|
2009
|
|
|
Kataluniako Arkitektoen Elkargoak plazaratu du Euskal
|
Herriko
Arkitektoen Elkargoak (Sagastume dekanoak behinik behin) aho batez babesten duen gogoeta: –Titulu luze eta bizi bakar baten alde gaude Arkitekturan jarduteko (gaur egun ere holakoa eskatzen da)[...].
|
|
|
Ekonomia orokorraren azken urteotako hazkuntza handiak, alabaina, inflazioa handiagoa izateko arriskua ekarri zuen, bereziki Txina eta beste
|
herri
batzuen eskariak itzel haztean. Eta eskari horrek berak zein mundu mailako beroketaren gaineko ardura ekologikoek eragindako energiaren prezioaren gorakadak arrisku hori handitu zuten.
|
|
|
Euskal
|
Herriko
Arkitektoen Elkargo Ofizialeko Bizkaiko egoitza Bilboko Abandoibarra inguruan dago kokatuta. Gune hau azken urteetan zeharo eraldatu da eta, besteak beste, bertan aurkitzen da Frank Gehry-ren Guggenheim museoa.
|
|
2010
|
|
|
|
Herriko
Argitalpen zerbitzua. 2008
|
|
|
Ez ziren, baina, Gipuzkoan eraikitako aurreneko dorreak; izan ere, 60ko hamarkadaren hastapenerako emanak baitzituen dorre eraikuntzak bere lehen urratsak. Bidebietakoen aurrekariak, Gipuzkoari dagokionez, kostaldeko
|
herri
bitan aurkitzen dira, Mutrikun eta Zarautzen hain zuzen. Proiektu biak, sinadurak gorabehera, L. Peña Ganchegui eta J.M. Encío Cortazar arkitektoenak dira:
|
|
|
Ipar Euskal
|
Herriko
ZUP nabarmenena Baionako Santa Gurutzekoa da, Marcel Breuer arkitekto ospetsuak 1963 urteen bitartean diseinatu eta eraikia. Proiektu osoa eraiki ez L] DQDJDWLN ³15.000 EDLRQDU MDVR EHKDU] LWXHQ³, HUUDOGRLD da egindako 1.100 etxebizitza jasotzen dituen grand ensemble
|
|
|
Hego Euskal
|
Herriko
hiri gehienen periferietan ditugu 60ko hamarkadako poligono garapenzaleen adibideak, horieta riko asko Obra Sindical del Hogar erakundeak eginak. Bilboko
|
|
|
Bilbo: Euskal
|
Herriko
Unibertsitatea, 2008.
|
|
|
ondorioetan gogoeta egin gabe. Helburuak zuzenak ziren, bai na gurean bezalaxe, Euskal
|
Herriko
beste hainbat udalerritan, hiri plangintzak geldiarazi ziren. Bat batean, dentsitate baxuko lurzoruan, eraikigarritasunaren% 65ek etxebizitza publikoa izan behar zuen eta lurzoruaren hiritartzea gauzatu behar zen.
|
|
|
Ni sinetsi ezinik nabil; baina, baina, zer da hau? Azpeitiko sektore honetan gertatzen ari dena, Euskal
|
Herriko
egoeraren ispilu ez ote da?
|
|
|
suspertuko duela ematen du. Neure buruari aspalditik galdetu izan diot, zer dela-eta ez den horrelako araudirik lehenago egin, hor ikusten baitut Euskal
|
Herriko
etxebizitzaren arazoa ren erantzuna. Alokairua sustatzea da etxebizitza sozialaren politikarik hoberena.
|
|
2012
|
|
|
Espainiako Gobernuak, nantzaturiko Ikerketa Plan Nazionaleko proiektuari esker garatu zen. Fachadas Ventiladas Activas proiektua bitartean Euskal
|
Herriko
Unibertsitateak, Sevillako Unibertsitateak eta Kordobako Unibertsitateak elkarlanean burututako egitasmoa izan zen.
|
|
|
Mundu mailako energia baliabideen gehiena,% 40, Arabiar penintsulan topa dezakegu, baina energiaren ustiaketak ez du zertan
|
herri
aberastasunaren adierazgarri izan; Nigeria, munduan petrolio gehien duen hamar herrialdeen artean kokatzen baita.
|
|
|
Europar Batasunaren energia politikaren bidaia orri berria eta horren ondorioak Euskal
|
Herriko
garraio eta eraikuntzan
|
|
|
Zoritxarrez, Euskal Herrian badugu beste elementu bat, mundu mailan oso larria den egoera are gehiago okertzen duena. Euskal
|
Herriko
mendekotasun energetikoa izugarri altua da. Euskal Autonomia Erkidegoaren (EAE) autohornikuntza tasa% 5,8 izan zen 2010ean, eta Nafarroako Foru Erkidegoan (NFE)%
|
|
|
Euskal Erakundea, 2011; Nafarroako Gobernua, 2011). Euskal
|
Herriko
eraikinetan, kontsumoa murrizteko tartea Europan baino txikiagoa izan daiteke, agian. Horren ondorioz, energia aurrezte eta isurketen murrizte metatuak sektore guztietan lortzeko, garrantzi handiagoa hartzen dute garraioan lor daitezkeenek.
|
|
|
Artikulu zienti, koa: Europar Batasunaren energia politikaren bidaia orri berria eta horren ondorioak Euskal
|
Herriko
garraio eta eraikuntzan
|
|
|
Hormigoi armatuzko solairuak fatxadaren kanpo orrian bermatzen dira eta, ondorioz, aire ganbera zeharkatzen dute. Ohiko eraikuntza sistema da Euskal
|
Herri
penintsularrean, nahiz eta maiz zementu edo plaketen atzean gorde.
|
|
|
Kirolerako instalazioak eraikin bereizietan kokatzeko joeraren aurrean, bestelako estrategia bat proposatzen da hemen: kirol jarduerak beste gizarte eta kultura ekipamenduekin batera bildu eta
|
herriko
bizitzaren suspertzaile izango den gune bat sortzea, alegia. Herriko aldirian kiroldegi moduko bat sortu beharrean, erabilera horiek erakusketa, liburutegi, antzoki edo hitzaldi aretoekin biltzen dira, herriaren erdian txertatuta dagoen eraikin batean, biztanleak sakabanatu beharrean, leku batean elkartu eta aktibitate ezberdinen arteko sinergiak errazteko asmotan.
|
|
|
kirol jarduerak beste gizarte eta kultura ekipamenduekin batera bildu eta herriko bizitzaren suspertzaile izango den gune bat sortzea, alegia.
|
Herriko
aldirian kiroldegi moduko bat sortu beharrean, erabilera horiek erakusketa, liburutegi, antzoki edo hitzaldi aretoekin biltzen dira, herriaren erdian txertatuta dagoen eraikin batean, biztanleak sakabanatu beharrean, leku batean elkartu eta aktibitate ezberdinen arteko sinergiak errazteko asmotan. Pasai Donibaneko eraikin honen programa herriko elkarteekin batera egin
|
|
|
kirol jarduerak beste gizarte eta kultura ekipamenduekin batera bildu eta herriko bizitzaren suspertzaile izango den gune bat sortzea, alegia. Herriko aldirian kiroldegi moduko bat sortu beharrean, erabilera horiek erakusketa, liburutegi, antzoki edo hitzaldi aretoekin biltzen dira,
|
herriaren
erdian txertatuta dagoen eraikin batean, biztanleak sakabanatu beharrean, leku batean elkartu eta aktibitate ezberdinen arteko sinergiak errazteko asmotan. Pasai Donibaneko eraikin honen programa herriko elkarteekin batera egin
|
|
|
Herriko aldirian kiroldegi moduko bat sortu beharrean, erabilera horiek erakusketa, liburutegi, antzoki edo hitzaldi aretoekin biltzen dira, herriaren erdian txertatuta dagoen eraikin batean, biztanleak sakabanatu beharrean, leku batean elkartu eta aktibitate ezberdinen arteko sinergiak errazteko asmotan. Pasai Donibaneko eraikin honen programa
|
herriko
elkarteekin batera egin
|
|
|
koak ziren bi paretak eta lur egokia moldatu behar izan ziren.
|
Herri
batzuetan, joko zaharra errespetatuz eraiki ziren, baina gehienek pilotaleku berria eraiki zuten, antzinako pilota jokoa ahaztuz, desagerraraziz.
|
|
|
Pilota negozio bihurtzen hasi zenean, pilotalekuak estalkiekin eta itxiturekin osatuz joan ziren eta jokoa gure
|
herrietako
kaleetatik desagertzen hasi zen.
|
|
|
Harresiak desegin ziren zabalkundeak eraikitzeko, eta, bide batez, pilota joko aitzindariak mendetan lortutako oinarrizko kokapenak galdu ziren. Hala ere, XVIII. eta XIX. mendeetako hirigintza eta arkitektura gorde dituzten
|
herri
batzuetan, pilota jokoaren aztarnak aurki daitezke, besteak beste Hondarribian, Guardian, eta Getariako harresiaren zati batean, besteak beste. Urduñakoan, Bilbokoan (Pilota kalea), Zumaian edo beste batzuetan, aldiz, pilota jokoa harresian kokatu zeneko aztarnak izan arren (toponimia, artxibategietan, planoetan?), jokoa kaletik desagertu da.
|
|
|
Gaur egun ere, Euskal
|
Herriko
Zuberoan, Lapurdin, Nafarroa Beherean, Baztan bailaran, Oiartzualdean eta Oria bailaran; Valentzian; Italiako Toskana, Brescia eta Markak eskualdean; Belgikako Charleroi, Kersken edo Herbehereetako Franekerren, oraindik joko zuzena jokatzen da modalitate desberdinetan: eskuz, eskumuturrez, xisteraz, eskularruz, etab.
|
|
|
Italiako Markak eskualdeko Treia
|
herrian
, harresi azpian pilota joko zaharra omentzeko" Bisfida col bracciale" festa ospatzen da. Lekua. Strada di gioco di pallone?
|
|
|
izena duen kalea da. Markak eskualdeko hiriburuan, Materazan, Italiako pilotalekurik (sferisterio) galantena dago,
|
herriko
harresia izan litekeen kokapenean.
|
|
|
Euskal
|
Herriko
egoera oso desberdina al da alde horretatik?
|
|
|
LABURPENA: Landa eremuko komunitate eta
|
herriek
(biztanleek) tokiarekiko atxikimendua garatzea ezinbestekoa da guneon biziraupenerako. Beraiek ez badira, kanpotik datozenek garatu dute gunearekiko errespetu hori.
|
|
|
2012ko abuztuaren 2tik 12ra IFAC 2012 (International Festzval ofArt and Constructzon) (3) arteeta eraikuntza arloko nazioarteko festibala egin zen Salamanca probintziako Villarino de los Aires (4)
|
herrian
. Azken 100 urteetan biztanleria erdira murriztuta, garai batean ardo eta oliba olioaren ekoizpena izan ziren jarduera nagusiak.
|
|
|
Analisi hori biztanleengandik jasotako inforrnazioarekin osatu zen, eta horretarako bide ezberdinak jorratu ziren: talde txikietan
|
herritik
galdu, gauzak behatu eta hitz egin nahi zuenari entzunez; zuzenean bizilagunengana joz, honi edo hari buruz galdezka; iluntzean beraiekin eseri eta harremanetan jarriz, bakoitzak bere etxe atarira jaitsitako aulkiekin osatutako topaleku inprobisatuetan; edota herriko plaza nagusian, herri mailako hmonada antolatuz, esparru erlaxatu eta informalagoan harremanak izateko.
|
|
|
Analisi hori biztanleengandik jasotako inforrnazioarekin osatu zen, eta horretarako bide ezberdinak jorratu ziren: talde txikietan herritik galdu, gauzak behatu eta hitz egin nahi zuenari entzunez; zuzenean bizilagunengana joz, honi edo hari buruz galdezka; iluntzean beraiekin eseri eta harremanetan jarriz, bakoitzak bere etxe atarira jaitsitako aulkiekin osatutako topaleku inprobisatuetan; edota
|
herriko
plaza nagusian, herri mailako hmonada antolatuz, esparru erlaxatu eta informalagoan harremanak izateko.
|
|
|
Analisi hori biztanleengandik jasotako inforrnazioarekin osatu zen, eta horretarako bide ezberdinak jorratu ziren: talde txikietan herritik galdu, gauzak behatu eta hitz egin nahi zuenari entzunez; zuzenean bizilagunengana joz, honi edo hari buruz galdezka; iluntzean beraiekin eseri eta harremanetan jarriz, bakoitzak bere etxe atarira jaitsitako aulkiekin osatutako topaleku inprobisatuetan; edota herriko plaza nagusian,
|
herri
mailako hmonada antolatuz, esparru erlaxatu eta informalagoan harremanak izateko.
|
|
|
Iturriok ezagutu eta erabili zituzten adineko bizilagunen laguntzarekin,
|
herri
iturrien zerrenda gauzatu zen eta bi mailatan markatu ziren:
|
|
|
eskolen aurreko jolaslekuan plano bi marraztu ziren, bata herrigunearena eta bestea udalerriarena. Lehenengoan berreskuratu beharreko iturri eta upategiak markatu ziren, eta bigarrenean
|
herrian
barreiatutako iturriak.
|
|
|
Tradizioak: aurrez aipaturiko prozesu horretan
|
herriko
plaza nagusira heltzen zen kalexka bat hesi horma batean bukatzen zela erreparatu zen. «La Colaguina de la Fuente Oscura» omen zen, kale hartan zegoen iturriagatik.
|
|
|
Amaitzeko, pertsona heldu baten begien garaieran adreilu bat zulatu zen behatxulo modura, hormaren alde bien arteko harremana berrezartzeko. Zeresana sortu zen
|
herrian
eta horma zati haren zentzugabekeria azpimarratu zuten gehienek.
|
|
|
Karea bere erabilerarako prozesatze gutxi behar duen produktu naturala da gainera, ekologikoa, haren desabantaila bakarra aldizkako mantentze lanak direlarik. Hori dela-eta, hainbat tokitako
|
herri
kulturetan oso ohikoa izan da hormen urteroko kareztatzea.
|
|
|
El fabricante de espheras valentziarrek zera planteatu zuten:
|
herriaren
izaerarekin harremanetan izandako hainbat irudiz osatutako esku hartze artistikoa egitea herriko zenbait fatxadatan, azken egunean kareztatze eguna antolatu eta eraikinok zuritzeko, ohitura hori berreskuratuz.
|
|
|
El fabricante de espheras valentziarrek zera planteatu zuten: herriaren izaerarekin harremanetan izandako hainbat irudiz osatutako esku hartze artistikoa egitea
|
herriko
zenbait fatxadatan, azken egunean kareztatze eguna antolatu eta eraikinok zuritzeko, ohitura hori berreskuratuz.
|
|
|
Ekintzak ondoko faseak izan zituen: karearen prestaketa_ kare bizia itzali; tokiaren azterketa_
|
herriko
bizilagun batzuen gidaritzapean, udalerrian zehar eginiko bisitekin; tokiaren esentziaren bilaketa_ ikusi eta ikasitakoak komunean jarri, talde zirriborratze saio ezberdinen bidez; margoketa artistikoa_ partaideen proposamenak gauez fatxadetan proiektatu eta markatu zituzten, hurrengo egunetan zehar margotzeko; kareztatzea_ herrigunea zeharkatu zuten pregoi eran parte hartu nahi zuen herritar oro...
|
|
|
Hasiera batean, margoketa eta ondorengo kareztatzea burutzeko eraikinak kokapenagatik hautatu zituzten. Hiru etxadi izan ziren, 7 etxe guztira,
|
herriko
jaiak diren San Rokeetan egiten den urteroko prozesioaren ibilbidean toki pribilegiatuan kokatuak, presentzia handiarekin. Irudiak, aurreko egunetan zehar herriarekin eta herritarrekin izandako harremanen emaitza izan ziren, tokiko usadio zein sinboloak.
|
|
|
Hiru etxadi izan ziren, 7 etxe guztira, herriko jaiak diren San Rokeetan egiten den urteroko prozesioaren ibilbidean toki pribilegiatuan kokatuak, presentzia handiarekin. Irudiak, aurreko egunetan zehar
|
herriarekin
eta herritarrekin izandako harremanen emaitza izan ziren, tokiko usadio zein sinboloak. Oinarria karearekin zuritu zen lehenik, eta marrazkiak kolore bakarrean burutu ziren gero, ardo kolorean, tokiaren esentziarekin harremanean.
|
|
|
Industrializazio ondorengo landa exodoa era gordinean nozitu zuen
|
herriak
hamar egunez beste itxura bat hartu zuen. Festibal honi uda sasoia batu zitzaion, non joandakoen ondorengo belaunaldiak herrira itzultzen ziren oporraldiak pasatzeko edota gertu ziren San Rokeak ospatzeko.
|
|
|
Industrializazio ondorengo landa exodoa era gordinean nozitu zuen herriak hamar egunez beste itxura bat hartu zuen. Festibal honi uda sasoia batu zitzaion, non joandakoen ondorengo belaunaldiak
|
herrira
itzultzen ziren oporraldiak pasatzeko edota gertu ziren San Rokeak ospatzeko. Bizilagunak beren bizitokiarekin birkonektatu ziren, eta haurrak ere engaiatu ziren, beraien herria, ingurua eta bizitza ulertzeko erarekin etorriko baitira balizko aldaketak.
|
|
|
Festibal honi uda sasoia batu zitzaion, non joandakoen ondorengo belaunaldiak herrira itzultzen ziren oporraldiak pasatzeko edota gertu ziren San Rokeak ospatzeko. Bizilagunak beren bizitokiarekin birkonektatu ziren, eta haurrak ere engaiatu ziren, beraien
|
herria
, ingurua eta bizitza ulertzeko erarekin etorriko baitira balizko aldaketak. Batzuei eta besteei, bizi zireneko inguruari ezberdin begiratzeko aitzakiak eskaini zitzaizkien.
|
|
|
Iraunkortasunaren alde munduko zenbait lekutan garatzen ari diren denetariko esperientziak bertatik bertara ezagutzeko aukerak ez du parekorik. Emakumeen, gazteen eta hezitzaileen elkarteak,
|
herri
indigenak, nekazariak, sindikatuak, eskualdeetako komiteak, hiri iraunkorrak (green cities), iraunkortasunaren aldeko enpresaburuak eta gauzak egiteko beste modu batean (modu iraunkorrean) sinesten duten hainbat pertsona daude ordezkatuta, iraunkortasuna beren eguneroko bizitzan aplikatzen dutenak.
|
|
|
Era berean, guztiz kritikagarria iruditzen zaigu, Gasteiz udalerriko 63
|
herrietarako
aurreikusita zeuden hazkunde planak. Herri gehienetan etxe kopurua bikoizten zen HAPOren arabera.
|
|
|
Era berean, guztiz kritikagarria iruditzen zaigu, Gasteiz udalerriko 63 herrietarako aurreikusita zeuden hazkunde planak.
|
Herri
gehienetan etxe kopurua bikoizten zen HAPOren arabera. Zer logika dauka auzo berrietan etxe eta lursail asko soberan egoteak eta bitartean ondoko Aretxabaleta eta Gardelegi herriak irensteak, ingurua bloke berriez josiz eta herri nortasuna betiko galduz?
|
|
|
Herri gehienetan etxe kopurua bikoizten zen HAPOren arabera. Zer logika dauka auzo berrietan etxe eta lursail asko soberan egoteak eta bitartean ondoko Aretxabaleta eta Gardelegi
|
herriak
irensteak, ingurua bloke berriez josiz eta herri nortasuna betiko galduz? (Arkaute herrirako antzeko planak zeuden eta zorionez atzera egiteko garaiz gaude oraindik).
|
|
|
Herri gehienetan etxe kopurua bikoizten zen HAPOren arabera. Zer logika dauka auzo berrietan etxe eta lursail asko soberan egoteak eta bitartean ondoko Aretxabaleta eta Gardelegi herriak irensteak, ingurua bloke berriez josiz eta
|
herri
nortasuna betiko galduz? (Arkaute herrirako antzeko planak zeuden eta zorionez atzera egiteko garaiz gaude oraindik).
|
|
|
Zer logika dauka auzo berrietan etxe eta lursail asko soberan egoteak eta bitartean ondoko Aretxabaleta eta Gardelegi herriak irensteak, ingurua bloke berriez josiz eta herri nortasuna betiko galduz? (Arkaute
|
herrirako
antzeko planak zeuden eta zorionez atzera egiteko garaiz gaude oraindik). Non dago jasangarritasuna landa eremuko nahi adina lur kontsumitzen denean eta lurra klinex bat bezala gastatzen denean?
|
|
|
Zorionez eremu hori ez da porlanez bete, baina hiritik Gasteizko Mendietara zabaltzen den eremu osoa babesteko, urbanizazio proiektuei zein eremuko errepide proiektuei (ingurabidea, saihesbidea) uko egin behar zaie eta inguruko
|
herriekin
elkarlanean parke naturala izendatu. Modu horretan, Zaldiaran inguruan ezarri nahi dituzten haize errota erraldoiei bidea itxiko zaie, eta fracking bezalako eraso berrietatik babestuago egongo gara.
|
|
|
Une honetan, hiri hondakinen bilketa egiteko gure lurraldean indarrean dauden bi sistema nagusiak emaitza guztiz desberdinak lortzen dituzte. Koloretako edukiontzien bilketa sistema tradizionalaren bitartez, nahiz eta zenbait
|
herritan
ehunekoa pixkanaka pixkanaka igo den, birziklatu daitezkeen hondakinen kopurua nekez iristen da% 30 (2). Gainerako guztia, errefusa (3) soilik jaso lukeen edukiontzira isurtzen da.
|
|
|
Egoera guztiz jasangaitza, zalantzarik gabe. Zenbait
|
herritan
zintzilikailuen bitartez martxan jarri den Atez Atekoak, berriz, bere ezaugarrien inguruan sortu den eztabaidan sartu gabe, aurrekoaren emaitza bikoizten du (4), hiri hondakinen bereizketa altu bat lortzea posible dela argi eta garbi erakutsiz.
|
|
|
Beraz, ezinbesteko lehen baldintza hondakinen bereizketa jatorrian egitea dela garbi utziz, errefusa kopurua ahalik eta gehien murriztu dezaketen bilketa modu berriak bilatu eta probatzera beharturik gaude. Modu horretan,
|
herri
, hiri edota lurralde bakoitzak, bere ezaugarrien arabera, hobekien egokituko zaion sistema aukeratzeko posibilitatea izan dezan.
|
|
|
Bilketa selektiboa egiteko modu berria egungo edukiontzien bilketa sistemaren eta zenbait
|
herritan
indarrean dauden Garbiguneen kudeaketa eta kontrol sistemaren arteko konbinazio batean oinarritzen da. Beraz, edukiontzien erabilera kontrolatu bat bezala definitu daiteke.
|
|
|
Bertan, gaur egun, denetarik isurtzen da eta hondakin guztien% 60 suposatzen du. Bestalde, indarrean dagoen
|
herrietan
, organikoaren edukiontziaren erabilera ere oso baxua da. Beraz, arreta handiena bi edukiontzi horietan jarri beharra dago.
|
|
|
Proposatzen den bilketa modua unibertsala da eta, ongi egokitua, edozein
|
herri
edo hiritan ezar daiteke.
|
|
2013
|
|
|
Azken urteotan lokalen irudia lantzeko orduan Iruñean apustu harrigarria egin da bertako arkitektoen alde. Apustuak ona dirudi, baldin aurrerago aipatuko diren proiektu gehienek FAD eta Euskal
|
Herriko
Arkitektoen Elkargoaren sarietan izan duten arrakasta kontuan izaten badugu, tamalez, enpresen bideragarritasuna hauen lokalen diseinu kalitatearekin bakarrik ez dela hobetzen argi ikusten da, proiektu sarituak bisitatzen baditugu. Dendari batzuk kexu dira:
|
|
|
Etxe hauen funtsean, 60ko hamarkadan Gipuzkoak bizi izandako populazio hazkundea eta hazkunde horrekin batera hirigintzak eskuratu kudeaketa tresna berriak daude. Are nabarmenagoa da erlazio hori 60etako bigarren erdialdetik aurrera altxatutakoetan, orduan egin baitzuen goren Gipuzkoako biztanleriak; berdin lurraldean nola etxeok kokatu
|
herrietan
.
|
|
|
Arrantzarako baldintza egokirik ez zuten kostaldeko
|
herrien
patua
|
|
|
LABURPENA: Gaur egun turismo produktu «berdintsua» saltzen badute ere, turismoak jatorri ezberdina du aztergai ditugun kostaldeko bi
|
herri
hauen kasuan. Patua, ordea, antzekoa.
|
|
|
GAKO HITZAK: olatu bainuak, lo (ra) tegi
|
herria
, hondartza, hutsa
|
|
|
Bata eta bestea, Bizkaiko eta Gipuzkoako luzeenak hurrenez hurren.
|
Herri
hauek turismo «produktu» berdintsua eskaintzen dute.
|
|
|
Mediterraneo aldeko
|
herriek
saltzen duten eguzki+ hondartza tandemetik haratago, beste osagarri batzuk eskaintzen dituen «kalitatezko» turismoa da hauena, edo hori irakurri dezakegu edozein panfleto turistikotan: alde batetik surfa dugu, eta haren inguruan sortutako turismo modua eta aisia estiloa, eta bestetik kostako herriek ere izan baduten nekazari jatorriarekiko lotura eta landa produktuen eskaintza, txakolina, adibide garbia kasu bietan.
|
|
|
Mediterraneo aldeko herriek saltzen duten eguzki+ hondartza tandemetik haratago, beste osagarri batzuk eskaintzen dituen «kalitatezko» turismoa da hauena, edo hori irakurri dezakegu edozein panfleto turistikotan: alde batetik surfa dugu, eta haren inguruan sortutako turismo modua eta aisia estiloa, eta bestetik kostako
|
herriek
ere izan baduten nekazari jatorriarekiko lotura eta landa produktuen eskaintza, txakolina, adibide garbia kasu bietan. Baina egiazkoa al da saltzen den «kalitatezko» produktua, eta horrek mantentzen duen oreka herrien berezko izaerarekin eta bizimoduarekin?
|
|
|
alde batetik surfa dugu, eta haren inguruan sortutako turismo modua eta aisia estiloa, eta bestetik kostako herriek ere izan baduten nekazari jatorriarekiko lotura eta landa produktuen eskaintza, txakolina, adibide garbia kasu bietan. Baina egiazkoa al da saltzen den «kalitatezko» produktua, eta horrek mantentzen duen oreka
|
herrien
berezko izaerarekin eta bizimoduarekin. Turismoa modu eta momentu ezberdinetan hasi zen batean eta bestean, eta horrek markatu izan ditu bata eta bestearen herri izaera eta turismoa bizitzeko modua ere.
|
|
|
Baina egiazkoa al da saltzen den «kalitatezko» produktua, eta horrek mantentzen duen oreka herrien berezko izaerarekin eta bizimoduarekin? Turismoa modu eta momentu ezberdinetan hasi zen batean eta bestean, eta horrek markatu izan ditu bata eta bestearen
|
herri
izaera eta turismoa bizitzeko modua ere.
|
|
|
XIX. mendeko tesi higienista eta terapeutikoei lotuta sortu zen urari lotutako turismoa klase dirudunen artean. Tendentzia hori modu berantiarrean iritsi zen Euskal
|
Herrira
, Europako gainontzeko herrialdeekin alderatuz, baina iritsi eta berehala izan zuen arrakasta, gaur egunera arte iraun duena. Hasieran, barnealdeko bainuetxeei lotutako turismoa izan bazen ere, uraren ezaugarri osasungarriei lotuta zegoena, laster zabalduko ziren itsasoko olatu bainuen onurak nabarmentzen zituen tesien korronteak ere.
|
|
|
Kosta lerroan izate hutsak ez dio arrantzarako gaitasuna ematen leku bati. Berez Zarautz izan bazen garai batean arrantzale
|
herri
txikia, balea arrantzalea izan ere. Portu xumea ere bazuen.
|
|
|
Donostia eta Madril lotu zituen trenbidea inauguratu eta urtebetera (1865) aukeratu zuen Isabel Borboikoak, Alfontso XIII.aren amak, Zarautz bere azaleko arazoentzat onuragarriak izango ziren olatu bainuak hartzeko leku. Erreginaren segizioaren etorrera gertaera harrigarria izan zen Zarautz moduko
|
herri
batentzat, eta berehala erakarri zituen aristokraziako beste familia ospetsu eta entzutetsuak. Aipamen moduan, Alfontso XIII.ak eta Maria Kristinak inauguratu zuten 1916 urtean estatuko laugarren golf zelai antzinakoena Zarautzen.
|
|
|
Bakiok turismoa, geroago deskubritu zuen, ordea. Hondartzari bizkarra ematen jaio eta hazi zen Bakioko
|
herria
. Kasu honetan ere, portua izateko desegokiak ziren hango kostaldeko baldintzak.
|
|
|
Familia indianoak, eta Bilboko burgesia berriko familia dirudunak. Baina tantaka eta oso modu patxadatsuan gertatu zen fenomeno hau, eta
|
herriko
berezko bizimoduarekin ez zuen inolako talkarik sortu, herria berez, barnealdean baitzegoen. XIX. mendearen bukaerako testu batzuen arabera, Bakioko haranak honako irudia eskaintzen zion ibiltariari:
|
|
|
Familia indianoak, eta Bilboko burgesia berriko familia dirudunak. Baina tantaka eta oso modu patxadatsuan gertatu zen fenomeno hau, eta herriko berezko bizimoduarekin ez zuen inolako talkarik sortu,
|
herria
berez, barnealdean baitzegoen. XIX. mendearen bukaerako testu batzuen arabera, Bakioko haranak honako irudia eskaintzen zion ibiltariari:
|
|
|
Hondartzari dagokionez, ordea, zera zioen: «Ondoen duen hondartzak ez du
|
herriaren
izaeran akzidente huts moduan baino eragiten».
|
|
|
1957 urtean suma zitekeen hondartzatik gertu herrigune txiki bat, etxe sakabanatu batzuek eratutakoa, barrualdeko betiko herrigunearen alternatiba moduan. Baina 50eko hamarkadako gune txiki hark hurrengo 20 urteetan jasan zuen boom urbanistikoak ordena eta oreka gabeko herrigune dentso bihurtu zuen, turismoaren egarriak irudikatutako
|
herri
berria.
|
|
|
Turismoaren demokratizazioak eguzki hondartza tandemaren aldeeginzuen, Bakioko
|
herriak
ordena eta plangintza gabeko hazkunde basatia pairatu zuelarik. 60ko eta 70eko hamarkadetan egindako astakeriekin damututa, edo lotsatuta, hurrengo hamarkada bietan eraikuntzak geldiunea izan zuen.
|
|
|
Etxe berriak bete dira hein batean, baina aurretik neguan hutsik zeuden etxeek hutsik diraute oraindik ere. Antzeko lekutik abiatu ziren bi
|
herriak
, Kantauri ertzetik, hondartza luze baten atzetik, babesetik; bide ezberdinak garatu dituzte urteetan, garai hauetara antzeko egoerara iristeko: hondartza bati begira nekazaritza eta abeltzaintzarako lurzoru aberatsak hormigoi pean itoz.
|
|
|
XXI. mendearen hasiera honetan% 5 eta% 0,5 inguruan dago, hurrenez hurren, Bakio eta Zarauzko lehen sektoreko jarduera (2). Biak ala biak nekazaritza lur emankorrean finkatutako
|
herriak
; hasieran haiez inguratuta, aberats, haien gainean gaur egun. Erritmo ezberdinetan jan dituzte euren sostengurako etxean bertan zituzten baliabideak. Lurzoruaren aprobetxamenduak lur emankorrak ahitu ditu, abiada handiko kontsumo garaikideak itota.
|
|
|
Amaiera adierazgarria du ipuinak, nahi beste lur eskuratzeko aukera duen jaunak, aseezintasunak jota, direnak eta ez direnak galtzen ditu azkenean (Jacobs, 2007). Kostako bi
|
herri
hauek mugaraino eramandakoa, ordea, oso orokortuta dagoen fenomenoa denik ezin uka; itxuraz, halabeharrak jota, balaztatzen ari den fenomenoa.
|
|
|
Honek guztiak, noski, menpeko egiten ditu
|
herriak
. Bakiok eta Zarautzek egunez egun hondartzara iristen diren olatuak bailiran, kanpoko lehengaien fluxua beharrezko dute.
|
|
|
Kanpotik jasoko dituzte elikagaiak eta urrunetik iritsiko zaizkie ere jardueretan bizirauteko behar dituzten baliabide eta bisitariak. Zerbitzuen sektorea jardueren% 70 da mende honen hasieran bi
|
herrietan
(3), Bakion duela urte batzuetako eraikuntzaren boomak izandako eraginak atzera egin duen honetan. Zerbitzuetara eta gozamenera bideratutako herriak, sarritan lo egitera bideratutako auzune izatera iristeko arriskuan.
|
|
|
Zerbitzuen sektorea jardueren% 70 da mende honen hasieran bi herrietan (3), Bakion duela urte batzuetako eraikuntzaren boomak izandako eraginak atzera egin duen honetan. Zerbitzuetara eta gozamenera bideratutako
|
herriak
, sarritan lo egitera bideratutako auzune izatera iristeko arriskuan. Ustezko loraldi batean lo geratzeko arriskuan.
|
|
|
Artikulu zientifikoa: Arrantzarako baldintza egokirik ez zuten kostaldeko
|
herrien
patua Aldiri, 2013, I, 14, 4, ISSN
|
|
|
Auzune fantasmen mugan itsasotik jotzen duen haizeak astintzen ditu pertsianak,
|
herriko
negutiar ausart bakanen egunerokoa are gehiago hoztuz. Hirien bizitzaz, eta heriotzaz, jardutean Jane Jacobs-ek erabilera, erabiltzaile, eta erabiltze garaien aniztasuna aldarrikatzen du hiriguneak bizi bizi izan eta ahanzturan ez galtzeko.
|
|
|
Ametsak gabeziak agerian utzi ditu, hondartzari, soilik hareatza bati lotuta, jauzi egin duten bi
|
herrietan
(5) Kantauriko lainoak hain ugari izanik.
|
|
|
Euskal
|
Herriko
bainuetxeek eta uraren bitartezko sendaketak XIX. mendean izan zuten arrakastak Europan zabaldu zen mugimendu higienistarekin lotura zuzena du. Pentsamendukorronte horrek gaixotasunaren sorrera eta eboluzioa inguru sozial, anbiental eta espazio fisikoarekin lotzen zuen, bainuetxea osatzen zuten espazio arkitektoniko ezberdinen diseinuari garrantzia handia ematen ziotelarik.
|
|
|
Horrekin batera, arkitektoen belaunaldi berri bat iritsi zen, horien artean Aretxabaletako bainuetxea (1842) eraiki zuen Martín Saracibar arkitekto arabarra dugu. XX. mendearen hasieran turismo termala Euskal
|
Herri
osoan hedatuta zegoen. Garai hartan trenbide sareak hobetu ziren hiri nagusiak eta bainuetxeak zituzten herriak lotuz.
|
|
|
XX. mendearen hasieran turismo termala Euskal Herri osoan hedatuta zegoen. Garai hartan trenbide sareak hobetu ziren hiri nagusiak eta bainuetxeak zituzten
|
herriak
lotuz.
|
|
|
M.M: Are gehiago, arratsalde ederra pasa daiteke, adibidez, Euskal
|
Herriko
itsasadarren sorreraz solasaldi bat izanez edo euskal baserrietako harriak nondik datozen eta zelakoak diren aztertuz edo landazabaleko txori ezberdinak identifikatuz eta haien kantuak entzunez. Hori guzti hori gainera diru iturri handia izan daiteke eskaintza horri atxikitzen badiozu bazkari ederra edo lo egiteko aukera.
|
|
|
Lehengora bueltatuz, hirigune nahiz eskualdeen erresilientzia lortzeko, beraz, sektorekako enfoke atzerakoiak alde batera utzi behar ditugu eta transbertsalitatea eta elkarlana bilatu.
|
Herri
, hiri, eskualde edo beste zirkunskripzioen indibidualtasuna alde batera utzi, eta Euskal Herri osoarentzat onuragarriak izango diren baliosolidario, kolektibo eta kooperatiboak indartu. Eta administrazioaren kasuan ere berdin, ikuspuntu zatikatuak eta sail desberdinen arteko konpartimentalizazioa gainditu, transbertsalitateari lekua irekiz.
|
|
|
Lehengora bueltatuz, hirigune nahiz eskualdeen erresilientzia lortzeko, beraz, sektorekako enfoke atzerakoiak alde batera utzi behar ditugu eta transbertsalitatea eta elkarlana bilatu. Herri, hiri, eskualde edo beste zirkunskripzioen indibidualtasuna alde batera utzi, eta Euskal
|
Herri
osoarentzat onuragarriak izango diren baliosolidario, kolektibo eta kooperatiboak indartu. Eta administrazioaren kasuan ere berdin, ikuspuntu zatikatuak eta sail desberdinen arteko konpartimentalizazioa gainditu, transbertsalitateari lekua irekiz.
|
|
|
XIX. mendearen erdian, gaur egun Poblenou izenarekin ezagutzen dugun auzoa Bartzelonako hiri harresituaren mugaz kanpo zegoen, Sant Martí de Provençals
|
herri
burujabean. Herri horrek Bartzelonako hiri eta portuarekin zituen komunikazio onak, ubide oparotasunak (XIX. mendeko lehen eraikin industrialetan ura ezinbestekoa zen lurrun makinak mugitzeko) eta lursailen salneurri merkeak industriaren garapena erraztu zuten.
|
|
|
XIX. mendearen erdian, gaur egun Poblenou izenarekin ezagutzen dugun auzoa Bartzelonako hiri harresituaren mugaz kanpo zegoen, Sant Martí de Provençals herri burujabean.
|
Herri
horrek Bartzelonako hiri eta portuarekin zituen komunikazio onak, ubide oparotasunak (XIX. mendeko lehen eraikin industrialetan ura ezinbestekoa zen lurrun makinak mugitzeko) eta lursailen salneurri merkeak industriaren garapena erraztu zuten. Cerdà Planaren bitartez egin zen Bartzelonako hiriaren zabalkuntzarekin, San Martí de Provençals herriak bere burujabetza galdu eta Bartzelonan integratu zen.
|
|
|
Herri horrek Bartzelonako hiri eta portuarekin zituen komunikazio onak, ubide oparotasunak (XIX. mendeko lehen eraikin industrialetan ura ezinbestekoa zen lurrun makinak mugitzeko) eta lursailen salneurri merkeak industriaren garapena erraztu zuten. Cerdà Planaren bitartez egin zen Bartzelonako hiriaren zabalkuntzarekin, San Martí de Provençals
|
herriak
bere burujabetza galdu eta Bartzelonan integratu zen. Fabrikak etxebizitza multzo handiekin nahastu ziren, auzoak gaur egun duen hiri egitura heterogeneoa bereganatuz.
|
|
|
Kale hau Bartzelonako kale zaharrenetako bat da eta Poblenou auzoko garrantzitsuena, auzoa ipar hego norabidean zeharkatzen du Diagonal etorbidea moztuz. XIX. mendearen hasieran, Peré IV Bartzelona eta Frantzia lotzen zituen bide nagusia zen, bidean herrigune garrantzitsuak lotuz, hala nola Mataró
|
herria
. Hori dela-eta, XIX. mendearen bigarren erdian eraiki ziren lehen fabrikak errepide horren inguruan edo errepide horri lotutako bideetan, haren komunikazioa aprobetxatuz, eta, horrela, Peré IV gune industrial osoaren ardatz bilakatu zen.
|
|
|
XIX. mendearen hasieran, Sant Martí de Provençals, tamaina txikiko nekazari
|
herri
bat zen, laborantzako lursail handiak zituena eta jarduera horri lotutako zenbait eraikinez osatua, hala nola errotak edo masiak. Soroak oso emankorrak ziren Besós ibaitik ura ekartzen zuten ubideei esker.
|
|
|
XIX. mendearen bukaeran eta XX. mendeko lehen urteetan, Cerdà Plana onartuta egonda ere, nekazaritza partzelazioaren arabera eraikitzen jarraitu zen zona honetan guztian. 1897 urtean Sant Martí de Provençals
|
herria
Bartzelonan integratzeko dekretua onartu zen, eta urte horretatik aurrera Cerdà Planaren aplikazioa errazagoa izan zen. Sant Marti barrutiaren 1903 urteko planoan ikusi daitekeen moduan, kale eta eraikin gehienak oraindik nekazaritza partzelazioa dute.
|