berdintzekoa; eta herri xumea, herri laborariarekin. " El pueblo, el hondo pueblo, el que vive bajo la historia, es la masa común a todas las castas, es su materia protoplasmática; lo diferenciante y excluyente son las clases e instituciones históricas".
|
|
|
Salamancako bere pasieretan hurbildik ezagutzen eta maitatzen ikasi du Gaztelako jende eta lurraldeak, populu horren kultura, hizkuntza, erlijioa (erlijioa da horren" forma suprema de la cultura"). Eskolatu gutxi batzuk salbu, europartuak,
|
jende
xume hori guztia, analfabetoa gehien gehienbat," un desesperante marasmo" dela ohartu dizu, inkisizioa barneratua duen" páramo espiritual de una aridez que espanta" (En torno al casticismo," Sobre el marasmo actual de España"). Herri espainol horren arima, ikusi dizu, kateatua dago, joputza moral eta izpiritual zeharokoan, kontzientzien askatasun arrastorik gabe(" aún hay hoy menos libertad íntima que en la época de nuestro fanatismo proverbial") 274; ez etorkizun berri baten atarian, iragan ilun baten lauzapean baizik.
|
|
2007
|
|
|
Gerraren hasieran kazetari eta soldadu atzerritarrak izaten ziren bahituak, eta polizi irakiarrak geroxeago. Orain
|
jende
xumea, gutako edonor izan daiteke bahitua, bere etnia eta erlijioa aitzakia edo, besterik gabe, txanpon batzuen truke.
|
|
|
Orain arte beraz, pertsona, taldea, bitartekoak, estatua eta arauak agertu dira zoriontasunarekin lotuta. Baina horiek" pentsalariak" dira, halako gizaki arraro eta eskasak, zer da
|
jende
xumeak sentitzen duena. Gure burutapen honekin amaitzeko inkesta pare bateko datuak ikusiko ditugu.
|
|
|
Hari bere hizkuntza kentzea, edo gutxiestea, bere ondasun hilezkor bakarra, gurasoengandik haurrengana doana, ebastea da452 Logikoa da hizkuntza errespetatzen ez zaion herria asaldatzea. ? «Ene hizkuntza ukatzen didanak, pentsatzen du
|
jende
xumeak, ez ziorik gabe, ene arrazoimena eta ene biziera ere lapurtu gura dizkit, ene herriaren ohorea eta zuzena».
|
|
|
Schlegel-ek 1802an272 Oraindik 1854an, horrezkero bai, ideia hauen politizazioa zentzu nazionalistan martxan dagoenean?, J. Grimm-ek bi anaien hiztegi aleman handiaren hitzaurrean honela salatzen du/ harrotzen da: Frantzian, Espainian, etab., hizkuntza horien hiztegiak subentzio publikoei eskerrak egin diren bitartean, hiztegi alemana aitzitik gauzatu ahal izan da eskerrak, herriaren jaidurari bere ama hizkuntzarenganako?, eta argitaratu ahal izan da eskerrak, herriaren partaidetza beroari? 273 Herriko
|
jende
xume burgo eta landatarra da hizkuntza eta literatura alemanari eusten diona. Grimm-entzat, hastapenetako herri kolektiboa da balada eta ipuinen, autorea?.
|
|
|
Honela hartuta, herria eta nazioa kontzeptuak (1 eta 2) izan litezke sinonimoak, edo izan litezke ere diferenteak, hedadura diferentekoak?, baina inoiz ere ez lirateke kontrarioak: Atikan herri/ éthnos bereko jendea herri/ démos askotan sakabanatua tokikotzen da; 3) baina < Volk> izan daiteke baita ere edozein éthnos etako
|
jende
xumea,, hirugarren estatua?, goi mailen edo kleroaren kontrara soil negatiboki diferentziatua, ezdeusa (gr. < laós>, lat. < vulgus>, < plebs>), edo herri xumeko talde bat237, eta orduan herria eta nazioa kontrarioak bilaka daitezke (nazioa berdin noblezia; herria berdin jendilajea, bulgoa) 238.
|
|
|
saga herritarrak, dio,, herri sagetatik, h. d., saga nazionalak, herri saga bilakatu dira, h. d., herri xumearenak? (, und sie aus Volkssagen, d. h., Nationalsagen, Volkssagen, d. h., des gemeinen Volks, geworden sind?) 240 Alegia, < Volkssage> k biak esan gura lezake,, saga nazionala?, herri osoarena eta klase guztien unibertsala, edo, kontrara,
|
jende
xumearen esklusiboa (ez klase guztiena). –Herriaren gogoak?
|
|
|
< Volk>, < Nation> berbek ez dute inola ere izaten autore guztietan, ezta autore beraren pasarte guztietan ere, balio bera: herriaren batasun eta osotasuna esan nahi izateko erabiltzen dira batzuetan (berdin Nation) 241, beren beregi
|
jende
xumearen partea azpimarratzeko (positibo nahiz peioratiboki) beste batzuetan. Herder-engan < Volk> hitza, salbu Estatuarenean, beste esanahi guztietan aurkitzen da.
|
|
|
–Haurren eta etxeko ipuinak? (Kinder und Hausmärchen), 1812 Izan ere, bitartean Herder egon da (nahiz guk gero ikusiko dugun), eta haren herriaren kontzeptua, herria
|
jende
xumea bezala, goi mailen kontrarioa izaeran bezala kreatibitatean eta hizkeran, eta lehenago Rousseau, noski:
|
|
|
XVII XVIII. mendeetan arrazak ez dauka XIX. mendeko biologismo eta XX.eko nazismoaren ondoren guretzat gaur duen esanahia. Arraza, nolanahi ere, familia nobleentzat bakarrik erabiltzen da;
|
jende
xumeak ez du arrazarik. (Hein horretan, noble eta xume artean egon badago arraza kontrajarpenen bat, baina hori ez da bi arraza artekoa, baizik arrazako eta arrazabakoen artekoa).
|
|
|
Euskal
|
jende
xumeak naziogintzan eta gizartegintza modernoan baztertzeinstituzional, kultural, sinboliko eta ekonomikoa pairatu du. Landa jendearengan, euskal baserritarrarengan, beste inorengan baino askoz eraginkorrena izan dena: botere instituzioen aurrean, zentro ekonomiko eta kulturalen aurrean euskara ezinbaliaturik eta erdal hizkuntza ezagutu ez, beti bitartekari baten beharrean.
|
|
|
Gazteleraz oraindik antzeman daiteke, hiritarrak?
|
jende
xume eta mespretxatua zireneko garaia: villano edo ruin (ruano:
|
|
|
pueblerino, aldeano, cashero... Herria, beraz, aldi berean da subjektu politiko subiranoaeta
|
jende
xumea. Hiria ere, ideologia, aurrerakoiena?
|
|
|
Eta, bitxiro, arrazoia inoiz ez da aipatzen (berak erabiltzen du «euskararen pertsegizioa» berba), Humboldt-ek euskararen heriotza natural batean edo pentsatu izan balu bezala, hura bidaia egunkari eta idazkietan errepikatua dagoen arren: euskara euskaldunek berek pertsegitua dagoela eskoletan («Verfolgung des Baskischen in den Schulen», eraztunaren sistema aipatzen du); eskolan ez irakastean,
|
jende
xumeak gutunik arruntena bera gaztelaniaz idazten duela37;
|
|
|
Izan ere, hizkuntza arrunta, juzgatzen du F. Bacon-ek adina Descartes-ek ere?
|
jende
xumearen arrazoiketa mailan eratua dago, ez filosofoaren arrazoimen zorrotzagoaren mailan.
|
|
|
Kant bera, Heine-ren aburuz, berak apurtu duen mundu zaharrean katigatua gelditu da nolabait, bere buruaren apostata («tragediaren ondoren fartsa etortzen da», Heine-rena da oharkizun hori) 13 Arrazoimen praktikoaren kritikan, izan ere, bigarren Kritikan? Königsbergeko maisuak Jainkoa berriro atera du eszenara, salbazioren bat nondik bait behar duen
|
jende
xume noragalduaz gupidatua, Heine ironiarik mingotsenaz burlatzen baitzaio horregatik filosofo zaharrari. Haren jarraiko Schelling panteista gero atzera «konbertituaz» ere isekatu, sinesgaizkiro isekatzen da (batez ere azkenean, ironiaren ironiak, Heine-k berak, gaixo eta makal, non eta Swedenborg en altzoan bukatuko baitu!) 14 Dena dela, ezbai eta kontraesan artean horiek abiatu iraultza, Hegel-ekin burutua dago:
|
|
2008
|
|
|
Hola, iraultza liberalak kazeten ugalketa ekarri zuenean, lehen lehenik eliteentzako aldizkari eta egunkariak sortu ziren, Iparraldean frantsesez eta Hegoaldean gaztelaniaz. Garai bereko euskarazko publikazioak bigarren mailakoak ziren, batez ere
|
jende
xumeari zuzenduak: bertso-paperak, almanakak, nekazarientzako urtekariak...
|
|
2009
|
|
|
Teologia txar bat.
|
Jende
xume hori guztia aintzat ezertarako hartzen ez duena. Horien existentzia bera ignoratzen duena, hain zuzen jende xumea delako.
|
|
|
Jende xume hori guztia aintzat ezertarako hartzen ez duena. Horien existentzia bera ignoratzen duena, hain zuzen
|
jende
xumea delako. Eta frantziskotarrek hori egiteak, Arantzazun hain zuzen hori egiteak, min eman dio bihotz bihotzean.
|
|
|
Horregatik mintzo zait gaur bere minaren bero guztiaz, eta protesta bat da haren mintzoa, Arantzazuko mendi, bide, iratze, borda, txondor zuloez banan banan mintzo denean, bakoitza bere izenagaz. Betiko euskal
|
jende
xumearen, eta horren lanen, borroken, festen erdian pentsatu behar da Arantzazu. Festak, adibidez.
|
|
|
Eta bera aldatu delako, Arantzazu ikusteko eta sentitzeko modua gu guztioi aldatu digu Gandiagak urteotan. Arantzazuko erlijiositateari jite berri argitsu bat estetiko eta errealista eman dio, arras gizatiarra, telurikoa; paisaiari eta lekuari balio sinboliko berri bat, lurra eta gizakiaren fede betidanikoa bateratuz, historia baino harago eta honago zabalik eta, ber denboran, konkretu, laneko
|
jende
xumearen unibertso, dolmenetatik Ama Birjinaren elorriraino dena bat.
|
|
|
Zer ikusi behar du erlijioak moralarekin? Lur,
|
jende
xume, familiaren miragarrizkoa, jainkozkoa, deskubritzen eta adierazten irakasten duen Gandiagaren erlijio hori, gizon emakumea hobetzeko al da, ala guztiz beste zerbait da?
|
|
|
Elizako historiaren kontra, Gandiaga dexente lehenago hasi da (Kontzilioa baino lehen). Ez arrazoi teologiko sakonengatik, baina
|
jende
xumearen izenean, bere sentiera eta intuizio frantziskotar elementalengatik. Bere begiengatik, esango nuke.
|
|
|
Sortzen ari den Euskal Herri berri baten desafioarekin konfrontatu beharra hurrengo... Ateismo edo agnostizismoa, edo erabakigabetasuna?, teorikoa bezala praktikoa, lagun batzuena, Bibliaren irakurketa historiko kritikoa (Arantzazun berria zena), antropologia eta erlijioen historia, antzinateko euskal erlijioa,
|
jende
xumearen oraingoxe fede eta fedegabetasun formak, Gandiaga asko interesatzen zuten gaiak dira. Nolabait, bere fedeak zentzurik al zuen, bilatzen zuen.
|
|
|
Han arriskuak ere egon litezke arima bidaztiarentzat, hildakoen epaile bat ere inoiz ezagutzen da (Egipto), edo onentzako sariak eta zigorra gaiztoentzat (orfismoan, Pindaro baitan ere aurkitzen da islatua burutazio hau). Beharbada bizitza tristeko
|
jende
xumeak hilondoa are hitsagoa imajinatu du; geroago agian justiziaren itxaropen argi pixka bat proiektatu du hara; nagusiek eta gudariek, aldiz (edo haien poetek), beren jauregien eta boterearen eran irudikatu dute apika haraindia. Hilondoko gainbizitzaren irudipenak botere politikoaren garapenagaz eskuz esku eboluzionatuz nola doazen, Egipton aski garbi jarraitzen da.
|
|
|
Denbora galdu alde n, aitzitik, euskararen eta Euskal Herriaren heriotza bere heriotza bezala ikusten da (DGA, 137, 144, 159). Baina, kasu, Gandiagaren Euskal Herria ez da, aitaren etxea?; Orbelaun pobreko natura da,
|
jende
xume apala, marjinatua (Euskal Herrian bertan), euskararen herria. Gandiagarengan haurtzaroa, Natura, euskara, bere identitate pertsonala, elkar aurkituz eta elkar osatuz doazen elementuak dira.
|
|
|
(HGB, 25). Euskal Herria herria da, euskararen
|
jende
xume langilea, ez izen ospetsuak: Okendo, Legazpi, Garai, Aiala, Xabier, Loiola (HGB, 35).
|
|
|
Orain mutiko gutxi batzuk baino ez da ikusten igerika edo igeri txaplastaka. Arrutik, baserrikumea bera, hemen horma artean itxita etortzen ikusten dena, alboetan zumeak eta zuhaitzak dituela imajinatzen du gorago, landa eta herrixka artean pasatzen menditik behera, Campagnako laborantza lurrak eskuzabal ontzen,
|
jende
xumearen lana ongarritzen. Orain hemen hirian etxadiak, zubiak, kanpandorreak, parkeko zelaia islatzen ditu bere kristal izuetan.
|
|
|
41. Euskal Herria maitatzen, euskal lurra eta parajeak ikusten, euskal jendea miresten Truebak irakatsi ziola aitortzen du Gregorio Mujikak 42. Baina ez berari bakarrik, mundu osoari baino, berak dioenez: idazle maitagarri paregabea izaki irakurzalearentzat, eta frantses, italiano, portuges, aleman, ingeles, errusora itzulia izaki, Euskal Herria eta euskal herrietako
|
jende
xumea beste inork ez bezala Truebak eman ei dio ezagutzera munduari 43. Haren ondotik etorri den ia guztiengana eta guztira iristen da, Mujikari sinestekotan, haren eragina Euskal Herriko literaturan: haren jarraitzailetzat 44 jotzen baititu Joaquín Mazas y Orbegozo, Araquistain, Goizueta, Vicente de Arana, Sotero Manteli, Juan E. Delmas, Iturralde y Suit, Manuel Arcaya, José de Roure, etab. etab. Euskal autoreengan ere nabaritzen da Truebaren itzal handia:
|
|
|
– euskaldunon izen ona munduan zabaldu izan horrek preokupazio handi bati erantzuten diola ematen du, beraz 46. Euskararen maitasuna, eta
|
jende
xumearen biziera eta ohitura garbiak eta lana kantatu izatea, kantatzen zaio.
|
|
|
Ez du han inolako Arkadiarik ikusten, ez gure historiako fede beroaren eta kristautasun jatorraren arorik ere, antzinako? euskal menpegabezia burgoiarekin, ezpada jauntxokeria beltzarena eta biolentzia kapritxosoarena,
|
jende
xumearen zapalketa itxuragabekoz eta gerra zibil etengabez. –Billela, Butron, Abendaño ta/ Emengo jaun ta jabeak,/ Madarikatzen zaituzte zuen/ Gaurko zentzudun semeak?.
|
|
|
Ez da gauza bera Jeremias eta profeten herria edo Miltziade eta Temistoklerena; Frantziako iraultzaileena edo Arana Goirirena. Gandiagaren kasuan, literaturan geratuz?, kontrastatzen badugu orduan gure irakurgaiak ziren beste autore espainol batzuekin, agian hobeto nabarmenduko da Bitorianoren hautuaren esanahia herriaren eta
|
jende
xumearen aldera. Espainolentzat Euskal Herria probintzia da; Madril, mundua.
|
|
|
–En Cestona empecé a sentirme vasco y recogí este hilo de la raza que ya para mí estaba perdido?. Euskara gutxi daki eta jendearekiko bere harremana profesionala da(, yo hablaba mal el vascuence, y quizá no me comprendían?), herriko
|
jende
xumeak medikuarenganako izan ohi duen, orduan gehiago zuen, urruntasuna gehitu behar diogula.
|
|
|
Aspalditik gainera. Eta jakina zen aberatsen hiletak
|
jende
xumearen hiletak baino jendetsuagoak izaten zirela. Adiskidantza bereziak sortzen baitzituzten diruak eta menpekotasun harreman luzeek.
|
|
|
Itxaron egin dugu apur batean, eta ikusi ea zer erabakitzen duen erregimenak Aung San Suu Kyiren atxiloketaren inguruan, ea datorren urtean askatzeko asmorik duen edo giltzapean edukiko duen hauteskundeak amaitu artean. Nire ustez,
|
jende
xumeak ezin du politikaz pentsatu, ekonomia krisiaren aurka borrokatu behar baitira egunez egun; baina haiek ere erregimenaren aurka daudelako diraute bizirik. Espiritualki eta moralki, ez dituzte onartzen hauteskundeak, baldin eta horiek berekin badakarte arau militarrak ezartzea eta gobernu militarrari bere hartan iraunaraztea.
|
|
|
Hagitz bitxia lagun batek helarazi didan liburuxka, hots, beharbada aski testu ezaguna izanen da adituendako, baina, zinez, ezin gauza bitxiagoa ni bezalako
|
jende
xumearendako.
|
|
|
XX. mendearen hasierako hausturaz ari natzaizu, irakurle laztana: karlistak euskal abertzale eta espainiar abertzale bilakatu ziren, iskanbila handian, orduko egunkarietan ederki irakurtzen ahal denez toki bateko edo bertze bateko eliteak, kazikeek, elizak, nagusiek, orokorrean dirudunek 1936an
|
jende
xumeak hartuko zuen norabidearen, patuaren erabakitzeko.
|
|
|
Ez da kapitalismoa finantzatzeko tenorea,
|
jende
xumea laguntzekoa baizik. Ikusi dugu berehala diru pila atzeman dutela bankuentzat.
|
|
|
Langileen eta
|
jende
xumearen alde, erabatekotasunak beti borrokatu zituen
|
|
|
Bere osagarri txarrak ez zuen utziko horrelako esperientzien jarraitzen, eta berriz irakasten hasi zen. Halere, langileria defendatzen segitu zuen beti, baita, oro har,
|
jende
xumea ere. Eta aldi berean, Alemaniara joan zen bezala 30ean, 36an Espainiako gerlan engaiatu zen Frankismoaren aurka.
|
|
|
Guiardek, ordea, ez zuen halakorik egin. Lana goraipatu zuen obra horretan; Euskal Herriko langileak,
|
jende
xumea. Garai hartako ofizioak pintatu zituen, sei oholetan.
|
|
|
Jerusalem handira ere astebeteko atzerapenez iritsi zen. " Herodes ez zela han, soldaduak hartuta Belena joana zela, eta ez intentzio oso garbiekin", hala gaztigatu zioten Jerusalem baxterreko
|
jende
xume beldurtu haiek.
|
|
2010
|
|
|
Baztertutako pertsona gehienak indigenak eta nekazariak dira, sarri askotan beren bizilekuek eta lurrek (koka lursailak, mitxoletak...) garrantzi eta aberastasun handia baitute paramilitar eta Gobernuaren inguruko enpresari askorentzat. Hori dela eta, batutako aberastasunaren zati handi bat horrelako
|
jende
xumeari kendutako lurren bidez lortzen dute. Estatistikek diotenez, dagoeneko, sei bat milioi hektarea lapurtu dizkiete milaka nekazariri.
|
|
|
Gobernuko presidentearekin nahierara afaltzen zuen, gutiziatsu, baita egunkariburuekin ere edo haien jabeekin, administrazio kontseiluetan elkartu egiten zen politika edo finantza munduko goi goi mailako jauntxoekin. Aurresentitzen zuen bai prentsa bai parlamentua entitate fantasmalak zirela eta, demokrazia, garesti ordaintzen zen antzezpen gisako bat izan arren, gutxienez,
|
jende
xumea matxinatzeko arrazoigabetu egiten zuela. Bere kontzientziaren irudimenezko kontadurian, demokrazia egin beharreko gastua zen, bere enpresen segurtasun neurrietarako egiten zituen inbertsioen parekoa.
|
|
|
besarkatzen ari baikinen: Euskal Herriko
|
jende
xume hura, nire lagun poetak eta nik neuk ere hainbeste maite genuena; Elorrieta ez zen, beraz, toki urrun bat, Garibayk esan zuen bezala: –profundo y inhabitable yermo?
|
|
|
–profundo y inhabitable yermo? , euskal
|
jende
xumearen bizilekua baizik: Euskal Herria bera!; eta nola sentitu nintzen muinetaraino euskaldun, hodei guztien gainetik eta sasi guztien azpitik?!; nik bizi izan nituen une beroak EAJren mitinetan, ikurrina lau haizeetara astintzen zutenean, esate baterako, baina gutxitan sentitu izan naiz hain era berezian eta hain modu sakonean euskaldun, lagun poetarekin bizi izan nuèn esperientzia hartan bezala.
|
|
|
Etxeparek, baina, basamortuaren erdian ziharduen eta Buruxkakek ez zuen irakurlerik erakarri.
|
Jende
xumeak ez zeukan eskola nahikorik, eta, gainera, elizjendearen eraginpean zegoen, eta, bestalde, jende eskolatua oso hotza zen, euskara eta euskal literatura kontuetan.
|
|
|
eta lan egoera eskasa zela-eta, ondorio larriak jasan zituen hiri gizartearen
|
jende
xumeenak; hainbeste, non langile klasea edo proletalgoa agertu baitzen.
|
|
|
hain hunkituta, non bere hunkiduraz hunkitu eta ni ere barrez eta barrez hasi bainintzen —barre hura baino gauza liberatzaileagorik...! —, harik eta nik ere, halako batean, lurra besarkatu nuen arte; istant magiko bat izan zen, zinez... lurra besarkatzearekin batera antzina hartan inguru haietan bizi izan zirèn artzain euskaldunak —harrespiletako gizon emakume haiek, azken batean, Oteizak bere teoria estetikoak eraikitzeko hain present izan zituenak— besarkatzen ari baikinen: Euskal Herriko
|
jende
xume hura, nire lagun poetak eta nik neuk ere hainbeste maite genuena; Elorrieta ez zen, beraz, toki urrun bat, Garibayk esan zuen bezala: " profundo y inhabitable yermo", euskal jende xumearen bizilekua baizik:
|
|
|
Euskal Herriko jende xume hura, nire lagun poetak eta nik neuk ere hainbeste maite genuena; Elorrieta ez zen, beraz, toki urrun bat, Garibayk esan zuen bezala: " profundo y inhabitable yermo", euskal
|
jende
xumearen bizilekua baizik: Euskal Herria bera!; eta nola sentitu nintzen muinetaraino euskaldun, hodei guztien gainetik eta sasi guztien azpitik...!; nik bizi izan nituen une beroak EAJren mitinetan, ikurrina lau haizeetara astintzen zutenean, esate baterako, baina gutxitan sentitu izan naiz hain era berezian eta hain modu sakonean euskaldun, lagun poetarekin bizi izan nuèn esperientzia hartan bezala.
|
|
|
Horretarako sortu behar litzateke lantegi berezi bat, monaztegi ttipi bat baliatuz. Barnean,
|
jende
xume horiek ezarriko ditu jantzi militarrak ekoizteko. Lantegia Nuntzio Apostolikoaren eta armadako batzuen babespean izanen da.
|
|
|
Kontxo, Erlantz, zer edo zer txarra ere izanen dute... Ba, bai, jakina; errate baterakotz eguneroko bizitzan,
|
jende
xumea dela, azpiegiturak direla, agerian da gu baino txiroagoak, pobreagoak direla. Hitz batez, dirutza, inbertsio itzelak behar izanen dituzte gure maila eskuratzekotz.
|
|
2011
|
|
|
Edonon egonda ere, anekdota hutsa baino ez da egun, Libiako gobernu berria Tripolin baitago jada, eta nazioarteko ia onespen guztiekin.Nola ikusten dute hor NATO?
|
Jende
xumeak esan nahi dut. Nora begira daude orain, Europari, arabiar herriei?
|
|
|
Kurioski, errealitatean erabat oinarritutako istorioa da Berri ona. Apaizak onegia irudi dezake beharbada, Eliza ofizialaren jarreraren aurka faxistei aurre eginez eta herriko
|
jende
xumearen alde borrokatuz, horrek dakarzkion ondorioekin. Baina gizon hori existitu zen, Marino Aierra zuen izena, eta Helena Tabernaren osaba izan zen.
|
|
|
Ilusioa mantendu bitartean, hemen dago nire lekua; momentua bizitzea gustatzen zait.10 Turismo ikasketak dituzu. Saldu iezaguzu Ikaztegieta.Herri txikia da eta gauza asko falta arren,
|
jende
xumea dago, jatorra, ezer behar baduzu laguntzeko prest dagoena.
|
|
|
Azkenengo asteetan ongi pentsatuta neukan zertaz idatzi nahi nuen, musikaren mundua baita nire arlorik gogokoena, eta kultura musikal pixka bat eskaini nahi nizuen.Nire lanak egun batzuk kanpoan egotera behartu nau. Etxera bueltatzean Barcina-ren gobernuak egin behar dituen murrizketa ekonomikoak ezagutu ditut, eta beharra sentitu dut murrizketa hauek salatzeko.Ez da berria beti kaleko
|
jende
xumeari tokatzen zaigula goian daudenen akatsak ordaintzea. Ez da berria ere, beraiek sortutako egoera ekonomikoa gu jasaten ari garela.
|
|
|
Konbertsak izugarri inportanteak ziren. Merkataritza askea egitea lehen gaiak eskuratzeko modu bat zen, eta horrez gain, alde bateko eta besteko biztanleriarentzat,
|
jende
xumearentzat, bizitzaren oinarria izan zitekeen.
|
|
|
Eta eguneroko bizimodua toki batekoa izan ala bestekoa segun eta jauntxoen nahia edo interesa zein zen, ezer gutxi inporta zitzaien
|
jende
xumeari, gehiengoari [14]:
|
|
2012
|
|
|
Sakutaro Jaguiwara() japoniarraren ipuin bat ere tartekatu du Hamairu ate antologian. Literatura horietako poema gehienetan,
|
jende
xumearen eguneroko bizimoduko gertaerak edo gogoetak kontatzen dira (haurdun dagoen emakume ezkongabearen auhena, grinak oro galdu dituen agurearen gogoeta, naturako paisaia eta izakien deskribapena, zerurik ez dagoela eta bizitza honetako plazerez gozatzera bultzatzen duen aldarria...), eta, kasu askotan, autorearen bizimodu bakartia azpimarratzen du Sarrionandiak itzulpenari egindako sarrera ed... Badirudi, beraz, literatura, exotikoetako?
|
|
|
hala itzuli ditu sumeriar taula zaharrak, K. a. XXV XX. mende ingurukoak; antigoaleko egiptoar izkribuak, hauek ere K. a. XX. mende ingurukoak; eta sanskritoz idatzitako Veda ospetsuak, K. a. XVIII X. mendeen artekoak. Kasu horietan ere, ezin esan Sarrionandiak literatura jakin batzuetako obra kanonikoetara jo duenik; han hemenka agertutako testu anonimoak euskaratzean, badirudi garai urrunetako
|
jende
xumearen desira eta kezkak ezagutaraztea izan duela xede, gaur egungo gizakienen aldean hain desberdinak ez direla erakusteko.
|
|
|
Dei zerutiarra baino nahiago dut zureganako mezu apala murru ezkinean harri lauza pizuaren aterbean lbar luzeak ekialdetik mendebalera bakartasun dorretik asmatuz
|
jende
xumeentzako mezu altxatzailea zu zaitut amodio bero
|
|
|
Hemen mahastien ordez sagarrondoak landatzen dituzte(...).
|
Jende
xumeak," sagarno" deitu sagarrez egindako arnoa edaten du. Edari ona da, zuria eta argia, gustua poxi bat minkorra; sanoa da edateko usaia dutenentzat baina bestela digeritzeko zaila eta urdailarentzat tzarra.
|
|
2013
|
|
|
Are gehiago: laket zituen harreman haiek,
|
jende
xume hark ematen baitzion jende aberats artifizialak, bere lagunetarik hainbatek, bertzela erranda, ez zuèn naturaltasuna.
|
|
|
Ez du idatziko bi aholkulari haientzat, ezta aitor entzuleentzat ere Bizitza Liburua idatzi zuenez, bere monasterioetako moja karmeldar oinutsentzat baizik. Hauek
|
jende
xumea ziren, Teresaren lumatik sorturiko guztia esker oneko begiez eta maitasunez hartuko zutenak:
|
|
|
Nola izan zen hori posible? Lehenik eta behin,
|
jende
xumearen lengoaia, izen eta ezizenak txertatu zirelako kantuetan, askotan satira eta humorez. Horrexek berak, genero tradizionalen erabilera eta berreraikitzearekin, identifikazio maila handia eragin zuen.
|
|
|
Are gehiago: laket zituen harreman haiek,
|
jende
xume hark ematen baitzion jende aberats artifizialak –bere lagunetarik hainbatek, bertzela erranda– ez zuèn naturaltasuna.
|
|
|
Orduan bonbak eta gizalegerik gabeko sarraskia Beirut sartaldean gertatzen ziren, eta orain kilometro gutxi batzuk ipar ekialdera mugitu da odoljarioa, Siriara. Baina funtsean arrazoi berdinengatik eta betiko elkarren arteko etsaien kontu doa gatazka, eta ondorio lazgarrienak, beti bezala,
|
jende
xumeenak pairatzen ditu. Eskualde geopolitiko horretan, identitate erlijioso muturrekoen gatazkaren azpitik, natur baliabideak eta lurraldeak kontrolatzeko betiko jokoari eusten diote munduan boteretsuak izan nahi dituzten estatuek eta horiek zerbitzatzen dituzten botere ekonomikoek.
|
|
|
Historiaren zentzua galtzearen aurrean, biktimen historiak, biktimen minak, biktimek pairatutako injustiziak historiaren zentzuaren beharra aldarrikatzen dute, eta aldarrikapen horrekin lotzen da kristautasunaren tradizio garrantzitsuetako bat, zeinek, zentzu orokorrean, pobreei buruz galdetzen duen. Mardonesen ustez, Jesusen berri ona lotuta dago
|
jende
xumearekin eta baztertuarekin, zerumuga askatzailea adierazten baitu. Postmodernitatean nabari den giro kulturalak eta bizitzeko jarrerak —eszeptizismoa, etsipena eta esperientzien kontsumoa— ez du biktimen askapena errazten.
|
|
|
Hilabete batzuk lehenago, Gari abeslariaren azken diskoan Oñatiko Fermin Etxegoienek artikulu honen hasieran dauden letrak ondu zituen, Pete Seeger iparramerikar kantariak ospetsu egin duen We shall overcome ereserkiaren euskal bertsioa egiteko. Langileen eta
|
jende
xumearen itxaropena sustatzen duen kantak argiro dio: " eutsiko diogu lurretik", beti bezala.
|
|
2014
|
|
|
Bagenuen lehen auzo komunista. Aitak janari saltegia bazuen, eta erabaki zuten Eguberriko saskien egitea
|
jende
xumeenei eskaintzeko. Hori zen giroa.
|
|
|
" Ez da dudarik operazio hori, Sant Izpiritu auzoko higiezinen merkatuarentzat lokomotiba bat izan daitekeela", aitortu du Fautek. Horrek izan ditzakeen ondorioekin, auzo horretan bizi diren
|
jende
xumeentzat; ahal eskasez joatera behartuak izan baitaitezke edo zokoratuak errotik aldatua izan den auzoaldean;" zoritxarrez, denetan bezala, gisa horretako promozioak egiten direnean", ihardetsi du teknikariak. Gehitu du horretarako dituztela tokiko erakundeek bizitegi sozialak pentsatuak.
|
|
|
Il faut de la gloire à chacun; nul ne peut vivre sans cela(?). C, est aussi nécessaire que le pain? 1642
|
Jende
xumeak, berak ez baitu aintzarik, nazioan aurkitzen dizu hori eta nazioarekin identifikatzen da: –il y a là une réserve commune de gloire, un dépot commun où vont puiser ceux qui n, en ont pas, c, est le surabondant des grands hommes qui est placé là sous l? étiquette France, et mis à la disposition de tous.
|