|
2017
|
|
|
Nik uste dut mugimendu sozial txiki bat badela, zalantzarik gabe gaur egun Euskal Herrian bertso mundua mugimendu bat da, mugimendu hitza dela ondoen definitzen duena. Gero ditu tresna oso zehatz batzuk, Bertsozale Elkartea da mugimendu horri forma organizatu bat ematen dion erakundea, baina da mugimendu bat dituena bere ildo artistikoak
|
baina
baita ere horren inguruan eskolak, hezkuntza, transmisioa, jakintza, bilketa, ikerketa, uste dut ezaugarri horiek badituela.
|
|
|
Alderdi katalan batzuen politika espantsionista eraso gisa hartzen dela dio: " Antikatalanismoa Aragoin endogenoa da,
|
baina
baita exogenoa ere. Betidanik existitu izan da, baina orain biziberritzen ari da, sekula aurretik ezagutu gabeko gizarte mailetan.
|
|
|
Hori guztia zen!
|
Baina
baita bere beltzaren irudi liraina desitxuratzen ari zela ere. A zer galera, aldaka eta gerrialde haiena, haragi epel pila artean!
|
|
|
Izan ere, gaur egun zerbaiten sinboloa baldin bada manta, tapakia, errefuxiatuarena da (kalean dvd ak saltzen ibiltzen direnena ere, erantsi behar dut). Koittaduen bizkarretan ikusten ditugu, gris edo marroiak garai batean poliziak bezala!, hondamendietako irudietan ohikoen,
|
baina
baita errefuxiatu politiko eta sozialengan ere, eta egunotan Balkan inguruetatik datozkigu manta irudiak. Ez dauka zaila performancea egin nahi duen artistak, tapaki gris triste horiek baliatuta.
|
|
|
Hainbat aldizkari edo fanzineren aldarrikapena inoren papar edo bizkarrean ikusiz gero ez nintzateke lar asaldatuko, txikiaren, ikusgaitzaren bultzada dela badakidalako, eta gureak ere bazuelako hortik, txikiarenetik, ikusgaitzarenetik.
|
Baina
baita The Guardian, El País edo Libération bezalakoak izateko asmotik ere (ez naiz kazetaritza estiloei buruz ari, ez heldu belarri horretatik iritzi honen buruari).
|
|
|
Asko daukana gero eta urrunago dago gutxi daukanarengandik, edukitzari dagokionez bederen. Aste honetako albistea da, Oxfamek emandako datuak,
|
baina
baita duela 10 urtekoa, eta 50 urtekoa, eta 100 urtekoa eta... Gutxi batzuek, oso oso gutxik, ia dena daukate.
|
|
|
Mundialak baikara.
|
Baina
baita mundukoak ere. Hartu bakarrik ez, eman ere egiten dugu, hain gara mundutar eta mundial!
|
|
|
Txapelik gabe, bai.
|
Baina
baita bixera edo foulardik gabe ere. Edo guztiarekin, bakoitzak nahi duenarekin.
|
|
|
Espainian tortura saio bikain askoak eragin dira, Poliziak eta Guardia Zibilak nahi izan duten moduan jardun dute. Euskal herritarrekin asko, letra larrizko gatazka baitzen hemengoa,
|
baina
baita besteekin ere: etorkinak, islamistak eta disidentzia politikoa orokorrean.
|
|
|
Ene uste harroan, 50 urteko gatazka armatuak, eta izan dugun bilakaera sozial eta politikoak lagundu digu ikuspegi kritiko bat lantzen, etengabe soinketa egiten, burukoa. Gertakizunen aurrean kritiko azaltzen indarkeriazkoak eta erabaki politiko handiak,
|
baina
baita egunerokoak, sinboloak, jarduerak, ertzak bilatzen, herrenak topatzen, leunen distiraz mesfidatzen. Hotsandiz eta lerroburu nagusietan aurkezten zaigun zalapartaren gainetik, eta batez ere azpitik, sinesgogor izaten.
|
|
|
Merkeenak askotan.
|
Baina
baita kontsumitzaile fidelenak dituztenak ere. Banillazko flan zehatz hau nahi duzu.
|
|
|
patioko leihoa zabalik ala itxita eduki. Zabaltzen baldin baduzu, gurean pilatu den ke usaintsu itogarri guztia kanpora doa, bai,
|
baina
baita auzoko beste hamahiru sukaldeetakoa gurera sartzen ere".
|
|
|
Seguruaski, Erriberriko handikiek frogatu nahiko dituzte gure ahalmena eta ofizioa, aurrerantzean erabaki berriak, handiagoak hartzeko. Gartxot hi izango haiz nire almadiarien artean begikoena,
|
baina
baita ere presio gehien jasango duana, hik izan behar duk etorkizuna denontzat, eta horregatik ez diat barkatuko ezta huts bat bera ere. Ahaztu aurrean duana Ximeno dela eta hemendik aurrera, hiregan jarritako konfiantza frogatu arte ofizioa eta hortzak erakutsiko dizkiat.
|
|
|
Ángel Toña sailburuaren aburuz, aldiz," maltzurkeria" da akordioa antidemokratikotzat jotzea, langileak indibidualki batzea eskatzen baitu eta ez dio eragiten sinatzen ez duenari. " Demokrazia parte hartzea da dio Toñak
|
baina
baita konpromisoa ere, eta akordioak lortzeko beharrezkoa da irtenbideak aurki daitezkeen foroetara jotzea". Bere esanetan, hitzarmenik eta erreferentziarik gabe geratu diren 380.000 langileei alternatiba eskaini nahi diete.
|
|
|
9 milioi euro. Zakuan sartu zituen, besteak beste, erakundeak orain arte pilatu duen zorra bankuekin sinaturiko swap ezagunak barne,
|
baina
baita Zubietako erraustegia eraiki eta ustiatzeak hurrengo bi hamarkadetan eragingo dituen gastuak ere, oraindik esleitu gabe dagoen arren.
|
|
|
Zortzi urterekin gurasoek bizikleta berria oparitu zioten. Ondo pasatzeko, bai,
|
baina
baita etxetik eskolara eta eskolatik etxera joan etorriak azkarrago egiteko ere, denbora gehiago izan zezan aitari nekazaritza zereginetan laguntzeko. Ziklismoaren harrarik ez zuen artean.
|
|
|
Frantziako Tourra bost aldiz irabazten lehena izateagatik du Anquetilek toki berezia txirrindularitzaren historian,
|
baina
baita erlojupekoetan urtetan jaun eta jabe izateagatik. Ez alferrik 11 etapa irabazi zituen Tourrean erlojuz kontra.
|
|
|
Nola antzemango nion, aspalditxo ingurura begiratzeko ohitura galdu egin badut? Ezin izango nion kontsolamendu merketik harago beste laguntzarik eman, badakit, baina barruak nahastu egin zaizkit, bere minarengatik, jakina,
|
baina
baita nire axolagabekeriarengatik ere.
|
|
2018
|
|
|
Charlotte Delboren jaiotze mendeurrena gogoratuz, hainbat ekitaldi egingo dituzte aurten, Frantzian batik bat,
|
baina
baita Londresen ere. Auschwitzeko izuaz gain, biktimek ondorengo urteetan sentitu zutena ere islatu zuen bere lanetan.
|
|
|
Euskararen etorkizuna herritarron esku dago, inoiz baino neurri handiagoan. Batik bat euskal hiztunon esku,
|
baina
baita egun oraindik elebakar direnen esku ere, horiek hartzen duten euskararekiko jarrerak ere baldintzatu egingo baitu euskararen behin betiko indarberritzea. Ausardia behar dugu onartzeko euskararen etorkizun oparo eta sasoizkoa eskuratzeko bermerik handiena dela, hain zuzen ere, guk geuk (herritarrok, enpresek, hedabideek, sindikatuek, alderdi politikoek, arte langileek, gurasoek, irakasleek, kirolariek...) egunerokoan, naturaltasunez, gero eta gehiago erabiltzeko jarrera izatea.
|
|
|
Enpresari, arduradun edo/ eta langile eta sindikatuen kontzientzia aktiboak bermatuko du, nire ustez, euskararen erabilera lan munduan. Eta hori bultzatzeko lagungarriak izango dira diru pizgarriak,
|
baina
baita administrazioaren eta bestelako eragileen eskaera enpresei: esleipenetan, ahoz nahiz idatzizko harremanetan, produktu eta zerbitzuetan erabili beharreko hizkuntzetan, baldintzetan, etab. Nire ustez, kontzientzia aktiboa eta euskararen eskaera hori zabaltzen diren neurrian euskaldunduko da lan mundua.
|
|
|
Animalietaz idatzi zuen Thoreauk,
|
baina
baita txoriei buruz ere. Ibaian topatzen zituen txoriak, eta itsas ertzean ere bai.
|
|
|
Tira, tira, estimatua dago
|
baina
baita ahaztuta ere. Lanean ari gara eta gainera, ez dakit dakizuen, baina eta konplizitatea edo isileko zerbait adierazi nahiaren eraginez," kabo" ak Txurrutaren aldeko leihatilara hurbildu eta zera bota zuen narko errusiar batzuen atzetik gabiltza.
|
|
2019
|
|
|
|
baina
baita esanahirik gabe ere.
|
|
|
Gainera astebete lehenagotik, asignazioak Madrila iritsi zirenetik alegia, jakin bagenekien haurrak zein probintziatakoak ziren haur guztiak erdialde zein hegoaldekoak ziren, batzuk Beijingetik mila kilometrora zeudela eta beste batzuk bi mila kilometrora, probintzia batzuetara hogei familia joango zirela eta beste batzuetara bi familia baizik ez zirela joango... Esan bezala, aste hartan bereziki
|
baina
baita aurreko hilabeteetan ere, gure irudimenak Txinara jotzen zuen behin eta berriro. Nolakoa izango ote zen gure alaba?
|
|
|
Egun gutxi genituen gure alaben kulturaz zein jaioterriaz ongi jabetzeko, etorkizuna prestatzeko, egunen batean egingo dizkiguten galderen erantzunak jasotzeko. Eta erantzun haiek Harresi Handian eta Udako Jauregian zeuden bai,
|
baina
baita gidatan agertzen ez diren kale haietan ere, usainetan eta janari postuetan, ile apaindegietan eta ziber kafeetan. Txinatarrei, ordea, ez zitzaien gure ikuspegia gehiegi interesatzen.
|
|
|
Nago emozioek eta une hartako urduritasunak dena lausotu zutela. Maratoi korrikalaria helmugara heldutakoan nola, hala sentitzen ginen gu, pozaren pozez amaierara iristeagatik,
|
baina
baita erdi zorabiaturik ere. Badakit, une hura bideoan ikusteko aukera izan baitut, lehenengo une haietan Enara Larraitzen besoetan egon zela eta lasai zegoela oso.
|
|
|
Bi malkok aldegin zioten begitatik, irribarre ere egin zuen.
|
Baina
baita lasaitu ere:
|
|
|
Noski,
|
baina
baita ere urte hartan lehendabiziko aldiz Frantziako junior selekzioko deialdian sartzea, Munduko junior txapelketa lehiatzeko. Tahitira joan ginen, eta munduko junior onenak han zeuden:
|
|
|
Surflari profesional baten bizitzak olatu asko ditu,
|
baina
baita ere bidaia luzeak eta hegazkinean egindako ehunka ordu. Hainbeste urte profesionaletan aritu ondoren, bidaiatzea gustatzen zaizu ala hasi zinenean baino gogorragoa egiten zaizu?
|
|
|
Guztiz kontrakoa kasuak ere egon daitezke, gerta liteke irudia aldatzea baina funtzionatzeko modua betikoa izatea, edo betiko moduak errepikatzea emakume bat presidente izanda. Hazkuntza potentzial izugarria dago emakumeen partaidetza sustatzen bada,
|
baina
baita ere behar morala eta etikoa ere bada apustu hori egitea. Inoiz ez dut ulertuko horren alde ez egitea.
|
|
|
Erakundearen xedea, DNA analisiak egin nahi dituenari, edo jada egin dituenari baina aurrera nola jarraitu ez dakienari, gidaritza eta aholkularitza ematea da. Eman beharreko urratsei buruzko gomendioak eskaintzen dizkiete eta baita ikerketan lagundu ere, adoptatutako umeak izan eta euren guraso biologikoen bila dabiltzanei batez ere,
|
baina
baita donazio bidezko ernalkuntzatik jaiotakoei edo DNA frogak egin eta emaitza" bitxiak" jaso dituztenei ere, hitz batean, bere arbasoak bilatzeko zailtasunak edo hormak topatzen dituen edonori. DNA analisi batekin hastea da euren aholkua, eta merkatuan eskura daitezkeen analisi mota ezberdinen artean zeintzuk diren egokienak ere gomendatzen dute.
|
|
|
Bestea, masen kulturako bilera multitudinarioak kirol edota kontzertuetan, edo bestelako ekitaldien inguruan,
|
baina
baita herexa ospetsuetan edo munduko hiriburuetako museoetan metatzen diren jendetzak ere, arrotzak zaizkio kulturari.
|
|
|
Haren esanean, espezie guztiok behar dugu lekua. " Norbanako gisa behar dugu,
|
baina
baita espezie gisa ere. Eta hori ez da gizakiaren kontua bakarrik; beste edozein bizidunekin ere gertatzen da, animalia zein landarea izan.
|
|
|
Nafarroan, Abauntz eta Koskobillo. Gipuzkoan, Lezetxiki da onena, neandertal zaharren eta ziurrenik Homo heidelbergensisaren arrastoak ere bai baititu,
|
baina
baita neandertal berriagoenak ere; halaber, badaude aire zabaleko aztarnategiak, adibidez Irikaitz. Araban, Arrillorko koba da garrantzitsuena.
|
|
|
Badakit gure esku dagoela hori...
|
Baina
baita bere esku ere. Onartu egin behar du gure egarria ulertzea, eta onartu egin behar du egarri hori asetzea... onartu egin behar du gurekin elkartzea.
|
|
|
Eta bat batean hildakoaz gogoratu nintzen, eta besteez, eta gizon mutuaren bizkarrean josita ikusi nuen zenbakiaz, ehun eta hirurogei mila eta zerbait, eta barrakoi haiek zenbatentzat? hogeita hamar mila gehienera ere, eta orduan ke turrusta bat erori zitzaidan gainera, eta eztarrian sartu zitzaidan, eta hain usain lazgarria arnastu nuen non oilo larrua jarri baitzitzaidan gorputz guztian, sufre usaina pixka bat,
|
baina
baita beste usain bat ere, hezur kiskalien eta sarraskiaren usain higuingarria. Eta izuz begiratu nien eraikin grisaxkari eta haren mamu itxurako tximiniari, bere ke farfailekin, eta izumenezko hotzikara batez ulertu nuen zer gauza makurra nahi zuten esan.
|
|
2020
|
|
|
Eta generikoa hainbat zentzutan: literatura generoei dagokienean,
|
baina
baita giza espeziearen generoei ere. Hala, denboran atzera egin ahala, gero eta zailagoa egin zait euskal emakume idazleak aurkitzea.
|
|
|
Joseba Sarrionandiaren obra gutxi asko erdaratzen ari den garaiotan (gaztelaniara, luze gabe,
|
baina
baita katalanera ere), ez da ulertzen nola nobela hau ez dagoen itzulita oraindik, idazlearen obrara sartzeko ezin egokiagoa izanik, ondo jasotzen baititu haren bideak, haren gaiak, haren kezkak. Eta poeta ona izateaz gainera eleberrigile nabarmena baita.
|
|
|
Auzoa aipatu dugu, jende iritsi berriaz gainezka. Extremadura edo antzeko parajeetatik etorriak,
|
baina
baita ere oso urrun egon ezin daitezkeen baserrietatik jaitsiak. Nola hizkuntzek eta ohiturek bereiziko dituzten, ez horratik patrikak.
|
|
|
Azken batean Langosta baten inguruan, hasi eta buka, oso egiten baita gozoa, irakurgarria, buru buztan urrupatzeko modukoa. Artikuluak argitaratu ziren garaian, seguruenera,
|
baina
baita 2013ko begiekin ere begiratuta.
|
|
|
Eta generikoa hainbat zentzutan: literatura generoei dagokionean,
|
baina
baita giza espeziearen generoei ere. Hala, denboran atzera egin ahala, gero eta zailagoa zait euskal emakume idazleak aurkitzea.
|
|
|
Haatik ere, kontakizunak badu hausnar sakonagorik, adibidez, gerrari buruzkoak, karlistak noski, susmoa dut ez bakarrik: " Hamabortz urte antsu zeramaat alde batetik bertzera iraultza delako baten alde", edota" gerlaren akaberan etxera ailegatzen haiz(...) zorte ona izanez gero, atera hintzen bezain osorik,
|
baina
baita atera bezain esku huts ere". Konpletoa iruditu zait eleberria oso, Aingeru Epaltza artean gaztetxo baten lehena izateko.
|
|
|
Schengen aurreko nobela da Mugetan, kronologikoki,
|
baina
baita Etxeberriaren bibliografian ere. Ondoren euri ugari egin duela, alegia, eta onerako.
|
|
|
Elkarrizketa hori, berriz, hamaika ataletan banatuta dago. Hamaika, zenbaki zehatz gisa erabiltzen dut, alde batetik Jerusalemgo harresiak hamaika ate dituelako,
|
baina
baita kopuru mugagabe gisa ere (honek, urte batzuk geroago, hamaika komeria eginarazi zizkidan gaztelerazko bertsioa itzultzeko garaian...).
|
|
|
Literaturan dago errealitatea,
|
baina
baita fikzioa ere, irakurtzen dugunean edukia egia bilakatzen delako. Nire aburuz betiere, Baga, biga, higa, laga, boga, sega, zai, zoi, bele, harma(" h" z, Gabriel Arestik idatzi ohi zuen bezala), tiro, pun bertso ezaguna topatzean, orriak pasa ahala, atalez atal, liburua esku artean duenak behin eta berriro egingo du topo hitz hauekin.
|
|
|
Jakina, guri iragana etorkizunari begira interesatzen zaigu. Monteano historialariaren azterlanei esker, Bardeen atarian Aragoi ibaiaren behereneko aldean dagoen Murillo el Fruto ko herritarrek jakitera iritsiko balira, artean XV. mendean herri nahiko euskalduna zela herritar elebidunak eta erromantzez soilik zihardutenak ere egongo ziren,
|
baina
baita euskaldun elebakar mordoxka ere, eta, esaterako, mugakide dituen Uxue eta Galipentzu, XVII. mendean ere euskaldunak zirela egun eremu ez euskaldunean hiru herriak, denbora asko baino lehen eremu mistora igarotzeko eskean hasiko lirateke. Segur aski ez, handik honako mendeak ez dira alferrik igaro, eta bereziki 36ko gerra, baina ezagutza horrek ez luke pittin bat bada ere lagunduko euskara beste modu batera ikus dezaten, aspaldiko arbasoen hizkuntza gisa, eta ez ote luke lagunduko poxi batean eremu ez euskaldunean ere ofizialtasunaren eskaria indartzeko?
|
|
|
Maxen sormen dohainak eta Dylanen gizarte harremanetarako abileziak koktel arrakastatsua osatu zuten hasiera hasieratik. Maxen sorkuntzek Palm Springs eta The Hamptonsen erreferentziak zeuzkaten, Saint Tropez edo Portofinorenak, Grace Kelly, Sandra Dee edo Brigitte Bardot bezalako ikonoenak,
|
baina
baita Margaret Printzesarena edo Sunny von Bülowrenak. Berritasun eta esklusibotasunez janzteko irrikan zeuden bezero potentzialek erreferentzia aberats guzti hauek ulertzeko gai ez baziren, Dylanek pertsonalki eta arretaz azalduko zizkien, bere limurtze ahalmen guztia erabiliz.
|
|
|
Abel eta Bruno ardo beltzarenak ziren. Alkandora estanpatu bana zeramaten soinean, akatsik gabe lisatuak, ikusgarriak baina ez zalapartatsuak, alaba fashionista batek onartuko zituenak,
|
baina
baita ama zikiratzaile batek edo amaginarreba boikotatzaile batek ere. Abelek alkandoraren eskuturra botoiz lotua zeraman eta Brunok buelta emanda, baina biek praketatik kanpo zeramatzaten alkandorak eta hala ere tripontzia antzematen zitzaien horrelakoak disimulatzeko ez zegoen zer egiterik.
|
|
|
Barkatu, baina oroimenaren hondatzea diagnostikatu didate eta, zure aurpegia ezaguna egiten zaidan arren, ezin dut gogoratu zertaz horrela hasi zuen Fidelek solasa, badaezpada. Litekeena da elkar ezagutzea eta zutaz ez gogoratzea,
|
baina
baita noizbait telebistan zure aurpegia ikusi izana eta orain ez identifikatzea.
|
|
|
Txandaka erabiltzen zuten aretoa, bideo-jokoetara jolasteko eta binge watching sesioetarako. Antolatzen zituzten maratoiak telesail berrienak izan zitezkeen,
|
baina
baita telesail klasikoenak, hala nola, Alf, Knight Rider edo Dinastyrenak. Film maratoiren bat ere antolatu zuten, John Watersena esaterako, zeinean" Female Trouble" historiako filmerik onena zela berretsi zuten.
|
|
|
Adineko gizon bat igo zen, Fidel baino nahiko zaharragoa, eskailerak igotzen lagundu behar izan zioten, baina bertan zegoen. Haren aurpegia inork ez zuen ezagutzen, beharbada urte ugari igaro zirelako sonatua izan zen garaitik,
|
baina
baita italodisco estiloko artistak sekula ez zituelako inork euren aurpegiengatik ezagutu, ezta kasu askotan izenagatik ere. Abestiak ezagutzen zituen jendeak, ez artistak, gehienak arrakasta edo arrakasta antzeko zerbait bat bakarra izaten zutelako, eta horrek ez zuen laguntzen haien izenak eta hazpegiak gogoan gordetzera.
|
|
|
Betiko mihiluzeen ustetan bazuen, gainera, motibo on bat bere bizi osoko azken faborea eskatzeko: Ollanda dorreko jaunak arerio zituen hiriko hainbat jaunak bere suhigaia bidali egin zuten bera akabatzeko, hau da, Gebatarren hiriko nagusigoa nola edo hala
|
baina
baita zuzen zuzen ere gutxiestearren euren malgapekoetariko bati kalte egiten zioten aldetik erronka gisara.
|
|
|
Euskara plazerra izango duk edo ez duk izango, Xabi. Euskara lan munduan sartu behar diagu, bai... unibertsitatean, prentsan eta enpresetan...
|
baina
baita izara azpian ere. Euskaldun guztiok euskaraz mintzatuko bagina ohean, euskarak izugarri egingo likek aurrera.
|
|
|
Marizorriarengandik jasotako zantzuak balio paregabekoak izango dira delako gayarengana iristeko. Marizorriarengandik jakingo duzu hari zer oparitu, zein pelikula ikustera edo zein kontzertura gonbidatu,
|
baina
baita zer iruzkin politiko edo filosofikoekin ados egon daitekeen ere.
|
|
|
Binakakoak, hirunakakoak edo taldekoak izan zitezkeen sexu topaketak, eta gehienetan hitzik gurutzatu gabe hitzartzen ziren, begiradarekin soilik. Clubeko gela pribatu batean izan zitezkeen topaketak,
|
baina
baita clubeko areto batean gainerako bezeroen aurrean Jurdanen lana errazten zuena. Bere lana biluzik edo erdi biluzik egin beharrak eta ezezagunen sexu topaketak hurbiletik ikusi beharrak, ez afizioagatik baizik eta bere lana behar bezala egite arren, sex clubak amorratzera bultzatu zuten Jurdan.
|
|
2021
|
|
|
Beraz, eta hau da nire koinatari ulertu nahi diodana, honezkero arestian isiltzen ziren politikoak onenean koldarkeriarekin bat egiten zuen ustezko zuhurtzi bati eutsi nahian edo ez dira ere isiltzen, are gehiago, arbuiatu eta protestatu egiten dute betikoen edozein bidegabekeriaren aurrean, eta erailketen aurrean izan ez ezik, gutxiagorik ez, baita asteburuetan terrorista kumeek hondatu ohi dituzten diru kutxen edota telefono kutxen aurrean ere bai; alegia, arestian gaztetxo mozkor edo errabiatu gutxi batzuen huskeriak zirenak bakar bakarrik. Poztekoa, txalogarria, noski, honela esan behar diot koinatari berria nolabait eskertzearren,
|
baina
baita galdetu ere hori oraindik Luzaron gertatzen den ala ez. Luzaro, biok dakigunez, oso herri berezia da, batez ere hiri handien ondoan, non guztiz zentzuzkoa da jendea, hainbeste basakeriaz kopetaraino egonda, kalera oihuka atera izana, hiri handietan betiko hauek gutxiengo ezagun eta erdeinatu bat baitira.
|
|
|
Egia esan ez dakit zer dela eta men egin diodan gizon arrotz horri. Nire amak beti esaten dit nagusiekin menekoa izan nadin,
|
baina
baita arrotzekin erne ibiltzeko ere, eta zenbat eta arrotzagoak, hau da, nasriagoak, gero eta erneago. Bestalde, ezin uka ez dudala zerikusirik gizona bete betean jo duen mutiko lotsagabekoarekin, nire aurpegi beltzarana eta ile motz kizkurra salatzaile ditut.
|
|
|
Bestalde, Shannanen gorpuzkietan droga aztarnarik ez zela aurkitu bazioen ere forentsearen txostenak. Shannan desagertu zenean drogek eragindako egoera psikotiko batean zegoela uste zutenen teoria baliogabetzen zuen honek;
|
baina
baita Gilbert familiaren teoria, hots, Peter Hackettek Shannani nolabaiteko lasaigarriren bat eman ziola. Edonola, Dormer komisarioak esango zuenez, aurkitu zutena eskeleto bat baino besterik ez zen, ez zegoen aztertzeko materia gehiegirik.
|
|
|
Manuren lagunek izututa begiratu zioten Manuri. Jabier Lopezek kezka adierazi zuen,
|
baina
baita erabakimena.
|
|
|
izeba Santxa, Eneka, Belasko, Fortun eta osaba Antso; Semeno eta Semeño osaba anaiak ez. Lagunak ere askotan zituen gogoan, Otsoa bereziki bere adiskidetasun alaiarekin,
|
baina
baita Gille, Fortun eta Antso printzea. Eskerrak Blasko ondoan zuela.
|
|
|
Eta uste dut kristau ala musulman izanda ere, badagoela zer ikasi besteengandik. Andaluziar, gaztelau edo baskoi, guztiekin gorabeherak izan ditut,
|
baina
baita harreman sakon, interesgarri eta estuak ere.
|
|
|
Pertsonaia historiokoak agertzen dira: Almanzor, Zawi ben Ziri, Abd al Malik, Hisham II.a, al Madih, Sulaiman al Mustain, Gaztelako Sancho Garcia, Baskoniako Antso Gartzes Nagusia erregea, Naiarako Garzia eta pertsonaia pila bat,
|
baina
baita gehiago ere, zeren errege eta nobleez gain, herritarren bizitza ere agertzen da. Gerlari, merkatari, nekazari, artisau, konkubina, jakintsu, neskame, zerbitzari, esklabo eta abenturazaleen bizipenak agertuko zaizkigu.
|
|
|
Edonola ere, derrigorrezko bisita zein eritzi arinak egin eta gero, besteak beste herri honen itxuraldaketa, apur apurka
|
baina
baita geldiezina ere, delako museoa adibide hutsa denez, alde zaharreraino gerturatu gara pintxotan derrigorrezkoa ere zen bakailaoa bazkaltzera joan aurretik. Laurak pozarren ematen zuen, gaur arte ez bezala, nik etengabean esan eta egiten nituen txantxa zein zirtoei beti adi eta irribarretsu, bere ohiko sudur zimurdura, maiz pose bat besterik ez dena, egun batez erabat ezabatu balu bezala.
|
|
|
Ama, uztazu orain aita lasai ederrean. Badakigu hemen, gure artean bizirik ikusi nahiko zenukeela...
|
baina
baita guk guztiok ere. Jaungoikoak berekin eraman zuen eta guk, errezatu, bertzerik ezin dugu egin Extanix semeak.
|
|
2022
|
|
|
The Cabildon leku berezia ditek Laffite anaiek (Jeanek batik bat,
|
baina
baita Pierrek ere, harekin batera), inguru hauetan ibili eta historiaren oihal zati bat marrazten parte hartu zuten neurrian. Mexikoko Golkoko pirata edo kortsario, sonatuak (ez omen zegok argi nondarrak ziren, biarriztarrak zirela dioenik baduk), ingelesen aurkako New Orleanseko gudua (1814) irabazteko laguntza erabakigarria eman ziotean gerora Estatu Batuetako presidente izango zen Jackson jeneralari; horrela, gainera, aurretik egindakoen barkamena lortuz.
|
|
|
Sarraski hartan 2.000 langiletik gora hil zituztela ematen du, nahiz eta, horrelakoetan gertatu ohi denez nola da posible!, hain zaila al da gorpuak zenbatzea?, kopuru desberdinak aurkitzen ahal diren, bertsio ofizialeko 150 hildakoetatik hasita ingelesezko Wikipedian aipatzen diren 3.600etaraino. Langile horiek gatzu edo nitroaren ustiapen zentroetakoak ziren, salitreretakoak, eta greban zeuden; panpatar esaten zieten, panpan bizi zirelako, eta gizarte maila baxuenekoak ziren, txiletarrak
|
baina
baita perutarrak eta boliviarrak ere, asko eta asko (Iquique ere Pazifikoko Gerran bereganatua zuen Txilek, 28 urte lehenago, aurretik Peruko partea baitzen).
|
|
|
Martínez de Larrume deitutako batek eutsi omen zioan hurrengo udaberrira arte bizirik, baina laguntza iritsi eta berehala zendu zuan, bere azken nahiak adierazita: zituen zorrak aitortuta, batetik,
|
baina
baita berari zor ziotenen izenak izkiriarazita ere Martin Arbelaizek, esaterako, ez dakit zenbat dukat zor omen zioan, eta oinordekoari itzul ziezazkiola esanda hil zuan Larrume hori.
|
|
|
Baitezpadakoak izan zituen horretarako talentu handi berezkoa, jakin min intelektual bizia eta nortasun suharra,
|
baina
baita jatorrian markatu zuten beste bi ezaugarri ere: familia aristokratiko batean sortzea, eta aitak ideia aurrerakoiak izatea emakumezkoen heziketari buruz.
|
|
|
Baitezpadakoak izan zituen horretarako talentu handi berezkoa, jakin min intelektual bizia eta nortasun suharra,
|
baina
baita jatorrian markatu zuten beste bi ezaugarri ere: familia aristokratiko batean sortzea, eta aitak ideia aurrerakoiak izatea emakumezkoen heziketari buruz.
|
|
|
Eta bere anderea betidanik debototzat ukan zuenez, bere baitan egin zuen ezen ez zela hura ausartuko faltsuki zin egiten egiazko Gurutzearen aitzinean; galdatu zuen ekar ziezaioten berak zeukan arras eder bat, eta, biak bakarrik gelditu zirelarik, haren gainean zin eginarazi zion galdegiten zion guziari egiaz ihardetsiko ziola. Baina damak, heriotzak eragin lehen beldurrak jadaneko gainditurik, kuraia bildu zuen berriz eta deliberatu zuen hobe zuela, hil baino lehen, egia ez gordetzea,
|
baina
baita ez erratea maite zuen zaldunari kalte egiten ahal zion deus. Eta senarrak egin galde guziak entzun ondotik, honela ihardetsi zion:
|
|
|
Herri hura zen Erriberako mugaldeko defentsen hiriburua. Hori nabari zen kanpoko harresiengatik, gaztelu gotor eta kuartel handiengatik,
|
baina
baita heldu baino lehen egun osoan aurkitu zituzten zaintza taldeengatik. Herrian, nekazariak, artzainak eta merkatariak bazeuden, baina gehienak ez ziren baskoiak.
|
|
|
Kosta egin zitzaion aske zela barneratzea eta bertzetik Al Andaluseko kultura giroa faltan izaten zuen. Azenarirekin Juarros eta Okako auzietan idazkari ibiltzen zen,
|
baina
baita bere kabuz Naiara, Bureba eta Burgosen bertze lan batzuk egiten. Arabieraz zekien eskribau gutxi izaten zen, berak bezain ondo inor ez, eta handikiek eta erlijioso kulturadunek askotan deitzen zioten, gehienetan izkribu literarioei buruz kontsultak egiteko.
|
|
|
Ez zen ospakizun aparta, baina urtero bezala jaunak udazkeneko feriak izan ondoren, festa handia ospatzen zuen. Jauregiko biztanleaz gain, inguruko jaun, andere, apez, lanbide askotako maese,
|
baina
baita nekazari maizter batzuk eta familiakoak gonbidatzen zituzten. Hura zen 1021an ospatu berri zuten ferien festa herrikoiaren ondoren, sozialki elkartze eta bilkurarik handienetakoa.
|
|
|
Zuek maiz egin duzue borroka eta egunero praktikatzen dituzue maniobra horiek... Andik ulertu zuen gehiago azaldu behar zuela,
|
baina
baita uste baino gehiago, sufritu zuena kanporatu behar zuela. Beste inori ezin zion kontatu ezta bertze kapitain bati ere, beldurti bat bezala ez gelditzeko.
|
|
|
Laurdena hil zen orduan borrokan edo zaurien ondorioz hurrengo tenoreetan. Dena den, bertze borroketarako prestatu behar zuten eta handik gutxira soldadu eta mertzenario asko hartu zuten, gehienak gaskoiak eta baskoiak,
|
baina
baita franko kopuru handi bat.
|
|
|
Bureba eta mugako alkaide nagusia zen eta enbaxadore lanetan aritu behar zuen. Gerlarien buru izan arren, gero eta gutxiago zuzentzen zituen kanpainak, denboraren poderioz eginkizun hura gutxiago gustatzen zitzaiolako,
|
baina
baita bere kapitainek lan horiek ongi egiten eta betetzen zituztelako. Orokorrean Burebako administrazio ardurak zuzentzen zituen.
|
|
|
Izotzek, aldiz, ehiztari bezala egin zuen aurrera. Tranpak jarriz,
|
baina
baita arkulari gisa lortzen zuen besteei saltzeko haragia. Herriko jaunak hartu zuen dorreko ehiztari bezala eta armetan zuen abilezia ikusita denbora gutxian gerlari gisa onartu zuen.
|
|
|
Uxueri herriko jendea agertzen zitzaion laguntza eske. Egun batzuetan ez zen gaixorik agertzen, baina egunero izaten zituen ondoko merkatari eta artisau etxeetako andre gazteren bat eta alabak joaten zitzaizkion etxeko laboreak egitera, joste lanak gehien bat,
|
baina
baita saskiak nola egiten zituen ikustera edo besterik gabe gauza aunitzi buruz mintzatzera. Egun gehienetan herriko eta inguruko burdina merkataririk handienaren alaba txikiena, Maratxo, eta Luxana, errementari gazte baten emaztea han izaten ziren.
|
|
|
Uzta txarrek jendea mugarazi zuen bertze leku batzuetara, Donejakueko herrietara bertzeak bertze. Abartzuza, Lezaun eta Iturgoien herrietan zeuden lur gehienak,
|
baina
baita gutxiago batzuk Ibiriku, Arizala, Azkona, Arizaleta eta Arandigoienen. Jendea gidatzen, Maddi eta Antso Fortuniones arduratu ziren, beraiek ere Erregeren faborea galdu zutelako.
|
|
|
Eta uste dut kristau ala musulman izanda ere, badagoela zer ikasi bertzeengandik. Andaluziar, gaztelau edo baskoi, guztiekin gorabeherak izan ditut,
|
baina
baita harreman sakon, interesgarri eta estuak ere.
|
|
|
Amama hari esker Zuriñek ere belarrak ezagutu ez ezik, beste gauza asko ikasten zuen: belarrekin zer edabe eta txaplata egin gaixotasunak sendatzeko,
|
baina
baita beste jakinduria mota gehiago: munduari buruz eta jainko jainkosei buruz.
|
|
|
Baina noski, izaki femeninoengan bilatu ohi da Emakumea gehienetan. Emakumearen bidez eta emakumeak duen onenaren eta txarrenaren bitartez ikasten du gizonak zer den zoriona, zer sufrimendua, bizioa, bertutea, gutizia, ukoa, sakrifizioa, tirania, eta haren bitartez ikasten du bere burua ezagutzen; emakumea josteta eta abentura da,
|
baina
baita proba ere; emakumea garaipenaren triunfoa da, baita gaindituriko porrotarena ere, garratzagoa hori; emakumea galeraren zorabioa da, kondenaren lilura, heriotzaren lilura. Badago esanahiz osaturiko mundu oso bat, emakumea dela eta bakarrik sortua; emakumea da gizonen ekintzen eta sentimenduen funtsa, haien askatasuna eskatzen duten balioen hezurmamitzea.
|
|
|
Atentzioa ematen du zenbat exekuzio izan ziren, heriotz zigorra izanik Foruaren arabera, soilik traidore edota pozoitzaileentzat (pozonadores). Zentinelak eta harresiko atezainak urkatzen dira, traizio egiteagatik,
|
baina
baita ere moja hartu eta bortxatzen duena, muntazko lapurreta egin dutenak (furto en mano harrapatuak)," bidelapurrak", diru faltsifikatzaileak eta delitu larrien egileak: " heriotza segurua"," emakume behartua"," hautsia"," etxe errea", ―traizioa...
|
|
|
Aire beroarekin olio frijituaren antzeko kalitateko frijituak eta arrautzatuak lor daitezke, baita denbora behar duten platerak ere,
|
baina
baita tenperatura altuak ere, hala nola, saltsa murriztuko gisatuak.
|
|
|
Hilabete batez eguraldia hobetu artean nobleak hasi ziren beren interesen arabera negoziazioak egiten. Baziren Erregeordetza errespetatuko zutenak,
|
baina
baita beren auzokoen lurrak eta ondasunak lapurtzeko aprobetxatuko zutenak. Gehienek beren lurrak defendatu baino ez zuten nahi.
|
|
|
Naiarako etxe baten giltza eman zien beraiengana bisitak egiteko gonbidatuz. Ezkonberriek negarrez agurtu zituzten joaten ari zirenak,
|
baina
baita inoiz baino zoriontsuago sentitu ziren.
|
|
|
Azken langintza haietan negu hartan saiakerak baino ez zituzten egin, baina hurrengo urtean zehar garatuko zutena. Jalil eta Ismail joan zirenean diru dexenterekin joan ziren,
|
baina
baita Azenariren eta lagun askoren esker ona jasota. Handik urte gutxitara itzultzen saiatuko zirela agindu zieten artisau berriei eta Azenariri.
|
|
|
Aspaldiko mugarriak topatu zituzten. Basabizitza ere sumatu eta ikusi zuten, orein eta orkatzak;
|
baina
baita otsoak eta hartzak ere. Kontu handiz ibili ziren bidezidor haietatik mendien gainetatik.
|
|
|
Apiril bukaeran, itzuli ziren Juarros eta Okara. Azenari herriz herri ibili zen jendearen ongizateaz arduratuta,
|
baina
baita gerlariak ezagutzeko eta zituzten armak ikuskatzeko ere. Maiatzaren hasieran elkartu behar ziren juarrostarrak Arlanzon herriaren ondoan, baina lehenago armak eta armadurak ongi zituztela segurtatu behar zuen Azenarik.
|
|
|
Guztiz bestela gertatzen da indiferentziarekin edo kritika txarrekin, txistu eta fuera oihuekin: mikaztu zaitezke eta ozpindu,
|
baina
baita esnatu ere, istant batean. Txaloaren antonimoa ez baita txistua, elektroshocka baizik.
|
|
|
|
baina
baita ahoskatzen dituzun horiek ere,
|
|
|
|
baina
baita beraren urruntzea ere
|
|
|
Azkenean, kalbario egun batzuk igarotakoan, larruazalaren eragozpenak pixkanaka pixkanaka joan zitzaizkien desagertzen,
|
baina
baita huraxe bera ere galtzen, alegia, azkenerako ia larruazal guztia ere bota eta galdu egin baitzuten; azpian berria atera zitzaien, sugeei bezala.
|
|
|
Haien artean hobeki egonda, aukera galdu nahi ez zuen Alain eta beste pisukideak.
|
Baina
baita Maika, Eva eta beste emakumeak ere. Giroa ezin hobea zen.
|
|
|
Sara emakume ikusgarria zen,
|
baina
baita atsegina, hezia eta hurbila, bere senarra bezalakoa. Ez zuten elkar ezagutzen, baina elkarrekin ibilitako ordu gutxitan oso ongi konpondu ziren maila sozial desberdinetakoak izan arren.
|
|
2023
|
|
|
Esan dizut Lucíaren argazki guztiak, hedabideetan agertzen zen edozein irudi, Yagüe aititak onetsiak izan behar zutela. Ez zegoen Lucíari ezkutuan lapurtutako irudirik, garaian paparazzirik ez zegoelako alde batetik,
|
baina
baita Lucíaren edozein mugimendu gainbegiratua zegoelako. Argazki haien guztien edo gehienen egilea aititaren konfiantzazko argazkigile bat zen, Lucíaren imajinaren arduradun nagusietako bat izan zena.
|
|
|
Iruditzen zaizu bi gehi bi denek dakiten hori egiten duen aulkitxo ergel bat besterik ez zarela, baina badituzu beste inork ez dituen gauzak ere, oso gauza bereziak, hain zuzen. Esate baterako, bi gehi bi zara, bai,
|
baina
baita bi bider bi ere, eta baita (hau zailxeagoa da) bi ber bi ere. Eta guztiz gauza berezia da hori:
|
|
|
Denbora gehienean apalean egoten dira, bakarbakarrik, eta azalak baino ez du harremanik izaten kanpoko munduarekin: beste liburuazal batzuekin, gehien bat,
|
baina
baita eguzkiarekin eta hautsarekin, eta aldian be hin kanpoko albisteak dakartzan euli berritsuren batekin ere bai. Norbaitek apaletik ateratzen baditu, ez ditu zabaltzen ere; beste norbaiti erakutsi bai, beharbada, baina orduan ere aza lak baizik ez du gozatzen munduaz.
|
|
|
Beharko! Zuek beti hartzen ninduzuen Roberren nobia tuntuntzat, betiere izan nauzue neska pertxenta
|
baina
baita zuei hainbeste kezkatzen zitzaizkizuen arazoekiko erabat arduragabe ere.
|