|
2010
|
|
|
Aitaren bidez Batzokira hurbildu zen Augustin; han hiru sail eratu ziren:
|
emakumeena
, dantza taldea eta antzerkia. Azken sail honetan sartuko zen Zubikarai gaztea eta horrek berez berez markatuko zion geroko ibilbidea.
|
|
|
lehendabizi, auzipetuon arteko adiskidantzazko harremanak; bigarrenik, senide, adiskide eta lagunen gertutasuna eta berotasuna; hirugarrenik, bidegabekeriaren aurrean jende on asko dagoela, Euskal Herrian eta kanpoan, egoera irauli ezin bada, goxatzeko behinik behin prest dagoena; laugarrenik, bakoitzak bere mugak ezagutzeko aukera paregabea eta gu baino lehen antzeko egoeran aurkitu diren pertsonekin nolabaiteko solidaritza sentitzeko abagune zirragarria; eta azkenik, kristau izanik, Jesus gurutzbidean eta gurutzean iltzaturik izan nuen oso gogoan, baita hari jarraitzeko asmotan edota historian zehar mundu berria, zuzenagoa eta gizatiarragoa egiteko ahaleginetan. Kristorenak? jasan dituzten gizon
|
emakumeak
ere, eta ez sinestekoa da Harengandik eta haiengandik, jaso, nuen barne indarra (denok barruan daukaguna, hesiez inguraturik, norbaitek askatzen lagundu arte!) eta bakea.
|
|
|
Ez zen ia mugimendurik izan eta eguna amaigabea egin zitzaidan, ikaragarri luze eta astuna. Une batean g.z.
|
emakume
bat (8 urteko alabatxoa duena) etorri zitzaidan ziegara aurreko egunean hartutako bere nagusiaren bisitaldiaren berri jakitera. Mezuarena esan nion, eta kitto.
|
|
|
Hango g.z. gizon
|
emakumeenganako
errukia, negar egiteraino eraman ninduena. Negargarri egiten baitzitzaidan hain portaera ez gizatiarra ikustea, beren deshumanizazio prozesuaz jabetzea: gu ezerezten gintuzten gizaki gisa eta gure giza eskubideetan, eta beraiek beraien izaera gizatiarra galduz zihoazen.
|
|
|
Iratzarri eta gora eraman ninduten epailearengana. Honekin batean 5
|
emakume
ziren: fiskala, bere laguntzailea(?), beranduago jakingo nuenez, epailearen idazkaria zena?, neu erdian, grabaketak egin dituena, ofiziozko abokatua eta ordenagailuan lanean ari zena.
|
|
|
Artzain munduko metaforabideari jarraiturik iruzkindu dezagun Gure olhan sartzeko desir handireki.
|
Emakume
gazteak artzainaren etxean (edo metaforikoko ardi txabolan) sartzeko gogo handia du. OlhaZuberoako euskaran bortuetako, ardi txabola?
|
|
|
Belarra jateko pentzearen saria edo dirua nonbait ordaindu beharra egongo zen. Artzainak ez du onartzen haurdun utzi duen
|
emakumea
bere umearekin joan dadin bere etxera bizitzera. Horrexegatik uxatzen du gure olhan sartzeko eztizü zereki esanez.
|
|
|
Gerra aurreko aldian herrian erabiltzen zen hizkuntza euskara zela gogoratu zuen, nahiz eta XIX. mendearen azkenetan erdararen erabilpena sartu. Gerra ondorengo urteak gogorrak izan ziren euskararentzat eta euskararen alde lan egiten zuten gizon eta
|
emakumeentzat
. Horren adierazleetariko bat, aipatu zuen Patxik, Oletako Aita Leon Aranguren karmeldarraren kasua izan zen, hots, bederatzi urte kartzelan pasatu baitzituen.
|
|
|
Bainan gazterik joan zen hemendik Bordelera? 29 Lukaskoin Senpereko bertsolari zaharrak, 1939an, Joseba Zubimendiri kontatu zionez, 1910 urtearen bueltan Kanbo herriko plazan egindako bertsolari lehiaketara hamar bertsolari aurkeztu ziren, euren artean bi
|
emakume
(bata azkaindarra, eta bestea itsasuarra). Beste emakume bertsolari bi aipatzen dira Lapurdin:
|
|
|
Bainan gazterik joan zen hemendik Bordelera? 29 Lukaskoin Senpereko bertsolari zaharrak, 1939an, Joseba Zubimendiri kontatu zionez, 1910 urtearen bueltan Kanbo herriko plazan egindako bertsolari lehiaketara hamar bertsolari aurkeztu ziren, euren artean bi emakume (bata azkaindarra, eta bestea itsasuarra). Beste
|
emakume
bertsolari bi aipatzen dira Lapurdin: Mari Hargain, Kanbokoa, eta Ana Etchegaray, Hazparnekoa30 Izan ere, garai hartan, bertsoen oihartzuna Lapurdiko txoko askotara heltzen zen, zoli heldu ere:
|
|
|
Garrasiasortu zan eta poz oiuak. Orduan sugarretarabota ziran gizon eta
|
emakume
, mutikoetarikbe teilatutik bota ziran nor, aiten ezpatara nor.
|
|
2011
|
|
|
Biltzen ari zirenen artean Mixel Dihartze, Elise Aramendi, Piarres Lafitte, Eugène Goienetxe, Jauregiberri medikua, Iratzeder eta Madalena Jauregiberri xiberotarra zeuden. Emazteki gartsu honek Hegoaldeko
|
Emakume
Abertzale Batzaren antzeko zerbait egin nahi zuen Iparraldeko hiru probintzietan, eta ahalegin guziak bide horretatik bideratzen zituen.
|
|
|
Bonbardaketak eta erasoak egun horretan bukatu ziren, baina, ostean, frontea Markinako eta Xemeingo lurretan geldirik egon zen hileetan baino samin eta bortizkeria handiagoa ezagutu zuten herritarrek; batez ere, abertzale, ezkertiar eta errepublikazaleek. FET JONS eko kideen eta militar matxinatuen errepresioaren beldurrez, 135 bat pertsonak ihes egin zuten; 115 bat herritar atxilotu zituzten; lau markinar eta xemeindar fusilatu zituzten; eta 11
|
emakumeri
ilea moztu zieten. Hainbat izan ziren isunak ordaindu zituztenak, ondasunak edota lanak galdu zituztenak, desterratu zituztenak edota bortxazko lanak egitera behartu zituztenak.
|
|
|
Zehazki, gutxi aztertu da gerra osteko errepresioaren mekanismoak herrietan nola funtzionatu zuten, eta horien ondorioak. Beraz, ikerketa honen helburua da Gerra Zibilak Markinan eta Xemeinen izan zuen eragina aztertzea, eta, horrekin batera, fronteetan hil zirenen, erbesteratuen, bonbardaketen edo tiroen ondorioz hil zirenen, fusilatu zituztenen, ilea moztu zieten
|
emakumeen
edota espetxean urteak egin zituztenen memoria bizirik gordetzea; bereziki, frankismoaren kontra eta askatasunaren, demokraziaren eta Errepublikaren alde borrokatuta, errepresioa jasan zuten markinarren eta xemeindarren memoria gordetzea. Izan ere, Gerra Zibila, min eta drama ugari duelarik ere, gure ondare historikoa da.
|
|
|
Zabala jauregiko militarrek hasieratik bultzatu zuten herritarren errepresioa, eta, ondorioz, tradizionalistek lan asko egin zuten herriko abertzaleak, euskaltzaleak, ezkertiarrak edota errepublikazaleak salatzen eta kartzelaratzen. Herriko tradizionalistek eta FET JONS eko kideek nortzuk atxilotu behar ziren, zein
|
emakumeri
ilea moztu behar zitzaien edota isuna zein familiei jarri behar zitzaien zehazten zuten. Hainbat kasutan, salatu ostean, kartzelatik edo heriotza zigorretatik libratzeko atxilotuek epaiketetan behar izaten zituzten eskuindarren, aldeko txostenak?
|
|
|
Gelditu zirenen edo bueltatu zirenen artean, militar frankistek hainbat ezkertiar, abertzale eta errepublikazale atxilotu zituzten. Gizon,
|
emakume
eta kasu batzuetan baita umeak ere sartu zituzten kartzelan (15 urte zituen Jose Mari Arakistain, adibidez). Beste batzuk Bilbon atxilotu zituzten, hirigunea frankisten eskuetan jauzi zenean, 1937ko ekainaren 19an edo Kantabrian, 1937ko abuztuaren bukaeran.
|
|
|
Herritar asko militarrentzako debaldeko lana egitera eraman zituzten.
|
Emakume
abertzale eta euskaltzaleak erabilpen militarra zuten eraikuntzak garbitzera behartzen zituzten eta gizonak logistika beharrak egitera. Ezkertiarren eta abertzaleen seme alaba gazteenak ere ez ziren bortxazko lanetatik libratu.
|
|
|
11
|
emakumeri
ilea moztu zieten, eta gero soldaduak eta asaltoko guardiak koarteleratu ziren tokiak garbitzera behartu zituzten. Emakume hauek herriko ezkertiarren, errepublikarren edo abertzaleen emazte, alaba edo arrebak ziren.
|
|
|
11 emakumeri ilea moztu zieten, eta gero soldaduak eta asaltoko guardiak koarteleratu ziren tokiak garbitzera behartu zituzten.
|
Emakume
hauek herriko ezkertiarren, errepublikarren edo abertzaleen emazte, alaba edo arrebak ziren.
|
|
|
Beste aldaketa garrantzitsu bat
|
emakumeen
eskubide sozial eta politikoaren arloan gertatu zen. 1931n, emakumeen bozka eskubidea onartu zen, eta, apurka apurka, emakumeen partehartze publikoa eta protagonismo politiko eta soziala handitzen hasi zen.
|
|
|
Beste aldaketa garrantzitsu bat emakumeen eskubide sozial eta politikoaren arloan gertatu zen. 1931n,
|
emakumeen
bozka eskubidea onartu zen, eta, apurka apurka, emakumeen partehartze publikoa eta protagonismo politiko eta soziala handitzen hasi zen. Horrela, Markinako eta Xemeingo emakume tradizionalistak Margaritak izeneko taldean antolatzen ziren; eta emakume abertzaleak Emakume Abertzale Batzan.
|
|
|
Beste aldaketa garrantzitsu bat emakumeen eskubide sozial eta politikoaren arloan gertatu zen. 1931n, emakumeen bozka eskubidea onartu zen, eta, apurka apurka,
|
emakumeen
partehartze publikoa eta protagonismo politiko eta soziala handitzen hasi zen. Horrela, Markinako eta Xemeingo emakume tradizionalistak Margaritak izeneko taldean antolatzen ziren; eta emakume abertzaleak Emakume Abertzale Batzan.
|
|
|
1931n, emakumeen bozka eskubidea onartu zen, eta, apurka apurka, emakumeen partehartze publikoa eta protagonismo politiko eta soziala handitzen hasi zen. Horrela, Markinako eta Xemeingo
|
emakume
tradizionalistak Margaritak izeneko taldean antolatzen ziren; eta emakume abertzaleak Emakume Abertzale Batzan. Bereziki Emakume Abertzale Batzak garrantzi handia izan zuen emakumeen kontzientziak astintzen, emakumeak mugimendu politiko eta kulturaletara bideratzen, eta emakumeei ulertarazten mundua ez zegoela etxe edo eliza barruan.
|
|
|
1931n, emakumeen bozka eskubidea onartu zen, eta, apurka apurka, emakumeen partehartze publikoa eta protagonismo politiko eta soziala handitzen hasi zen. Horrela, Markinako eta Xemeingo emakume tradizionalistak Margaritak izeneko taldean antolatzen ziren; eta
|
emakume
abertzaleak Emakume Abertzale Batzan. Bereziki Emakume Abertzale Batzak garrantzi handia izan zuen emakumeen kontzientziak astintzen, emakumeak mugimendu politiko eta kulturaletara bideratzen, eta emakumeei ulertarazten mundua ez zegoela etxe edo eliza barruan.
|
|
|
1931n, emakumeen bozka eskubidea onartu zen, eta, apurka apurka, emakumeen partehartze publikoa eta protagonismo politiko eta soziala handitzen hasi zen. Horrela, Markinako eta Xemeingo emakume tradizionalistak Margaritak izeneko taldean antolatzen ziren; eta emakume abertzaleak
|
Emakume
Abertzale Batzan. Bereziki Emakume Abertzale Batzak garrantzi handia izan zuen emakumeen kontzientziak astintzen, emakumeak mugimendu politiko eta kulturaletara bideratzen, eta emakumeei ulertarazten mundua ez zegoela etxe edo eliza barruan.
|
|
|
Horrela, Markinako eta Xemeingo emakume tradizionalistak Margaritak izeneko taldean antolatzen ziren; eta emakume abertzaleak Emakume Abertzale Batzan. Bereziki
|
Emakume
Abertzale Batzak garrantzi handia izan zuen emakumeen kontzientziak astintzen, emakumeak mugimendu politiko eta kulturaletara bideratzen, eta emakumeei ulertarazten mundua ez zegoela etxe edo eliza barruan.
|
|
|
Horrela, Markinako eta Xemeingo emakume tradizionalistak Margaritak izeneko taldean antolatzen ziren; eta emakume abertzaleak Emakume Abertzale Batzan. Bereziki Emakume Abertzale Batzak garrantzi handia izan zuen
|
emakumeen
kontzientziak astintzen, emakumeak mugimendu politiko eta kulturaletara bideratzen, eta emakumeei ulertarazten mundua ez zegoela etxe edo eliza barruan.
|
|
|
Horrela, Markinako eta Xemeingo emakume tradizionalistak Margaritak izeneko taldean antolatzen ziren; eta emakume abertzaleak Emakume Abertzale Batzan. Bereziki Emakume Abertzale Batzak garrantzi handia izan zuen emakumeen kontzientziak astintzen,
|
emakumeak
mugimendu politiko eta kulturaletara bideratzen, eta emakumeei ulertarazten mundua ez zegoela etxe edo eliza barruan.
|
|
|
Horrela, Markinako eta Xemeingo emakume tradizionalistak Margaritak izeneko taldean antolatzen ziren; eta emakume abertzaleak Emakume Abertzale Batzan. Bereziki Emakume Abertzale Batzak garrantzi handia izan zuen emakumeen kontzientziak astintzen, emakumeak mugimendu politiko eta kulturaletara bideratzen, eta
|
emakumeei
ulertarazten mundua ez zegoela etxe edo eliza barruan.
|
|
|
ezkertiarrak, sindikalistak, errepublikazaleak, euskaltzaleak edo abertzaleak kartzelaratuak, fusilatuak edo desterratuak izan ziren. Edonolako parte hartze publikoa edo politikoa izan zuten
|
emakumeen aurkako
errepresioa ere izugarria izan zen. Tradizionalisten helburua zen familiari, elizari eta etxeko lanei loturik zegoen emakumeen eredua berreskuratzea eta sendotzea.
|
|
|
Edonolako parte hartze publikoa edo politikoa izan zuten emakumeen aurkako errepresioa ere izugarria izan zen. Tradizionalisten helburua zen familiari, elizari eta etxeko lanei loturik zegoen
|
emakumeen
eredua berreskuratzea eta sendotzea. Ondorioz, Markinako Emakume Batzan ibili ziren emakumeek ihes egin behar izan zuten, eta gelditu zirenei ilea moztu zizkieten, atxilotu eta kartzelan sartu zituzten, etxetik ateratzea galarazi edota beste batzuekin hitz egiteko debekua jarri zieten.
|
|
|
Tradizionalisten helburua zen familiari, elizari eta etxeko lanei loturik zegoen emakumeen eredua berreskuratzea eta sendotzea. Ondorioz, Markinako
|
Emakume
Batzan ibili ziren emakumeek ihes egin behar izan zuten, eta gelditu zirenei ilea moztu zizkieten, atxilotu eta kartzelan sartu zituzten, etxetik ateratzea galarazi edota beste batzuekin hitz egiteko debekua jarri zieten.
|
|
|
Tradizionalisten helburua zen familiari, elizari eta etxeko lanei loturik zegoen emakumeen eredua berreskuratzea eta sendotzea. Ondorioz, Markinako Emakume Batzan ibili ziren
|
emakumeek
ihes egin behar izan zuten, eta gelditu zirenei ilea moztu zizkieten, atxilotu eta kartzelan sartu zituzten, etxetik ateratzea galarazi edota beste batzuekin hitz egiteko debekua jarri zieten.
|
|
|
Gaur Karmel adizkaria euskal kulturaren erreferentzia izaten ahalegintzen da. Uste dogu, gaurko gizon
|
emakumeak
gizatasun sakonaren eta benetako balioetan sustraitutako kulturaren premina daukela.
|
|
|
–Jesusek berbetan ziharduala, herriko
|
emakume
batek hauxe esan eutsan deiadarka: Zorionekoa zu eroan zinduzan sabela eta zuk hartu zenduan bularra!
|
|
|
bitartean argitaratzeko prestatuta utzi zituen beste 17 liburu argitaratu zituzten bere emaztea Consuelo Larrucea, eta ikasle izan zuen J. Bustamanteren artean. Gizon handi baten ondoan
|
emakume
handi bat egoten dala esan ohi da. Larrucea andrearen kasuan, hurbiletik bikote hau ezagutu zuten denek azpimarratzen dute ikuspegi hori.
|
|
|
Urruñara bizitzera etorri ginenean, Daniela ezagutzeko aukera izan nuen, euskararen eta euskal kulturaren inguruko ekitaldi guztietan topatzen bainuen.
|
Emakume
jator, prestu, kementsu, ausart, hurbil eta zinez interesgarria iruditu zitzaidan hasiera hasieratik. Tupustean, bere narrazioak, bere olerkiak, Urruñaren historiari buruzko pasarteak?
|
|
|
Epistola osteko salmokantak Belokeko PSALMOAK liburutik hartu nituen. Neurri desberdinetako doinu batzuk irakatsi hango
|
emakume
kantoreei eta meza nagusia zoragarri dotoretzen zuten. Herriak ere bere partea ongi abesten zuen.
|
|
|
Frontoia jendez gainezka zegoen. Gehien gehienak zuberotarrak ziren, horietako asko euskal txapelaz jantzitako laborariak, haiekin batera
|
emakume
eta haur franko ere baziren, baita gazte, neska zein mutil, sendo eta lirainak ere.
|
|
2012
|
|
|
Madalena Jauregiberri, Elise Aramendi, Madalena Bribet eta Antoinette Lakarra. Haien asmoa Hegoaldeko?
|
Emakume
Abertzale Batza, ren antzeko mugimendu euskaltzalea sortzea zen, euskara euskal kultura eta fede giristinoa zabaltzeko. Lehen lehendakaria Elise Aramendi izan zen hogeita hamar urte luzez.
|
|
|
Trenbidea igaro eta ondoko lantegi barruko horma ondoan zorro mordoa; zorroak babestzat harturik,
|
emakume
batzuk, neure ama euren artean, umeak magalpean dituela!
|
|
|
Gudari aldra bat, lepoa jantziz eta tramankuluz beterik eta iskiluak beso gainean daroezala, eta kantuz,. Ez dirala pasauko Intxorta menditik...?
|
Emakume
batzuk eurei begira, negar anpuloak begietatik dariela.
|
|
|
Liburu honen asmoa da, beraz, Gerra Zibilean eta gerraondoan gure herrian gertatu zena berreraikitzea, fusilatu zituztenen, bonbardaketa eta tiroengatik hil zirenen, langileen batailoietan esklabutza lanetan aritu zirenen, ilea moztu zieten
|
emakumeen
, isunak ordaindu zituztenen, erbesteratuen edota espetxean urteak egin zituzten markinarren eta xemeindarren memoria bizirik gordetzeko; bereziki, frankismoaren kontra eta askatasunaren eta demokraziaren alde borrokatuta, errepresioa jasan zuten herritarren oroimena zaintzeko. Izan ere, Gerra Zibila, min eta drama anitz duelarik ere, gure ondare historikoa da.
|
|
|
Zortzigarrenean, frankistek hil zituzten zibilak. Bederatzigarren eranskinean, ilea moztu zieten
|
emakumeak
. Hamargarrenean, frontean hildakoak.
|
|
|
Galera sozialekin bukatzeko, aipatzekoa da frankistek
|
emakumeen aurkako
errepresio bortitza hasi zutela, hauen bizimodua goitik behera aldatuz. Frankistek Errepublika garaian emakumeek lortu zituzten aurrerapen guztiak ezabatu zituzten, eta familiari, elizari eta etxeko lanei loturiko andrazkoaren eredua berreskuratu eta inposatu zuten.
|
|
|
Galera sozialekin bukatzeko, aipatzekoa da frankistek emakumeen aurkako errepresio bortitza hasi zutela, hauen bizimodua goitik behera aldatuz. Frankistek Errepublika garaian
|
emakumeek
lortu zituzten aurrerapen guztiak ezabatu zituzten, eta familiari, elizari eta etxeko lanei loturiko andrazkoaren eredua berreskuratu eta inposatu zuten. Emakumeak irainduz eta beldurtuz, matxismoa nagusitu zen gizartean, eta emakumeen garapen pertsonala oztopatu zen urteetan.
|
|
|
Frankistek Errepublika garaian emakumeek lortu zituzten aurrerapen guztiak ezabatu zituzten, eta familiari, elizari eta etxeko lanei loturiko andrazkoaren eredua berreskuratu eta inposatu zuten.
|
Emakumeak
irainduz eta beldurtuz, matxismoa nagusitu zen gizartean, eta emakumeen garapen pertsonala oztopatu zen urteetan.
|
|
|
Frankistek Errepublika garaian emakumeek lortu zituzten aurrerapen guztiak ezabatu zituzten, eta familiari, elizari eta etxeko lanei loturiko andrazkoaren eredua berreskuratu eta inposatu zuten. Emakumeak irainduz eta beldurtuz, matxismoa nagusitu zen gizartean, eta
|
emakumeen
garapen pertsonala oztopatu zen urteetan.
|
|
|
–Ezin dogu gatza gazatzen itzi, ezta argia imillaunpean ipini ere?. Samariako
|
emakumearen
antzera, gaur egun ere, bat baino gehiago dira, Jesusek emon dagian uraren egarri direnak. Jesusen erronka mahai gainean daukagu:
|
|
|
Santutasun zerrendan, beste hainbat eta hainbat, gizon eta
|
emakume
, zahar eta gazte eta ume,, inork ezin zenbatu eikean enda, jatorri, herri eta hizkera guztietako talde handi, bizitza liburuan euren izenak daukezanak, ditu gogoan Benedikto XVI.ak.
|
|
|
Kontuan izanik 1948ko Giza Eskubideen Deklarazio Unibertsalak bere hitzaurrean, gizakien oinarrizko eskubideetan, gizakiaren duintasun eta balioan eta gizonen eta
|
emakumeen
eskubideen arteko berdintasunean duten fedea, agertzen duela, eta bigarren artikuluan jasotzen duela Deklarazioan adierazitako eskubide eta askatasunak izaki orori dagozkiola, eta ez dela inor bereiziko arraza, larru kolorea, sexua, hizkuntza, erlijioa, politikako edo bestelako iritzia, sorterria edo gizarteko jatorria, ekonomi maila, jaiotza edo beste inolako gorabeheragatik;
|
|
|
Tobera herriko plazan jokatu zuten eta 200 bat gizonek parte hartu omen zuten, tobera tradizionalean
|
emakumeek
ezin baitzuten parte hartu. Tobera hartan azaldu ziren emakume guztiak emakumez jantzitako gizonak izan ziren.
|
|
|
Tobera herriko plazan jokatu zuten eta 200 bat gizonek parte hartu omen zuten, tobera tradizionalean emakumeek ezin baitzuten parte hartu. Tobera hartan azaldu ziren
|
emakume
guztiak emakumez jantzitako gizonak izan ziren. Eta gaur bitxia iruditzen bazaigu ere, tobera egin ahal izateko herriko erretoreari baimena erosi behar izan zioten.
|
|
|
Tobera herriko plazan jokatu zuten eta 200 bat gizonek parte hartu omen zuten, tobera tradizionalean emakumeek ezin baitzuten parte hartu. Tobera hartan azaldu ziren emakume guztiak
|
emakumez
jantzitako gizonak izan ziren. Eta gaur bitxia iruditzen bazaigu ere, tobera egin ahal izateko herriko erretoreari baimena erosi behar izan zioten.
|
|
|
Horren segidan zirtzilez beteriko traktore bat. Traktoreko muturrean ikurrin handi bat zeramaten eta gainean etzanik,
|
emakume
panpin handi bat, biluzik eta bular handitakoa. Atzetik eta lasterka, jendarmak zirtzilak egurtzen eta entzun ikusleen barre algarak sortarazten.
|
|
|
Jakes Ondarea eta Debalde abokata oholtzatik jaisterakoan, guztiz desolaturik zegoen
|
emakume
gazte bat igo zen epaitegira eta arrangurez beterik Irisarriko ostatuetan ez zela euskal kanturik entzuten, herriko plazan jauziak dantzatu beharrean gazteek country dantzatzen zutela, herrian gaztetxerik ez zegoela eta irisartar gazteek eskubaloia besterik ez zutela buruan salatu zuen.
|
|
|
Grazian ez banengo desorientatuta nengoke zeharo. (Momentu txar batean idatzia da testu hau, izan ere erregelak salbuespenak eduki ditzake, kontraejenploren bat adibidez, eta orduan nire unibertsal bihurtzea falaziazkoa da, eta referitzen naiz Kamino Neokatekumenaleko
|
emakume
edadetu bati).
|
|
2013
|
|
|
Kriminalak eta zapaltzaileak izango ete dira garaile? Gizon
|
emakumeon
kontzientziaren garrasiak bertan behera betirako isilduko ete dira?
|
|
|
Teologiako estudioak amaitu ondoren, etxeko maisu ofizioa hartu eban; adibidez, Charlotte von Kab neskearena, hau Schiller-en adiskidea zan, eta gero Gontard bankariaren familian, Frankfurt-en, honen emaztea zuen Hölderlin ek maite. Emazte honek esnatu eban Hölderlin en olerki garra, eta
|
emakume
hori izango da haren poesien. Diotima?. Baina etxe honetatik urten beharra izan eban; eta ordutik aurrera barruko bakartadean murgildu zan.
|
|
|
Unea sentimendu handikoa izan zen, zirraragarria, magikoa. Nire gibelean ziren bi
|
emakume
hazpandarrak negarrez ari ziren.
|
|
|
Alde batetik, esperientzia eta jakintza praktiko handia bildu du otoitz bideetan; bestetik, monasterioko bere alabek maite dute eta maitasunak zoztor guztiak kentzen ditu. Are gehiago, monasterio barruko xehetasun txikietan,
|
emakumeek
baliteke, gizonezko letradun jakintsuek baino hobeki asmatzea. Beraz, hor dugu Teresa, maistra espiritual berdingabe bihurturik, estilo lasaian eta bere ahizpekin elkarrizketan, otoitzari eta perfekzio bizitzari buruzko lan didaktiko fin fina idazten.
|
|
|
–Idazteko agindu zidanak esan zidan, Karmengo gure Amaren monasterioetako moja hauek otoitzeko zalantza batzuk norbaitek argitu beharra dutela, eta uste duela
|
emakumeek
hobeki ulertzen dutela beste emakume batzuen hitz egiteko era, eta niri didaten maitasunaz egokiago etorriko zitzaiela nik esan niezaiena; arrazoi honengatik, uste du, nolabaiteko garrantzia izan dezakeela, zerbait esaten asmatzen bada; eta horregatik, idaztean haiekin hitz eginez joango naiz, beste pertsona batzuei egoki etor dakiekeela pentsatzea zentzugabea delako?.
|
|
|
–Idazteko agindu zidanak esan zidan, Karmengo gure Amaren monasterioetako moja hauek otoitzeko zalantza batzuk norbaitek argitu beharra dutela, eta uste duela emakumeek hobeki ulertzen dutela beste
|
emakume
batzuen hitz egiteko era, eta niri didaten maitasunaz egokiago etorriko zitzaiela nik esan niezaiena; arrazoi honengatik, uste du, nolabaiteko garrantzia izan dezakeela, zerbait esaten asmatzen bada; eta horregatik, idaztean haiekin hitz eginez joango naiz, beste pertsona batzuei egoki etor dakiekeela pentsatzea zentzugabea delako?.
|
|
|
Hurrengo lerroetan ikusiko dugunez lemazain berriak indar berriak ekarri zituen. Jende berriari ateak zabaltzen hasi zen, besteak beste hainbat gazteri, tarteko zenbait
|
emakumeri
. Hauek, askoren harridurarako, izugarrizko ekarpena egin diote aldizkariari Karmel aldizkarian trebatutako hainbatek goi mailako idazlanak plazaratu dituzte azken urte hauetan.
|
|
|
Besteak beste, pertsona batzuengan kokatzen da gure barne kameraren begia. Izan ere, ahaztekoak ez diren gizon
|
emakumeak
aurkitzen ditugu hor. Ahaztu behar ez direnak eta ahaztu nahi ere ez ditugunak.
|
|
|
Behin itxuratzaile hori putetxera joan zen. Beti bezala hango
|
emakumeek
txeratsu hartu zuten. Betiko maleta zeraman eta jakin nahi izan zuten zer zegoen maleta horretan.
|
|
|
Gizon eginda gure bihotzetan eta erraietan murgilduta zoriontsuak izateko aukera emoten deusku? Jaungoikoari buruz berba egitean, argi euki behar da, zelako Jaungoikoa nahi dogun iragarri gaurko gizon eta
|
emakumeei
. Bestela jai daukagu!
|
|
|
alde batetik, Literatur Nobel saridunaren izena; eta, bestetik, Durangoko Liburu Azokaren kartelaren iragarpena. Aurton, Alicia Munro kanadar idazlea gailendu da nazioarteko literaturan, eta Literatur Nobel saria lortzen duen 13
|
emakumea
bihurtu da. Durangoko Azokari dagokionez, 48 edizioaren kartel iragarlea Itziar Okariz donostiar artistak eskaini digu, originala oso.
|
|
2014
|
|
|
Lehenago, hori zerutik zetorren dohaina, berezkoa, ezin ikasizkoa zela uste zenean,
|
emakumerik
ez zen agertzen jende aurrean bertsotan. Gizarteak, gaizki ikusia zelakoan edo, jarririko nolabaiteko debekua?
|
|
|
Gizarteak, gaizki ikusia zelakoan edo, jarririko nolabaiteko debekua? Antzina zaharrean eta baita Bibliako garaian ere
|
emakumeak
ageri dira gizonak baino gehiago bertsozko ahapaldiak ontzen, baina gero ez; gure belaunaldi eta aurrekoetan guztiz ezkutatu ziren eta haien inspirazioa etxe barruko horma artean itoko zen. Onenean ere, semeren bati helaraziko zioten, isileko herentzia balitz bezala, beren dohain, beren zaletasun hori.
|
|
|
Onenean ere, semeren bati helaraziko zioten, isileko herentzia balitz bezala, beren dohain, beren zaletasun hori. Azken urteotan, berriz, oso ohikoa da
|
emakumeak
bertsotan ikustea; are gehiago: bai protagonistentzat, bai bertsolari lagunentzat eta bai entzuleentzat ez da batere harrigarri izaten.
|
|
|
(?) Neska gazte asko datoz bertsotan, eta gainera, oso maila onekoak. Denbora behar da ikusteko zer gertatzen den
|
emakume
bakarraren kontu horrekin. Nik uste emakume bakarra izatearena bukatzen ari dela.
|
|
|
Denbora behar da ikusteko zer gertatzen den emakume bakarraren kontu horrekin. Nik uste
|
emakume
bakarra izatearena bukatzen ari dela. Eta emakume zarelako deitze hori ere bai.
|
|
|
Nik uste emakume bakarra izatearena bukatzen ari dela. Eta
|
emakume
zarelako deitze hori ere bai. Guztiz bukatzeko behar du emakume asko egotea, diferenteak eta oso maila onekoak?.
|
|
|
Eta emakume zarelako deitze hori ere bai. Guztiz bukatzeko behar du
|
emakume
asko egotea, diferenteak eta oso maila onekoak?.
|
|
|
|
Emakumeak
holtza gainean
|
|
|
Hor, gainera, berritasun bat nabari da, lehenagoko bertsolaritzan pentsaezina zena:
|
emakumeak
ere holtza gainean ikustea. Bertso eskolak izan dira horretarako aukera, neskek mutilek bezain ongi baliatu dutena.
|
|
|
Eliz gizon
|
emakumeentzat
ere une latzak ekarri zituen gerra zibilak, eta apaiz diozesitar eta erlijioso euskal herritarrak, bi alde politiko militarretan banaturik gertatu ziren, Euskal Herrian bertan eta Espainia osoan. Urte haietan eta geroago protagonista eragilea eta erabilia izan zen Eliza.
|
|
|
Zorretan da
|
emakumea
, giza harrapariekin zorretan, eperik gabe gainera.
|
|
|
Zehazpen eta xehetasun handiagoz gogoratu dau, unibertsitatea deitua izan dala eta orain ere deitua dala gizonaren/
|
emakumearen
, pertsonaren egia berezia bilatzen dan etxea izatera?. Hauxe da, Benediktoren arabera, unibertsitate erakundea sustatzera Eliza bultzatzen dauan arrazoia, kristau fedearen oinarrian finkatuz, Kristo. Logos?
|
|
|
Izan ere, eginkizun horrek luzatu eta barritu egiten dau, harako gizakien adimenaren aurrean fedea proposatzen eta estimarazotzen konprometidu izan diran gizon eta
|
emakumeen
katea?. Eta ez bakarrik irakaspenez, baita bizi izanez ere, nork berarengan haragituz,, gazteek benetako maisuak behar dabezalako; jakintzaren adar desbardinetan egia osora zabalik dagozan pertsonak, jakintzagaien arteko alkarrizketa nork beraren barruan entzuten jakinez eta hori bizi izaten ahaleginduz; batez ere, egiarantz bidean aurrera egiteko gizakiak dauan ahalmenaz eta gaitasunaz konbentzimendu osoa daben pertsonak?.
|
|
|
Gizon
|
emakume
osotua: pentsa/ aztertusenti/ aukeratubizi/ jokatudana erabat garatuz oreka harmonikoan: buruabihotzabizimodua, alkartzen dituana.
|
|
|
Hor geratzen da batez be, agerian ikusten ez dana: orduko umeengan, gaur egun gizon eta
|
emakume
gazteak diranengan, oparo erein eban herrigintzako eta euskalgintzako hazia. Multzo harrigarria da, asko da, itzi deuskuna, baina ziur asko gehiago izango da asmoen, ametsen, desiren bizkar zorroan eginkizun geratu jakona.
|
|
|
To egitea euskara jatorra dala. Halan, sakristian sartzen zala, dino, zapatuetan
|
emakumeak
eliza garbitzera etozanean, hareei? ño, egiten entzuteko.
|
|
|
Badago beste berri misteriotsu bat bere bizitzan. Vienan ikasi zuen beste
|
emakume
antropologo baten biografia baten agertzen da. Trebitsch bezala judutarra zen, Odessan jaioa 1884an, eta nazitarren konzentramendu itxidura baten hil zutena 1942an.
|
|
|
Santa Teresa mundiala dogu. Bai
|
emakume
bezala, bai idazle bezala eta bai Santa bezala. Emakume bezala gitxi bere parekorik.
|
|
|
Bai emakume bezala, bai idazle bezala eta bai Santa bezala.
|
Emakume
bezala gitxi bere parekorik. Idazle bezala bere liburuak, hizkuntza garrantzitsuetara itzulita dagoz.
|
|
|
Ez bakarrik aldaretara jaso baita Eliz Irakasle izendatu izan daualako ere.
|
Emakumeen artean
bera dogu lehenengoa. Ondoren beste hiru emakume agertzen dira Eliz Irakasleen zerrendan.
|
|
|
Emakumeen artean bera dogu lehenengoa. Ondoren beste hiru
|
emakume
agertzen dira Eliz Irakasleen zerrendan. Katalina Sienakoa, Teresa Lisieuxkoa eta Hildegarda Bingengoa.
|
|
|
Aipa ditzadan: 1 Hauxe da,
|
emakume
batek idatzi duen lehen pastorala. 2 Euskara batu alderantz egin duen lehena eta 3 Baionan, hiri giroan, eta baita Lapurdi osoan ere idatzi den lehena.
|
|
|
Hor geratzen da batez be, agerian ikusten ez dana: orduko umeengan, gaur egun gizon eta
|
emakume
gazteak diranengan, oparo erein eban herrigintzako eta euskalgintzako hazia. Multzo harrigarria da, asko da, itzi deuskuna, baina ziur asko gehiago izango da asmoen, ametsen, desiren bizkar zorroan eginkizun geratu jakona.
|
|
|
–Ene Jauna, nola agintzen dizkidazu ezinezkoak diruditen gauzak?
|
Emakumea
izanda ere, askatasuna banu behinik behin?!; baina hainbeste aldetatik loturik, dirurik gabe eta nondik eskuraturik ez nuela, ez Brebea ordaintzeko, ez ezertarako, zer egin nezake nik, Jauna?? (Bizitza 33, 11).
|
|
|
–Izututa nengoen deabruak
|
emakume
gaixo ba tzuen aurka zer ahalegin egiten zuen ikusita eta nola guztiei, diot kontra zaudenei, kalte handia iruditzen zitzaien toki hartarako hamabi emakume soilik eta Ama Nagusia, ez baitziren gehiago izango, eta hain bizimodu estukoak, izan ere; kaltea edo okerra, izatekotan ere, beren buruen aurka izango zen?
|
|
|
–Izututa nengoen deabruak emakume gaixo ba tzuen aurka zer ahalegin egiten zuen ikusita eta nola guztiei, diot kontra zaudenei? kalte handia iruditzen zitzaien toki hartarako hamabi
|
emakume
soilik eta Ama Nagusia, ez baitziren gehiago izango, eta hain bizimodu estukoak, izan ere; kaltea edo okerra, izatekotan ere, beren buruen aurka izango zen? (Bizitza 36, 19).
|
|
|
Eta zer esanik ez, karmedar lekeime eta lekaideen zeregin gorena horixe da. Bere
|
emakume
hizkera ederrean ze txukun dinoan Teresak berak fundatutako komunitateetan nabaritzen dauana:
|
|
|
Neure baitan esan nuen, mila bizi emateko prest nengokeela han galtzen ziren hainbeste arimetako bakar bat oneratzearren. Eta neure burua
|
emakume
eta kaskar eta Jaunaren zerbitzuan nik nahi nukeen onura lortzeko ezindua ikusirik, hala ere, nire irrika guztia izan zen, eta orain ere hala da, Jaunak hainbeste etsai eta hain adiskide gutxi dituenez gero, hauek onak izan daitezela. Beraz, nik neure esku zen apur hori, hau da, Ebanjelioko aholkuak ahal nuenik eta hobekien jarraitzea erabaki nuen eta hemen dauden gutxi hauek ere gauza bera egin zezaten lehiatzea, Jainkoaren onberatasun handian uste osoa jarririk, beragatik guztia uztea erabakitzen dutenei ez baitie sekula ere, huts ematen.
|
|
|
Aholku horiek gorabehera, Bizitza Liburuaren kopia ugari egin ziren; batzuk, jakina, aitor entzuleentzat, beste batzuk moja oinutsen onerako, eta beste batzuk Gaztelako andere handikien jakin mina asetzeko. Andere handiki haietako bat Ana Mendoza zen, Eboliko Printzesa tituluaz ezagunagoa zena,
|
emakume
geldiezin, alditsu eta agindu gurakoa. Hari egin behar izan zion aurre gure Ama Fundatzaile onak.
|
|
|
Urte batzuk geroago, 1561.aren amaieran, eskatu zion beste aitor entzule batek, aita Pedro Ibáñez domingotarrak, bere bizitza espiritualaren kontakizuna egin zezala. Idazketa hau, kapituluetan bereizi gabekoa, 1562ko ekainean burutu zuen, Luisa de la Cerdaren Toledoko jauregian,
|
emakume
honen etxean baitzegoen nagusien aginduz. Testua García Toledo domingotarrari eman zitzaion.
|
|
|
Halako iritzia indartzen Ramon Menéndez Pidalek asko lagundu zuela dirudi. Honek, idazteko inolako bokaziorik gabe, letrarik gabeko
|
emakumetzat
agertzen digu, hitz egiten bezala idazten duena eta herri herriko hiztegia, ia arrunta erabiltzen duena. Naturaltasun, erraztasun hori ez da lilura gabea; horren alde on eta erakargarriari erreparatzen die berak.
|
|
|
1515ean jaiotako
|
emakume
hau ikuspuntu askotatik begiratuta ere harrigarri agertzen zaigu. Teresa orduan eta gaur bertan ere galdera askoren deia buru bihotzetara dakarren emakumea da.
|