|
2008
|
|
|
Munduko hizkuntzei buruz azken bolada honetan plazaratu den bibliografiaren berrikustapen arin bat eginda, Odriozolak (2001c) mendekotasunezko egitura harremana egiaztatu du Euskaltzaindiak (1992) mendekotasunezkotzat jo duen (29) ko ereduan,
|
baina
baita Euskaltzaindiak atributuzkotzat jo dituen batzuen kasuan ere (30).
|
|
|
historia>/ > istorio> (bata nahiz bestea étimo edo erro berdina dute, gaur egun erabat desberdinak izanik). ...emakumea, sakristauaren emaztea batzuetan, eta Iparraldean batez ere moja bezala erabilia) eta bere eratorpenak (serorategi, > ro > ragai, > rorago, > roratu, > rora etxe); > rora> SORORE latinetik dator, eta bukaeran duen, a> hori artikulu edo, a> organikoaren modura finkaturik dago (eta hiztegietan, a> berarekin azaltzen da),
|
baina
baita femeninoaren markagailu morfologikoa bezala ere, hau da erromantzetik hartuta femeninoarekin loturik dago.
|
|
|
Pentsa liteke 50 urte inguruko helduek edo gazteek berrikuntza bat egin dutela: alegia, adinekoen azentukera konplexua[+ 2] eta[+ 1],
|
baina
baita[+ 3] eta[+ 4] ere, gazteagoek[+ 2] eta[+ 1] era soildu egin dutela eta beraz, azentukera horren ezaugarri batzuk[+ 3] eta[+ 4] galdu egin dituztela; ondorioz, soiltzea eta erregelaren bat galdu izana bera dirudi dela berrikuntza, ez adinekoen jarrera. Izan ere, aintzat hartu beharrekoa da zail dela adinekoek berrikuntza bat egitea eta 50 urte inguruko helduek ez jarraitzea, zeren berrikuntza hori garai hartan zahar ez ziren egungo adinekoek egina balitz, ziurrenik egungo helduek ere erabiliko zuten.
|
|
|
Gauden gaudenean, ordea, maiz nabaritzen dugu premia hori. Badu euskerak hitz sorbide ugari,
|
baina
baita ere huts nabarmen bat bederen aldameneko hizkuntzen ondoan. Ez dugu (des > eta horren antzekoren bat kenduz geroz) aurrizkirik(...) Erremedio bat baino gehiago izan dezake huts horrek, baina ongi pentsatu behar litzake gerora gabe nola joka.
|
|
|
|
baina
baita sintaxian ere, IS (GEN) batek ase dezake: erien zaina?
|
|
|
1806ko hori erdaraz bazen, euskarazkorik ez da falta izan geroztik, Iparraldean noski,
|
baina
baita Hegoaldean ere. Ez naiz hasiko almanaka haien guztien historia egiten, baina merezi du iruzkin labur bat honek.
|
|
|
Lenengo> > Biskattarra> zeritzana (1897/ 1898). Tako honetan ere izendegiak leku nabaria zuen,
|
baina
baita euskal historiak eta geografiak, eta ideia politiko abertzaleek ere (ikurrina, Gernika, debeku politikoak, Bergarako Ituna, etab.). Tresna politiko baliaga rri bezala ikusi zuen, bada, Aranak egutegia, baina ez berak bakarrik.
|
|
|
Max Weber-ek esango zukeen funtsean balioekiko gure harremana dela historiari ardura zaiona. Nire ahaleginen artean beti egon da Lauaxeta Orixerengandik bereizten zuenaz jabetzea,
|
baina
baita Miranderengandik bereizten zuenaz ere. Gauzak horrela, ezin zentzu historiko sendo batetik begiratuta, continuum batean baino ikusi euskal poesia modernoaren bilakaera.
|
|
|
interpretazioa ere izan ote deza kete? Neurri interpretazio hau ezinbestekoa da, pixka> bat, > pila> bat> modukoe kin,
|
baina
baita erdi, > laurden> eta gainerako zatikiekin ere. Aldiz, gramatikarien iritziz zuzenak ez diren beste egiturez ere galde egin behar genuke.
|
|
|
Toki bat literarioa da literaturaz kargatua dagoelako
|
baina
baita ere, txanponaren beste aldea, sorkuntza berrietarako inspirazio iturri delako. Bi alderdi hauek elkartzen dira Canoren bizileku new yorktarrean:
|
|
|
Ondoko lan labur honetan Lazarragaren izkribuko hizkeraren puntu batzuk hautatu ditut aztergai, gramatikari doazkion alderditik, zabalean barik sakonean ikertu nahiz, asmoz behintzat. Gramatika historikoa dudanez neure irakasgai oinarrizkoetarikoa, pentsatu dut eraz datorkeela idazle honen garaian eta eremuan kokatzea gramatika egitura jakin batzuk, konparantzak eginez, bai aldi beretsuko beste izkribuetako erabilerekin, bai ekialdeko, bai sartaldekoekin,
|
baina
baita denboran hurbilagoekin, batez ere bizkaiera zahar eta klasikoko ereduekin eta, denboran jauzi handi bat eginez, gaur egun ere bizirik dirauten egitura zaharzale batzuekin.
|
|
|
Azkue Bilbon bizi bazen hein batez zorizko faktoreengatik zen (euskara katedra egokitu zitzaiolako);
|
baina
baita bertan ezarri gura izan zuelako ere (institutuko lanpostura aurkeztuz) eta ondoren gogoz oratu zion bizigune hari. Gasteizko apezpikuari 1918an idatzi zion gutun batean esaten zionez:
|
|
|
Granados, Falla, Turina edo Albeniz moduko goi mailako musikariek, adibidez, «orientar [on] su producción hacia temas morisco andalucistas, que eran justamente los que el mercado internacional identificaba con, lo español? »385 Arkitekturan ere, estilo neomudejarra sortu zen, berau, aipagarriro, hainbat zezen plaza eraikitzeko erabili zelarik. Era berean XIX. mende erdialdetik Andaluziako zenbait fenomeno folkloriko, bereziki flamenkoa,
|
baina
baita sevillanak eta beste ere, beren jatorrizko herri eta giro lokalizatuetatik atera ziren Espainia osoko hirietako café cantante espektakuluen bidez ospetsu bihurtzeko386 Garai honetan azaldu ziren orobat kafetegi dotore askotan ferra arkudun apaindurak eta bestelako dekorazio «moriskoak». Eta hola, atzerritik zetorren moda orientalista, espainiar eliteek sustaturiko «arte nazionala», eta merkatu estatalaren finkatzetik sortu eta hedatu ziren masagizartearentzako ikuskizun folkloristek, bat egin zuten espainiar estereotipo andaluzistaren eraikuntzan.
|
|
|
Nortasun kontua zen.
|
Baina
baita kazeten formatuak euskaran eragiteko zuen ahuleziarena ere: euskarazko manifestu intelektual soilek, aipatu denez, ez baitzuten irakurlego azpiegitura aski sendoa errealitatean nahikoa eragiteko.
|
|
|
Eta Azkueri esker, agian berak uste ez bezala izan arren, tradizio hori ezagutu, baliatu, moldatu, apurtu eta birsortu ahal izan dute anitz idazlek, hala nola. Orixek? eta Lertxundik, hasieran aipatu bezala,
|
baina
baita beste hainbatek. Gabriel Arestiri dagokiola, adibidez, ohar hau egin izan du. Omar Nabarrok?:
|
|
|
Eta susma liteke Gortazarri gertatu bezala (eta lehenago Unamunori bezala), Azkueren katedran euskara ikasten ibili ziren ehundaka bilbotarrei ere, euskal letren mundua ez zitzaiela oso erakargarri gertatu eta laster abandonatu zutela (edo maila sinbolikoan gorde). Salbuespena, oso ideologizaturik zeuden ikasleak izan bide ziren, gehienak sabindarrak(
|
baina
baita Euskalerria Elkartekoren bat ere). Militante horietako gehienen sorkuntza, jakina, oso pobrea izan zen.
|
|
|
Beraz, Euskal Herriaren lurraldetasun linguistiko lausoa, eta probintzien lurraldetasun definitua uztartu behar ziren euskal lurraldetasun ideia sortzeko. Oihenarten diskurtso historiografikoa, mugaren alde bietako euskal hizkuntzadun probintzia desberdinak batera aztertuz(
|
baina
baita euskaldun ez ziren Akitania aldeko herrialdeak ere), planteamendu horri lotu dakioke. Eta Oihenarten ildotik, Iparraldeko elite baten artean behintzat, zazpi probintzien lurraldetasun komun ideia bat garatuz joan zela ikus daiteke, Bela, Sanadon, Garate anaiak, Xaho edo Hiribarrenen obrak mugarri izanik.
|
|
|
Hola, komunitate horren eliteak nagusiki gaztelaniaz funtzionatu zuen, nahiz paraleloki euskararen aldeko ekimenak bultzatu. Egon ziren euskarari eta herri kulturari garrantzia handia eman zioten jeltzaleak,
|
baina
baita Arana Goirik kodifikatu zuen euzko kultura estereotipatua maila sinboliko hutsean defendatzen zutenak ere. Diferentzien gainetik ideologia zen komunitate nazionalista osoa elkartzen zuena.
|
|
2009
|
|
|
1886 urtean Durangon ospatu ziren Euskal Jaietan Euskal Akademiaren asmoa aurkeztu zuen zehatz mehatz. Akademia horrek euskara lantzea eta zabaltzea izango lituzke helburutzat,
|
baina
baita ere Euskal Herriari buruzko historia lanak. Xedeak bakarrik ez, arautegia ere eman zuen Artiñanok.
|
|
|
Euskal Herri osoa aintzat hartuta, lau Diputazioen eta Iparraldeko erakundeen babespean jartzen zuen Akademia proposamenak. Helburuen artean batasuna agertzen da,
|
baina
baita ere euskara eta dialektoak zaintzea. Lurralde eta euskalki guztietako hogei ordezkarik osatuko dute Akademia.
|
|
|
EHHA deritzaguna da helburu hori betetzeari buruz oraindino bideratu den egitasmorik mardulena. Nazioartean homologaturiko metodologia baten bidez, batez ere lexikografia alderdia,
|
baina
baita ere gramatika alderdia ukitzen duen inkesta erraldoi batez baliaturik burutu den lana. Argitaratze bidean dira lehen aleak, eta hurrengoak elaborazio prozesuan.
|
|
2010
|
|
|
(C 117).
|
Baina
baita kontseilari eta ebaluatzaile maila ere. Maila honen identitate erreferentziala konfesorearena dateke, ulertzen baitugu marka horren bidez esatariak bere presentzia utzi nahi duela enuntziatuan, beti ere, hartzailearekiko erlazio eta kontrol jarrera bat adieraziz, epaile terminotan ebazten dena:
|
|
|
Alegia, berbaldi ekarria diskurtso barruko diskurtsoa da, enuntziazioa enuntziazioaren barruan,
|
baina
baita ere, dikurtsoari buruzko diskurtsoa, enuntziazioari buruzko enuntziazioa. Guztiarekin ere, testu ekarlearen, hots, ekarria bideratzen duen testuaren eta ekarriaren artean, nolabaiteko antzekotasun bat behar du egon; antzekotasun hori edukiari dagokionez izan daiteke, zein formari dagokionez.
|
|
|
Arestian esan bezala, hazkunde ekonomikoak industrializazioa ekarri zuen, eta, harekin batera, nekazal girotik hiriko/ kaleko girora pasatzea eta nagusiki hirietan eta herri industrializatu eta handietan kokatu zen etorkin erdaldunen uholde izugarria. Euskarak bizi zuen debekua nahikoa ez, eta etorkinen etorrera handiak euskararen atzerakada areagotu zuen,
|
baina
baita abian zen kontzientzia hartzea bizkortu ere: hizkuntzak euskal nortasunaren baitan jokatu beharreko papera aldatu zen, hizkuntza bihurtuz euskal nazioaren ardatz edo zutabe.
|
|
|
Beraz, ikastolak sortu zituen belaunaldi berri hark euskara bilatzen zuen,
|
baina
baita gauzak egiteko modu desberdin bat ere. Eta hori ulertu gabe ez dago ulertzerik ikastolen fenomenoa.
|
|
|
SaiokaSaiokak jarri zuen abiapuntua.
|
Baina
baita arrasto edo ondorio handia utzi ere: –Eragin nahi baduzu eskola batean, egin itzazu ikasmaterialak.
|
|
|
HBz eta EEz gain, EEPA plataforma edo mugimendua ere sare bakarraren aldekoa zen, noski.
|
Baina
baita ikastolen mugimendua bera ere. Guztiek defendatzen zuten Euskal Eskola Publikoak sare bakarrekoa izan behar zuela, bi zutabeetan oinarrituta:
|
|
|
Hori guztia kontuan hartuta, esan daiteke proposamen aberasgarria zela LOGSE legea;
|
baina
baita erronka handia ere, benetan zaila zelako neurri haiek betetzea.
|
|
|
Horrela, 1998, eta ikastoletan bizi zen burubiko edo bi bururen egoerari erantzuteko asmoz, EAEko federazioen eta Partaideren arteko uztarketa juridikoaren eta horren araberako plan estrategikoaren eztabaida prozesua izan zen. Izan ere, federazioek protagonismoa zutelako ikastolen eta administrazioaren aurrean,
|
baina
baita Partaidek berak ere.
|
|
2011
|
|
|
Corpushonekinformaziogeolinguistikoaetabelaunaldienartekoajasoko du.Berejardueraezdumugatukodialektologiatradizionalekoohikoberrie mailera, belaunaldidesberdinendatuakbildukoditu, betierehizkuntzanatu ralarenbarruan.Horrenguztiarenondorioz, corpushonenerabilerakaldaga rritasun diatopikoaedo geolinguistikoa hartzen du,
|
baina
baita ere aldagarritasundiastratikoaedosoziolinguistikoa.
|
|
2012
|
|
|
oro itzulpena da.
|
Baina
baita alderantziz ere, testu itzuli oro originala da: –todos los textos son originales porque cada traducción es distinta.
|
|
|
Liburu hauetan argitaratutako itzulpen edo itzulpen zati asko aldizkarietan argitaratu zituen lehenik. Beste idazle askoren lanak, berriz, aldizkarietan bakarrik argitaratu zituen, batez ere berak zuzentzen zituen Karmel eta Olerti aldizkarietan,
|
baina
baita Karmengo Argian eta beste zenbait aldizkaritan ere.
|
|
|
Horrek Damroschek proposatzen duen bigarren definiziora garamatza. Ikusi dugunez, literatura lanek zerbait galdu ohi dute hizkuntza batetik beste batera pasatzean,
|
baina
baita zerbait irabazi ere. Irabazitakoa galdutakoa baino gehiago denean bihur daiteke literatura lan bat munduko literatura:
|
|
|
Adibide hauetan ikusi ahal izan dugun bezala, sasi itzulpenek zalantzan jartzen dute itzulpenaren eta sorkuntzaren arteko muga,
|
baina
baita tradizionalki botere handia izan duen autoretzaren kontzeptuaren izaera sakratua ere. Lawrence Venutik, The Scandals of Translation liburu interesgarriko. Authorship?
|
|
|
Aurreko atalean aipatu bezala, Sarrionandiak zubi testuak baliatu ditu hizkuntza arrotzetan idatzitako zenbait testu euskaratzeko. Gehienetan zubi testu horiei buruzko aipamenik egiten ez badu ere, berak uler litzakeen hizkuntzetan egindako itzulpenak arakatuz eta han hemenka ematen dituen pistei tiraka, zenbait (itzulpen) antologia topatu ditugu, Sarrionandiak euskaratutako testu askoren jatorrizkoak nahiz itzulpenak (batez ere gaztelaniazkoak,
|
baina
baita frantsesezko eta ingelesezko batzuk ere) biltzen dituztenak. Interesgarria iritzi diogu bilaketa horri, Sarrionandiak zein motatako liburuak irakurri dituen jakiteko informazio baliotsua eman diezagukeela uste dugulako:
|
|
|
Batzuetan, ordea, elkarlanaren edo kooperazioaren hastapena bermatzen duten arau maximak urra daitezke, bai kortesiaren izenean,
|
baina
baita azterkizun dugun ironiazko enuntziatuak tartekatuta ere. Urratze horrek, ordea, elkarlanaren edo kooperazioaren hastapenean sinesten duten solaskideak, inferentziazko prozedurak erabiliz, ezkutuan zein zentzu dagoen aztertzera behartzen ditu eta esatariak zein intentzio darabilen zehaztera.
|
|
|
erasotzeko arma eragingarri bihurtzen da Mitxelenaren eskuetan.
|
Baina
baita diskurtsoari umore eta pikardia tantoa txertatzeko baliabide ere. Beraz, bi eginkizun horiek ezin genitzake alde batera utzi Mitxelenak, gure corpusean bederen, darabilen ironia aztertzeko.
|
|
|
Komunikazioaren ondorioa irribarre isila da. Irribarre hori, batetik, hitzez hitz dioenaren eta esan gabe aditzera eman nahi duen errealitatearen arteko kontrasteak sorrarazten du,
|
baina
baita hizkuntza joko horretan parte hartzeak ere.
|
|
|
analisi hedakor eta analogikoa dela medio, elementu berrietara egitea baimentzen dute. Diskurtsoan duten eginkizunari dagokionez, objektuaren deskribapena bideratzen dute,
|
baina
baita argumentazio zereginetan parte hartu ere. Enuntziatzaileak, zerrenda baten barnean, elementu edota alderdi berezi batzuk nabarmentzen ditu.
|
|
|
6 Ahozkotasunaren ezaugarriok, honenbestez, diskurtso idatziari naturaltasuna, arintasuna, freskotasuna eta bat batekotasuna txertatzeko helburu estetikoa izan dezake (Fuentes 2000: 239),
|
baina
baita ere esatari norentzakoen arteko elkarreragina eta hurbiltasuna erdiesteko helburu soziala ere.
|
|
|
Ehun hori ikasgai, ikergai askok ehundua da eta errenteriarraren zazpiehun (euskal eta erdal) lan baino gehiagok osatutako uzta alderdi askotatik irakureta jorra daiteke eta hala egiten da. Jakin iturri emankorrak dira bai (Euskal) Filologiarako, jakina,
|
baina
baita beste gai asko, asko eta askotarako ere. Ikerlan eta doktore tesi askoren ore zatia izanagatik, ez zaie Koldo Mitxelenari eta bere lanei berariaz tesi askorik eskaini.
|
|
2013
|
|
|
Lehenik, apaizak berak gerlan ibili zirela eta garesti ordaindu zutela azpimarratu zuen Eskualduna k, apaizen engaiamendu desberdinak ohoratuz. Apaizek presentzia handia zeukaten artikuluetan,
|
baina
baita Jainkoak berak ere. Gerla irauten ari zen bitartean, berriketariek maiz errepikatzen zuten Jainkoa Frantziaren alde zela, eta ez Alemaniaren alde.
|
|
|
Artikulu hartan apaizen kontrako akusazioen inkoherentziak azpimarratu zituen Hiriart Urrutik: batetik gerlaren arduradun egiten zituzten,
|
baina
baita bakezale ere. Bake otoitzak egiteaz akusatzen omen zituzten apaizak, baina «guk bakea nahi dugu, guk irabaztekotan, ez etsaiak!» oihukatuz erantzun zuen.
|
|
|
Jean Saint Pierreren lehenbiziko kronikak kontatu zuen Montmirail inguruan egin zituzten borroketan Dominique Charo apaiza hil zorian aurkitu zutela, eta 1914ko irailaren 8an hil zela. Lehen aipatu dugun Aita Blaise ren herioaz ere idatzi zuen Saint Pierrek,
|
baina
baita Hiriart Urrutik ere. Hiriart Urrutik ez zuen apaiz bakarra aipatu, hil ziren apaizez pluralean mintzo zen:
|
|
|
Gehiago dena, gerla horretan gobernuak izan zezakeen papera guztiz gutxietsi zuen, erranez gerla armadak egiten zuela. Armadari, ordea, zilegitasun osoa eman zion Adémak, bai erranez gerla haiek egiten zutela
|
baina
baita ere erranez giristinoak zirela. Gerla egiten zutenen eta erabaki politikoak hartzen zituztenen arteko zatiketa bat islatu nahi zuen Eskualduna k horrela, geroago barnatuko dugun bezala.
|
|
|
Lan honetan lehenago aipatu dugu lubakiak gerlaren luzarazle izan zirela,
|
baina
baita ere Frantziarentzat aukera bat izan zirela denbora irabazteko eta armamentuan aitzinamenduak egiteko. Baina lubakiak gerla Frantziaren aldera bihurrarazteko bidea izan zirela errateko modu bitxia zuen Eskualduna k.
|
|
|
Mezua Frantziako Errepublika laikoaren aldekoei zuzendua zitzaien, baztertu zituzten giristinoak Frantziaren onetan gehien inplikatu zirenetarikoak zirela erakusteko. Mezu hori zuzentzen zioten bai Frantzia laikoaren aldekoei,
|
baina
baita ere Frantzia laikoa izateagatik gerla hartan Alemaniaren aldeko jarrera hartu zuten herrialde neutroetakoei.
|
|
|
Ororen buru, Eskualduna ren inplikazioaren motibazioetariko bat, kontzientea edo inkontzientea izan, Estatuaren eta Elizaren arteko bereizte legetik landa bazterrean gelditu zen Elizaren famaren berreskuratzea zen. Frantziatik joan ziren fraideak berriz integratzeko eskaera zegoen horren gibelean,
|
baina
baita ere Elizaren eta Elizaren inguruko egituren lekuaren aldarrikatzea. Erakutsi nahi zuen Frantziako Estatuak baztertu zuen instituzio horrek anitz eman zuela Frantziaren alde; baztertuak izanik ere, Frantziaren alde sakrifizioa egiteko hautua egin zuela eta horrek erakusten zuela zein frantses onak ziren.
|
|
|
Oro har, Frantziarenganako jarrera abertzalea nabaria zen Eskualduna astekarian, editorialetan bereziki,
|
baina
baita gerlako berriemaileen kroniketan ere, Jean Saint Pierreren artikuluetan oroz gainetik. Rémy Cazalsen taldeak dio soldaduek gerla ez zutela beren borondatez egin, ez zutela gerla egitea «onartu», baizik eta ez zutela beste hauturik eta gerla egitera «behartu» izan zituztela.
|
|
|
Ez da hori, hala ere, Hiriart Urrutiren biografia egiteko arrazoi bakarra: gerla denboran eta handik landa Eskualduna astekarian idatzi zuten idazle gehienen maisu izan zen, eta eragin handia izan zuen garai hartako idazle gazteen belaunaldiaren baitan, hala nola gerlako tokitik idatzi zuten Jean Saint Pierre, Jean Etxepare eta Jean Elizalde Zerbitzari rengan,
|
baina
baita ere Eskualduna ko koordinatzaile lanak egin zituen eta geroago gerla tokira joan zen Jules Moulier Oxobi-rengan, eta beste hainbatengan. Halaber, Iñaki Caminokere azpimarratu zuen Hiriart Urrutik orduko idazleengan «eragina» izan zuela, «batek baino gehiagok aitortu baitzuen Hazparneko apaizaren lanenganako eta idazteko moldeekiko sentitzen zuen mirespena».
|
|
|
Propagandak hein batez baizik ez zuen funtzionatu, bere kontra ere itzuli zen. Alabaina, gerlan zebiltzanek egiazko berriak jakin nahi zituzten, bai gerlako berri orokorrak,
|
baina
baita beren herrialdeko berriak ere.
|
|
|
Martxoan ere, Eskualduna k gudu bortitz baten beha zeudela idatzi zuen. Halako tentsio eta beldur bat nabari zen,
|
baina
baita itxaropena ere, azken gudua izanen zelako itxaropena.
|
|
|
Denbora irabazi zutela,
|
baina
baita galdu ere. Denboraren galtzea erlatiboa dela esplikatu zuen Blaise Adémak, baina funtsean, lubakien teknika gerlaren luzarazle izan zela aitortu zuen, lubakien ondorioz gerla hark hartu zuen berezitasunari buruzko xehetasunak emanez.
|
|
|
Ez zituen mendiak aipatu bakarrik, eta negarra ez zien eragin mendiak berriz ez ikusteak, edo ez horrek bakarrik. Bistan da, herritarrak aipatu zituen,
|
baina
baita itsasoa eta mendiak ere. Oraintxe aipatu dugun pasarte hori Euskal Herrira permisionez itzuliko zela iragartzeko idatzi zuen artikulu batekoa da.
|
|
|
Gauza bera adierazi zuen aste batzuk geroago, herrira itzultzeko eguna finkatua zenean. Orduan ere itsasoa eta mendia ikustearen poza adierazi zuen,
|
baina
baita gurasoak eta etxeak ikustekoa ere.
|
|
|
Gerla hasi bezperan, 1914ko abuztuaren lehenean, mobilizazio nagusia izan zen Frantzian. Egun hori Eskualduna n nola aipatu zuten aztertuko dugu,
|
baina
baita ere gerlak iraun zuen denbora guztian mobilizazioa nolakoa izan zen, hala nola 1914an gerlara joateko adinean ez zirenak mobilizatzeko tenorea edo pausaldi baten ondotik edo zauriturik egon ondoan gerlara itzuli behar zen unea.
|
|
|
Kexu ez agerturik ere, batzuetan kezka handiaren erdian bizi zirela ere ulertarazi zuten astekarian. Blaise Adémak aipatu zuen nola atsegin handia zen soldaduentzat gudu bortitz batetik bizirik atera zirela jakinaraztea,
|
baina
baita kezka iturri biharamunean berriz bizia arriskuan ezarriko zutela ohartzea. Baina kezka horren gainetik, Euskal Herriko soldaduak beti prest zirela erakutsi nahi zuen Adémak, gainerako idazleek bezala.
|
|
|
Gerla denboran soldaduen artean federa itzultzeko joera bat agertu zela pentsa daiteke Eskualduna irakurriz,
|
baina
baita beste zenbait ikerlariren arabera ere, nahiz eta denak ez datozen bat federa itzultze horri buruzko irakurketarekin, ondoko lerroetan erakutsiko dugun bezala. Soldaduak giristino gisa aurkezten zituen Eskualduna k, are gehiago Euskal Herriko soldaduak.
|
|
|
42 urte zituela eta berez ez zela sura joan behar, baina bere baitarik joan omen zela, emaztea haurdun zuen soldadu baten lekua hartzeko. Artikulu interesgarria da, ez bakarrik heriotzaren eta ehorztearen kronikarengatik,
|
baina
baita ere eman zituen hainbat xehetasunengatik, Fismeseko eritegia eta hilerriari buruz. Babaquy zortzi egunen buruko zauritu zuen obus batek.
|
|
|
Leku batetik bestera joateko iragarpenak presentzia handia zuen soldaduen kezketan, Zerbitzari ren gutun horretan ageri zen bezala.
|
Baina
baita Jean Saint Pierreren gutunetan ere. Verdunera abiatu aitzineko lasaitasunak ez zuen beste une batzuetako lasaitasunaren gustu bera, pasarte horretan ageri zenez:
|
|
|
Bernard Berelsonizan zen eduki azterketa metodologiaren aitzindaria. Berelsonen metodologia geroztik anitzek kritikatu zutela diote Jean de Bonville keta Laurence Bardinek,
|
baina
baita ere eduki azterketa metodo berriak proposatu dituzten guztiak haren metodologiatik abiatu direla. Lan honetan de Bonvillen eta Bardinen metodologietan jarri da arreta, testuaz gain testuinguruari ere garrantzia ematen diotelako.
|
|
|
Lehenik ikusi dugu gai bakoitza zenbat aldiz agertzen zen, eta horrekin osatu dugu lan honen planoa. Presentzia handiena zuten gaiak barnatu ditugu,
|
baina
baita ere garrantzia zuten gaiak. Irakurketa zehatz horietatik landa, gaikako sintesiak egin ditugu.
|
|
|
Abadia() irlandarra zen sortzez, baina aita zuberotarra zuen. Zientzialari izan zen,
|
baina
baita euskal kulturaren sustatzaile. Beste eskualde batzuetan antolatzen ziren gisako Lore Jokoekin, euskal literaturari hauspo handia eman zion XIX. mendeko bigarren erdialdean.
|
|
|
Astekariko arduradunak nor izan ziren jakitea baino zailagoa da asteroko berriemaileak identifikatzea. Erredakzio talde ttipi bat bazen Baionan, eta gainerakoak herrietako berriemaileak ziren, gehienak apaizak,
|
baina
baita zenbait irakasle ere.
|
|
2014
|
|
|
ma darikatuaren geografia.
|
Baina
baita gerra luzeak madarikatutako Bilborena ere. –Eskribitzen badaustazu, badakizu non nagoan?, dio Arestik.
|
|
2015
|
|
|
bere koroaren pean eduki baitzituen, alde batetik, euskaldunez jendeztaturiko lurrak,
|
baina
baita ere Gaztela, Aragoi, Gaskoinia eta Tolosako konderria. Alabaina, egoera honek ez zuen luzaro iraun, bera hildakoan ondorengoen artean banatu baitziren erreinuak eta lurrak.
|
|
|
Tirabira honetan, testuak oraindik gehiago errespeta eta gutxiago egoki zitezkeen,
|
baina
baita egokitzea aurrerago eraman ere, inkoherentzia batzuk deseginez eta zenbait forma gaurko euskara idatzira hurbilagotuz. Oraingoz, egokitze maila. Ortografia eta hitz formen egokitzapenak?
|
|
|
10) Antologia, emaitza edo ondoriozko hautapen gisa, izan daiteke zoriontsua, ongi asmatua, arrakastatsua,
|
baina
baita ere engainagarria, itxurazkoa, iruzurgilea.
|
|
|
6.2 Beraz, funtzio edo onura posibleak
|
baina
baita anbibalentziak, arriskuak eta tentsioak ere egiaztatuta, ez da harritzekoa, antologiari begira, susmoak, desadostasunak, bat ez datozen ikuspegiak, are kontrajarriak, sortzea. Batzuentzat antologia entitate edo emaitza funtzional eta onuragarria da; beste batzuentzat ia alferrikakoa edo alferrikakoa baino apenas ezer gehiago; eta gehiengoarentzat, kontraesanez ez bada, gutxienez, anbibalentziez astindutako ekintza eta produktua.
|
|
|
Hitz bitan, bizitza literarioa. Literatura osatzeko ezinbestekoa da testua,
|
baina
baita testuaren inguruan sortzen den dinamika eta jarduera pertsonal eta soziala ere: harremanen sarea, harrera eta erabilera, transmisioa eta eragina, jarrera etikoak, funtzionamenduak eta abar.
|
|
2016
|
|
|
Horregatik, inportantea iruditu zaigu harengana jotzea. Haren ikuspuntua, garai bereko aktore gisa, Larzabalek antzerkia ematen zuen garai berean hasi baitzuen teatroa Alfonso Sastrek, nagusiki autore bezala,
|
baina
baita ere kritikari bezala. Ohargarria da Alfonso Sastrek, Telesforo Monzon eta Piarres Larzabalekin izan dituen harremanetan, ez dutela teatroaren inguruko debaterik ezagutu.
|
|
|
Gerla bukatu eta, zernahi mugimendu sortu zen. Hazparnen, Piarres Larzabal aritu zen lanean sorkuntza horietan, zernahi lanetan partaide zen JACen edo Eskualdun Gazteriaren berpizkunde horretan,
|
baina
baita ere JOC Jeunesse Ouvrière chrétienne taldearen sorkuntzan. Izan ere, Hazparne langile eremu handia baitzen, lantegietan gazte anitz biltzen zen.
|
|
2017
|
|
|
Halaber, administrazioetan euskararen erabilpena arauzkoa izatera iritsi da eta horretan ere Euskal Hirigune Elkargoak badu, bai eredu izaterik,
|
baina
baita bere eskuduntzapeko ez diren alorretan ere aitzinurratsetarako bultzatzaile gisa jokatzerik.
|
|
2019
|
|
|
Zenbait zailtasun eta mugaren berri ere eman zen, adibidez, Arabako herriek eta herriadministrazioko erakundeek duten dimentsioarena. Horrek markatzen omen du lan egiteko modua zein asmoen edukiak, txarrerako,
|
baina
baita onerako ere. Onuren arteko bat gertutasunarena da:
|
|
|
Horrelakoetan, administrazioatalen eta zerbitzuen funtzioen, egitekoen eta arduren arteko mugak lausotu egiten dira. Txarrerako,
|
baina
baita onerako ere. Langile espezializatuen defizita dagoenean, langile guztiak espezializatzen dira hainbat esparrutan, bakoitzak ahal duen neurrian.
|
|
|
«Araba lurrari lotutako lurraldea da. Nekazaritza sektoreak indar handia du,
|
baina
baita industriak eta zerbitzuek ere. Lurra, euskara eta lana irudikatu nahi izan ditugu markairudian eta izenean, etorkizunerako begirada bat emanez».
|
|
2021
|
|
|
Izen kategoriako mugatzaileak dira lagun izenaren ezkerrean ageri direnak; asko bizigabeak,
|
baina
baita bizidunak ere: auzo lagun, baso lagun, behar lagun, bertso lagun, bertsolari lagun, bidelagun, biltzar lagun, bizilagun, dantza lagun, dantzari lagun, ehiza lagun, eskola lagun, espos lagun, gazte lagun, gerra lagun, gudari lagun, hargin lagun, hurko lagun, irakasle lagun, kontrabando lagun, jesulagun, josulagun, mahai lagun, mutil lagun,, ohelagun, ontzi lagun, txalupa lagun...
|
|
|
Era horretako kasu asko dago: Durango bat bada Bizkaian, eta beste bat Estatu Batuetan; Euskal Herrian bada Bizkaia bat,
|
baina
baita Filipinetan ere. Eta Andoni asko dago munduan.
|
|
|
4.5.5b Bestetik, baditugu XIX. mendearen amaierakoak eta XX. mendearen hasierakoak, batez ere, erlijioari lotuak: agerkunde, berpizkunde, deikunde, Igokunde, Jasokunde, sorkunde;
|
baina
baita oldarkunde ere; guztiek ‘gertaera’ adiera dutela esan daiteke: Jaunaren zerura igokundea (Vitoria Eleizbarrutirako Kristiñau Ikasbidea); Jaunaren agerkundea (Kerexeta).
|
|
|
4.5.7e Goraxeago esan bezala, men aldaerak ‘ahalmen’ adiera hartu du, batetik, gorputzaren zentzumenak adierazten dituzten dastamen, entzumen, ikusmen, ukimen, usaimen izenetan; bestetik, hizkuntza batean bereizten ditugun gaitasun motak adierazten dituzten entzumen, idazmen, irakurmen, mintzamen, ulermen eratorrietan.
|
Baina
baita beste hauetan ere: irudimen ‘gizakiak, gogoan irudi edo ideia berriak sortzeko duen ahalmena’; asmamen ‘asmatzeko ahalmena’; maitamen ‘maitatzeko ahalmena’..
|
|
|
7.2.7.2c Hemen sar daitezke gailu, garri edo ki1 atzizkiaz eratorritako izenak mugakizun dituztenak ere. Eratorpenean esan bezala (§ 4.4.1), atzizki hauek ‘baliabidea, tresna’ adiera ematen diote sortzen den izenari eta, aldi berean, badakigu ‘baliabidea’ adieraz daitekeela z (edo kin) postposizio sintagma baten bidez,
|
baina
baita sintagma ergatiboaren bidez ere: objektu horrek beroa neurtzen du, aparatu horrek boza goratzen du, aparatu horrek euria neurtzen du/ objektu horrekin, horren bidez grapak kentzen ditugu, aparatu horren bidez (horrekin) kilometroak kontatzen ditugu... eta abar.
|
|
|
7.2.7.3a ‘Gertaera, ekintza’ adierako mugakizunak dituzte mota honetako izen elkartuek. dura, era, keta, kuntza, pen... atzizkiek, aditzoinari erantsirik, sortzen duten izenak ‘gertaera’, ‘ekintza’ adieraz dezake,
|
baina
baita ‘emaitza’ edo ‘ondorioa’ ere (§ 4.5). ‘Gertaera’ izenek bakarrik bidera dezakete, ordea, osagarri buru erlazioa, ez ‘ondorio’ izenek.
|
|
|
17 Osagaiak erakuts+ aldi izan daitezke,
|
baina
baita aditz izena ere: erakuste+ aldi.
|
|
|
Hori bera esan dezakegu hemengo izen eratorrien adieraz ere. Gogorgarri uler daiteke ‘zerbait gogortzen duen zera’ dela,
|
baina
baita beste modu honetan ere: ‘zera horren bidez zerbait gogortzen dugu’, ‘zerbait gogortzeko zera’ Alegia, ‘tresna, baliabidea’ adieran.
|
|
|
Egia da izen elkartua hautatu dela askotan lexiko beharrak sortu direnean (izenlagun+ izen egiturak ere bai), baina ez dira falta adjektiboa maileguz hartu dugun kasuak ere, corpusek erakusten digutenez: amatasun baja, banku partzuergo, eguzki argi, hipoteka kreditu(
|
baina
baita kreditu hipotekario ere), konstituzio erreferendum (eta erreferendum konstituzional), industria jarduera (eta jarduera industrial), lan istripu, lehen sektore (eta sektore primario), planeta sistema, baina atlas historiko, batzorde zientifiko, politika unibertsitario, sistema parlamentario...
|
|
|
Halaber, umetoki ‘umeentzako tokia’ edo ‘umeak dauden/ sortzen diren tokia’ dela pentsa dezakegu; hau da, ‘helburua’ erlazio semantikoaren adibidetzat har dezakegu, edo ‘edukia’ (zer non) erlazioarena. Autobus ilara izen elkartuak ere izan dezake ‘ilaran autobusak daude’ irakurketa (‘edukia’);
|
baina
baita beste hau ere, ‘autobusek sortu duten ilara’, kausa edo jatorria. ‘Ondorioa’ eta ‘helburua’ ere:
|
|
|
Ez da beti erraza euskal eratorria dugun ala mailegu egokitu hutsa den erabakitzea; hala gertatzen da, esaterako, desamortizatu, desanexionatu, desinfektatu edo desordenatu aditzen kasuan. Berez interpreta daitezke amortizatu, anexionatu, infektatu eta ordenatu oinarri hartu eta aurrizki bidez eratorririko aditz gisa;
|
baina
baita desamortizar, desanexionar, desinfectar edo desordenar gaztelaniazkoen egokitzapen gisa ere.
|
|
|
Bi izenez osaturiko elkartuak dira ondoren aztertuko ditugunak6 Horrelakoak dira behi esne, bizkar-hezur, burdin barra, ezpata dantza, limoi ur, txori kaiola edo zakar-ontzi;
|
baina
baita beste hauek ere: aurreiritzi, barne lotura, bertso mota, bertsolari fama, beso azpi, gaztaina kolore, gizon sail, goi kargu, hizkera modu, lizar arbola, lore sorta, mendi gain eta abar.
|
|
|
Adierazpenezkoak, hala ere, anbiguoak izan daitezke, zalantza zor baitaiteke zenbaitetan baitperpausa predikatuaren barnekoa den eta, hortaz, kausala, ala kanpokoa den eta azalpenezkoa. Etxean ez zen jateko eskasik, baitzen ausarki ogi, esne, arno, atzar, eta bildots (Narbaitz) esaldian, adibidez, ‘ogia ausarki izatea’ etxean ‘jatekorik eskas ez izatearen’ arrazoi edo kausa gisa uler daiteke (‘ogia ausarki zelako’),
|
baina
baita idazleak ematen duen azalpen gisa ere (‘ogia ausarki zen eta’). Arrazoi bera aurkezteko modu bi dira, gorago esan den bezala.
|
|
|
Bospasei egunez, negua baitzen, elurrean bide egin zuten (Laphitz); Ez nuke honekin, lekua ez baita batere egokia, aurrera jo nahi (Mitxelena). Adibideetan ikusten denez, bestalde, mendeko aditza perpausaren azkenean ematen da maiz (bikotea urrun samar baitzegoen),
|
baina
baita ondoan beste osagairen bat duela ere inoiz (hotza baitzen gaua).
|
|
|
Juntagaiak, izan ere, bai perpausak eta bai bestelakoak ere izan daitezke: perpaus lokabeak,
|
baina
baita sintagmak edo honen osagaiak ere. Hona hemen guztiak, hurrenez hurren:
|
|
|
21.10.2b Adberbio kategoriako PS aske horien osagarria izan daiteke IS soila, datibo sintagma, AdbS, genitibo sintagma,
|
baina
baita beste PS bat ere. Batzuek osagarri gisa genitiboa edo datiboa eskatzen dute:
|
|
|
Eskuz/ buruz/ guraizez... alde batetik, eta eskuaz/ buru handi hartaz/ guraize zorrotz haietaz... bestetik, desberdinak diren bezala. Desberdinak morfologiaz,
|
baina
baita adieraz ere: batean, ekaiaz edo instrumentuaz ari gara, Lastoz egina da edo Trenez ibiltzen da diogunean bezala.
|
|
|
Hau esanez/ esanaz; Hau esanez gero...; Gezurra esateaz gainera...
|
Baina
baita perpaus jokatuetan ere (§ 38.8, § 40.17): Lehendakariak ongi esan zuenez; Esatekoak esanak dituzunez gero...
|
|
|
balio dezake, adibidez, niri kalte egiten didan zerbaitez mintzatzeko, ‘niri ez dit onik egiten’ edo esateko.
|
Baina
baita ‘nire ustez, ez da ona’ adierazteko. Adiera hau oso ohikoa da:
|
|
|
Gerraren bila gau ta egun, etsaiaki harturik laguni esan zuen bertsolariak, etsaiak laguntzat harturik ere esan zezakeen. Aukera hau hartu aditzarekin gertatzen da bereziki,
|
baina
baita beste bakarren batzuekin ere: eman, eduki edo eskaini aditzekin, adibidez, kasu batzuetan behintzat (oparitzat eman/ opari eman; (zerbait) oparitzat eskaini/ opari eskaini).
|
|
|
21.6.1e Instrumentalak bi esparru betetzen ditu (zertaz/ nortaz vs zerez), ondoko adibideetan ikus daitekeenez: Peruko zilarraz baliatu ziren esan daiteke,
|
baina
baita Zilarrez estali zuten aldarea ere. Batean erreferentzia zehaztua dugu:
|
|
|
Liburu hauetarik zein? modukoak ipar ekialdean erabiltzen dira batik bat,
|
baina
baita euskara batuan ere.
|
|
|
Hiru aldiz egin duzu barre nire lepotik (Elizen arteko Biblia); Neskek gogotik egiten zuten irri. Kasu honetan ere bada, nolabait, iturburua edo jatorria,
|
baina
baita nola, galderaren erantzuna ere.
|
|
|
Hitz bat baino gehiagoz osaturiko aditz hedatutzat jo ditzakegu halakoak, sintaxiaren eta morfologiaren artean kokatzen direnak: badituzte morfologiako egituren ezaugarriak,
|
baina
baita sintaxi egiturenak ere (Zabala 2004). Predikatu konplexu hauetako aditzen eduki semantikoa murriztua izan ohi da:
|