|
2008
|
|
|
Azken urteotan kalitate kudeaketaren paradigmak edo mugimenduak berebiziko garrantzia izan du mundu osoan zehar. Asko izan dira arlo profesionalean,
|
baina
baita arlo akademikoan ere, mugimendu hori enpresakudeaketa modekin lotu izan dutenak.
|
|
|
82) eta Miguel Amilibia sozialistak, «la dura lección de Villarreal les había enseñado mucho, los batallones perfeccionaron su instrucción, tenían una oficialidad más seleccionada y realizaban frecuentes supuestos tácticos». Horren ondorio dugu 1937ko martxoan Molaren erasoaldiak ia hiru hilabete behar izatea Elgetatik Bilbora heltzeko, nahiz eta askosaz ere baliabide gehiago eduki, bereziki artilleriari eta hegazkinei dagokienez,
|
baina
baita soldadu kopuruari ere, ofizialen prestaketari edo hornikuntzari erreparatuz gero.
|
|
2009
|
|
|
Legitimazioa erakusteko titularrari ez zaio fede ona eskatzen; fede ona beharrezkoa izango da eskubidea eskuratzeko, erregistroan adierazitakoaz konfiantza izan duelako eskuratzaileak. Orain, fede ona zer den erabakitzeko, kontuan hartu behar da pertsonaren ezjakintasuna,
|
baina
baita ere informazioa lortzeko izan behar den arreta jarri duen edo ez. Alegia, berez ez da nahikoa Jabetza Erregistroak dioena sinestea besterik gabe, baizik eta higiezinaren benetako egoera jakiteko prestasuna izan behar da.
|
|
|
Izan ere, gaur egun dagoeneko ezinezkoa da ondarea mugagabe haztea eta erabiltzea, eta hura zaintzeko dauzkagun baliabideak ere mugatuak dira. Irudimenaz eta talentuz bete behar dugu geure burua,
|
baina
baita hiritar kontzientziaz ere. Neurri azkarrak, zorrotzak, sozialak eta guztiontzako onuragarriak hartu behar dira8.
|
|
2010
|
|
|
Nor Nori lehenaldian: helduak zaiten(
|
baina
baita zizaten) vs gazteak zitzaiten.
|
|
|
Lotura hori aztertu behar zen eta balio handiagoa eman behar zitzaion, garai hartan interesgarriak ziren balioak berreskuratzeko (bertakoa, Erdi Arokoa, erlijiosoa eta abar). Pentsamendu berri hark monumentu historiko artistikoei buruzko hainbat azterlan argitaratzea ekarri zuen, estilo gotikokoak batik bat,
|
baina
baita monumentu haiek iraunarazteko beharra ere. Horri esker, monumentuen zaharberritzea sortu zen.
|
|
|
Honezkero, identitatea, gure psike eta egonkortasun emozionalaren funtsezko euskarri den hori, problema larri bihurtu zaigu, ez nazionalismo handien intelektualek aldarrikatzen dutenez, gehiegizko atxikimendua dagoela-eta, identitate atxikimenduen galeragatik baizik, identitate atxikimenduak ahuldu ahala ziurgabetasuna eta larridura handitu baitira. Erakundeetan galdutako konfiantzak zerikusia du, noski,
|
baina
baita denbora azeleratuaren eskutik ezin bizkorrago geratzen ari diren aldaketek eta haiekin lotutako kultura eta herrien nahasketek ere. Bigarren globalizazioaren intelektualek, lehenengokoen antzera, asmatu dute anabasa modu positiboan izendatzeko berba:
|
|
|
Bestalde, erabilera ezaren balioa dugu, zeina ez den orainaldiko zein etorkizuneko erabilerarekin lotzen. Honen barnean, existentzia balioa da garrantzitsuena
|
baina
baita herentzia balioa ere ezberdintzen da. Baliteke gizatalde jakinak positiboki baloratzea, esaterako, biodibertsitatearen existentzia soila, nahiz eta NEBa ez duen zuzenki zein zeharka erabiliko eta ez duen egingo etorkizunean.
|
|
2011
|
|
|
Erreferentzia egiten zaion legedia, lurralde planifikazioen tramitazioko prozesuen metodologia ezartzen duena bereziki, bat dator eskala administratiboekin eta mugatu egiten ditu eragile egituratuen aukerak bai denbora, bai baliabide, bai prozeduren aldetik. Eragile horiek era formalean esku hartzen dute,
|
baina
baita era ez formalean, planteaturiko prozesu instituzionalizatuen barruan eta kanpoan jardunez.
|
|
|
Ibilbidean egiten diren espazioaren markazio hauek tradizioa eta balioak irudikatzen dituztenak ekartzen dizkigute gogora,
|
baina
baita absente daudenak ere. Markazio hauen bitartez, absente daudenak erritualaren martxara, azken finean komunitatera, eransten dira.
|
|
2012
|
|
|
Irudi batean geldiarazitako bideoa da, non hasieran sarrera berdea ikusten dugun, erdian zirkulu bat daukana. Mira bat izan zitekeen,
|
baina
baita kameraren objektiboaren marka ere. Gutxinaka irudia agertuz doa, eta bukaeran jada tokia identifika daiteke.
|
|
|
34 1976ko urriaren 23an sortu zuten POD, lurralde erakunde bateratuekin elkarlanean aritzeko, mobilizazioak,
|
baina
baita gobernuarekiko negoziazioak ere, antolatze aldera. Euskal Herrian koordinakunde bateraturik ez zenez, ordea, PODek ez zuen eraginik izan.
|
|
|
Horrela, azkenetik hasita, Parkean erakunde bat da, bai bere dimentsio askozaz ere handiagoagatik bai neurri batean Parkearen fundatzaile eta alma mater izateagatik, zentraltasun argia jokatzen duena, hots, Berria Taldea. Berria Taldea aldi berean da Parkeko erakundeen hornitzaile,
|
baina
baita Parkeko beste zenbait erakunderen ondasun eta zerbitzuen eskatzaile ere, eta ondorioz, parkearen dinamismo ekonomikoaren bizkortzaile gisa funtsezko papera jokatzen duela ondorioztatzen da.
|
|
|
Martin Ugalde Kultur Parkea 20.000 metro karratuko orubean kokatuta dago: lehen fase batean 7.000 m2 eraberritu ziren, batik bat enpresen alokairuko lokal moduan egokituak,
|
baina
baita bilera, batzar eta beste ekintzetarako gela balioaniztunen eskaintzarekin osatuak; aurrerago beste 6.000 m2 gehiago egokitu ziren.
|
|
|
Goiena Komunikazio Taldea sortu zen nagusiki bi xede betetzeko. Batetik, batzeko eta modu eraginkorragoan kudeatzeko Debagoieneko bederatzi herrietako euskarazko tokiko hedabideak (komunikabideak eurak,
|
baina
baita erredakzio taldeak, baliabideak eta egoitzak ere); eta, bestetik, egituratzeko erakunde indartsu bat, gauza izango zena aurre egiteko ibarreko komunikazio erronka berriei. Desafio berri horiek zerikusia zuten, batez ere, herriz gaindiko informazioaren hedapenarekin eta zerbitzu multimedien eta Internetekoen eskaintzarekin.
|
|
2013
|
|
|
Orain, eutanasiaz hausnartzean, ez nuke oraindik ere indarrean den klandestinitateko jarrera horretaz hitz egin nahi, eta jokabide horren zilegitasuna eta eskubidea aipatu nahi ditut, bizitza ulertzeko modu hausnartzaile bat dakarrelako berekin, etika eta eskubide berrien ildotik, gizarteari eragiten dion heldutasun prozesu baten ildotik, orokorrean hitz eginda,
|
baina
baita beren bizitza eskubide osoz (ez usufruktu huts gisa, beste ikuspegi batzuek defendatzen duten moduan) beren erabakia dela pentsatzen duten pertsona asko kontuan izanda ere. Horregatik, komeni da gogoratzea beste gizarte batzuetan (Holandan, Belgikan eta Suitzan esate baterako) legezkoak direla jada eutanasia eskubidea baliatzeko modu batzuk, alegia, lagunduta hiltzeko modu batzuk.
|
|
|
eta sarri askotan osasun sistematik kanpo gertatzen direnak; pertsona gaixo edo mendeko horien jarrerak ez dira hain otzanak medikuen lanbidean gertatu ohi direnen aldean. Horrek guztiak sufrikario eta tentsio handiak sortzen ditu mendekoengan,
|
baina
baita zaintzaileengan ere.
|
|
2014
|
|
|
Hasteko, aldi hartako alkate zen Henri Grenet mediku doktoreak.
|
Baina
baita ere Mitxel Labeguerie mediku abeslari eta politikariak. Jean Haritschelharren laguntzaile urte luzez izan zen Manex Pagolak argitu dit pasarte hori.
|
|
|
Beste modu batera esanda, egitura likidoek, oro har, eta kirol egiturek, konkretuki, egitura kontzienteak eta kontzientziatzaileak izan behar dute. Kontzienteak, gorago esan dugun moduan, kokatzen diren testuinguruaren inguruan, eta bertan duten kokapenaren inguruan, kontziente direlako;
|
baina
baita kontzientziatzaileak ere, partekatzen dituzten sistema eta helburuekiko harreman zuzena, edo/ eta zeharkakoa, duten eragileak ere kontzientziatu behar dituztelako.
|
|
|
Zentzu horretan, kirolak herrigintzan jokatzen duen, eta joka lezakeen, paperaren inguruan geure buruari galdetzea eskatzen du, maiz kontrajarriak diruditen herri kirol eta (hiri) kirol kontzeptuek bat egite aldera. Azken batean, pentsatu beharra baitaukagu zenbateraino egungo euskal pilota, esaterako, herri kirola ala (hiri) kirola den,
|
baina
baita ere, surfa, esaterako, zenbateraino herri kirola ala (hiri) kirola den, edota, sortuko diren etorkizuneko kirol jarduera guziak, herri kirol ala (hiri) kirol izango diren. Zerk bereizten du, beraz, jarduera bat herri kiroltzat ala (hiri) kiroltzat jotzeko?
|
|
|
Unibertsitatearen eginkizun eta lankidetzaren ikuskeraren harira, gogoan hartu beharra dago unibertsitatearen papera lankidetza eragile gisa oraindik ere eraiki eta definitua izateko prozesuan dagoela. Izan ere, unibertsitateak eragile finantzatzaile izan daitezke,
|
baina
baita gauzatzaileak ere, beren jarduerak modu autonomoan garatuz edota beste erakunde batzuek, zentralizatu zein deszentralizatu, finantzatutako programak aurrera eramanez.
|
|
2015
|
|
|
Euskarari zabaltzen zitzaion beste eremu garrantzitsu bat Vatikanoko Bigarren Kontzilioaren ondoko liturgia katolikoarena zen. Mezako latina herri hizkuntzak ordezkatzen hasi zirenean, euskara erabiltzeko ez ezik, euskara batua ezartzeko eskaerak ugaritu ziren elizbarrutietan,
|
baina
baita salaketa antifrankistak ere. Izan ere, Eliza Katolikoaren herri hizkuntzen aldeko apustua ezin da gainerako gizartedoktrinatik bereizi, hots, botere sozioekonomikotik aldentzeko kontzilio egitasmotik, espainiar hierarkiaren jarrera gorabehera29.
|
|
|
859). A. Arruek akademiaren gidaritza karlismoaren menpe jarri nahi zuen, eta euskalgintzan jeltzale demokristauak ikusten zituen lehiakide nagusi,
|
baina
baita propagandista katolikoak ere. Donostiako Egan literatur aldizkarian zuzendarikide izan zuen K. Mitxelenak zioenez:
|
|
|
Bigarrenik, hiponimia aurresuposizio hau ondo gauzatzen da perpausean bertan ezezko osagai ageria dagoenean (ez, gabe, aurka...),
|
baina
baita perpaus horrek predikatu jakin batzuen argumentu funtzioa betetzen duenean: * Lortu dugu inongo txoririk ere marraztea/ Saihestu dugu inongo txoririk ere marraztea.
|
|
|
sukaldean daude, leihotik begira, amantala soinean, semea dute faltan, sufrimenduaren edukiontzi dira, portuan itxaroten dute, negar egiten dute, espetxean dagoen semea bisitatzen dute... Duinak eta indartsuak dira,
|
baina
baita diskretuak ere, esan nahi baita, ez daukatela ahotsik, ez bizitza ikusgarririk rol horretatik aparte, gizonezkoa den subjektuaren osagarri soil dira. LIn, ordea, Goio nerabearen ama zerbait gehiago da, eta batez ere ez du amatasun estereotipatua ordezkatzen:
|
|
|
Hainbeste kostatu zaigunez dena, krisi bakoitzean dena berriro hankaz gora jartzen zen eta zaila izan da,
|
baina
baita positiboa ere, krisi bakoitzean gure harremanaren nondik norakoak birplanteatzeko aukera izan dugulako, eta zer eduki nahi genuen, nolakoa. Hainbeste kostatu zaigu hau eraikitzea, asko zaintzen dugula (11.1 Javier, 45, harreman homosexuala).
|
|
2016
|
|
|
Gainera, osasun izurriteei buruzko albisteek biztanlerian izandako eragina aztertu duten ikerketek frogatu dute arriskuaren eraikuntza parte batean pertsonek epidemiaren aurrean duten beldurrezko erantzun emozionalak azaltzen duela (Idoiaga, Gil De Montes eta Valencia, 2014). Bukatzeko, azpimarratu beharra dugu, osasun izurrite baten aurrean badaudela alerta edo zelata funtzioak bete ditzaketen emozioak, beldur edo haserretik sortuak,
|
baina
baita kontrara konponbide bila edo ekintzara bultzatuko gaituzten emozioak ere (Higgins, 1998).
|
|
|
Gainera, ebolarekiko arrisku hautematea pertsonek harekiko duten erantzun emozionalarekin lotuta egotea ere espero da. Espresuki, ebolak beldur emozioak sortzea espero da,
|
baina
baita haratago joan eta beste emozio esparru batzuetan eragitea ere. Azkenik, ebolaren momentu kritikoaren barnean, hilabeteen igarotzea eta Europako lehen kutsatzea inflexio puntu izatea espero dugu.
|
|
|
Komunikabideak hau guztia apokalipsia izango balitz bezala saltzen ari dira. Ebola Afrikarekin lotzen dut,
|
baina
baita gobernuak egindako lardaskeriarekin eta komunikabideen informazio txarrarekin ere (X2= 47).
|
|
|
Gure erantzukizuna eta gure patua da jokoan dagoena. Pentsamendu konplexua abentura bat da,
|
baina
baita erronka bat ere[?] ezagutzaren modu sinplifikatzaileak ezagutzera eman nahi dituzten errealitate edo fenomenoen berri eman beharrean murriztaileak badira, orduan arazo bat sortzen da: nola aurre egin konplexutasunari modu ez sinplifikatzaile batetik?
|
|
|
Alabaina, bestelako arazoak dituela dirudi; horietako bat preso onen eta gaiztoen arteko dikotomia sendotzea izanik. Errespetu Moduluan egoteak aparteko betebeharrak izatea esan nahi du,
|
baina
baita hainbat pribilegio edo abantaila izatea ere; baliabide gehiago, prestakuntza, lannahiz aisialdi aukera gehiago eta kalera lehenago ateratzen hasteko posibilitate gehiago ekartzen baititu bertan egoteak. Zalantzarik gabe, hierarkia handia sortzen du presoen artean (Salhaketa Nafarroa, 2011); zuzenean ez bada ere, inplizituki, ondorengo bereizketak eginda:
|
|
|
Aitzitik, kexak kexa, eta zailtasunak zailtasun, emakume gehienek giltzapean enplegua lortzeko saialdia egiten dute; dirua eskuratzeko batik bat,
|
baina
baita entretenitzeko eta giroz edo lekuz aldatzeko ere. Egitate hori, ordea, ezin da arazoei muzin egiteko aitzakia izan.
|
|
|
Bestalde, badirudi espetxe langileek gehiagotan hartzen dutela kontuan familia egoera emakumeen kasuan gizonen kasuan baino, hainbat erabaki hartzeko orduan; nahiz eta irizpide ofiziala ez izan. Dirudienez, askoz hobeto ezagutzen dute emakume bakoitzaren familiako egoera; zalantzarik gabe, neurri batean, emakumeek gizonek baino askoz ere gehiago hitz egiten dutelako senideei buruz,
|
baina
baita genero aurreiritziak direla-eta ere. Nolanahi ere, emakumeen kasuan, espetxe langileek badakite zeinek dituen ardurapeko pertsonak eta zeinek ez, zer nolako erlazioa duten, zaintzaz ardura daitekeen inor dagoen edo ez, etab. Gizonen familia egoeraren inguruan, aldiz, askoz gutxiago dakite eta, oro har, ez da hizketaldi gaia.
|
|
|
Nik uste emakumeekin orokorrean gizartea eta sistema gogorragoa dela. Azkenean kondenatzen dituzte «Egin duzun delituagatik,
|
baina
baita ere ama txarra. Denak utzi dituzulako, familia zaintzen ez duzulako?».
|
|
|
Bigarrenik, itzultze sozioekonomikoa aztertzen da. Bi atal horiek betetzeko, enpresaren kontuetan begiratzen da,
|
baina
baita enpresa horrek hornitzaileei ordaindutako fakturetan ere. Hain zuzen, enpresak zuzenean sor dezake balio soziala, baina baita zeharka ere:
|
|
|
Bi atal horiek betetzeko, enpresaren kontuetan begiratzen da, baina baita enpresa horrek hornitzaileei ordaindutako fakturetan ere. Hain zuzen, enpresak zuzenean sor dezake balio soziala,
|
baina
baita zeharka ere: faktura bategatik kobratzen duen enpresak soldatak ordaintzen ditu, gizarte segurantza ordaintzen du baita zergak ere.
|
|
2017
|
|
|
Egile ugarik azpimarratzen dute geuk ere kontuan hartu dugun haur literaturaren espezifizitate bat: aniztasuna modu erralista batean trata daiteke,
|
baina
baita fantasiatik abiatuta ere; asko dira aniztasunari trataera sinbolikoa ematen diotenak: Elmer, Stelaluna?
|
|
|
Generoa eta emakumea, generoa eta etorkinak... Emakumea gizarte sustatzaile bezala eta, iraganean etxeko gidaria izan zen bezala, gizartearen «amatasuna» aldarrikatu da UZTAROren hainbat artikulutan,
|
baina
baita Manuel Norberto Sanchez eta Izarne Lizasok aldarrian jarri duten «Adineko emakumeak: zenbait ekarpen lan mundura sartzearen eta erretiroa hartzearen inguruan» artikuluan aipatzen diren kontzeptuak kontuan ditugularik ere:
|
|
|
Aurki azalduko dugun moduan, Platonen proposamenak tesi ontologiko eta epistemologiko zehatz batzuetan funtsatzen dira. Preseski, Platonen Politeiak,
|
baina
baita beste lanek ere, denontzat komuna eta objektiboa den ongia existitzen dela hartuko du hasierako tesitzat. Kontu horrek berebiziko garrantzia du politikari dagokionez.
|
|
|
Hala bada, argitu beharreko kontua da zertan datzan batzuek ongia ezagutzeko duten gaitasuna eta besteen ezjakintasuna. Aski ezaguna den moduan, Politeiako laugarren liburuan,
|
baina
baita Fedroko palinodia famatuan eta Timeo dialogoan (ik. Platon, Timeo 70a), Akademikoak giza arimak hiru forma edo atal dituela nabarmentzen du17, hots, arrazionala (logistikón), suminkorra (thymoeidés) eta irrikatsua (epithymetikón).
|
|
|
Bi ikuspegiek proposatutako ildoa desberdina da, hain zuzen ere, haien printzipioak erabat bestelakoak direlako. Azkenik, analisiaren ondorio moduan, Platonen,
|
baina
baita demokratikoak ez direnen, hausnarketa politikoak tentuz aztertzea ikuspegi demokratikoa defendatzen dutenei arrunt mesedegarria suerta dakiekeela nabarmentzen da, batez ere, teoria demokratikoaren oinarriak birpentsatzeko aukera eskaintzen baitu.
|
|
2018
|
|
|
Orain ere «demokrazia» kontzeptua behin eta berriro agertzen da, baina sarritan «iraultza» terminoarekin lotuta? «Iraultza Demokratiko Nazionala»?. Terminologia aldaketa hori mugimendu global berrien eta Munduko Foro Sozialen oihartzunaren gainbeherarekin eta munduaren unipolartasunaren amaierarekin batera gertatzen da,
|
baina
baita ETAk ENAMen erreferente sinbolikoa izateari uzten dionean ere.
|
|
|
Mugimendu global berrien ezaugarriekin alderatuz, sistema kapitalistaren analisia ez da 1980ko hamarkadakoaren berdina, baina garai horretako termino batzuk berreskuratu egin dira, haiekiko jarraitutasun terminologiko bat adieraziz. Espainiar eta frantziar nazio estatuen eredua krisian dagoela nabarmenki azpimarratzen da,
|
baina
baita ordena globalaren desoreka ere. Gainera, haien blokeo jarrera ikusita, Nazioarteko Komunitatea garrantzi handiagoa hartzen ari da:
|
|
|
78). Irakurketa horrek garai horretako optimismo iraultzailearen berri ematen digu,
|
baina
baita mundu eta gizarte mailako tentsioaren berri ere. Gainera klase gatazka mundu mailako banaketa eta tentsio geopolitikoan islatzen da.
|
|
2019
|
|
|
Emakumea, beraz, etxeari lotuta zegoen beti. Garaiko gizartearentzat etxea kontzeptu zabala zen eta bere baitan hartzen zituen baserria eta inguruko eremua,
|
baina
baita ere lurrak, bertako jendea, bertako hildakoen arimak. Oso kontzeptu zabala zen etxea beraz, eta hura zen emakumearen espazioa:
|
|
|
Elkarrizketa gehienetan zehazki atsolorrari buruz hitz egiteko galdetegi bat erabili zen. Bertan, atsolorraren,
|
baina
baita bataioaren, elizan sartzearen, bisitaren eta auzoko bizimoduaren gaineko galderak zeuden.
|
|
|
Zer da sormena galderari baino areago, non dago sormena itaunari heltzen dio; eta sormena, sortzaile, obra eta eremu kritikoaren interakzioan ematen dela pentsatuta, hiruko horri erreparatzen dio. Tesi horretan, musikari donostiarraren bizitza eta obra aztertzen ditu autoreak,
|
baina
baita plazaratu ostean Laboaren obrak egin duen ibilbidea ere; ulerturik, transzendentzia dela edozein artistaren helburua. Azkenik, azpimarratzekoa iruditzen zaigu Laboaren armiarma sarea irudikatu ahal izateko lan horretan biltzen den ahalegina egiturari dagokionez:
|
|
|
Dibergentzia faseari jarraiki, hainbat kasutan sare sozialak «La Manada»ren biktima iraintzeko erabili izan ziren, baina orokorrean askoz zabalagoa izan zen Twitterren biktima babestuaz diskurtso horien kontra sortutako mugimendua. Beraz, diskurtso feminista eta antipatriarkalak sortu eta zabalduaz, bortxaketaren kulturari errotik aurre egin nahi izan zioten hainbat txiolarik antzeko ildoko aurretiazko hainbat kasutan gertatu izan den erara (Keller, 2015; Keller et al., 2018; Mendes, 2015; Shaw, 2012; Thrift, 2014). Azpimarratu beharrekoa da ezen aktibismo feminista digital honek eragin indartsua izan zuela «La Manada»ren kasuan, bai online
|
baina
baita kaleetan eta hari lotutako irudikapen sozialetan ere. Antzeko ekintza feministetan gertatu izan den antzera, #metoo kanpainan kasu, «La Manada»ren estaldura digitalak ere ekintza eta aldaketa sozial erreala bultzatu zuen kaleetan eta gizartean.
|
|
2020
|
|
|
Izan ere, hiztunek hizkuntza bat erabiltzeko horretarako legitimitatea sentitzea edo ez sentitzea aldagai garrantzitsua da, eta hiztunen legitimitatea espazio eta denbora jakin batean negoziatzen den heinean, bertso munduko bi hiztun berriren legitimazio prozesuetan sakondu nahi izan dut haien hiztuneta bertso ibilbideetako bizipenak eta bertso munduan hiztun berriekiko dauden diskurtsoak aztertuz. Hala, ondorioztatu dut bertso munduan sozializatzea hiztun berrien legitimaziorako akuilu izan daitekeela,
|
baina
baita traba ere: izan ere, bertsolari kanonikoa, lehenik eta behin, hiztun legitimoa da, hots, gaur egungo ideologia nagusien arabera, hiztun zaharra.
|
|
|
Echeverriak (2003) Euskal Herriko eskoletako testuliburuetan ere arakatu zuen hitanoaren erabilera, eta ikusi zuen erabilera urria izanda ere baztertzailea zela, emakumearen kaltetan. Normalean toka ari ziren testuliburuetako pertsonaiak, gizona gizonari,
|
baina
baita hartzaileak bai gizon bai emakume zirenean ere. Juanenak (1991) lehenagotik ere jasoak zituen halako adibideak, baina beste esparru batean:
|
|
|
Legorburuk (2018) Antzuolan ikusi zuen gizonek beti toka egiteko joera dutela, bai gizonezko bati ari zaizkionean,
|
baina
baita beste emakume bati zuzentzerakoan ere. Azken urte luzeotan beste joera bat identifikatu izan dute autore batzuek:
|
|
|
Senideen artean hika egiteko dagoen ohitura aintzat hartuta, testuinguru horretan ohikoa izan da emakumezkoek beren nebei hika egin
|
baina
baita neba horiek zuka erantzutea ere. 4 irudian ikusten den moduan, hitanoaren erabileran desberdintasunak ikus daitezke adinaren eta generoaren arabera:
|
|
|
Berrehun urte honetan Euskal Herriko historia izan da, ez bakarrik eusko lurraren Botere inbaditzaile militar, instituzional administratibo, eskolarraren historia bat, eta euskal erakunde politiko eta sozial tradizionalen desegilearena,
|
baina
baita arimen eta etxeen eta harreman pertsonalen eta identitateen inbaditzaile eta nahastailearena ere. Behin egon zen euskararen herri bat; ez da asko gelditzen (EA, 13).
|
|
|
Aurkeztuko ditugun jarduera ereduen proposamenek euren gain hartzen dute, alde batetik, ingurunearen ikerketaren barruan arestian aipatu dugun Zabalaren (1993) metodo globalizatzailea,
|
baina
baita, bestetik, De Troyer, Vermeersch eta Lehouck ek (2005) proposatzen duten metodologia hurrenkera ere. Halakoak zehatz mehatz gertuko kultura ondarearekin lotutako proiektuetan nahiz umeak integra daitezkeen baliabideetan (museoak, tailerrak, natura eskolak...) oinarritzen dira; ahaztu gabe, baina, kultura ondarea bera bezain garrantzitsua dela umeak konturatzea zer den gizartean bizitzea eta zer leku duen ondareak bizipen horietan.
|
|
|
Baliabide horiek gaitasun, trebetasun eta tekniken zerbitzura daude, baina, estimulatu nahi den ikasketaren arabera, era batean edo bestean erabiltzen dira. Hala, erabil daiteke herriko edo bailarako mapa bat kulturaondarearekin loturiko elementu nagusiak adierazteko,
|
baina
baita mapan azaltzen diren eskala, orientazioa eta halako kontzeptuak aztertzeko ere. Beraz, hemen, Debagoienean aurki genitzakeen hezkuntza baliabide eta materialen hustuketa bat egin nahi dugu, betiere Lehen Hezkuntza aintzat hartuta.
|
|
|
Esan nahi baita, tokiko identitatea eraikitzeko eta adierazteko ere baliagarria dela kultura ondarea, eta, hala, identitate erreferente askoren sintesia ere bada. Eraikuntza sozial bat dela esan genuke,
|
baina
baita, aldi berean, eraikuntza legitimatzaile bat ere, eta hor kultura ondarearen eta identitatearen arteko harreman zuzena hauteman daiteke (Le Goff, 1998).
|
|
|
Eta hala da. Azken hamarkadan hainbat hezkuntza prozesutan izandako aldaketei ere erreparatuz, ohartzen gara, esate baterako, museoek beren kontzeptua zabaldu dutela, bai testuinguru gisa ulertua izateko, ondarearen edukiontzi gisa,
|
baina
baita hezkuntza eduki gisa ere. Museoak hedatzen eta birkontzeptualizatzen ari diren prozesu bat martxan dago dagoeneko gure artean, eta, beraz, hezkuntzaren esparru tradizionalak ere (formala, ez formala eta informala) birpentsatu beharrean gaude (Fontal, Amaral eta Garci' a Ceballos, 2016).
|
|
2021
|
|
|
Kulturaren ikuspegitik, bestalde, taldearen beraren kontakizunek eta narrazioek kolektibitatearen emozionalitatea plazaratzen dute. Bertan barneratzen dira iragan traumatikoak,
|
baina
baita gertaera sinboliko goraipagarriak ere (Brodsky, 2015). Horrek guztiak Gramsci k (hemen aipatua:
|
|
|
Beren sormen lanetan, modu zuzenagoan edo zeharkakoagoan, edo esplizituago edo inplizituago, egiten dituzten adierazpen kulturalak (bizitzan eta egunerokotasunean hartzen dituzten beste hainbat erabaki bezala) dimentsio politikoek eta ideologikoek zeharkatzen dituzte (posizionamendu politikoa, n= 13;% 100). Dimentsio horiek posizioekiko adostasuna adierazteko izan daitezke,
|
baina
baita, eta batez ere, sortzailea bera zalantzan jarri eta eraldaketa sozialerako estrategia gisa ulertzen dute euren sormen lana; erregistro berriak erabiliz, momentu historiko eta testuinguru sozial jakin bateko bizitza publikoan laguntzeko asmoz. Izan ere, sortzaileen jarduna, parte hartze politiko gisa ulertuta, hiritartasunarekin estuki lotuta doa; sormen lana izateko eta egoteko modua baita.
|
|
|
Horietan oinarrituta etorri baitaiteke hurrengorako kontuan hartu beharrekoa edo sortzen jarraitzeko motibazioa. Hartzaileek funtzio aktiboa dutela uste dute sortzaileek, euren aurretiko erabakietan eragina baitaukate,
|
baina
baita sormenlana plazaratzeko momentuan izan dezaketen papera ere eragingarria izan daiteke.
|
|
|
Horren arabera,
|
baina
baita beste ezaugarri batzuen eraginez ere, sormenlanak dimentsio txikietatik zabaltzen doazela pentsatzen dute; hau da, mikroespazio eta makroespazioen igurtzia etengabea dela (n= 10;% 76,9). Izan ere, helbururik makroena ere pertsonala edo mikroa da, eta sozialki makro bihurtzen da adostasuna dagoen momentu horretan.
|
|
|
Europa mailan, osasun eta gizarte arretarako sektorea handienetakoa da eta feminizatua dagoen sektorea da. Osasun profesional horien zati garrantzitsu batek ospitaleetan lan egiten du,
|
baina
baita beste leku batzuetan ere, esaterako, egoitzetan, kontsultak pasatzen eta beste jarduera batzuetan. Gainera, hainbat jarduera egiten dituzte ingurune ezberdinetan eta horrek arriskua dakar gaixotasun profesional edota lan istripu bat izateko.
|
|
|
Hau da, kontsumo produktiboa honetan datza: ekoizpenerako beharrezkoak diren hornikuntzak (lehengaiak,
|
baina
baita beste zerbitzuak ere, hala nola banakuntza edo finantzaketa) erosteko edo kontratatzeko orduan, sarean eskaintzen direnetatik kontsumitzean, sareko zelulen arteko interkooperazioa sustatuz. Ildo horretan, Laville eta Jane k (2009:
|
|
|
Hau da, esan daiteke ipuinak habitus jakin baten erreprodukzioa bermatzen laguntzeko ere erabili izan direla1 Horrek erakusten du ez direla testuak soilik aldatu, baizik eta herri ipuinen helburuak nahiz erabilera ere garaian garaiko gizartearen isla izan direla. Egia da aldakortasuna batez ere edukietan gertatu dela,
|
baina
baita funtzio, helburu edota bestelako ezaugarrietan ere.
|
|
|
" Los mitos y sus personajes responden a las exigencias de la logica del hombre que trata de explicar el mundo y sus fenomenos". Dioenez, mito gehienek naturaren parte diren objektu edo gertaerak irudikatzen dituzte —Eguzki amandre, Odei, Sugaar—,
|
baina
baita mitologia kulturalaren barnean koka daitezkeen giza ekintzak ere. Azalpen horretan gizakiaren pertzepziora ere jotzen du, gizakiak horietaz guztietaz egiten duen irudiarekiko korrelaziora hain justu:
|
|
|
Mundu osoan zehar ezaguna den ipuina dugu hau, besteak beste, Txanogorritxo, Loti ederra edota Edurnezuri diren bezala. Aurretik ikusi den moduan, ipuin biltzaile ezagun ugari egon dira,
|
baina
baita ipuinak ezaugarritzen eta sailkatzen aritu izan direnak ere. Ipuinak sailkatzeko ahalegin desberdinak egin izan dira, batez ere hauek jaso eta katalogatu nahi izan direnean.
|
|
|
Jatorriz paganoa den euskal kosmobisioan ere arbola horren irudi izan da: bizitza eta elkartzearen sinbolo,
|
baina
baita antolaketa soziopolitikoarena ere. Idoia Estornesek (1977)" biltzar" edo batzar horien izaera azaltzen du:
|
|
|
Eraztun hori printzeak ematen dio Mari Xorri, eta horrek berak egindako ogian sartzen du, laguntzaileak aginduta, bere burua ezagutarazteko. Kasu honetan, eraztunaren zentzu klasiko eta erlijiosoari erreparatu genioke," sexualitatearen eta ezkontzaz uztartzearen sinbolo" delako,
|
baina
baita osotasunarena eta denbora zirkularrarena ere (Igerabide, 2002: 60).
|
|
|
Euskal elebiduna euskal dimentsioan engaiatua (hemendik aurrera EusEle laburduraz izendatuko dugu) multzoan sailkatu genituen euskaraz gaztelaniaz baino erosoago aritzen zirenak; guraso, lagun, Whatsapp-en eta ezezagunekin beti euskaraz aritzen zirenak; euskaldun izateko euskara jakitea beharrezko zela uste zutenak; beren burua euskal herritar soilik sentitzen zutenak, eta euskal kultura euskaraz eginikoa zela uste zutenak. ...ndik aurrera Ele Pa laburduraz izendatuko dugu) multzoan sailkatu genituen euskaraz gaztelaniaz bezain eroso sentitzen zirenak; guraso, lagun, Whatsapp-en eta ezezagunekin euskaraz gaztelaniaz bezainbat aritzen zirenak; euskaldun izateko euskara jakitea zertxobait beharrezkoa zela uste zutenak; beren burua euskal herritar adina espainiar sentitzen zutenak, eta euskal kultura euskaraz eginikoa zela
|
baina
baita gaztelaniaz eginikoa ere izan zitekeela esaten zutenak. UZTARO 119, Bilbo, 2021eko urria abendua
|
|
2022
|
|
|
batetik, eskuduntzen eskualdatzearen aldarrikapenera mugatzen zen autonomismoarena; eta bestetik, sistemarekiko haustura egikaritu nahi zuen estrategia matxinoarena.
|
Baina
baita horiei lotuta bakegintzan aurrera egiteko baliatutako estrategia ezberdinena ere. Jarraian aztertuko dugun bezala, gure ustez 90eko hamarkadaren bigarren erdialdean emandako protestaldiaren hazkundeak bilakaera horretan zeresan zuzena izan zuen, eta horrelako goraldietan parte hartu ohi duten mekanismo eta prozesuek ere zerikusi zuzena izan zuten.
|
|
|
Lehenik, protestaldiaren erradikalizazio eta difusioaren bidez gertatutako eskala aldaketaren eskutik, mobilizazioen goraldian edo kale erasoen ugaltzean forma hartu zuena.
|
Baina
baita, autonomismotik zetozen sektoreak bereizgarri propioekin protestaldira inkorporatuz (ELA) eta abertzaletasunaren bi familien arteko elkarlana erraztuko zuen koalizioak osatuz ere, ELAk eta LABek betetako artekaritza funtzioarekin ikusi bezala. Eskala aldaketaren
|
|
|
530). Hortaz, esan dezakegu argiago
|
baina
baita goizago ere.
|
|
|
Kasu horietako askotan jatorrian PS bat egon dela antzematen da: today, yesterday, antaño,
|
baina
baita DS hutsak ere: gaur, aspaldi.
|
|
|
Beste alde batetik, adibide zehatzetara jotzen dugunean, ikus daiteke bi kategorien arteko muga ez dela beti argia. Izan ere, bihar eta aski adberbio gisa hartzen dira hiztegietan (Euskaltzaindiaren Hiztegia, Elhuyar),
|
baina
baita orduan eta nahiko ere. Batzuen eta besteen arteko desberdintasun bakarra da, etimologikoki, azken bietan postposizio bat antzeman daitekeela:
|
|
|
Hala ere, hobekuntza ekonomikoa" hiritar guztiengana" iritsi ez zela zioen. Haren hitzetan, hori argi eta garbi adierazten zen langabeziari buruzko datuetan,
|
baina
baita" soldatek aberastasun osoan duten garrantziaren galeran" ere. Gainera, testuan aipatzen da aberastasunean pisu galtzea, INEren 2017ko datuen arabera, Espainian ordaindutako soldata guztien baturak —kotizazioak barne—% 3,3 gora egin zuen garaian gertatu zela.
|
|
2023
|
|
|
da bizitzeko, jarduteko eta pentsatzeko moduak aldatzeko ikasleak kalitatezko hezkuntzan garatu behar direla (Nazio Batuak, 2015). Honenbestez, kalitatezko hezkuntza helburu bat da,
|
baina
baita beste helburu guztiak lortzeko bitartekoa ere, garapen jasangarriaren zati integrala da eta garapen horren bideratzaile giltzarria (UNESCO, 2017).
|
|
|
Longasek Josefa Ardanatz eta Paulino semea hartu zituen oinordeko eta, harrezkero, Ardanatz agertzen da inprimategiaren eta liburu dendaren titular semearekin batera 1800 arte. Batez ere idazlan erlijiosoak argitaratu zituzten, hala nola Afectos y consideraciones devotas eta Compendio salmanticense,
|
baina
baita kutsu didaktiko zientifikokoak ere, Ejercicio de matematicas, konparazio baterako. Aldi horretan, sei edizio lan atera zituzten guztira.
|
|
|
Katalogo hori digitalizazio lan baten emaitza da, baina ez XVIII. mendean dagoen guztiaren zerrendatze agortzailea. Informazioa osatzearren, mendeari buruzko beste iturri batzuk ere kontsultatu dira, ikerlanak bereziki,
|
baina
baita beste liburutegi digital batzuk ere, eta hortik ondorioak atera. Beraz, Euskal Herri osoko azken kopuruak handiagoak dira oinarritzat hartu dugun katalogoko zerrendak baino (lagina).
|
|
|
Pandemia garaian ezarri diren konfinamendu, mugikortasun zein ordutegi mugek, edota esparru itxi zein irekietan ezarri diren edukiera mugek, kolokan jarri dute aurrez aurre ematen diren zerbitzuen negozio eredua. Horien artean daude turismoa edota ostalaritza,
|
baina
baita artea zein kultura. Adibide ona dira musikariak, haien jardueraren zein sarreren zati garrantzitsu bat zuzeneko emanaldietan oinarritzen baita.
|