|
2000
|
|
|
Felipe Juaristi izan da saritutako gizonezko bakarra. " Animalien inauteria" lanagatik jaso du
|
berak
Haur eta Gazte Euskadi Literatur Saria.
|
|
|
Iraupenari begira, dirudienez bederatzi hilabete edo igaro dira, eleberri hasieran Maria Lurdesen bortxaketa aipatzen baita, eta bukaeran
|
bere
haurraren jaiotza. Bestalde, oro har, linealtasuna erabiliz kontatzen zaizkigu bederatzi hilabete hauetako gertakizunak, oso gutxitan baitaude denboran atzera edo aurrera jauziak:
|
|
|
Barbier-en berriemaileak, Bithirinako Mari Beltxak, hirurogei urte zituen istorioaesan zionean, eta hari aitak esan zion,
|
bere
haur denboran gertatu balitz bezala. Kontuada ea aita hura ibilia zen beste herritarrekin batera Saindiaren gibeletik, hau da, eaalabari esana zion «segitu ginuen» ala «segitu zuten».
|
|
|
Ikusi ez ninduela uste izateko bidea eman zidaten Josefinaren begi zoruan finkatuek. Parera ailegatu, ordea, eta nire agurra aditurik, eman zien
|
bere
haurrei instalazioetan bakarrik sartzeko agindua. Hazienak so iluna egin zidan, ondotik pasatzerakoan.
|
|
|
Zenbat eta xeratsuago eta prestuago Kristinarekin, hainbat eta hotzago eta iheskorrago nirekin. Nago,
|
bere
haurrean ere, nire ezinaz ohartzen zela nolabait, eta erantzun nahi zidala. Eta horrela izan bazen buru tiki hori bere kasa erabiltzeko gauza zenetik, zer esanik ez, lau hilabete lehenago etxea utzi nuenez geroztik.
|
|
2001
|
|
|
Nolanahi ere, Internet munduan espazio zein denbora alorreko mugarik ez dagoela, aita amak nola kontrola dezake
|
bere
haurrak zein orri bisitatzen duen?
|
|
|
Plazerra zen harentzat zura lantzea. Oraindik arta gehiagorekin,
|
bere
haurra sortuko zenerako sehaskatxo fina eraikitzen ari zen. Ez zen batere alferra gazte hura, eta ez zen sekula gelditzen lan egitetik.
|
|
|
ez zen aterabiderik.
|
Bere
haurra besoetan hartu zuen; soldaduak galdera andana egin zion. Ezin izan zuen erantzun, zeren gizon indartsu batzu sartu eta bortizki eraman baitzituzten.
|
|
|
Armendarizen amak, baina, bat batean ihes egin dio bere besarkadari eta begietara zuzen begiratuz bere aurrean zutik jarri da. Ulertu, esan dio ahots minduz, zuk ez duzu ezer ulertzen, baboa, Jonek ni asko maite ninduen, asko, eta horregatik hil zuen bere burua, ni
|
bere
haur baten zain nagoelako.
|
|
|
Maiz gose hamikatua izaten zuten.
|
Beraren
haurrei ere ez zieten barkatzen.
|
|
|
Ama bizirik atera zuten, ordea. Berehala auzitan zen,
|
bere
haurrak hil zituela eta.
|
|
|
Goio eskolara lehenengoz lau edo bost urterekin joan zelarik, amak eraman zuen. Lar goiz zen arren, ume ugari zegoen eskolako ate handien aurrean, bakoitza bere maletarekin, bere aurpegi garbiarekin, bere ile orraztu eta arraia artezarekin, bere amarekin,
|
bere
haur seriotasunarekin. Eskolako atea ireki zutenean amak Goio barruraino eraman zuen, han egurrezko pupitrean eserita utzi eta musua emanda joan zen.
|
|
|
Zoin eder ikustea ama familiakoa, haur multcho batez inguratua. Haren atseginaren parerik ez da,
|
bere
haurrak biltzen ahal dituelarik denak bere ingurura. Langilea dela eskualduna, denek badakite.
|
|
|
–Jaun Agurgarria, nola omendu horrelako gizon bat? Ez zien
|
bere
haurrei euskara irakatsi!
|
|
|
Asteburua gogorra zatekeen eta ariketa zarpaila asmatu beharrez, ez zegokidan gozatzeko aitzakiarik, Egunkaria ko ene horoskopoak idatzia ezeztatuz: autobusetik beheratzean
|
berean
haurra jazartzen zitzaidan. Plazako ezkien itzaletik etxerako bidean, lo eskasez beti, galdezka mutuan nenbilen:
|
|
|
Kronosek baino ez zituen
|
bere
haur propioak irensten.
|
|
2002
|
|
|
Behin erabakia hartuta Hegoaldeko biztanleak dagokion Foru Aldundira jo du eskaera egitera, eta orduan beste erabaki bat hartzea egokituko zaio:
|
bertako
haurra edo atzerrikoa adoptatzea.
|
|
|
1995ean barne zein atzerriko eskaera kopuruak paretsu zeuden, 200dik gora bi kasuetan. 2001ean
|
bertako
haurrak adoptatzeko 61 eskaera egin ziren eta 597 izan ziren atzerriko haurrak eskatu zituztenak.
|
|
|
Makina bat historia triste egokitu zaio begien aurrean, baina amodio historia ederrik ere bai, jakina. , jaiotzetik heriotzara doan denbora tarte horrek edonori eskaini ohi dizkion une alai eta neke luzeak interesatzen zaizkio,
|
bere
haur ametsen beilari Durruti libertaria eduki zuen poeta honi. Eta sentimendu horiek jasotzen dihardu, emeki emeki.
|
|
|
Haur diabetikoaren elikadura: jarraibide orokorrak Adin
|
bereko
haurren elikadura bera izanen da. Hauek dira helburuak:
|
|
|
Maitasunak indar handia. Ikusi ezazu ama batek
|
bere
haurrarengatik hartzen dituen atsekabeak eta buruhausteak.
|
|
|
" Hemen dago ama bat
|
bere
haurrek hila"
|
|
|
[[] Lan
|
bera
haurrek billeteak eta txanponak berek marraztu behar dituztelarik. doazkion buruketak
|
|
|
Beraz, pedagogia diferentziatuko ikastresna gisa egina da fi� txategi hau. Jokamolde hau gustukoagoa dugu ezenez eta hein
|
bereko
haur taldeen sortzea, horrek diferentzien finka� tzeko jaidura baitu. Gainera, esperientziak erakustera emaiten du ez direla beti haur berak ikasteko denbora gehiagoren beharretan direnak.
|
|
2003
|
|
|
Gurasoak izutu ere egiten dira,
|
bere
haurrak Bigarren Hezkuntzara pasatzean, inguruan azken kurtsoko jendea ere izango duela ikusita. Adin tarte handia da, eta gurasoak beldur dira bere haurrak ikusi egingo dituela zaharrenak porru bat egiten edo amodioa egiten.
|
|
|
Gurasoak izutu ere egiten dira, bere haurrak Bigarren Hezkuntzara pasatzean, inguruan azken kurtsoko jendea ere izango duela ikusita. Adin tarte handia da, eta gurasoak beldur dira
|
bere
haurrak ikusi egingo dituela zaharrenak porru bat egiten edo amodioa egiten.
|
|
|
Alebinetan bi kirol egiten dira eta infantiletan (13 urte) kirol bakarra praktikatzen da. Baina hori behar bezala egitea ez da teknikariaren ardura, profesionalak
|
bere
haurrekin ahal duena egiten duelako. Neurri handian, zentroaren zuzendaritzaren baitan dago, berak markatu behar ditu bideak kirola edo dena delako aktibitatea ongi egiteko.
|
|
|
I. ARRATIBEL. Eta baita entrenatzaileari lepotik heldu ere
|
bere
haurra ez duelako atera.
|
|
|
Hau da, aktibitate bakoitzak ez dezala denboraldi osoa iraun.
|
Beraz
haur bakoitzak, hastapenetan, benjaminetan (9 urte) eta alebinetan (11 urte), hiru kirol kolektibo eta gutxienez bi indibidual egiten ditu. Kirol kolektiboak egon daitezke bakoitza hiruhileko batera mugatua edo bestela urte guztian hiruak nahasiz ibili.
|
|
|
Emakumea gurina hartzeko zutitu zenean, azpiko gona gardenak eperdia doi doi estaltzen ziola ikusita, txabusina estutu zuen, dena ondo ostentzeko, lehen, ohi bezala, axolagabeki erdi zabalik baitzeraman. Ez zeukan zereginik emakume zardai haren ondoan;
|
bera
haur hutsa zen eta haur bezala ikusiko zuen irakasleak, esaten zuen bere baitarako. Baina buruko kristal guztiak puskatu zituena ez zen izan emakumea ikustea, ezpada bera agurtzeko itzuli zenean haren aurpegia ezagutzea:
|
|
|
Larunbat eta igandeetan programa horien iraupena handituko da. Max Clan du izena Telecincok
|
bere
haurrentzako saioak. Zon@disney ordeztuko du, eta irailaren 6an hasiko da emititzen, goizeko 9:30etik 12:30era.
|
|
|
Bere amatxirengandik urrunago biziko zirela pentsatzeak Oya ri poza emaiten zion, bien arteko harremanak ez baitziren izpirik hobetu. Emazte zaharrak ahal zuena egin zuen
|
bere
haur ttipia arrunt emazte musulmana bilakatzeko.
|
|
|
Irakaskuntzan bi muturretan muga latzak ditugu, euskaraz ikasteko oinarri sendoa eman dezakeen haurtzaindegirik ia ez dugu, eta hizkuntzari prestigioa eman liezaiokeen Unibertsitateak erabat gaztelaniaz funtzionatuko duela ziurtatu digute bai UPNk eta bai PSNk proposatu duten plangintzarekin. Irakaskuntza prozesua hizkuntz oinarririk gabe hasi eta gazteek lan mundura sartzeko beharrezko dituzten ikasketak —Lanbide Heziketa eta Unibertsitatea— erdaraz izateak, makina bat guraso atzeratuko du
|
bere
haurra euskarazko eredura eramatetik.
|
|
2004
|
|
|
" Egitea" da ere haur horien heztea. Artetik errateko, aita batek egunean bost minutu dituelarik pasatzen
|
bere
haurrarekin, bana beste gertatzen den bezala Espainiako haurrekin, ez dakit zer heziketa egiten duen gizon horrek. Haur baten hezteko, aita eta ama biak behar dira.
|
|
|
Amets ez da deusetaz ohartu! Sobera okupatua da
|
bere
haurraz! Zeinjeloskor naizen!
|
|
|
Maiatzaren 9a.Hara, Kattalinek
|
bere
haurra galdu du! Joan ziren aldietan bezala, nigar egin du. Bere kontrolatzeko erran diot ostatua berak zuela apainduko eta segidan lasaitu da!
|
|
|
Sei astetan zehar izango da ikastaro hau, astero bi orduko saio bat eginez. Ikastaroan, aita ama bakoitzak
|
bere
haurrari masajea ematen ikasiko du. Irakaslea Nerea Mendizabal izango da, psikopedagogian lizentziatua eta haur masajeko hezitzailea.
|
|
|
Mariarekin ehizaturik sentitzen da, Miren berak ehizatu zuen. Desberdina izanen zen seguru, seguru ez zuela bizitza kareletik bota izanen, Mirenekin seguru
|
bere
haurrak sano aterako zitzaizkiola.
|
|
2005
|
|
|
Jon Mirandek
|
bere
haur besoetakoa zuen bezala, badut neuk ere liburu bat neure besoetakoa: Jose Luis Iriarteren Gure erri joku nagusiak.
|
|
|
(Badakit bere auzoarekin betirako samurtua den emazte bat:
|
bere
haur sortu berria ohakoan zeramala," begi gaixtoa" bota zion auzoak, irri eginez gainera. Eta ñiñia hil!)
|
|
|
Nola altxatuko dute haurra aita amek ez badira harekin mintzatzen? Espainiako aita bat egunean bost minutuz mintzo da
|
bere
haurrarekin, honek hiru oren eta erdi pasatzen dituelarik telebistari begira eta urtean 50.000 erailtze ikusten267 Nolako gizon edo emaztea emanen du gero haur horrek?
|
|
|
Ez da amaren gain baizik utzi behar dena. Egunean bost minuta aski zaizkio aitari
|
bere
haurra maitatzeko?
|
|
|
Eta pundu horretan ezin uka gure kontzilioa, nahi bezain kontzilio izana gatik, bide makurretik zoala. Ezkondua den gizon batek ez du
|
bere
haurrak eta emaztea uzteko eskubiderik.
|
|
|
Norbait ikusten duelarik oinazetan edo nahigabean, hartaz urrikaltzen da: gizon bat leprak joa ikusten duelarik (Mk 1,41); Naimeko alargunak
|
bere
haurra galtzen duelarik (Lk 7,13); jendea janaririk gabe ikustean basa mortuan (Mk 6,43); Jerikoko bi itsuak hurbiltzen zaizkiolarik (Mt 20,34). Xoratua egoiten da zerbait eder ikustearekin, hala nola ehuntari erromatarrak erraten diolarik nola bere menekoek obeditzen dioten manua eman bezain segur (Lk 7,9).
|
|
|
Asma ezazue hamasei urteko neska bat erdiminetan, herritik urrun eta azkenean
|
bere
haurra, behi eta ardien artean ukaitera bortxatua. Asma ezazue zenbait hilabete geroago, haurra bizkarrean (astoz erakusten dute margolariek, bainan nondik izanen zuen asto baten erosteko dirua?) ihesi joatera bortxatua, berak ez zekielarik norat.
|
|
|
Halaber, haurrak ikasturte batez baino gehiago ikaskuntza arazoak pilatu izanaren ondorioz ere suerta daiteke eskola porrota, eta era
|
berean
haurra ikastetxean ez egokitu izanaren sintoma garbia da, hain zuzen ere, ongi ez hausnartu, antolatu eta bideratu gabeko plan pedagogikoen ondorioa.
|
|
|
] ainkoak igorria Tuba/ en gogora, Eta Tubalek
|
bere
haur guzietara.
|
|
|
] ainkoak igorria Tuba/ en baithara, Eta Tubalek
|
bere
haur guzietara.
|
|
|
jarraikiago.
|
Bere
haurtzat zuen Eskualduna. J. Etxepare idazle handi eta haren
|
|
|
Herrialde kaltetuenaren kasuan (Italia), 2006ko iraileko iraungitze data duten haurrentzako 30 milioi litro esne inguru kendu dira. Suitzako multinazionalak 2,5 milioi euro jarri zituen
|
bere
haurrentzako esne kutsatua kentzeko.
|
|
|
Baina zazpi urte betetzean, amak aski ukan zuen Cassandre ikusteaz
|
bere
haurrarekin ama bat bezala portatzen eta kanporatu zuen, erranez Carolina aski handia zela bakarrik bere buruaz okupatzeko. Carolinak asko negar egin zuen eta bere esku ttipiekin entseatzen zen ahal bezain! aster gutunen idaztera.
|
|
|
Ezkerreko besoaren gainean jarrita nago ni, amak eskuinekoaz altzoan heltzen nauelarik. Irribarrez niri begira (ni neu oso serio fotografoari so nagokiolarik), harro bide dago ni naizen
|
bere
haurraz.
|
|
|
Gure iritziz, horretarako arrazoia dago euren kanpoan dagoen printzipio intelektual batean, horiek baino zailago diren osterantzeko ekintzetan ez baita eurengan nabarmentzen adimen bereko agerraldirik. Esan bedi gauza
|
bera
haurrei buruz, horiek, heziketaren aurretik ere erakusten baitute halako joera, besteentzako ongia eskuratzekoa, Plutarko zenak argi ikusi zuenez; orobat, adin horretan da errukia ageriko. Adin nagusiko gizakiak, aldiz, beraren antzekoekin itxura bereko ekintzak egiten dakienez, baditu, bateko, gizarterako gogo betea —horren tresna, berak bakarrik bizidunen artean, hitza bera— eta, besteko, printzipio orokor batzuen arabera ezagutzeko eta jarduteko ahalmena ere, halako moldez, non berari komeni zaiona ez baita beste bizidunentzat erkide, giza izaerari bakar bakarrik dagokiona baizik.
|
|
|
Zernahi gisaz orduan, Ikerrek aski karba eginik eman zion Edmeak Ternua ustezko mendizalea selauruan aixolbetzeko baimena. Emazteak mutikoa
|
bere
haurra bailitzan artatu, ase eta garbitu zuen. Ordea, klandestinitatean zebilenaz mesfidatzen zen etxeko anderea, baina ez zuen deus erran, ez dudarik, ez galderarik, ez oharrik.
|
|
|
Graxik soinean zekarren herio metatu haien zama: aldi
|
berean
haurretan tristeena zen, nehoiz sortu behar ez zuelako, eta alaiena, beti aitzina eta eremu berriak ikertzera deliberatzen zelako. Ilunpe eta argitasunezko Eguberri hartan, Mehainerateko xendra hertsian, aita buhameen hizkuntzan trufatu zitzaion:
|
|
2006
|
|
|
Eta ez haurraz bakarrik, zer gertatzen da haurdun dagoen amarekin? Milioika ama haurdun daude ez dutenak aski elikadura beren buruarentzat ere, zer gertatuko da
|
beraz
haurra jaiotzen denean. Jaiotzen direnetik kalean bizi dira haur asko, eta elizak, bizitza eskubidea defendatzen duenean, sozialki kalea zikintzen duten haur horiek iraindu egiten ditu.
|
|
|
Ondoren, erromesa, pozik Apostulua ikusi izanagatik, Compostelatik atera zen astoarekin eta
|
bere
haurrekin, eta Iruñeara iristean, bere hostalaria bere etxeko aulkitik erori ondoren eta lepoa bihurritu ondoren hil egin zela jakin zuen, Apostuluak esan bezala(...) 53.
|
|
|
Horri buruz, Sanz-ek, Huesca eta Jacako gotzainak dio: «Seme alabak dauzkaten bikote homosexualak
|
bere baitan
haurrekiko diskriminatzaileak dira, haurren identitatearenkontrako egoera bidegabe batean jaioak izatearen sufrimendua pairatuko baitute?.
|
|
|
Horrek berebiziko garrantzia du; askotan haur hauei muga bigunak jartzen zaizkie, maiz pentsatzen baita haur hauek, nahikoa sufritu dutela?, eta beraien desirak ez betetzeak ondorio ezkorrak izangodituela. Horrela, adopzioko gurasoek haurrarekin afektuz eta enpatiaz lotzekogaitasuna izan behar dute, baina era
|
berean
haurraren sozializazioan trinko etairaunkor agertu behar dira. Zentzu horretan, garrantzitsua da familian haurrarengandik espero diren jokabideak irmotasunez eta modu enpatiko eta lasaian zehazkidefinituak agertzea.
|
|
|
Ziur asko, gaitasun handien garapenean laguntzen duten familien ezaugarrigarrantzitsuenetako bat, familia
|
berean
haurraren gaitasun edo trebetasunarenzaletasun berdinak egotea da (Feldman eta Goldsmith, 1991). Badirudi errazagoadela haurrek beren gurasoek baloratzen eta onartzen duten aktibitate bat egitea; horretaz gain, gurasoek aktibitate horietarako irakasleak, tutoreak eta beharrezkomaterialak eskaintzen dizkiete beren seme alabei, eta horrela ikaskuntza edo garapen hori bultzatzen da (Piirto, 1994); gainera, haurraren gaitasun horren garapenaren garrantzian zentratzen diren familiak dira (Feldman eta Goldsmith, 1991). Esate baterako, gaitasun musikal baten garapenean, musika baloratzen eta gozatzen duen familia bateko kide bada haurra, eta musikak familia horren egunerokobizitzan paper garrantzitsua badu; haurraren trebetasuna azkarrago garatuko dahemen, balio ezberdinak dituen familia batean baino (Bloom, 1985).
|
|
|
Azterlanak 16 herrialdetako 38 zentro hartzen ditu bere baitan, eta haurdunaldian bizimodu aldaketak egitea zaila dela onartu arren, berretsi egiten du aldaketa horien eragina, bereziki dieta doitua eta ariketa fisikoa, oso garrantzitsua izan daitekeela osasun publikoaren arloan. Michael Symonds Nottinghameko Unibertsitateko (Erresuma Batua) Haurren Osasunaren Dibisio Akademikoko buruak azterlan honetan parte hartu zuen, eta azpimarratzen du amaren elikadurak haurdunaldian eta edoskitzaroan eta ama horrek
|
bere
haurrari ematen dizkion lehen elikagaiek «epe luzeko osasuna markatuko dutela». Symondsek dioenez, urte gehiago bizi garen neurrian eta osasun arrisku handiagoen eraginpean gauden heinean, gertaera kardiobaskularrei edo endekapenezko gaixotasunei dagokienez, garrantzi handiagoa du oin onarekin hasteak.
|
|
|
Hau treinerantz abiatu zen eta treinera igo zen segitua zela batere susmatu gabe. Mutikoak eta neskak
|
bere
haurrak bezala segitzen zuten eta treinean bi toki libre ikusi zituen Alik. Baïchak orduan ezti eztiki erran zion:
|
|
|
Etxean noizbehinka agertzen dena; lo egitera doan askotan etxean ez dagoena.
|
Bera
haurra zen garaian ama eta etxea gauza bera ziren. Amaren erreinua zen etxea, amaren babesa bilatzeko lekua.
|
|
|
ohitu:
|
bera
haurra zela hil zen ama, eta aitak egun osoa ematen zuen lanean. Baina lehenbiziko aldia zen hiritik ateratzen zela, nora eta mendietan galdutako etxe hondatu batera joateko.
|
|
|
Ez dago, beraz, abiapuntuko hizkuntzarik gabeko hiztun ideal baten ikuspuntutik, hizkuntza errazagorik edo zailagorik, konplexuagorik edo sinpleagorik. Ez dago, ondorioz,
|
bere
haurrei hizkuntza transmititzeko gainerakoek baino denbora gehiago behar duen hizkuntza komunitaterik.
|
|
|
Baina aldeak alde, faseak fase, eta" pañalitoak"" pañalito", ziur samar esan liteke euskarak ere sortu duela
|
bere
haur hizkera, aberatsa eta emankorra. Eta sortu baldin bada, arrazoiren bat eta balioren bat izanen duela ondorioztatu dugu, nekez pentsa litekeelako garai bateko euskaldunak horrelako gauzak kapritxo hutsez, aspertzen zirelako, edo interes zientifikoarengatik, sortuko zituztenik.
|
|
|
Uranori ere horrela gertatu zitzaion bere aurretik, bere eskutik. Beraz, jaio orduko irentsi egiten zituen
|
bere
haurrak Kronosek.
|
|
|
|
Bere
haur negarra isilarazteko
|
|
|
|
Bere
haur negarra isilarazteko
|
|
2007
|
|
|
Adin talde
|
berekoen artean
haurren arteko elkarrizketak jaso ditugu.
|
|
|
Hala eta guztiz ere, haurren baitan nabari den berreskuratze prozesua datuek erakusten dutena baino goragoa dela pentsa daiteke zeren, Euskararen erabilpen maila ahula bada eta beherakada prozesu bat nabari bada, zaharrek gazteek baino gehiago baliatzen baitute, haurrek mailari eusten diotela. Horren arrazoi nagusia euskarazko irakaskuntzaren hazkundea da, kontutan izanik ipar Euskal Herriko ikasleen %29ak euskara eskolan ikasten duela, murgiltze ala elebidun sistemetan, eta %6ak ikastoletan izena ematen duela. demografikoki, balaunaldi berriak aurrekoak baino txikiagoak dira, gurasoek haur gutxiago egiten dituztelako eta ipar Euskal Herriaren kanpotik datozen gurasoak eta
|
beraz
haurrak geroz eta gehiago baitira. Belaunaldi eta jatorri geografiko aldagaien eragina ezereztu ezkero, berreskuratze prozesua nabariagoa litzateke.
|
|
|
Ezinezkoa izango duzu ospakizun
|
berean
haur eta helduak elkartzea: lana biderkatu egingo zaizu eta dituzu denak artatu.
|
|
|
Koloniarrek ere euren hiriarekiko, erlazio berezia? dutela, udaletxean ipini duten S. Weidl en. Ama Kolonia
|
bere
haurrekin, brontze eskulturan ikusten da?
|
|
|
Herder-entzat, arraza? kontzeptu innoblea da gizon emakumeaz erabiltzeko(, unedel?) 311 Gainera berak uste du, arraza kontzeptuaren erabilzaleek (Buffon, Voltaire) horrekin aditzera eman gura dutela, beltzak eta zuriak Adan bat
|
beraren
haurrak ez direla (poligenismoa), eta ez direla elkarren anaiagoak tximuak eta gizakiak baino. Ondorioz, arraza horien esklaberia eta sakaila onesten dutela312 Horregatik berak arraza kontzeptuaren edozein erabilera gaitzesten du giza jendearentzat:
|
|
|
Svenek begiak itxi zituen, eta ireki zituenerako, normalean baino pixka bat handiagoak ziren
|
bere
haur begiak. Hilabetetan ez zuen besterik izan Svenek:
|
|
|
Ez dio lagunari esan aspaldian ari direla senarra eta
|
bera
haur bat izateko ahaleginean. Ez dio esan bera haurdun geratu aurretik ere horretan zebiltzala, eta haurdun zegoela esan zion egunean zapore gazi gozoa sentitu zuela ahoan, lagunak haurra izateak pozten zuelako, baina, aldi berean, txanda errespetatu ez balu bezala sentitu zuelako.
|
|
|
Ondoren, berdinkideen arteko eragin trukeek gizarte ezagutzaren garapeneanizan dezaketen eragina aztertuko da. Lehenik, adin
|
bereko
haurrekiko harremaneneragina azalduko da, eta, ondoren, haurra baino zaharrago zein gazteago direnhaurrekiko harremanena.
|
|
|
6.2.1 Adin
|
bereko
haurrekiko eragin trukeak eta gizarte ez.agutz.aren garapena
|
|
|
Adin bereko lehengusu lehengusinekiko harremanetan gertatzen den gisa, adin
|
bereko
haurrak adin estatus berekoak dira, eta horri esker haurrek beraiekbezalakoak diren pertsonen ikuspegiak balioesten ikasi eta hainbat gizarte gaitasungara ditzakete. Gainera, ez dira pertsona nagusiak zein lehengusu lehengusinak etaberdinkide zaharragoak bezain kritikoak eta ez dute horiek bezainbeste agintzen.Hala, haurrek rol, ideia zein jokabide berriak garatzeko askatasun handiagoa izatendute, eta, horri esker, norberaren, beste pertsonen zein rolen inguruko ezagutzaugari gara ditzakete (Shaffer, 2002).
|
|
|
Ikertzaile horien arabera, haurren erantzunak aldatu egitenziren adinaren arabera. Ildo beretik, Barrett ek, Wilson-ek eta Lyons ek (1999,2003) adin
|
bereko
haurrei eskatu zieten ingelesak, alemaniarrak eta amerikarrakdeskriba zitzatela, eta honako hau egiaztatu zuten: txikienek egozten zizkietelagarbia, lagunkoia eta antzeko balio bakarreko ezaugarriak hiru talde nazionalhorietako kideei; handienek, berriz, balio anitzeko ezaugarriak egozteko joerazuten (adibidez, aldi berean garbia eta zikina; lagunkoia eta etsaia).
|
|
|
Axia, Bremner, Deluca eta Andreasen (1998) ikertzaileek egindako ikerketaren arabera, irakaskuntzak eragina du ezagutza geografikoan. Hala, Europariburuzko irakaskuntza formala jaso zuten 10 urteko haurrek ezagutza geografikohobea zuten halako irakaskuntzarik jaso ez zuten adin
|
bereko
haurren aldean.
|
|
|
– Aberri
|
bereko
haurrek dituzten nazio jarrerak aldatzen dira, gizarteklasearen, talde soziolinguistikoaren eta talde etnikoaren arabera.
|
|
|
Xabier Insausti kolegak hiru urteko
|
bere
haurraren adibide hau kontatu dit: lehenbizi euskara hutsa ikasi du, gero amarekin alemana, eta hiruzpalau urterekin aitona amonen etxean espainola murduskatzen hasi da.
|
|
|
hunkigarriro mintzo zaio F. G. Welcker lagunari,
|
bere
haurren prezeptorea izana Erroman, hizkuntzen ikasketaren probetxuaz. Gizadiagaz ahalik gehiena bat egitea da giza bizitzaren xedea (Jainko tradizionalaren lekua gizadiak hartzen du Humboldt baitan); gizadia, nazioetan banatua munduan, ezagutzeko, nazio bakoitza bere hizkuntza propioan entzun behar da.
|
|
|
“Herrialde guztiek dituzte ahuleziak adingabeak zaintzeko orduan, eta zuzendu egin behar dira”, azpimarratu du Santosek. Horregatik da ona konparazioa, ezin baita esan herrialde bat
|
bere
haurrengatik onena egiten ari denik “antzeko garapen maila duen beste herrialde batek emaitza hobeak lortzen baditu”, ondorioztatu du.
|
|
|
Dokumentu teknikoak kontuan hartzen du saltzaileak laguntza behar ote duen elikagaiak eta edariak prestatu eta kontsumitzeko, edo horrekin zerikusia duten keinuetan (botila bat ireki, edalontzi bat bete, mahai tresnak erabili, etab.). Haren ondoren, premia fisiologikoak, janztea, osasuna zaintzea (arriskuen aurrean erantzutea edo laguntza medikoa eskatzea), mugimendua, jarrerak aldatzea, etxe barruko eta kanpoko joan etorriak eta erabakiak hartzea. Adin txikikoei dagokienez, baremoak adin
|
bereko
haur osasuntsu baten ohiko autonomiaren eta adin txikikoaren autonomia maila alderatuko ditu, hala nola motrizitatea eta ingurunera egokitzea, mugitzeko laguntza edo bizi funtzioetarako euskarriak. Hiru urtetik beherakoen mendekotasuna ere hiru gradukoa izango da, eta 6, 12, 18, 24 eta 30 hilabeteren buruan aldizkako azterketak egingo dira.
|
|
|
Infekzioa harrapatzeko modurik ohikoena transmisio sexuala edo infektatutako haurrekin kontaktua izatea da. Europan eta AEBn egindako azterketa epidemiologikoek seropositibitatea adinez nagusienarekin, baldintza sozioekonomiko okerragoekin, parekotasun handiagoarekin, etxe berean eta talde etniko
|
berean
haur gehiago egotearekin lotzen dute, eta beti adierazten dute Afrikako eta Asiako emakumeen taldean lehentasun handiagoa duela. Halaber, infekzioa harrapatzeko modurik ohikoena transmisio sexuala edo infektatutako haurrekin kontaktua izatea da.
|
|
|
Hala eta guztiz ere, haurren baitan nabari den berreskuratze prozesua datuek erakusten dutena baino goragoa dela pentsa daiteke, zeren, demografikoki, belaunaldi berriak aurrekoak baino txikiagoak dira, gurasoek haur gutxiago egiten dituztelako eta ipar Euskal Herri kanpotik datozen gurasoak eta
|
beraz
haurrak geroz eta gehiago baitira. Belaunaldi eta jatorri geografiko aldagaien eragina ezereztuz gero, berreskuratze prozesua nabariagoa izango litzateke.
|
|
|
|
Bere
haur lagunak ere, azkenik, galduak bezala ziren, ez zakitelakotz gehiago zer pentsa beren maltzurkerien gehitzeko, jakinez Xanok ez zeiela gehiago kasutik ere emaiten. Eta bukatzeko, herrian ziren abere arrado eta bakarrek ere beren pentsa-moldea agertu zuten, ez jendakiak dakien moldean, ez, bainan behiek esne guttiago emanez, ardiek beren marrakak ixilduz, zerriek ezkur alhak utziz eta mehatuz, zakurrek zinkuriak azalduz egunaz gauaz bezala.
|
|
|
Hainbeste zen neke nun, gehiendu eta, beren haurrak oro joan ziren egin ahala urrun, beren bizipiden bila dudarik gabe, bainan gehiago, bake bila. Mezulariak azaldu zuen Pettanek mendia utziz Xemark berari galdetzen ziola bere etxean hartzea,
|
bere
haurretan pobreena zelakotz, eta gisa hortan, bera iduria nunbait Ez zitzaiola posible hirietara joanak ziren haurren etxerat joaitea, hori baino iltzea hobe zaiola. Xemark berari zuela, beraz, egiten proposamen hau:
|
|
|
Pettan hasi zen lanean berehala, mimenez egin zuen seaska, sahetsak urritzez eta hain zen arina eta usaintsua nun guzier haur bilakatzeko eta han etzateko gura ematen zuen. Maddik berak aitortu zuen, ederra eta dotorea zela,
|
bere
haurraren errezebitzeko arras egokia. Sekulan ez eta, bihotzeko bultza bat ezin gaindituz, potta eman zion Aitatxiri, hau ez baitzen guti harritu, bainan ere, harro senditu.
|
|
|
Bakarrik, anhitz haurridez osatutako famili batean hazia izana zen, goiz goiza lanean ezarria, eta buruan hartua zuen lanetik zetorrrela norberaren bere gain jartzea. Oroz gainetik nahi zuen guk,
|
bere
haurrak, bizian edozoin kasuetarik ateratzeko lan garbi eta zuzen baten baloretan konda ginezan. Eta hori zuen, bere ustez, sar arazi nahi etxeko kasko gogorrenean, Xantianaren buruan.
|
|
|
Ene aitaren emazteak ere seme bat izan zuen eta bistan dena, aita
|
beraren
haurra izanagatik, ene anai bihurtu zen baina ere ene arraseme, ene alabaordearen semea zelako.
|
|
|
Haurrak ere gero eta lasterrago handitzen dituk, kasik sortu orduko senar edo andre gaiekin, eta hain usu aldatzen! Iduri zitak atzo oraino altzoan nintiela eta horra non
|
berak
haurrak besoetan ikusten ditudan.
|
|
|
Ez zuen ez konprenitzen nolaz
|
bere
haur gehiena harriturik zagon herri huntako alor eta pentzetaz. Eztare Joanesen sensualitatea, hunek nahi baitzuen hartu plazer tresna bat bezala.
|
|
2008
|
|
|
Garello zaharrak 70 urtetik gora eduki behar ditu, aise. Beraz, oso litekeena da
|
bera
haurra izatea gertaera epiko hauek guztiak gertatu zirenean.
|
|
|
Gabezia hori arintzen ahalegintzeko, umeak egunero parkera joan behar du, adin
|
bereko
haurrekin jolastera.
|
|
|
Geldirik dauden autoen aurrean zoaz arreta handiz;
|
bertan
haurrak baldin badoaz, noiznahi ireki daiteke ate bat.
|
|
|
Lana aldi batez uzteagatik, 7.000 euroko laguntza jasoko dute guztiek, eta 8.700 eurokoa familia ugariek, guraso bakarrekoek, aldi
|
berean
haur bat baino gehiago eduki dutenek, eta haur bat adoptatu dutenek.
|
|
|
Esaldi
|
berean
haurrek hitzak lotzen hastea oso garrantzitsutzat jotzen dute adituek gramatikaren eta hizkuntzaren garapenerako. Atal honetan, bada, hitz biko edo gehiagoko esaldien hastapena eta garapena neurtzeko datuak jasotzen dira.
|