|
2009
|
|
|
Da handik i urtebete edo
|
bi
eztakit ixingo bazirean, Bilbora joan nitzen, eztait pa, errekaduren bat eiten, eztait zetan. Da esan notsen, ontxe be akorduan deket ze lekuten, Bidebarrietan, kantoian, topau neuen hori uzandreori.
|
|
|
Da: «Igual da,
|
biok
batera eroaten bagaituez kartzelera be igual da, ba». Da eneuen jo «portxiripa» eskape ein ostelako.
|
|
|
Aitek eta amak zeozer egingo ete ostien neuri, euki neuen bildurre. Ixen zan ordu
|
bi
t, erdik ingurun allegeu nitzen orduen etxera. Da banoa eskaileratatik gora, hortxe etxean, hementxe auzoan bizi nitzen ni hementxe auzoan bertan.
|
|
|
D, umeori emon, da sutondoan ixten nindun gaubean; bera, ohira. Da nik eiten naun, ba, «Ume ta
|
biok
erreko gara surten» pentsetan naun neure artean, «Lo eiten enoa», ahaleginez, lorik eneuen eiten, baia. Umea altzoan, da bakixu, goizaldera orduko, ba, errendidu eiten nitzen.
|
|
|
Antzararen bideak, berriz, egoeraren konplexutasuna ezin hobeto jasotzen du. Bizia loko «Mekanoa» narrazioa (nire ustez, bildumako onena) gogora ekarri dit puntu batzuetan,
|
biek
ala biek tragediaren neurria (familia berean alderdi kontrajarriak egotea, horixe da, azken batean, gerra zibilaren oinarria) azalerazten dutelako.
|
|
|
Antzararen bideak, berriz, egoeraren konplexutasuna ezin hobeto jasotzen du. Bizia loko «Mekanoa» narrazioa (nire ustez, bildumako onena) gogora ekarri dit puntu batzuetan, biek ala
|
biek
tragediaren neurria (familia berean alderdi kontrajarriak egotea, horixe da, azken batean, gerra zibilaren oinarria) azalerazten dutelako.
|
|
|
Urre urdinaren lurrina. Euskal idazle galduaren bila Eserialdi
|
bitan
irentsi dut. Ederra iruditu zait.
|
|
|
Gainera, nire ustez Aldudeko medikua da puntako idazlan ezezagun baten autorea izateko berme gehien eskaintzen diguna. Batetik, idazle ekina da, trebe eta dotorea, liburu malerus eta «pozoitsu»
|
biren
egilea, gehi hogeita hamar urtean zehar argitaraturiko artikuluak bost tomotan bilduak. Eta bestetik, ia egunero bere buruarentzat idazteko ohitura zuen:
|
|
|
Martin Guilbeau eta Albert Goienetxe izan ziren loraldi horren bultzatzaile nagusiak. Medikuak ogibidez,
|
bi
biok herriko alkateak izan ziren tarte desberdinetan, bata gorriekin, bestea xuriekin. Bi biok idazten zuten euskaraz, orduko Donibane turistiko guztiz euskaldunean.
|
|
|
Martin Guilbeau eta Albert Goienetxe izan ziren loraldi horren bultzatzaile nagusiak. Medikuak ogibidez, bi
|
biok
herriko alkateak izan ziren tarte desberdinetan, bata gorriekin, bestea xuriekin. Bi biok idazten zuten euskaraz, orduko Donibane turistiko guztiz euskaldunean.
|
|
|
Medikuak ogibidez, bi biok herriko alkateak izan ziren tarte desberdinetan, bata gorriekin, bestea xuriekin.
|
Bi
biok idazten zuten euskaraz, orduko Donibane turistiko guztiz euskaldunean. Baina, oso sarritan, mende amaierako kroniketan ikus daitekeenez, paparra kondekorazioz beteta egiten zieten harrera aristokrazia goreneko bisitariei, tartean hainbat errege erreginari.
|
|
|
Medikuak ogibidez, bi biok herriko alkateak izan ziren tarte desberdinetan, bata gorriekin, bestea xuriekin. Bi
|
biok
idazten zuten euskaraz, orduko Donibane turistiko guztiz euskaldunean. Baina, oso sarritan, mende amaierako kroniketan ikus daitekeenez, paparra kondekorazioz beteta egiten zieten harrera aristokrazia goreneko bisitariei, tartean hainbat errege erreginari.
|
|
|
Kirmen Uriberen Bilbao New York Bilbao, Anjel Lertxundiren Zoaz infernura, laztana eta Jokin Munozen Antzararen bidea. Nobedadeen kategorian sar genitzake hirurak, azken
|
bi
urteko epean argitaratuak izan baitira. Nobedade izate horrek bultzatu nau haiek hautatzera, baina bestelako arrazoiak ere izan dira tartean.
|
|
|
Estanpa kostunbrista bare askoak diruditenak detaile txiki batek itzulipurdikatzen ditu, besterik ez bada, irakurlearen gogoan. «Udako bidaia» komentatu dugu
|
biok
, eta narrazio labur horretan icebergaren punta erakusten dela esaten badut, gehiegi esaten ari naizela iruditzen zait. Atzean duen mamia sekulakoa da esaten duenaren aldean.
|
|
|
Espainiar gripeak kolpatu zuen Idaho 1918an, eta 339 pertsona hil zituen, 973 1919rako. 1918ko urri aren 26an Boiseko 11 euskaldun hil ziren gripeak jota, horien artean anaia
|
bi
, 22 urteko Ignacio eta 24 urteko Daniel Dobaran (Webb 1998: 15). Hardestyren arabera, 1918ko urriaren 29an sei euskal hileta elizkizun izan ziren egunean zehar:
|
|
|
Gurasoak beti penatu ziren haurra Boisen «bakarrik» utzi izanaz eta, beste nonbaitera bihurtu zirelarik, hilobia zaindu ezinaz. Neba arrebek Euzkaldunak Inc. elkartearen aldizkariaren bitartez jakin zuten egitasmoaren berri, eta geroago han ikusi zuten
|
bion
abizena hilobi zerrendan idatzirik. Izenetako bat haien arreba/ ahizpa nagusiarena zen; bizitza osoan jakin zuten hartaz, baina ez ziren gai izan haren hilobia kokatzeko.
|
|
|
Hardestyk proiektua zuzentzea erabaki eta
|
bi
urtera burutu zen lehen fasea, oroitarririk gabeko ia 70 euskaldun haiei porlanean metalezko plaka bat ezarri zitzaielarik. Euskal dohaintza emaile anonimo batek ordaindu zituen hilobia segurtasunez kokaturiko zendutakoen plakak.
|
|
|
1996ko ekainaren 23an, Hardesty izan zen Morris Hill hilerrian zehar eginiko bisitaldi eta zeremonia baten buru, egitasmoa deskribatu, eta oroitarririk gabe geratzen ziren hirurogeita
|
bi
euskaldunen metalezko plaka berriak bisitatu eta ospatu zituzten. Hasieran hamar bat hilobi kokatzeko asmoa zen arren, azkenean hirurogeita bi topatu ziren kokagune ziurrekoak, eta beste hirurogeita bost izen, hileta datuak zeuzkatenak, baina ehorzte leku segururik ez.
|
|
|
1996ko ekainaren 23an, Hardesty izan zen Morris Hill hilerrian zehar eginiko bisitaldi eta zeremonia baten buru, egitasmoa deskribatu, eta oroitarririk gabe geratzen ziren hirurogeita bi euskaldunen metalezko plaka berriak bisitatu eta ospatu zituzten. Hasieran hamar bat hilobi kokatzeko asmoa zen arren, azkenean hirurogeita
|
bi
topatu ziren kokagune ziurrekoak, eta beste hirurogeita bost izen, hileta datuak zeuzkatenak, baina ehorzte leku segururik ez. Harrizko monumentuan azken hirurogeita bost horien izenak eta jaiotze nahiz heriotza datak grabatu eta, apaintzeko, Estatu Batuetako bandera eta ikurrina elkarturik eta lauburuak zizelkatu ziren.
|
|
|
Mateo Arreguiren bilobak, Liz Dick Hardestyk, onartu zuenean Euzkaldunak Inc. erakundean oroitarri gabeko hilobien proiektuaren erantzukizuna bere gain hartzea, aitonak eta berau lako hainbatek
|
bi
belaunaldi lehenago eginiko antolakuntzaren azken xehetasunak ari zen ixten. Aitxitxek Boisera iritsi eta bertan geratzen ziren euskaldunak babestu zituen moduan, Lizen ardura bilakatu zen haiek munduan igarotako denbora iraunkorki markaturik uztea.
|
|
|
Diotenez, hobe bakarrik konpainia txarrean baino. Nik ez dut
|
bien artean
desberdintasunik ikusten.
|
|
|
«Talentu aski baduzu, litekeena da ausardiarik gabe ere, puntu bateraino behintzat, aurrera ateratzea; eta litekeena da nahikoa ausardia izanez gero talenturik gabe aurrera ateratzea, puntu bateraino behintzat. Baina ezin aurrera atera
|
bietako
bat bederen eduki ezean. «Guztiz idazle ez diren horiek» tragikoak dira oso, eta orduan eta burutsuago izan, are tragikoagoak oraindik:
|
|
|
Inor gutxik esango luke, besterik gabe,
|
bi
horiek bateragarriak direla. Bi biak letren mundukoak badira ere, lehenak, literaturak, letra gozoen izena eta aipua dakartza; bigarrenak, ostera, aginduen letra astunak biltzen omen ditu aspalditik, askoren atsekaberako.
|
|
|
Inor gutxik esango luke, besterik gabe, bi horiek bateragarriak direla.
|
Bi
biak letren mundukoak badira ere, lehenak, literaturak, letra gozoen izena eta aipua dakartza; bigarrenak, ostera, aginduen letra astunak biltzen omen ditu aspalditik, askoren atsekaberako.
|
|
|
Inor gutxik esango luke, besterik gabe, bi horiek bateragarriak direla. Bi
|
biak
letren mundukoak badira ere, lehenak, literaturak, letra gozoen izena eta aipua dakartza; bigarrenak, ostera, aginduen letra astunak biltzen omen ditu aspalditik, askoren atsekaberako.
|
|
|
Dena den, bada
|
bi
arlo horien artean halako bereizketa, halako jauzia, hain zuzen ere, historian horrenbestekoa izan ez dena. Zuzenbidearen protagonistak sarri askotan izan dira literatura sortzaileak.
|
|
|
Horretara jarrita, ugariak dira legea eta literatura estekatu dituzten ikerketak, egun mugimendu osoa ontzen dutenak. Law & Literature izenburupean, badira literatura unibertsalaren gorabeheretan
|
bi
letra mota horiek begipean jarri dituztenak; besteak beste, Richard Posner estatubatuarra, edota Biet eta Ost frantziarrak.
|
|
|
Bertan ere,
|
bi
modu desberdin: aurrenekoa, lege/ zuzenbide testuak, prosa preskriptibo/ normatibo horren eramaile, askoren ustez hits eta mingots izaten direnak.
|
|
|
Denei aurkitzailea bera izan zela esaten ibili zen Shorty.
|
Biak
ezagutu zituen George C. Pipkinek ez du dudarik: Peteren lana izan zela uste du, eta aldi hartan, beste askotan bezala, bere burua harrotu nahian ibili zela Shorty.
|
|
|
«Jendea meatzean barna laguntzen ez zen sekulan nekatu eta inoiz ez zuen horregatik kobratu. Bere atsegin handienetarik bat zen jendea Aguereberry Pointera eramatea eta ia
|
bi
mila metro beherago zabaltzen zen Heriotza Ibarraren bazter miresgarriez gozatzea haiekin batera.»
|
|
|
»Harri zapal batzuk bilatu nituen, eta
|
bi
alor markatu genituen. Shortyk hegoaldeko erdia hartuko zuen, nik muinoaren iparreko erdia.
|
|
|
Shortyk hegoaldeko erdia hartuko zuen, nik muinoaren iparreko erdia. Shortyk ez zekien idazten, beraz nik paper puska batzuetan bakoitzaren izena jarri, eta harri zapalen artean utzi nituen,
|
bi
alorren lau ertzetan. Shortyk esan zuen han geldituko zela eta ez ziola inori ezer esango.
|
|
|
»Sosik ez neukan, baina txekea han izango nuela pentsatu nuen.
|
Bi
hirugihar xerra eta katilukada bat irin neukan. Hirugiharra frijitu eta irinarekin taloa egin nuen gure alorraren eta Ballaraten artean kanpatu nuen aldi bakarrean.
|
|
|
»Shortyk eta
|
biok
markatutako alorra zela hura esan nion Yorki. –Zati bat niretzat uzten baduk, mantenua neure kontu?, esan zidan.
|
|
|
Shortyren izena zeramana. Esan nion Shorty eta
|
biok
elkarrekin ginela aurkitu nuenean eta erdi bana egitea erabaki genuela. Garbi ikusi nuen ez zidala sinesten.
|
|
|
»Hala, Shortyren izena idatzi nuen, Shorty Harris, harri artean zegoen bezala, berdin berdin. Hark
|
bi
paperak elkarren ondoan jarri, eta begira egon zen. Gero bostekoa eman zidan.
|
|
|
Ezta prospekziorako joerarik ere, horretara bagoaz. Walter Scott eta
|
biak
, Heriotza Ibarreko «Scotty», bazter hauetako prospektorerik famatuenak dira seguru aski, baina oraindaino inork ez du frogatu batak zein besteak benetan inolako prospekziorik egin zuenik.
|
|
|
–Begira, Shorty eta
|
bion
izenak harri haien artean jarri nituen egunean norbaitek esan balit hori egiteagatik 36 urtez hemen geratu nuela, nik uste korrika hasi, eta oraindik ere korrika ariko nintzatekeela. Gauza xelebreak egiten ditu bizitzak.
|
|
|
Albistea zabaldu zelarik, 1904ko maiatzerako bostehunen bat urre bilatzaile bazebiltzan inguru haietan. Keane Wonder Mine izenaz bataiatu zuten meatze hura, eta Heriotza Ibarreko
|
bi
urre meatze emankorrenetarik bat bihurtu zen urteen joanean, milioi bat dolar inguruko etekinarekin. Hura ustiatzeko eskubideagatik jasotako diruari esker, Domingo Etcharrenek, «Ballarateko euskal harakin begibakarrak», denda bat erosi zuen Darwinen (Kalifornia).
|
|
|
Olerkiak gure aitaren gaitzari egiten dio erreferentzia. 1999an eta
|
bi
hilabetez gure aita ospitalean egon zen, urriaren 28an zendu zen arte. 1998ko bakealdia, Lizarra Garazi akordioak ekarri zuena, urte hartako azaroan bukatu zen, hain zuzen.
|
|
|
«Egungo kritikaz, hauexek dira boteprontoan bururatzen zaizkidan ideiak. Hasteko eta behin, esan dezadan badirela gurea bezalako gizarte batean gutxienez
|
bi
kritika mota: komunikabideetan agertzen dena eta kritika akademikoa.
|
|
|
izan.
|
Bi
hizkuntzak erabili ditu beti. Kataluniako beste milioika lagun bezala, elebidun hazi zen.
|
|
|
Badira zenbait jarrera politiko hizkuntza baten edo bestearen nagusigoa aldezten dutenak. Katalana iraganeko jazarkuntzatik bizirik atera da eta azken
|
bi
hamarkadetan ofizialki suspertutako berpizkundea izan du. Baina, politika alde batera utzita, kale mailan ondorio praktikoa hauxe da:
|
|
|
Baina, politika alde batera utzita, kale mailan ondorio praktikoa hauxe da: zuk ikus ditzakezu
|
bi
emakume elkarrekin solasean azokan bata katalanez mintzo eta bestea gaztelaniaz ihardesten. Ez dira dialektoak, elkarren ondoan garatu diren hizkuntza zeharo bestelakoak baizik, maiz bietako bat ezabatzen alferrik ahalegindu diren arren.
|
|
|
zuk ikus ditzakezu bi emakume elkarrekin solasean azokan bata katalanez mintzo eta bestea gaztelaniaz ihardesten. Ez dira dialektoak, elkarren ondoan garatu diren hizkuntza zeharo bestelakoak baizik, maiz
|
bietako
bat ezabatzen alferrik ahalegindu diren arren. Espainiako albiste nazionaletan, esaterako, katalanez mintzo den Kataluniako politikari bati azpitituluak jarri behar zaizkio.
|
|
|
Edonongoa izanda ere, Kataluniara heldutako etorkin batek lehen
|
bi
urteak emango ditu igarkizun hau ehunka solasaldi gaitzetan asmatu nahian. Elebitasunak ez du zertan erosoa izanik, baina argigarri izan daiteke.
|
|
|
Beraz, guk
|
biok
bagenuen zer pentsaturik haur eta hizkuntzen lantzeari buruz Sumpta Juliaz haurdundu zenean.
|
|
|
Eskola katalanera zihoan. Guraso
|
biek
katalanez egiten zioten beti. Baina bolada batez gaztelaniaz erantzuten zien soilik.
|
|
|
Gu elkarrekin aritzen garenean baino ez du gaztelaniaz entzuten Xavik. Izan ere, Joan eta
|
biok
gaztelaniaz mintzatzen gara bakarrik gaudenean. Horrela egin dugu beti.
|
|
|
Baina oraindik ez gara ausartzen ondorioak ateratzen. Haiek
|
bien artean
hitz egiteko zein hizkuntza aukeratzen duten ikustea adierazgarria izango da.
|
|
|
|
Bi
urte bete zituenean, Julia kinka larri batera heldu zen bere ingeles ikaskuntzan. Abuztuan Britainia Handira joan ginen oporretan nire gurasoenera.
|
|
|
Jendearen esanetan katalanari zekenkeria zerbait datxekio. Hots laburrez eta zehatzez taxutua da, ingelesa bezala,
|
biek
ala biek arestiko iragan komertzial, praktiko eta industrialarekin zerikusirik bailuten. Gure herri ondoan dagoen adreiluzko oihal fabrika Manchesterrekoen tankerakoa da.
|
|
|
Jendearen esanetan katalanari zekenkeria zerbait datxekio. Hots laburrez eta zehatzez taxutua da, ingelesa bezala, biek ala
|
biek
arestiko iragan komertzial, praktiko eta industrialarekin zerikusirik bailuten. Gure herri ondoan dagoen adreiluzko oihal fabrika Manchesterrekoen tankerakoa da.
|
|
|
Abuztuan Britainia Handira joan ginen oporretan nire gurasoenera. Han bere lehengusu gusina guztiak ezagutu zituen, eta batik bat, Hammah eta Jemma lehengusinak, bera baino
|
bi
urte zaharragoak. Kosta ahala kosta nahi zuen haiekin jolastu eta horretarako zekien ingeles guztia behar zuen.
|
|
|
Laster garbi ikusi nuen hizkuntzek askoz gehiago nahasten gaituztela helduok, umeak baino. Juliari ez datorkio nahasmena edo harridura hiru hizkuntza hitz egitetik, aitak
|
bi
baino ez erabiltzetik baizik. Edota ikustetik jende askok bat baino ez duela egiten.
|
|
|
Lehenik ingelesa zegoen. Sumptak eta
|
biok
ingelesez ezagutu genuen elkar Ingalaterran eta Londresen bizi izan ginen elkarrekin Espainiara etorri arte. Geroago jakin dudanez, Espainiako errege erreginek ingelesez ezagutu zuten elkar Grezian; hori dela-eta badago txiste bat giro monarkikoetan oso hedatua, hots, elkar ezagutu zutela, eta maitemindu, halako hizkuntza ezerromantikoan.
|
|
|
Londresera egindako bidaia batetik etxera itzuli nintzenean. Gure etxea Bartzelona inguruko herrixka batean dago eta bertan bizi gara Sumpta emazte espainiarra,
|
bi
alabak eta laurok. Julia duela lau urte eta erdi jaio zen eta Ritak laster beteko ditu bi.
|
|
|
Gure etxea Bartzelona inguruko herrixka batean dago eta bertan bizi gara Sumpta emazte espainiarra, bi alabak eta laurok. Julia duela lau urte eta erdi jaio zen eta Ritak laster beteko ditu
|
bi
. Julia hiztun porrokatua da eta Rita ildo beretik dator.
|
|
|
Lehen sekula irudikatuko ez nukeen egoera batean bizi naiz: nire
|
bi
alaba txikiak nik egiten ez dudan hizkuntzan aritzen dira. Ulertu, ederki ulertzen dut eta, behar izanez gero, haren pidgin bertsio bat ere erabil nezake.
|
|
|
Azken hogeita bost urteotan gure hizkuntzan aldi bereko eragina izan duten
|
bi
gertakari ekarri nahi ditut hona: euskararen batasuna da bata; euskal administrazioaren sorrera bestea.
|
|
|
euskararen batasuna da bata; euskal administrazioaren sorrera bestea.
|
Bi
biak dantzari bikiak izan dira ia (erkidego autonomoan baino ez, hala ere), eta estu estu helduta egin dute orain artean dantza.
|
|
|
euskararen batasuna da bata; euskal administrazioaren sorrera bestea. Bi
|
biak
dantzari bikiak izan dira ia (erkidego autonomoan baino ez, hala ere), eta estu estu helduta egin dute orain artean dantza.
|
|
|
Ordu arte egundo elkar ikusi ez duten hitzak elkarrekin jartzeak ekar lezakeen efektua aztertzen dut. Denbora asko pasa dezaket esaldi baten barnean hiru silabako hitz bat baztertu eta
|
bi
silabako baten bila. Bestalde, aurrez erabakitako musika jakin bat eta pintura mota edo pelikula bateko argi konkretu bat bidelagun ditudala ekiten diot lanari:
|
|
|
Galtza hitzak baditu ahalmen batzuk praka hitzak ez dituenak; eta alderantziz. Perpaus baten kadentziak
|
bi
silabako hitz bat eska dezake, eta ez hirukoa; perpaus baten kadentzia hots gogorren baten premian egon liteke, eta ez leun batenean. Hitzen eta esaldien musikaltasunari eta erritmoari begiratzea ez da poeten egitekoa bakarrik.
|
|
|
Jontxu txalupa eta Citroën
|
bi
zaldikoa
|
|
|
M.B.: Nik uste dut
|
bi
objektu hauek izan direla gure familian oso inportanteak. Oso momentu onak, ederrak, pasa ditugula horiekin.
|
|
|
M.B.: Guk «bi zaldiko»
|
bi
izan ditugu. Lehenengoa izan zen txuria, 70eko hamarkadan; hurrena, 80ko hamarkadan, horia izan genuen.
|
|
|
Lehenengoa izan zen txuria, 70eko hamarkadan; hurrena, 80ko hamarkadan, horia izan genuen. Hamabost urte izan dira gure bizitzan, edo agian gehiago,
|
bi
zaldikoetan ibiltzen. Euskal Herrian zehar ibili gara izugarri, eta Bartzelonara joan gara, Mallorcara, seme alabekin, txakurrarekin, eta kontzertuetara ere bai.
|
|
|
Orain lekeitioak.
|
Bi
portada ditugu. Lehenengoa da zoragarria eta bigarrena oso desberdina, sinpleagoa, baina oso ederra.
|
|
|
Londresen izan zen, 1962ko uztailean. Bera niri bisita bat egitera etorri zen, hamar egun edo
|
bi
aste pasatzera. Nik oso ingeles gutxi nekien eta berak gutxiago.
|
|
|
Berak txikitako anekdota bat kontatzen zuen, beti pixka bat tristea iruditu zaidana. Ba, nonbait,
|
bi
urte zituenean, Gardatara lehenengo aldiz joan zenean, sehaska moduko batean uzten zuten, eta ortura ateratzen zuten ontzi txiki edo sehaska horretan. Antonio Zabalak txori bat jarri zion alboan, sehaskari soka luze eta fin batekin lotuta.
|
|
|
Berari oso ondo iruditu zitzaion, eta hasi ginen aukeratzen gauza batzuk.
|
Bi
zerrenda egin genituen bion artean. Nik orain zerrenda bakarra egin dut gehien errepikatzen ziren gauzekin eta aukeratu dudan lehen gauza penizilina izan da.
|
|
|
Berari oso ondo iruditu zitzaion, eta hasi ginen aukeratzen gauza batzuk. Bi zerrenda egin genituen
|
bion artean
. Nik orain zerrenda bakarra egin dut gehien errepikatzen ziren gauzekin eta aukeratu dudan lehen gauza penizilina izan da.
|
|
|
Mikelek ezagutu zuen hamalau urte zituenean, bere arreba Karmelerekin ezkondu zelako, eta beretzat oso inportantea izan zen. Beti esaten zuen berak
|
bi
aita izan zituela: bata berea, Feliciano, asko maite zuena, eta sentidu batean, gainera, oso inportantea izan zena beretzako, eta bestea Juanjo Lasa, neuropsikiatra, zientzia maite zuena..., ez dakit, beste istorio bat, oso diferentea, vasquista, liberal, izquierdista?
|
|
|
Txema Faus izeneko adiskide batek oparitu zion.
|
Biak
ikasleak ziren Zaragozan, 1962an edo. Mikelek berak baino gehiago erabiliko zuela, eta erregalatu egin zion.
|
|
|
Mikelek berak baino gehiago erabiliko zuela, eta erregalatu egin zion. Orduan hasi zen euskaraz berriro kantatzen, kanta tradizionalak, eta
|
bi
erreferentzia hauek, disko gorriak eta Riezuren liburua, fundamentalak izan ziren. Gero erabili ditu beste kantutegi guztiak, baina bi hauek oso inportanteak izan ziren.
|
|
|
Orduan hasi zen euskaraz berriro kantatzen, kanta tradizionalak, eta bi erreferentzia hauek, disko gorriak eta Riezuren liburua, fundamentalak izan ziren. Gero erabili ditu beste kantutegi guztiak, baina
|
bi
hauek oso inportanteak izan ziren.
|
|
|
Zaragozan atera zuen.
|
Bi
urte gaixo egon ondoren, medizina bukatzera joan zen. Eta euskaraz kanta tradizionalak kantatzen hasi zen.
|
|
|
Berarentzat karnetak inportantzia zeukan profesional bezala ibiltzeko, baina gero debekuak etorri ziren, ez bakarrik beretzako, besteentzako ere bai, eta karnetak ez zuen balio handirik.
|
Bi
aldiz eraman zuten komisariara. Lehenengo aldiz 1968 edo1969an, tarte horretan.
|
|
|
M.B.: Bartzelonan
|
bi
urte eta erdi egon ginen guztira, eta hango zerbait aukeratu nahi genuen. Aurrena ni joan nintzen.
|
|
|
Basque» naiz amerikar antropologoen artean. Arrazoiak
|
bi
ere badira. Batetik, Euskal Herrian kanpo lana egin zuen lehenengo antropologo anglo amerikarra izan nintzen eta, bestetik, BSP Euskal Ikasketen Programa sortu nuen Nevadan.
|
|
|
Bat Harvardekoa bada, idazten duena idazten duela ere?, lana argitaratuko diote, seguru; baita lau txorakeria esaten badu ere. Aitzitik, morroia herrialdeko lehenengo hamar unibertsitatekoa ez bada, gorriak eta
|
bi
ikusiko ditu artikulua, eman dezagun, argitara diezaioten, lanak urrearen balioa badu ere. Orokortzen ari naiz, baina horixe da bene benetako errealitate akademikoa.
|
|
|
Arrakasta handikoa izan zen bai ingelesez, bai gaztelaniaz. 1975ean, berriz, Amerikanuak argitaratu genuen Jon Bilbaok eta
|
biok
. Eta agortu egin zen:
|
|
|
Nire amamak Petra Amoroto Egaña zuen izena eta Esteban Mendive Aurtenecherekin ezkondu zen. Argazkiz eta Atlantikoaren
|
bi
aldeetan bildutako pasadizoz baizik ez nuen ezagutzen aitona. Nire emazte Hollyrekin eta Bernardo Arrizabalaga Amoroto lehengusuarekin. Euskal Herriko eleberrigilea bera?
|
|
|
Familian diotenez, Estebani telegrama batez erantzun zion, bertan ez bazegoen iristen zenean, etxera itzuliko zela berehala. Herrialde osoa gurutzatzeko bidaia luzean, ingelesez jakin gabe, jantoki bagoian bere premiak adierazteko, lau silabako
|
bi
hitz besterik ez zekizkien: en sa la da eta cho co la te.
|
|
|
Urteetan maindire zikinak garraiatu zituen hoteleko eskailera estu eta pikuetan gora eta behera, etxean garbitzen baitzituen ikuzgailu zaharkitu batean, zabaltzeko burdin harian zintzilikatu baino lehen. Holly eta
|
biok
hoteleko gelak pintatzen laguntzen izan ginen uda batez, osabak esan zigunean hoteleko teilatua konpontzen ari zela eta nire amama, laurogeita zazpi urteko emakumea, leiho batetik igo zela teilaturaino berari laguntzera. Konturatu nintzen altzairuzko neska gazte hura eta nire amama pertsona bera zirela.
|
|
|
Orain, emakume itsuak bezala, denok dauzkagu gure oroitzapenak argazkiek, kafe ehogailuak eta gutun gutxi batzuek lagundurik, Atlantikoaren
|
bi
aldeetan. Euskal Herriko nire ahaideek gogoan dute nire amamak hirurogei urte zituela nola etorri zen Bizkaira urtebeterako.
|
|
|
Eta badago zer irakurri, Antoñanak sormen lan oparoak eman dituelako azken berrogeita hamar urteotan gaztelaniazko literaturan. Sei eleberri (1960ko eta 1970eko hamarkadetan idatziak, baina horietako
|
bi
1990eko hamarkada arte argitaratu gabeak) eta milatik gora artikulu (1962tik aurtengo otsaila arte egunkari eta aldizkari askotan agertuak) dira Antoñanaren idazlan nagusiak. Artikulu hauetako batzuekin eta ipuinekin edota genero aldetik sailkaezinak diren beste testuekin, hamairu liburu osatu zituen Antoñanak, horien artean Patrañas y otros extravíos (Pamiela, 1985).
|
|
|
Bilduma honetatik «Este soy (Mi ficha)» autoerretratua hartu eta euskaratu da, oinarrian «Mi ficha» (Diario de Navarra,) izeneko artikulua duena. Irakurleak jakin behar du aipatu artikulua Patrañas... liburuan argitaratzeko, Antoñanak, ohi zuenez, testua orraztu eta moldatu zuela; estilo aldaketa zehatz gutxirekin eta amaierako
|
bi
parrafo ezabatzearekin autoerretratua borobiltzen asmatu zuen.
|
|
|
Duela gutxi egin nion bisitan, konturatu nintzen amak bere argazki bat besterik ez daukala beste guztien artean. Arrebak eta
|
biok
emandakoa da orain urte gutxi, hemezortzi urte zitueneko erretratu zahar bat, odol koloreko behor bat belardi batean barrena daramala bridatik helduta. Sumatzen duzu bere argazkia besteekin batera ipini zuela, ez nolabaiteko harrotasunagatik, bere umeei amore emateagatik baizik.
|
|
|
Gatazka horren muinean negoziazio prozesu bat dago, nortasun negoziazio bat zehatz esanda. Gizon bat, Dominique Laxalt,
|
bi
kulturaren/ errealitateren artean bizi da eta leialtasuna bietako zeini zor dion, «agindutako lurralde maitea» zein duen erabaki beharrean dago. Auzia Dominiquek jaioterria, Zuberoa, utzi, eta berrogeita zazpi urtera pizten da.
|
|
|
Gatazka horren muinean negoziazio prozesu bat dago, nortasun negoziazio bat zehatz esanda. Gizon bat, Dominique Laxalt, bi kulturaren/ errealitateren artean bizi da eta leialtasuna
|
bietako
zeini zor dion, «agindutako lurralde maitea» zein duen erabaki beharrean dago. Auzia Dominiquek jaioterria, Zuberoa, utzi, eta berrogeita zazpi urtera pizten da.
|
|
|
Lehen aldia izango da Puerto Ricoko gizona topatzen duena, baina horrek ez du hura bere begietara arrotz bihurtzen. Aitzitik, gauza asko dituzte komunean
|
bi
gizonek, jatorri ezberdinekoak izan arren. Azken batean, Dominique eta Puerto Ricoko laguna historia beraren parte dira, immigrazioarena alegia.
|
|
|
Azken batean, Dominique eta Puerto Ricoko laguna historia beraren parte dira, immigrazioarena alegia.
|
Biek
ala biek,«, like the men in the ring,?
|
|
|
Azken batean, Dominique eta Puerto Ricoko laguna historia beraren parte dira, immigrazioarena alegia. Biek ala
|
biek
,«, like the men in the ring,?
|
|
|
Aurpegiko
|
bi
perlekin ikus dezakezuenok itsuon begiak izan behar duzue. Eta, alderantziz, beste zentzumenen indar handiagoa dugunok zuen belarri, aire eta bizitzaren nondik norakoen hizkuntzaren itzultzaile izan behar dugu.
|
|
|
Nire kotxearen arazoa, berriz, piezaren aldaketak ere ez zukeen konponduko. Kotxe fantastikoaren
|
bi
motorretatik funtzioan zegoen bakarrak bere azken hatsa botata zuela esan daiteke, eta horrela, jada, nire bizitzaren laurden bat joana denean, ezinikusiaren tunelaren barruan sarturik, zeruko izarren laguntzaz baizik ez baliatuz, aurrera egiten du nire motorrik gabeko kotxeak. Hobeto esanda, energia berriztagarriei esker doa aurrera:
|
|
|
XXI. mende honetan begiekin ez ikustea orain dela
|
bi
mende baino errazagoa da izatez. Hala ere, oraindik itsuok itsaso zabalean laino dagoenean bezala bizi gara, gaur egungo gizarteak batzuetan hala lainotzen du-eta gure mundua.
|
|
|
Lehenengo eta behin, harriduraz eta kuriositatez begiratuko zeniokete, eta gero zerbait desberdina duen sentsazioa geldituko litzaizueke barnean kolaz itsatsita bezala. Berritasuna bukatzerakoan, lauzpabost egun igarota,
|
bi
portaera izan ditzakezue:
|
|
|
Donostiako haizeen orraziaren aurrean jarrita, itsasoari begira, gure
|
bi
zentzumenen bitartez ingurukoa irudi bilakatzen da buruaren eta arimaren barnean: non dagoen itsasoa, marea gorantz edo beherantz doan, haizeak zer esan nahi digun, laino edo eguzkitsu dagoen eguna, olatuek arroken kontra jotzen duten ala ez?
|