|
2016
|
|
|
BECen, gainera, bertsoak itzulita jaso nituen eta ohartzen nintzen han bazirela eduki poetikoak,
|
baina
baita eduki ideologiko handiko bertsoak ere. Eta pentsatu nuen:
|
|
|
Atez ate harpideak egiten ere aritu nintzen pare bat urtez, Jehovaren testigu baten fedearekin. Azpeitian Xebastian Lizasok eman zigun jo beharreko ateen zerrenda; Zarautzen, Egañak; Zumaian, Maiak eta Dorronsorok… Estutasuna ematen zuen etxe arrotzetara horrela sartzeak (tipo lotsati eta uzkur samarra izanik, are gehiago),
|
baina
baita une politak bizitzeko aukera ere: ‘Aizu, gose aurpegia dakarkizu.
|
|
|
Eskatu ere ez zaigu horrelakorik eskatu, egia esan, eta irakurleak hobe du hasiera hasieratik jakitea nire hau behintzat erabat subjektiboa dela: zintzoa, hori bai,
|
baina
baita beharbada okerra ere.
|
|
2017
|
|
|
Burua ez ezik gorputza ere entrenatu eta ohitu egin behar omen da, eta goizean baino saio hobeak egiten omen zituen iluntzetan, eta bere buruari goizeko hamaikak iluntzea zela sinetsarazi nahi izan zion. Egañak edonor harritzeko dohain bereziak ditu,
|
baina
baita Andonik ere.
|
|
|
Izan ere, zuria eta urdina omen ziren jatorrizko koloreak, baina, 1932az geroztik, Iruñeako jaien mugaz bestaldeko ispilu bilakatu dira Baionakoak. Horrek dakartzan gauza onekin,
|
baina
baita txarrekin ere, azken horietatik jendetza, zezenketak, frantziarrak eta sexu erasoak aipatu beharrekoak. Hala ere, zorionez, ostiral eguerdi lasai bat tokatu zaigu.
|
|
2018
|
|
|
Bertan, aurreko Txapelketetako bertsoaldiak entzun, puntuatu eta bakoitzak geure epaiak justifikatu behar genituen, gero taldean eztabaidatzeko. Lanketa bereziak ere egin ditugu gai konkretuekin, emozioekin adibidez, eta exijentea izan da,
|
baina
baita oso aberasgarria ere. Gainera, aurten ez zait iruditu talka handirik sortu denik puntuaketekin.
|
|
2019
|
|
|
Bertsolari feministek sorkuntza lanean ekarpen handiak egin dituzte eta egiten ari dira, bai bertsolaritzaren esparruan,
|
baina
baita gizarte zabalagoan ere. Gai eta protagonista berriak, hausnarketak, hitzaldiak, iritzi artikulu, irrati saioak, ikuskizunak, saio bereziak, ikastaroak, argitalpenak, besteak beste.
|
|
|
Zer gertatzen da indarkeria eta botere harremanak aztertzeko genero ikuspegia azaleratzen denean? Deserosotasunak, beldurrak, gatazka, segurtasun galera…
|
baina
baita ere erreparazioa, aldaketarako motorra, zerbait berria eraikitzeko aukera, moduak eta harremanak eraldatzeko aukera, zein espazioak eta giroak berrantolatzeko parada.
|
|
|
Horrela, bertsolaritzan teoria eta praktika uztartzen doaz, mugimendu feministarentzat oso garrantzitsuak diren bi aspektu. Bertsolari feministek mezua edukiz betetzen dute eta praktikan oinarritzen dira horretarako, kasu errealak aukeratzen dituztelako eta praktikan oinarritzen diren pertsonaiak ekartzen dituztelako erdigunera adibidez,
|
baina
baita ere haiek haien gorputzarekin eta espazioa hartzearekin ere praktikan jartzen dutelako feminismoak aldarrikatzen duena: plazaren erdian kokatzea.
|
|
|
Hala, zorionekoak gu, bertsolaritza bere burua berrasmatzen eta birdefinitzen ari den garai honen parte izatea egokitu zaigunak, buztinezko tradizioari ura bota eta generoaren eskuetatik gure gogara moldatzeko aukera daukagunak, eta, lehendabizikoz, denok eroso kabitzeko moduko soinekoa josteko talaian gaudenak. Bai, denok diodanean emakumezkoei buruz ari naiz,
|
baina
baita gizonezkooi buruz ere, bertsogintzan urteetan gailendu den gizontasun eredu hegemonikoaren efektu zikiratzaileak mutil bat baino gehiago utzi baititu bide bazterrean.
|
|
|
Pentsamendu indibidual kritikoa sustatu zuen gugan; bertsolariaren oinarrizko baldintza eta kode deontologiko legez ulertuta. Taldearen garrantzia eta indarraren onurak erakutsi zizkigun;
|
baina
baita elkartzea (aho batekotasunak norbere burua itzali eta belarriekin txalo jotzea eskatzen duenean) artaldekeria bihur litekeela eta ondoriozko ahultasun arriskua ere. Taldean jarduteko baldintza egokiak betetzen ez direnean, norbere kabuz ere lan ugari eta ona egin litekeela demostratu zigun.
|
|
2020
|
|
|
Planteatu zen erronka nagusietako bat kultura popularra kultura nazional bihurtzea izan zen, honela nortasun nazionala indartzeko. Horrela egin zen Euskal Herrian,
|
baina
baita gainerako beste herrietan ere.
|
|
|
Bizkaikoak: Durango eta Gernika,
|
baina
baita Portugalete ere; Nafarroan: Iruñea.
|
|
|
Bertsolarien benetako maila edo une horretan euren gaitasunari ateratzeko gai diren distira neurtzeko bide bakarra “askotan agertzen duzu zure iritzia publikoki, zure jarduna dela eta, zure kontrako pintadak agertu dira” edo “adingabeen zentro bateko arduraduna zara, langileak behar dituzue, baina inork ez du zuenean lan egin nahi” gaien estilokoak planteatzea balitz bezala. Gai horien modukoei ikuspegi kritiko, humano eta sakon batetik erantzuna emateko moduak asko esaten du, noski, bertsolari baten gaitasun tekniko eta intelektualaz,
|
baina
baita arinkeria arruntean erori gabe bertsokideak aurretik botatakoari modu burutsuan eta txinpartak ateraz erantzuteak ere.
|
|
2021
|
|
|
Oso pozik nago, harrerarekin,
|
baina
baita prozedurarekin ere. Egia esanda, marrazketan eta bertsolaritzan aritzen naiz.
|
|
|
Hemeroteka digitaletan ibili gara arrasto gehiagoren arrantzan,
|
baina
baita Zavalak berak jasotakoak gordetzen dituzten kaxa zaharrei hautsa kentzen ere. Orain arte inondik sumatzen ez genituen bildumazalearen harra eta ehiztari sena piztu zaigu gure baitan, eta hainbat hilabetetako lanaren ondotik bertsolaritzari buruzko 4.000tik gora pieza bildu ditugu 1980 aurreko prentsan.
|
|
|
Etorrekin bizpahiru urte egin zituen; eta gero Sendoa argitaletxera jo zuen, Joakin Berasategirekin. Joakinek oso ondo hartu zuen, eta ondo ordaintzen zion,
|
baina
baita asko eskatu ere, eta sokatira batean ibiltzen ziren beti biak.
|
|
|
Jazzaren arloan, Nerea Erauskin, kantari liriko gisa duen profilagatik,
|
baina
baita jazz espezialitateko ikasleen irakaslea delako eta euskal musikarekin harreman estua duelako ere; eta Deborah Carter, jazz kantari moduan egin duen ibilbide entzutetsuagatik eta Musikenen diziplina horretako irakasle gisa aritzen delako.
|
|
2022
|
|
|
“Xakea ez da joko hutsa, gudua baizik, eta bakea, bizitza bera eta mundua, (…) 64 laukitxoek maitasuna, gorrotoa, (…) distira eta eromena ikusi izan dituzte sarritan. Zientzia da xakea,
|
baina
baita poesia ere, eta hiria, eta labirintoa”.
|
|
|
haren sasoian ez ei zegoen langabeziarik, langileentzako paga estra biak ezarri zituen, jubilazioa ere bai. Kriminala izango zen,
|
baina
baita beharginen lagun fina ere. Mañuk, zertara edo hartara, laguna omen zuen Franco.
|
|
|
Ereduak eta moldeak aldatuz joan dira, baita eremuak eta kodeak ere. Ezinbestekoa da zernahi arlotan ereduak ukatea,
|
baina
baita, hala komeni denean, ereduei uko egitea ere, eredua erredura izatera iritsi aurretik bereziki. Ereduei eutsi behar zaie, baina eredu zaharrak ere hautsi egin behar dira, eta eredu berriei bidea utzi.
|
|
|
Gure CORDAE elkarteak (Centre Occitan de Recherche, de Documentation et d’Animation Ethnographiques), duela 40 urtetik Tolosako eremuan hizkuntza eta kultura babesten ditu, ipuinak, abestiak, musikak eta dantzak bilduz, eta bere ikerketa esparrua kultura latinoetara zabaldu zuen. Horrek Brasilera eraman gintuen 90eko hamarkadan, eta han poesia kantatuaren hainbat jarraitzailerekin egin genuen topo,
|
baina
baita inprobisatzaile famatuekin ere: repentistak.
|
|
2023
|
|
|
Beste zenbaitentzat, chjam’è rispondi ak aurrera egiten duela erakusten dute hainbat seinalek, adibidez Mediterraneoko beste inprobisatzaile talde batzuek (Toscana, Sardinia eta Balearretakoak) egindako aitortza eta kantu horren ezagutza teoriko hobea. Gaur egungo inprobisatzaileek talde hetereogeneoa osatzen dute; belaunaldi gazteek (25 urte batez beste) adinekoen (75 urte batez beste) esperientziaz gozatzeko aukera dute arlo guztietan (lexikoa, sintaktikoa, musikala, joko bat kudeatzeko estrategia, etab.) eta, horren truke, gazteek zenbait indarguneri balioa ematen diete (gai anitzak, dinamismoa,
|
baina
baita ezagutza linguistikoak ere, elebitasunari buruz informazio gehiago baitute).
|
|
|
Julio: Gu jendaurrean aritzen gara, geure buruarentzat kantatzen dugu lehenik,
|
baina
baita jendearentzat ere. Oso zaila da ariketa hori, dauzkazun beldur horiek biderkatu egiten baitira.
|
|
|
Finalean, hasieratik ikusi genuen Lujanbio bat inoiz baino zentratuagoa eta, soilik, bere burua zukutzera bildua. Eskarmentuak berekin dakarren patxadari esker, ziur aski,
|
baina
baita emakume guztien ordezkari bat eta bakar izan beharraren karga arindu izanaren ondorio ere. Azken mende laurdenean lehen aldiz, Lujanbio ez baita izan final nagusiko emakume bakarra.
|