|
2017
|
|
|
Gaur egun osasun arloko profesionalak informazio bolumen handiari aurre egin behar dio, eta horrek zailtzen dio informazio baliagarria aurkitzea (adibidez, Pubmed ek, osasun arloko datu base nagusiak, 26 milioi erreferentzia ditu eta bakarrik 2015 urtean 806.000 erreferentzia gehitu ziren). Hori dela-eta, osasun arloko profesionalak baliabideak izan behar ditu
|
bere
interesaren arloan argitaratzen diren ikerketa berrietan eguneratuta egoteko.Hori dena lor dezake bere arloko argitalpenen jakinarazpenen bidez (adibidez, aldizkarien aurkibideen jakinarazpenak), web eta blogetan argitaratzen dena jasotzeko RSS gehigarrien bidez (adibidez, Netvibes), erakunde edo profesionalen Twittermezuei jarraituz edo informazioa partekatzeko gizarte markatzaileak erabiliz (ad... –
|
|
|
Gaur egun osasun arloko profesionalak informazio bolumen handiari aurre egin behar dio, eta horrek zailtzen dio informazio baliagarria aurkitzea (adibidez, Pubmed ek, osasun arloko datu base nagusiak, 26 milioi erreferentzia ditu eta bakarrik 2015 urtean 806.000 erreferentzia gehitu ziren). Hori dela-eta, osasun arloko profesionalak baliabideak izan behar ditu bere interesaren arloan argitaratzen diren ikerketa berrietan eguneratuta egoteko.Hori dena lor dezake
|
bere
arloko argitalpenen jakinarazpenen bidez (adibidez, aldizkarien aurkibideen jakinarazpenak), web eta blogetan argitaratzen dena jasotzeko RSS gehigarrien bidez (adibidez, Netvibes), erakunde edo profesionalen Twittermezuei jarraituz edo informazioa partekatzeko gizarte markatzaileak erabiliz (adibidez, Citeulike) (1).? –
|
|
|
Droga honek zuzenean eragindako zenbait heriotza ere agertu dira. Talde
|
berekoa
den eta gure artean aurkitu den azken katinona flakkadelakoa litzateke. Kimikoki, pirrolidinobalerofenona (alfa PVP) litzateke eta profil farmakologikoa MDPVrenaren oso antzekoa du.
|
|
|
Antzinatik Amazonas ibaiaren inguruko tribuek erlijio erritoetarako erabili izan duten landare nahastez osaturiko edabea da. Kontsumitzaileak zenbait landareren nahasketa bat egosi ondoren,
|
bertatik
ateratako erauzkina hartzen du. Nahasketa horretan Banisteriopsis caapiliana eta Psychotria viridislandarearen hostoak aurkitzen dira gehienbat.
|
|
|
Dimetiltriptamina heste hodian degradatua izango litzateke, IMAOekin batera hartuko ez balitz. Hori dela-eta, ezinbestekoa da bi landareak batera hartzea DMTak
|
bere
eragin haluzinatzailea mantendu ahal izateko. Ayahuascak, eragin lasaigarriak izateaz gain, entzumen eta ikusmen haluzinazioak sor ditzake.
|
|
|
Hori antzinatik sorginkerian erabili diren Mandragora autumnale edo Atropa belladonalandareetan ere agertzen den osagai aktiboa da. Egun droga gisa erabiltzen dena, eskopolamina
|
bera
izango litzateke, burundaga ezizenarekin ezagutzen dena. Burundanga azkenaldi honetan ezagun egin da toxiko moduan erabiltzen delako edari alkoholikoetan nahastuta.
|
|
|
Era
|
berean
, talde honen barruan azpitalde batzuk ditugu, egitura kimikoaren arabera sailkatuak. Guztiek dute, hala ere, eragin farmakologikoaren erantzule den antzekotasun amankomun bat:
|
|
|
EAEn bihotzekoak artatzeko sarea 2012an sortu zen. BIHOTZEZ du izena sare horrek eta
|
bertako
partaideak dira 3 probintzietako Emergentzia Osakidetza eta larrialdi, kardiologia eta intentsiboetako zerbitzuak. Lehen unean egoera zein zen aztertu zen, horretarako 2012ko urriaren 1etik 2013ko apirilaren 30era EAEn jazotako STa igoa duen sindrome koronario akutu (STISKA) guztiak aztertu ziren.
|
|
|
Ezaugarri klinikoak adinaren arabera doitu ondoren ezberdintasunik ez da ageri. Gauza
|
bera
ikus daiteke aurkezpen momentuko egoera hemodinamikoarekin; nahiz eta datu gordinen arabera egoera hemodinamiko hobea zuten gizonezkoek (KILLIP I II% 87,3 vs% 92,5; p= 0,009).
|
|
|
atzerapen luzeenak (17). Sarea eraginkorra izango bada,
|
bere
helburuetako batek izan behar du tarte hori murriztea (19). EAEko sarean ikusi da ez dela aldaketarik egon aztertutako bi epeen artean.
|
|
|
MIA jasaten duten emakumeen% 7% 32k ez du estutasunik koronarioetan, MIAren arrazoia ateroma plakaren haustura, ultzerazioa, erosioa, espasmoa edo disekzioa izan daiteke (8). Circulationaldizkariak
|
bere
azken zenbakian plazaratutako gai horri buruzko azterketak dio ezen, oro har, gaixo horiek bihotz hodietako gertakizun bat izateko arrisku handiagoa dutela, hala nola SKA, bihotz gutxiegitasuna eta iktusa (22). Ez da aztertu gure ikerketan arteria koronarioen lesioetan sexuen arteko diferentziarik ote zegoen.
|
|
|
BIHOTZEZ sareak izan du
|
bere
eragina: emakume gehiago artatzen dira eta tratamenduraino doazen denbora tarteak nabarmen murriztu dira emakumeen artean.
|
|
|
Gipuzkoan haurdunen artean agertutako listeriosi kasuen ezaugarri epidemiologikoak zehaztea eta jarraibide terapeutikoak zeintzuk izan behar diren adieraztea. Aldi
|
berean
, gure zerbitzuan arrisku taldeak daudela kontuan izanik, haurdunak eta fetuak zein jaioberriak, diagnostiko goiztiar bat egiteko protokolo bat eraiki da. Bestetik, gaixotasun infekzioso bat denez, biztanleei zuzendu beharreko gomendio eta prebentzio neurriak zehaztu nahi izan ditugu, horretarako gomendio neurriak modu argi batean adieraziz.
|
|
|
Jaioberriek meningoenzefalitisa garatu eta, ondorioz, Donostia Ospitaleko Jaioberrien Unitatean ospitaleratuta egon beharra izan zuten. Bi emakumeak herri
|
berekoak
ziren, Tolosa, eta galdeketa epidemiologikoak ez zuen arriskuko elikagairik identifikatu. Elkarren artean antzeko zuten ezaugarri bakarra harategi bereko bezeroak izatea izan zen.
|
|
|
Bi emakumeak herri berekoak ziren, Tolosa, eta galdeketa epidemiologikoak ez zuen arriskuko elikagairik identifikatu. Elkarren artean antzeko zuten ezaugarri bakarra harategi
|
bereko
bezeroak izatea izan zen. Elektroforesi bidez eginiko azterketan taldekatzeko 3 lagin erlazionatuta zeudela ohartu ziren (2 jaioberri eta ama 1).
|
|
|
Kasuen erregistroa Ingurumen Ikerkuntza eta Osasun Publikoko teknikariek egin dute eta laginen azterketa molekularra Donostia Ospitaleko Mikrobiologia Zerbitzuan eta Mikrobiologia Zentro Nazionalean egin dira, PFGE teknika erabiliz andui ezberdinak isolatzeko. Aldi
|
berean
, Gipuzkoan izandako azken urteotako listeriosi kasuen bilaketa klinikoa eginez, zehaztu ahal izan da zein izan den haurdun eta jaioberrien kasuen ezaugarri eta bilakaera. urte bitartean, Gipuzkoan 73 kasu berri jakinarazi ziren, eta horietatik 52, urte bitartean.
|
|
|
Estresak
|
bere aldetik
, hipokanpoko serotoninaren aktibitatean izan du eragina. Sagu estresatuek serotoninaren metabolito den 5 HIAA maila altuago zuten hipokanpoan (F= 11,305; p= 0,001).
|
|
|
Estresak, berriz, hipokanpoko serotoninaren metabolitoen (5 HIAA) maila handitu duenez,
|
bertan
serotonina aktibitatea areagotu egin duela esan genezake. Estresak berak, aldiz, ez du jokaera mailan aldaketarik eragin, baina estresaren aurrean izandako jokaerak, hau da, sagu aktibo edo pasibo izateak, eragina izan du estriatuko 3 HK/ KIN ratioan.
|
|
|
Estresak, berriz, hipokanpoko serotoninaren metabolitoen (5 HIAA) maila handitu duenez, bertan serotonina aktibitatea areagotu egin duela esan genezake. Estresak
|
berak
, aldiz, ez du jokaera mailan aldaketarik eragin, baina estresaren aurrean izandako jokaerak, hau da, sagu aktibo edo pasibo izateak, eragina izan du estriatuko 3 HK/ KIN ratioan. Sagu pasiboek 3 HK maila altuagoa azaldu dute KIN mailarekiko, eta horrek, tumoreak bezala, estrategia pasiboa izateak bide toxikoa aktibatu duela adierazten du.
|
|
|
Garai
|
bereko
gaitz bat aipatzekotan, berriz, minbizia nabarmenduko genuke. Munduan hildako gehien eragiten duen bigarren gaitza da.
|
|
|
Hizkuntzak osasun arloan eta bereziki harreman terapeutikoan duen egitekoari buruz asko idatzi izan da, batez ere hizkuntzan oinarrituta eman daitezkeen txarto ulertuek osasunean izan dezaketen eragina dela-eta. Osagileek eta gaixoek jargoi ezberdina erabiltze hutsagatik arazoak sor daitezkeela deskribatu izan da (1), beraz, gaixoa
|
bere
ama hizkuntzan artatzen ez denean, txarto ulertuak nabarmenki areagotu daitezkeela pentsa genezake (2). Osasun mentalaren alorrean bereziki garrantzitsua da hizkuntza.
|
|
|
Laski eta Taleporos ek 1977an (10) gazte eskizofreniko latino baten kasua deskribatu zuten. Gaixoak entzutezko haluzinazio mehatxagarriak deskribatu zituen ingelesez, hau da,
|
bere
bigarren hizkuntzan. Antikolinergikoek eragindako delirium bat egin zuen aurrerago, eta orduan haluzinazioak, mehatxagarriak izanda ere, gaztelaniaz aditu zituen.
|
|
|
Southwood eta besteek 2009an (19) argitaratutako lanean lehen agerraldi psikotiko bat zeukan gazte hegoafrikar baten kasua azaldu zuten. Gazteak afrikaans ez,
|
bere
lehen hizkuntzan, azterketa egiteraan deliriozko sintoma gehiago adierazi zituen, bai hizkuntza bitxikeriak baita pentsamenduaren nahasmendua ere. Bestalde, hizkuntzaren alde pragmatikoa aztertzean, ingelesez afrikaans hizkuntzan baino kalte linguistiko handiagoa hauteman zuten.
|
|
|
Horrekin loturik, Oquendok (23) psikoterapian bigarren hizkuntzaren erabilera bikoitza azaldu zuen hizkuntza independentziaren kontzeptutik abiatuta. Azaldu zuen moduan, oroitzapenak eta haiei lotuta dauden emozioak aldi
|
berean
hizkuntza bati lotuta egoten dira. Oroimen esanguratsu eta goiztiarrenen kasuan, normalean, ama hizkuntzari lotuta.
|
|
|
Hala ere, ikerlan bi horiek bat datoz esatean profesionalen eta gaixoaren arteko gertutasunak atxikidura hobetzen duela. Gaixoa
|
bere
lehen hizkuntzan artatzeak gertutasun hori areagotu lezake, eta, ondorioz, atxikidura maila. Hori Ozamiz ek argitaratutakoarekin bat dator (26), alegia, gaixo psikiatriko baten tratamenduarekiko atxikimendua esanguratsuki hobetu zela gaixoa bere ama hizkuntzan artatzen hasitakoan.
|
|
|
Gaixoa bere lehen hizkuntzan artatzeak gertutasun hori areagotu lezake, eta, ondorioz, atxikidura maila. Hori Ozamiz ek argitaratutakoarekin bat dator (26), alegia, gaixo psikiatriko baten tratamenduarekiko atxikimendua esanguratsuki hobetu zela gaixoa
|
bere
ama hizkuntzan artatzen hasitakoan. Orobat bat dator Gilmer eta besteen gomendioarekin, hots, gaixo elebidunak profesional elebidunek artatzeko eskaintza egitea tratamenduarekiko atxikidura hobetzeko.
|
|
|
Izan ere, haluzinazioei buruzko azken behaketa hori egitean, adibidez, gehienek ez dute zehazten informazioa jasotzeko elkarrizketa zein hizkuntzatan egin duten. Ildo
|
berean
, pentsa liteke gaixoak ama hizkuntza hobeto menperatzen duen heinean, bere hizkuntzan luze eta sakonago hitz egiteko joera edukiko duela, azpitik garuneko zirkuituekin lotutako arrazoiak egon edo ez egon. Gainera, kontuan eduki behar dugu psikosiaren oinarria pentsamenduaren nahasmendua dela, eta pentsamendu nahasi hori mintzairaren bidez adieraziko dela.
|
|
|
Izan ere, haluzinazioei buruzko azken behaketa hori egitean, adibidez, gehienek ez dute zehazten informazioa jasotzeko elkarrizketa zein hizkuntzatan egin duten. Ildo berean, pentsa liteke gaixoak ama hizkuntza hobeto menperatzen duen heinean,
|
bere
hizkuntzan luze eta sakonago hitz egiteko joera edukiko duela, azpitik garuneko zirkuituekin lotutako arrazoiak egon edo ez egon. Gainera, kontuan eduki behar dugu psikosiaren oinarria pentsamenduaren nahasmendua dela, eta pentsamendu nahasi hori mintzairaren bidez adieraziko dela.
|
|
|
Badirudi hizkuntzek garunean duten kokapena eta hedapena hizkuntza horiek bereganatu diren adinaren eta egungo erabileraren araberakoak direla hein handi batean, eta aldagai horiek, edo subjektuek hizkuntza bakoitzean duten ezaguera, maila bederen, gutxi batzuek baino ez dute hartu kontuan. Esperimentalak diren ikerlan gutxiek, gainera, ez dute prozedura
|
bera
erabili; batzuek subjektu berari galdeketa bi hizkuntzatan egin dieten bitartean, intrasubjektu konparazioa gauzatuz, beste batzuek, Brown-en ikerketa kasu, lehen hizkuntzan egin diete batzuei eta bigarren hizkuntzan besteei, intersubjektu konparazioa eginez eta ausazko taldekatze barik. Berrikusketari dagokionez, beste hizkuntza batzuetan gaiari buruzko lanak argitaratuta badaudela ikusi dugun arren, ingelesez eta gaztelaniaz daudenak baino ez ditugu bildu.
|
|
|
Badirudi hizkuntzek garunean duten kokapena eta hedapena hizkuntza horiek bereganatu diren adinaren eta egungo erabileraren araberakoak direla hein handi batean, eta aldagai horiek, edo subjektuek hizkuntza bakoitzean duten ezaguera, maila bederen, gutxi batzuek baino ez dute hartu kontuan. Esperimentalak diren ikerlan gutxiek, gainera, ez dute prozedura bera erabili; batzuek subjektu
|
berari
galdeketa bi hizkuntzatan egin dieten bitartean, intrasubjektu konparazioa gauzatuz, beste batzuek, Brown-en ikerketa kasu, lehen hizkuntzan egin diete batzuei eta bigarren hizkuntzan besteei, intersubjektu konparazioa eginez eta ausazko taldekatze barik. Berrikusketari dagokionez, beste hizkuntza batzuetan gaiari buruzko lanak argitaratuta badaudela ikusi dugun arren, ingelesez eta gaztelaniaz daudenak baino ez ditugu bildu.
|
|
|
Hori dela eta, ezin dugu esan argitaratuta dagoen informazio guztia batu dugunik berrikusketa honetan. Alabaina, mugak muga eta ikusitakoaren arrazoia edozein izanda ere, praktika klinikorako erabilgarria den aurkikuntza nagusia aipatutako bi puntuetan laburbildutakoa da, alegia, gaixo psikotiko elebidunak sintomen adierazpen ezberdina egiteko joera daukala
|
bere
bi hizkuntzetan, eta, beraz, egokiena azterketa psikopatologikoa bi hizkuntzak erabiliz egitea izango litzatekeela.
|
|
|
Berrikuspen honetan, pankreatitis akutua duen pazientearen arretak nolakoa lukeen deskribatuko dugu, formarik larrienetan batez ere. Garrantzitsua da ospitale edo ESI bakoitzak
|
bere
protokolo egokitua izatea, Larrialdi, Erradiologia, Laborategi, Kirurgia Orokor, Digestio Aparatu eta Zainketa Intentsiboen Unitateetako espezialistek osaturiko lantalde batekin, nazioarteko gidek gomendatzen duten moduan (10). 1 irudian paziente hauen arreta jasoko lukeen diagrama deskribatzen da, haien ospitaleratze osoan zehar.
|
|
|
1 taulan bi sailkapenok deskribatzen ditugu. Dena den, gure ikerketa taldeak ikusi du Determinanteetan Oinarrituriko Sailkapenak hainbat arazo dituela, talde
|
berean
bilakaera ezberdineko pazienteak sartzen dituelako: organo gutxiegitasun mantendua duten pazienteak, baina nekrosi infektaturik garatzen ez dutenak batetik; eta organo gutxiegitasun mantendurik ez dutenak, baina nekrosiaren infekzioa garatzen dutenak bestetik.
|
|
|
Banaketa ez normala baina asimetrikoa sumatzen da, eskumara lerratutako banaketa. Aldi
|
berean
, laginaren gehienak, hiru laurdenak gutxienez, puntuazio txikia erakusten zuen bi azpieskalatan.? –
|
|
|
Horrela, beste ikerketek tabakoaren eta ADHNaren arteko erlazio hori indargabetzen dute. Ildo
|
beretik
, oinarri genetikoa aztertu nahian, bi haurdunalditan zehar kontsumo ezberdina izan duen ama ikertzean (lehen haurdunaldian zehar erre du eta bigarren haurdunaldian ez du erre), ikusi da bi neba arreben artean ez dagoela ezberdintasunik; hau da, esposizioa jasan duen haurrak ez duela arrisku gehiagorik ADHNa izateko, esposizioa jaso ez duenak baino (10). Horrek faktore genetikoen edo nahaste faktoreen garrantziaz pentsarazten digu.
|
|
|
Bide
|
beretik
joanda baina metodologia desberdin bat erabiliz, haurdunaldian zeharreko tabakoaren eta ADHNaren arteko erlazioa faktore genetikoak bezalako nahasketa faktoreen menpe zegoela azaldu nahian, genetikoki erlazioa zuten eta genetikoki erlaziorik ez zuten ama haurrak aztertu zituen ikerketa batek (4). Hori egin ahal izateko, lagunduriko ugalketa bidez haurdun geratutako emakume talde bat (amarenak ez ziren obozitoekin ernaldutako fetuak lortuz) eta modu naturalean haurdun geratutako beste emakume talde bat elkarrekin konparatu zituzten.
|
|
|
Horretaz gain, ikasketa gutxi duten gurasoen umeek ADHNaren puntuazio altuagoak edukitzeko probabilitate handiagoa dute. Aldi
|
berean
, eskulana (beheko maila soziala) duten aiten haurrek arrisku altuagoa azaldu dute arreta defizita garatzeko. Bestalde, eskulana zuten amek 1,26ko (0,82) ORa aurkeztu zuten, esangura estatistikorik gabe, baina maila sozioekonomiko baxuarekiko lotura indartuz.
|
|
|
Gaur egungo joera, eragin sinergikoarengatik1, landareen arteko asoziazioa egitea da. Aldi
|
berean
, melatonina eta sendabelarrak nahasten dituzten zenbait aurkezpen farmazeutiko ere badaude.
|
|
2018
|
|
|
Esan bezala, azido kinolinikoak hartzaile glutamatergikoen aktibazioan eragindako igoera eta glutamatoa
|
bera
eszitotoxikotasunaren eragileak dira. Glutamatoa NMDA hartzaile estrasinaptikoei etengabe lotzean, horien hiperaktibazioa gertatzenda eta horren ondorioz gertatzen den heriotza neuronalari eszitotoxikotasuna deritzo.
|
|
|
Neurotransmisoreen sistemen desorekaz gain, haien hartzaileen erregulazioaren desoreka bat ere proposatzen dute. Adibidez, noradrenalinak (NA)
|
bere
jariapena kontrolatzen du berak eragiten duen feedback mekanismoaren bitartez. Mintz presinaptikoan transmisioa erregulatzeko? 2adrenohartzaileak daude:
|
|
|
Neurotransmisoreen sistemen desorekaz gain, haien hartzaileen erregulazioaren desoreka bat ere proposatzen dute. Adibidez, noradrenalinak (NA) bere jariapena kontrolatzen du
|
berak
eragiten duen feedback mekanismoaren bitartez. Mintz presinaptikoan transmisioa erregulatzeko? 2adrenohartzaileak daude:
|
|
|
Depresioa bezalako gogo aldartearen asaldurekin gehien erlazionatu den faktore neurotrofikoa garunetik eratorritako faktore neurotrofikoa (BDNF) deiturikoa da, plastikotasun neural eta neurogenesiaren erregulaziorako ezinbestekoa dena. Tirosin kinasa erako
|
bere
hartzaileari lotuz, TrkB delakoa, hainbat seinalizazio bide bultzatu eta neuronen dendriten arborizazioa kontrolatzen du, esate baterako (3). Estresak eta kortisolak neuronen biziraupenerako eta sinapsien egokitasunerako hain garrantzitsua den BDNFaren mailei eragiten dietela deskribatu da.
|
|
|
Glukokortikoide nagusia gizakietan kortisola edo hidrokortisona da, eta guruin adrenalaren azalaren zati faszikulatuan ekoizten da. Estres estimuluei eta glukokortikoide maila plasmatiko baxuei erantzuteko askatzen da,
|
bere
sintesi propioa erregulatzeko gai delarik. Hainbat funtzio betetzen dituzte organismoan glukokortikoideek, hala nola estresaren erantzunaren kontrola, gluzido, lipido eta proteinen metabolismoaren kontrola eta sistema immunearen inhibizioa (ezaugarri antiinflamatorio eta immunogutxitzaileak dituzte) (9).
|
|
|
Azkenik, eremu irekiko proban (ingelesez open field test, OF), saguak kutxa zabal batean ipintzen dira eta
|
bertan
nahieran ibiltzen uzten zaie. Bertan, subjektuen jarduera lokomotorra neurtzen da.
|
|
|
Kortex prefrontaleko 5HIAA metabolito mailari dagokionez, analisi unibarianteak erakutsi zuen estresaeta farmakoa faktoreek kortex prefrontaleko 5HIAA mailan eragina izan zutela. Estresak 5HIAA maila igo zuen (F [1,47]= 14.88; p= 0.000), eta benlafaxinak ere norabide
|
berean
eragin zuen igoera (F [1,47]= 4.32; p= 0.017) (5 grafikoa). Hala ere, ez zen bi faktoreen arteko elkarreraginik aurkitu.
|
|
|
Bestetik, antidepresiboak probatzen dituzten ikerlan askok estresa hasi aurretik edo estres aldia hastearekin bat ematen dituzte farmakoak. Ikerlan honetan, farmakoaren administrazioa estresak
|
bere
efektua egindakoan hasi da. Metodologia ezberdintasun hori emaitza ezberdinen atzean egon daiteke, eta garrantzia handia du errealitate klinikora hurbiltzeko garaian.
|
|
|
Benlafaxinak ez du, beraz, estresaren eragina lehengoratu. Gainera, farmakoak anhedonia eragin du, estresaren norabide
|
berean
. Emaitza honen harira, aurreko lan batean benlafaxinak arratoietan janari kontsumoa murriztu zuela aurkitu zuten (20) eta benlafaxina hartzen duten pertsonen% 11k apetitu galera pairatzen du (21).
|
|
|
Hala ere, farmakoagatiko apetitu galera hori nozitzen duten gehienek ez dute pisu galerarik izaten. Era
|
berean
, gure esperimentuko saguen janari kontsumoa murriztu badu ere, benlafaxinak ez du gorputz pisuan eraginik izan. Kortex prefrontalean, berriz, benlafaxinak 5HIAA maila handitzea eragin du, eta farmakoaeta estresafaktoreen artean elkarrekintza esanguratsurik aurkitu ez bada ere, emaitza hau tentuz hartu beharrekoa da.
|
|
|
Pisuaren kontrola nork eramaten zuen aztertzen badugu, obesitatea zutenen% 55,6k
|
bere
kabuz pisatzen zuen bere burua eta HTA zutenen% 45,4k. Lokomozio aparatuko arazoak zituztenen kasuan,% 82,1ek bere kabuz pisatzen zuen bere burua; diabetikoen% 64,2ri, ostera, espezialistak kontrolatzen zion pisua.?
|
|
|
Pisuaren kontrola nork eramaten zuen aztertzen badugu, obesitatea zutenen% 55,6k bere kabuz pisatzen zuen
|
bere
burua eta HTA zutenen% 45,4k. Lokomozio aparatuko arazoak zituztenen kasuan,% 82,1ek bere kabuz pisatzen zuen bere burua; diabetikoen% 64,2ri, ostera, espezialistak kontrolatzen zion pisua.?
|
|
|
Pisuaren kontrola nork eramaten zuen aztertzen badugu, obesitatea zutenen% 55,6k bere kabuz pisatzen zuen bere burua eta HTA zutenen% 45,4k. Lokomozio aparatuko arazoak zituztenen kasuan,% 82,1ek
|
bere
kabuz pisatzen zuen bere burua; diabetikoen% 64,2ri, ostera, espezialistak kontrolatzen zion pisua.? –
|
|
|
Pisuaren kontrola nork eramaten zuen aztertzen badugu, obesitatea zutenen% 55,6k bere kabuz pisatzen zuen bere burua eta HTA zutenen% 45,4k. Lokomozio aparatuko arazoak zituztenen kasuan,% 82,1ek bere kabuz pisatzen zuen
|
bere
burua; diabetikoen% 64,2ri, ostera, espezialistak kontrolatzen zion pisua.? –
|
|
|
Azkenik, parte hartzaileen% 16,7k esan zuen
|
bere
elikadura ez zela egokia eta portzentaje horrek gora egin zuen gazteen artean% 28,6 izanik (p< 0,001), emakumezkoen artean% 18,5 (p< 0,01), obesitatea zutenen artean% 27,4 eta diabetesa zutenen artean% 21,7.
|
|
|
Pisuarekin zuzenki erlazionatuta dauden patologietan horren kontrola izateak garrantzi handia dauka (25). Hala ere, taldearen herenak ez zuen
|
bere
burua pisatzen, eta portzentaje hori obesitatea pairatzen zutenen artean handitzen zen. Horren arrazoia inpaktu psikologikoarekin erlazionatuta egon daiteke, zeren pertsona horiek beren burua pisatzean eta beren pisua ikustean, agian momentu horretan duten arazoaz jabetu daitezke.?
|
|
|
Ostera,% 1,8k ez zuen gosaltzen% 3,4 gazteen taldekoak izanik (< 40 urte),% 50,5ek otordu artean jateko ohitura zuen. Obesitatea pairatzen zutenen% 36,4k ez zuen
|
bere
pisua kontrolatzen eta hipertentsio arteriala zutenen% 72,9k gatza erabiltzen zuen bazkarietan. Parte hartzaileek zuten ezagutzaren eta beren eguneroko bizi ohituren artean desadostasuna ikusi zen, bai nutrizioari dagokionez baita beren patologiekin erlazioa duten beste faktore batzuei dagokienez ere.
|
|
|
Obesitatea elikagaien ahoratzearen eta gastu energetikoaren arteko desoreka iraunkor eta jarraituaren ondorioa da, non ahoratutako gehiegizko kaloriak ehun adiposo eran metatzen diren (5). Sindrome metabolikoak (SM) arazo kardiobaskularrak ekar ditzaketen faktoreak hartzen ditu
|
bere
barnean; esate baterako, obesitate zentrala (abdominala), anormaltasunak glukosaren metabolismoan eta tentsio arterialean (6).? –
|
|
|
Euskarara ere ekartzen dira horiek, baina, gainera, askotan gertatzen da euskarazko betiko hitzak egotea kontzeptu horietarako. Oro har, maila
|
bereko
onarpena eman zaie termino guztiei. Ikusi bada terminoren batek gainerakoak baino anbiguotasun handiagoa duela, ez da sartu lehenetsien artean.
|
|
|
Anatomiaz bestelako eremuetan ere bada sinonimia kasurik inguruko hizkuntzetan. Halakoetan, maila
|
berean
onartu dira guztiak. Horixe gertatu da, esaterako, hemen:
|
|
|
Adjektibo horiek maileguan har daitezke edo, bestela, euskarazko baliabideak erabilita eman daiteke horien adiera. Aukera biak maila
|
berean
onartu dira hiztegian.
|
|
|
Erdarazko adjektibo erreferentzial baten kasuan, gertatu da oso ohikoa dela forma
|
bera
erabiltzea adjektibo gisa nahiz izen gisa. Adjektibo erreferentzial hori maileguan hartuz gero, beste horrenbeste gertatzen da euskaraz ere, baina, euskarazko erabidera jo nahi bada, hitz elkarketa da izen gisa erabiltzekoa, eta izen lagunaren bidezko erabidea, berriz, adjektibo gisa erabiltzekoa.
|
|
|
Egungo datuen arabera, iktusa premiazko atentzio neurologikoa behar duen emergentzia medikoa izanik, denbora oso garrantzitsua izango da. Laguntza mediko espezializatu arinak pronostikoa hobetzen du eta aldi
|
berean
tratamenduaren eraginkortasuna baldintzatuko du.? –
|
|
|
Horien bitartez gizartea mailakatzen da haien diru sarrera, hezkuntza, lanpostu, genero, etnia eta beste faktore batzuen arabera. Aldi
|
berean
, eragile horiek osasun egoera baldintzatzen dute, gizarte hierarkian dauden lekuaren arabera banakoek esposizio eta ahultasun desberdinak dituztelako (4). Gaur egungo obesitatearen banaketa soziala ez da lehengo berdina, baina oraindik desberdintasun nabariak daude maila sozioekonomiko desberdina dutenen artean.
|
|
|
Horrez gain, aipagarria da ikerketa guneko (Zumarraga, Urretxu, Legazpi, Azkoitia, Azpeitia eta Beasain) udalekin urtero egindako hitzarmenei esker lan hau aurrera eramatea posible izan dela. Ildo
|
beretik
, Patxi Xabier Txakartegiri eskertu nahi diogu lan honen inguruan egin duen irakurketa kritikoagatik eta bere ekarpenengatik.
|
|
|
Horrez gain, aipagarria da ikerketa guneko (Zumarraga, Urretxu, Legazpi, Azkoitia, Azpeitia eta Beasain) udalekin urtero egindako hitzarmenei esker lan hau aurrera eramatea posible izan dela. Ildo beretik, Patxi Xabier Txakartegiri eskertu nahi diogu lan honen inguruan egin duen irakurketa kritikoagatik eta
|
bere
ekarpenengatik.
|
|
|
SUen garapenerako oztopoei aurre egiteko, eta gaixotasun arraro bat pairatzen duten pazienteek kalitate
|
bereko
tratamendua jasotzeko duten eskubidean oinarrituz, 2000 urtean EBk araudi berria ezarri zuen (Zk 141/ 2000 (EK) araudia) (3).
|
|
|
Era
|
berean
, Gipuzkoako Trauma Batzordea dago osatua, espezialitate ezberdinetako kideak biltzen dituena: Kirurgia Orokorra, Urologia, Traumatologia, Pediatria, Ginekologia, Anestesia, Erradiologia, Neurokirurgia, Hematologia, Medikuntza Intentsiboa, Errehabilitazioa, Larrialdiak eta ospitale kanpoko Emergentziak ere.
|
|
|
Ildo honi jarraituz, Gipuzkoako Trauma Sistemak gure lurraldean dauzkagun zentroak integratzen ditu, emergentziekin batera, ondo lotutako sare baten barnean. Era
|
berean
, Gipuzkoako Trauma Batzordea osatu zen 2010 urtean, espezialitate ezberdinen kideak biltzen dituena. Orduz geroztik, hainbat ekimen bultzatu dira paziente traumatikoaren atentzioa hobetzeko asmoz, azken hamarkadan ingresatutako traumatizatu larrien hilkortasuna% 16,7tik% 8,77ra jaitsi delarik gure lurraldean.
|
|
|
Gaur egun, paziente traumatikoa arreta emateko ikuspegi berezia eta sistematizatua erabiltzen da, lesiorik larrienak detektatu eta lehenbailehen konpontzeko helburuarekin. Halaber, baliabide tekniko eta metodologiko berriek ildo
|
berari
jarraitzen diote: Ordenagailu Bidezko Tomografia Axialak (OTA) diagnostiko zehatza egiteko denbora nabarmenki murriztu du, Kalteen Kontrolerako Kirurgia (Damage Control Surgery) lesio larrienen lehentasunezko tratamenduan oinarritzen da, eta, azkenik, Erradiologia Interbentzionistak hemorragien konponbide azkarra eta eraginkorra ahalbidetu du.
|
|
|
1983 urtean argitaratutako lanean, Trunkey eta
|
bere
laguntzaileek heriotzen banaketa trimodala deskribatu zuten (8) (9): heriotzen lehenengo multzo bat aurreneko minutuetan gertatzen da, aire bideak, sistema zirkulatorioa edota nerbio sistema zentrala larriki kaltetuak izatearen ondorioz; bigarren talde bat ordu batzuen epean gertatzen da, hauen artean hemorragiak nabarmenduz; eta hirugarren talde bat egun edo asteak igarota, disfuntzio multiorganikoaren ondorioz.
|
|
|
Maskuriaren berreziketa ZPMen ariketekin elkartuta, bata edo bestea
|
bere
kabuz erabilita baino eraginkortasun altuagoa lortzen da epe laburrean EGI eta GI mistoaren kasuan (2 EM, B GG) (11).
|
|
|
Asetze globalaren tasa urtebeteren buruan% 50ekoa da (13). Ginekologo edota urologo batek ezar ditzake eta bai pazienteak
|
berak
ere erakutsiz gero.
|
|
|
Tratamendu kontserbatzaileak huts egiten duenean, PGIa daukaten emakumeetan egokia da. Halere, paziente batzuek zuzenean tratamendu farmakologikoarekin hasi nahi dute, eta hala egin dezakete; botikak tratamendu kontserbatzailearekin elkartuz gero, edozein neurri
|
bere aldetik
erabilita baino eraginkortasun handiagoa lortzen da dena den.
|
|
|
Hipertentsio larri ez kontrolatua daukaten emakumeetan kontraindikatua dago (180/ 110 mmHg zifrak edo handiagoak) eta tentsio arteriala igo dezake,
|
beraz
horren kontrola egin behar da tratamenduaren aurretik eta horretan zehar.
|
|
|
Prolapsoa duten emakumeetan, esfortzu proba prolapso hori zuzendu ostean egin behar da, prolapsoak
|
berak
GIa ezkutatzen duen jakiteko.
|
|
|
Tratamenduaren helburua pazientearen bizi kalitatea hobetzea da. Pazienteari tratamenduaren arriskuak eta onurak azaldu behar dizkiogu
|
berarekin
erabakiak elkarrekin hartu ahal izateko. Argi eta garbi azaldu behar diegu emakume batzuei ez direla guztiz sendatuko, baizik eta hobekuntza nabari dezaketela beren sintomatologian.
|
|
|
Ariketak gainbegiratuak direnean, emakumeak
|
bere
kontu egiten dituenean baino eraginkorragoak dira (1 EM), edozein urterekin egin daitezkeelarik (A GG). Hasierako miaketan baginako ukipenaren bidez ZPMak nahita uzkurtu eta erlaxatzeko gaitasuna aztertzen da eta banakako entrenamendu programa ezartzen da.
|
|
|
EGIaren kasuan, ostera, kirurgiara joko dugu; badaude horretarako hainbat teknika, urteetan zehar hobetuz joan direnak, gaur egun erabiliena uretra azpiko xingolak direlarik, polipropilenozkoak. Xingolen eraginkortasun tasa altua da, mota ezberdinak daude bakoitza
|
bere
berezitasunekin eta horiek ezagutzea ezinbestekoa da pazienteari aholku egokiena emateko. Beraz funtsezkoa da emakumeek jakin dezaten gernu inkontinentzia ez dela zahartzearen ondorio normal bat eta badaudela horretarako konponbideak.
|
|
|
Xingolen eraginkortasun tasa altua da, mota ezberdinak daude bakoitza bere berezitasunekin eta horiek ezagutzea ezinbestekoa da pazienteari aholku egokiena emateko.
|
Beraz
funtsezkoa da emakumeek jakin dezaten gernu inkontinentzia ez dela zahartzearen ondorio normal bat eta badaudela horretarako konponbideak.
|
|
|
3.3 Erikortasuna. Perineoko infekzioak ager daitezke hezetasunagatik, baita lurrera erortzea eta ondoriozko hezur hausturak ere, zeintzuek aldi
|
berean
erikortasuna eta hilkortasuna handitzen duten, baita osasun gastuak ere (5).
|
|
|
Farmako horiek gernu inkontinentzian eragin dezakete,
|
beraz
anamnesian horien kontsumoa aztertzea garrantzitsua da.
|
|
2019
|
|
|
Esan dugun bezala, osasungintzaren eguneroko praktikan sortutako datuak erabiltzen dituzten ikerketetan, datuak aldez aurretik planifikatu gabe, sistemaren funtzionamenduaren
|
beraren
ondorioz sortzen dira. Ikerketa hauetan ere, ohikoa da galdera bat (edo gehiagori) erantzun nahi izatea.
|
|
|
Hainbat urtetako datuak aztertzen ditugunean, denboran zehar praktika
|
bera
aldatu ahal izan dela kontuan hartu dugu. Beheko grafikoan (4 irudia) urte bitartean bihotz gutxiegitasunaren ondoriozOsakidetzako ospitaleetan ingresatutako pazienteak irudikatzen dira.
|
|
|
Datu falta da ikerkuntza klinikoan maiz gertatzen den arazo bat, askotan informazioa ez delako
|
bere
osotasunean jasotzen, zenbait aldagai ez direlako behar bezala jasotzen, edo pazienteek ikerketan parte hartzeari uzten diotelako. Mundu errealeko datuekin ere faltako balioak aurki daitezke (esate baterako, pazienteen analisiak egin eta grabatzen ez direnean, edo altuera edo neurria hartu baina zerbaitegatik behar bezala gordetzen ez direnean).
|
|
|
Egoera horretan,, datu ezak?
|
berak
informazioa emango digu medikura ez joatea osasun onaren seinale den neurrian.
|
|
|
Klinikoek idatzitako testuetan, hainbat sinonimo edo esanahi
|
bereko
esaldi erabiltzen dira gauza berbera adierazteko. Kardiologian, esaterako, kanporatze frakzioa hainbat modu desberdinetan azaltzen da idatzia, hala nola, fe?,, fracción de eyección? (gaztelaniaz), edo funtzio sistolikoaren aipamenaren pean.
|
|
|
–Ben Manners 5 B kabinan eseri zen, eta mantso mantso tekleatu zuen[
|
bere
galdera]... Ben erantzunaren zain geratu zen[...]. Oso denbora gutxian, galdera hura trilioi bat daturekin nahastu eta osotasun batean koordinatuko zen, eta Multivacek erantzunik egokiena aterako zuen osotasun hartatik.
|
|
|
Multivacek
|
bere baitan
dauzkan datu guztiak nahasten ditu herritarrek egiten dizkioten galderei erantzuteko. Osasungintzaren arlora ere eman dezakegu ideia hori, argia baita horrelako makina batek izango lukeen abantaila:
|
|
|
Beste muturrean, osasungintzaren praktikaren
|
beraren
ondorioz jasotzen diren datuetan oinarritutako ikerketak dauzkagu. Azken urteotako aurrerapen teknologikoei esker, gaur egun milioika datu jaso, bildu eta prozesatzen dira egunero, osasungintzako aktibitatea xehetasun handiz jasotzen dutenak.
|
|
|
Medikuntza ere ez zen iragarpen hauengandik libratu. 1970 urtean New England Journal of medicine (NEJM) aldizkarian agertutako artikulu batean, 2000rako ordenagailuak
|
bere
kabuz diagnostikoak ezartzeko gai izango liratekeela baieztatzen zen, ordenagailua medikuaren adimenaren luzapena izango balitz bezala. Dena den, hamazazpi urte geroago, NEJMan argitaratutako beste artikulu berri batean egile berberek onartu behar izan zuten zaila izango litzatekeela iragarpen hori betetzea.
|
|
|
Hona hemen RWD datuak pilatzen dituzten Iturri batzuk: historia kliniko elektronikoa, osasuneko datu base administratiboak, gaixotasunen erregistroa, laborategia, irudiak, pazienteen nahien inguruko informazioa, pazienteak
|
berak
jakinarazitako emaitzak eta telemonitorizazioa.
|
|
|
RWD horiek erabili daitezke, besteak beste, gaixotasunen epidemiologia ulertzeko; osasun arreta eta pazienteen beharrak nolakoak diren aztertzeko; tratamenduen efektibitatea eta segurtasuna ebaluatu eta monitorizatzeko; osasun arretaren kalitatea ebaluatzeko eta
|
bere
joera denboran ikusteko; benchmarking egiteko edo osasun iragarpenak egiteko. Beste aldetik, denbora errealean ebidentzian oinarritutako medikuntzan, denbora errealean pazienteen monitorizazioan eta tratamendu berrien onarpenean aurrerakuntzak lortzen ari dira.
|
|
|
...elako, gaixotasun arraroekin gertatzen den bezala; rakzioak eta gaixotasunen arteko bata bestearen eraginei buruzko datu baliagarriak eskaini ditzakete. medikuntza pertsonalizatua dela RCTak gero eta konplexuagoak eta, berez, aurrera ateratzeko zailagoak dira; RWDek eman ahal diote erantzuna teknologien eta farmakoen efektibitate eta segurtasunaren monitorizazioaren beharrari; RWDek, halaber, aldi
|
berean
ematen diren tratamenduen arteko inte
|
|
|
Horretarako ezinbestekoa da datuen iturriak ezin hobeto ezagutzen dituzten profesionalek ikerketa prozesuan hasieratik parte hartzea. Datu base guztiak dituzte
|
bere
isuriak, berezitasunak eta aldakortasuna. Hau dela eta, akatsak egon daitezke, adibidez, populazioa definitzeko orduan, interbentzioak edo gertaerak (outcome) definitzeko orduan, erabilitako irizpideekin.
|
|
|
Derrigorrezkoa da babesa ematea eta ahaleginak indartzea denen inplikazioa lortzeko, lehentasuna eman diezaiogun ikerketari, jarrerari eta emaitzen hedapenari: osasun zerbitzuen erakundea, profesionalak, pazienteak eta komunitatea
|
bera
.
|
|
|
Sortzen diren galderak gai hauen ingurukoak dira: aldi
|
berean
ematen diren gaixotasun kroniko anitzi zein zahartzen ari den biztanlerian handitzen doan prebalentziari heltzeko modua; tratamendu eta diagnostikoetarako garrantzizkoak diren norbanakoaren aldaerak hobeto ulertzea; berrikuntzak nola eragiten duen pazienteak interbentzio batean egon behar diren denbora laburtzeko. Sortzen diren tresnen berritasunak non dauden?
|
|
|
Gainera, oinarri oinarrizkoak dira ikaskuntza esperientzia kliniko zabalagoetatik abiarazteko. Inguruabar desberdinetan aukera klinikoek zer eraginkortasun duten ulertzeko kontuan izan behar diren faktoreen konplexutasuna handituz doa, horrexegatik, datu baseetaz eta kalkulu ahalmenaz aldi
|
berean
baliatu ahal izateko, aplikazio zabaleko IKTak behar dira derrigorrean. Nahiz eta bere horretan nahikoa ez izan arreta medikoaren kudeaketa hobe batek eskatzen duen informazioa sortzeko, beharrezkoa da bet ikasten ari den osasun sistema baten etengabeko hobekuntzarako.
|
|
|
Inguruabar desberdinetan aukera klinikoek zer eraginkortasun duten ulertzeko kontuan izan behar diren faktoreen konplexutasuna handituz doa, horrexegatik, datu baseetaz eta kalkulu ahalmenaz aldi berean baliatu ahal izateko, aplikazio zabaleko IKTak behar dira derrigorrean. Nahiz eta
|
bere
horretan nahikoa ez izan arreta medikoaren kudeaketa hobe batek eskatzen duen informazioa sortzeko, beharrezkoa da bet ikasten ari den osasun sistema baten etengabeko hobekuntzarako. Beharrezkoa izango da, baita ere, pribatutasunerako eta segurtasunerako esparru bat eraikitzea, eta partekatzen denean babestuko den informazioarekiko konfiantza publikoa mantentzea.
|
|
|
IKTei probetxurik handiena aterako badiegu, mesedegarri izango dira datu baseetan integratu daitezkeen estatistika tresnak eta algoritmo analitikoak, denbora errealeko ulermena ahalbidetuko dutenak. Era
|
berean
, teknologia semantikoa erabiliz sortutako datu baseetatik ondorioak ateratzen laguntzen diguten tresnak ere dira bestelako datu medikoak txertatzeko, horri esker garatzeko datu klinikoen analisirako estatistika tresnen hurrengo belaunaldia, azterketa birtualetatik ideiak sortzeko aukera ematen duten ereduak eraikitzea barne.
|
|
|
Nazioarte mailan ikuspuntu bat baino gehiago dago Colaboración Cochrane erakundea, NICE. Argi erakusten du horrek, ahal den neurrian, bermatu egin behar dela interbentzio baten eraginkortasun klinikoa ebaluatzeko elkarlana, batetik, eta ebidentzia mamia ebaluatzeko lankidetza, bestetik, kolaboratiboak izan behar direla eta ondo koordinatuta egon behar direla, mugetatik harago joanez, eta aldi
|
berean
, jakitun izanda tokian tokiko erabakiak hartzera erama gaitzaketen ingurune kultural eta politiko desberdinak daudela.
|
|
|
Berrikuspen sistematikoak hobeto zuzendu eta koordinatu eta ondo oinarrituta daudela ziurtatu behar da berehala. Lehen mailako ikerketa egitea.Era
|
berean
, eraginkortasunari buruzko lehen mailako ikerketaren ikuspegia sistematikoagoa izan behar da, lehentasunak zehazteko, tresna hobeak eta diseinu sinpleagoak izateko eta lan-taldea handitzeko.
|